Beatrix, Koningin
T
De prinsen
CcidócSomotit1
er gelegenheid
van haar
.A. vijftigste
veijaardag is koningin
Beatrix door de schrijfster
Hella Haasse geïnterviewd.
De NOS heeft dit
uitgebreide vraaggesprek
twee keer op het scherm
gebracht: gisteren en
vandaag. Gisteren gingen
we er al uitgebreid op in. De
opnamen werden gemaakt
op het IJsselmeer, in paleis
Het Loo, Huis ten Bosch
en, om te beginnen in het
werkpaleis Noordeinde.
Daar pakken wij het
gesprek op. Hieronder een
uitgebreide samenvatting.
In cursieve letters de vragen
van mevrouw Haasse.
V
DEN HAAG - Paleis Noordeinde,
het werkpaleis vah koningin Bea
trix en prins Claus. „Het wordt
echt veel gebruikt. Daarom kunnen
we het niet openstellen voor het
publiek. Maar misschien is het leuk
om dan nu iets van het huis te la
ten zien". Een van de vertrekken
waarlangs de bezichtiging leidt, is
de grote balzaal. „Voor grote di
ners, maar hier geven we ook con
certen. Het Koninginneconcert
wordt hier gehouden".
Bent u opgegroeid met muziek?
„Er was wel muziek altijd, maar niet
echt met klassieke muziek of iets derge
lijks. Ja, mijn blokfluitlessen. Maar ik
moet eerlijk zeggen dat ik een hopeloze,
hopeloze leerling was. Voor pianoles was
de ik ook niet geschikt. Ik ben na de eerste
les naar huis gestuurd. Ik ben pas vrij
laat muziek echt gaan waarderen en met
name ook de klassieke muziek. Door
mijn man heb ik heel veel geleerd".
Gaat u vaak er zo eens op uit, op verken
ning of om werk v'an kunstenaars te be
kijken?
„Ik heb gewoon te weinig tijd. Het is
ontzettend jammer, want ik zou het
heerlijk vinden. Vroeger als ik mezelf
iets cadeau gaf, dan was het een dag
kunst kijken. Dat lukt me helaas niet
meer".
Leest u veel?
„Ja, ik lees veel, maar ik denk niet dat
dat is wat u bedoelt. Ik moet zo ontzet
tend veel stukken lezen en ik krijg zo-
j veel gedrukte informatie te verwerken
dat voor de literatuur heel weinig tijd
[overblijft. Het interesseert me beslist
wel, maar een echt goed boek lezen is
meestal iets voor de vakantie".
En opera en ballet, komt u daar wel aan
toe?
„Gelukkig worden we vaak uitgenodigd,
en dat is altijd een goede reden om te
gaan. Maar echt zelf voor mijn eigen
plezier een avond naar de schouwburg of
het ballet, dat lukt me misschien maar
een paar keer per jaar".
En hoe doet u dat dan? Gaat u dan in
stilte, stiekem?
„Ik probeer dat wel zo stil en onopval
lend mogelijk te doen, maar het is me
wel eens overkomen dat ik echt dacht
dat ik heel voorzichtig een paar kaartjes
had gekocht. Ik ging heel stil naar bin
nen en toen stond iedereen op en ap-
plaudiseerde. Wat ontzettend lief en har
telijk was, maar dan voel je je een klein
beetje opgelaten".
De koningin heeft een overvolle agenda,
zo zal later uit het gesprek blijken.
Waardoor veel werkzaamheden niet
kunnen worden gedaan binnen de nor
male kantooruren. De koningin: „Het
voorbereiden van bezoeken, van het
werk of gesprekken die ik moet voeren
met mensen die bij mij komen, dat ge
beurt een beetje in, ja, de vroege o
tend of de late avond".
Heel laat, heb ik gehoord.
„Ja, helaas wel. Ik heb gewoon overdag
geen tijd. Alle meer persoonlijke ge
sprekken, dus audiënties met de minis
ters, staatssecretarissen, commissarissen
van de koningin, burgemeesters van de
grote steden, andere Nederlanders die
een bepaalde functie bekleden, komen
bijna altijd op Huis ten Bosch, gewoon
op mijn werkkamer daar".
De koningin spreekt elke week met de
minister-president, ze overlegt met mi
nisters en ander ambtsdragers. Maar, zo
zegt zij: „Ik had er ontzettend veel be
hoefte aan ook zelf erop uit te gaan en te
zien waar mensen het moeilijk hebben.
Of juist om iets te zien wat heel goed ge
beurt, waar iemand trots op kan zijn. Er
functioneren in onze samenleving aller
lei mensen van wie ik zou willen zeggen:
als die er niet waren dan zou het niet
gaan, maar we beseffen dat niet. Mensen
die misschien ook niet altijd waardering
krijgen voor wat ze doen. Iedereen vindt
het vanzelfsprekend. Eigenlijk ben ik
vanuit die gedachte ertoe gekomen de
bewindslieden te vragen een programma
voor mij op te zetten. Ik doe elk jaar, of
elk seizoen een ministerie. Om een voor
beeld te geven: ik ben indertijd begon
nen bij landbouw. Eigenlijk was mijn
idee te zien hoe de beslissingen die in
Brussel genomen worden, doorwerken in
de gezinnen die werken in de kassen, op
de bollenvelden, bij de bieten, op de
veehouderij. Van de gesprekken met die
gezinnen heb ik ontzettend veel geleerd.
En ik heb ook, moet ik zeggen, een enor
me sympathie gekregen voor deze men
sen en voor het harde werken dat zij
doen".
Prins Claus: „Ze heeft een
perfectionisme dat niet altijd even
makkelijk is voor de mensen die met
haar werken en die misschien minder
perfectionistisch zijn. Ze wil alles
graag precies zo hebben als zij het
bedacht heeft".
Constantijn: „Het is inderdaad soms
voor andere mensen heel moeilijk,
maar soms is het ook heel makkelijk,
want alles is al geregeld en alles, nou
ja, heeft zijn voordelen".
Prins Claus: „Maar je kan er over
praten met haar".
Constantijn: „Ja, maar het duurt wel
ontzettend lang voordat ze overtuigd
is dat niet alles altijd honderd procent
perfect hoeft te zijn".
Willem-Alexander: „Maar als je een
redelijk argument hebt, dan wil ze
altijd wel luisteren".
Constantijn: „Luisteren en dan toch
het andere doen".
Prins Claus: „Als ze van iets overtuigd
is dat het goed is, dan gaat ze gewoon
doorzetten. Maar er zijn nog andere
kanten".
Friso: „Ze denkt altijd aan anderen.
Zo kreeg ik een Sinterklaaspakket
opgestuurd, maar daarbij had ze niet
vergeten dat ik kamergenoten had en
schreef ze vier gedichten in het Engels
en ze stuurde ze allemaal een klein
geschenkje. En dat maakt op mij een
diepe indruk".
Prins Claus: „Vooral in de tijd voor
Sinterklaas en Kerstmis waar zij als zij
bezig is met de cadeautjes voor
iedereen. Je kunt het niet bedenken of
ze denkt er aan. En die gaan de hele
wereld op, die cadeaus. Niet alleen
naar de kinderen toe, maar naar de
kleinkinderen van vriendinnetjes en
van mijn familie. Ze is daar nachten
mee bezig. Het is onvoorstelbaar. Ze
heeft een energie en een werkkracht,
een werklust ook voor dit soort
dingen".
Willem-Alexander: „Daarnaast ook
nog het werk dat erbij komt. Diezelfde
avond nog nadat ze heeft zit
inpakken".
Prins Claus: „Ja, dan zit ze lange
nachten. Ik zeg soms wel: moet je dat
echt allemaal lezen? Een minister leest
dat niet. Ik bedoel, dat is toch niet
nodig en je vergeet het ook weer. Je
kunt het niet allemaal onthouden.
Maar ja, het plichtbesef is enorm sterk
uitgebeeld".
Constantijn: „Een paar honderd
procent voorbereiden ook. Ik bedoel,
ieder gesprek wordt bij wijze van
spreken voorbereid. Bij een
ambassadeur wordt het land ook
bestudeerd. Ik zou het niet op kunnen
brengen".
Willem-Alexander: „En dat gaat
gewoon onvermoeid door en dan de
volgende ochtend vroeg opstaan".
Constantijn: „Dat is het probleem, de
volgend ochtend. Want dan moet de
hele familie ook opstaan en als we dan
's avonds lang wakker willen blijven
dan is het: naar bed, naar bed. De
jeugd wil toch liever wat later naar
bed en wat later opstaan. Maar
moeder is altijd, ook in de vakanties,
om zeven uur eruit en dan wil ze ook
meteen gaan tennissen. Tot elf uur is
er dan niemand te vinden die dat met
haar doet tot haar grote woede".
Prins Claus: „Ik weet nog toen ze erg
ziek was de laatste zomer in Frankrijk
Ze lag in het ziekenhuis en toen had
ze heel hoge koorts, ze was echt heel
ziek. En toen zei ze: denken jullie aan
de tennisleraar morgenochtend, dat
die afgezegd wordt?".
Constantijn: „Het kan soms heel
vermoeiend zijn, want als iets niet
klopt en zeker als ze zich gaat
bemoeien met onze kamers, wat dan
ook wel eens gebeurt: dat is
waarschijnlijk het vermoeiendst".
Friso: „En blijven lachen, altijd maar
blijven lachen. Hoe grotere hoofdpijn,
hoe grotere lach is het meestal. Soms
gaat ze echt ergens naar toe met de
grootste hoofdpijn en dan presteert ze
het nog om te lachen. Nou, dat zou ik
niet kunnen".
Prins Claus: „Ze is enorm hard tegen
zichzelf'.
Willem Alexander „Veel te hard
soms".
Prins Claus: ?,Soms lukt het ons met
zijn vieren niet haar van gedachten te
doen veranderen. Ik denk dat we
kunnen zeggen dat ze een heel goede
moeder is, ze heeft de jongens door de
school geloodst, echt, ik heb daar niets
aan gedaan. Zij is altijd naar de
schoolvergadering gegaan, de
ouderavonden en heeft met de
onderwijzers en leraren gepraat en ook
dat was allemaal precies georganiseerd
natuurlijk. Maar zij is de kern van het
'gezin. Een heel goed voorbeeld voor
de toekomstige
Willem-Alexander „Ja, ik vind het
eigenlijk bijna benauwend als je ziet
hoe een goed voorbeeld zij is. Om het
überhaupt proberen te evenaren zal al
een heel karwei worden".
Constantijn: „Dan moetje een andere
methode bedenken".
Prins Claus: „Je hebt nog een hele tijd
voor je, denk ik, hoop ik
ZATERDAG 30 APRIL 1988 PAGINA 25
De koningin en kroonprins Willem Alexander op het IJsselmeer.
Dus op die manier heeft u eigenlijk een
enorm scala van indrukken gekregen
over het Nederlandse volk?
„Ja. Ik heb ook bijvoorbeeld een aantal
maanden allerlei verschillende minder
heidsgroepen in Nederland bezocht". De
koningin somt het op: vluchtelingen,
Molukkers, Turkse en Marokkaanse
vrouwen. „Volkshuisvesting is ook zo'n
project dat ik een heel jaar heb gedaan.
Restauraties in kleinere steden, maar
ook de stadsvernieuwing. Ik heb door de
wijken gelopen en hier en daar aange
beld en met de mensen gepraat. Dat wa
ren enige ervaringen".
Zoals de volgende gebeurtenis: „Er
kwam een keer iemand uit een kroeg,
lichtelijk aangeschoten en die stormde
op mij af. Voordat iemand van de ver
bazing bekomen was, had hij mijn hand
al te pakken. Daar werd heel hard aan
geschud en ik werd bedankt voor wat ik
voor zijn ouders had gedaan. Ik moest
echt even heel hard nadenken. Maar ik
herinnerde me dat ik eens bij mensen
thuis was geweest die in een allerakelig
ste eenkamerwoning moesten wonen. De
nood was er echt heel erg groot. Blijk
baar hadden die ouders na mijn bezoek
een nieuwe woning gekregen. Ik denk
dat ze ook zonder mijn bezoek die wo
ning wel gekregen zouden hebben, want
ze waren er echt erg aan toe. Maar ik ge
loof dat die zoon echt heeft gedacht dat
ik hen dat nieuwe huis had bezorgd.
Daar kwam hij me midden op straat
voor bedanken. Ik vond het enig, hoewel
het misverstand dat ik voor nieuwe hui
zen kan zorgen natuurlijk niet bevestigd
zou moeten worden met zo'n anekdote".
Agressie
Zijn mensen wel een agressief tegen u?
„De enige keer dat ik echt agressiviteit
heb gevoeld, was van iemand die niet
wist wie ik was. Het gebeurde toen ik
meeging met de Sociaal Psychiatrische
Dienst. Het was een heel kwetsbaar ie
mand die het vreselijk vervelend vond
dat daar opeens een vreemde vrouw,
aangekondigd als stagiaire, meeliep. Hij
werd vreselijk agressief tegen dat vreem
de element waar hij niet van gediend
was. Dat kon ik me heel goed voorstel
len. Ik ben toen weggegaan. Als'je wer
kelijk wilt proberen te begrijpen wat
mensen doen of waar de knelpunten zit
ten, dan moet je dat heel bescheiden en
heel stil doen. Zeker als het om kwetsba
re mensen gaat. Die hebben het heus al
moeilijk genoeg en die zitten er niet om
te vragen ook nog in de publiciteit te ko
men met hun problemen. Ik heb daarom
altijd geprobeerd dat werk heel stil te
houden. Maar het volgen van het werk
van de mensen bij bijvoorbeeld de SOS-
telefoondienst, het gewoon maatschap
pelijk werk, het streetcorner-work, het
Leger des Heils, de Sociaal Psychologi
sche Dienst of de MOB's haalt je wel uit
de ivoren toren die mijn werk natuurlijk
kan zijn. Dat gevaar zit er altijd in".
„Ook is èr een serie bezoeken geweest
aan wat voor mij een heel nieuw gebied
was. Ik noem dat „de vuilbezoeken".
Dat was alles wat met vuilverwerking te
maken heeft. Van de stadsreiniging in
Amsterdam tot het nucleaire afval in
Petten. De gifwijken, vreselijke bodem
verontreinigingen, de VAM, de vuilver
werking in Rotterdam tot en met de de
structor. Nou, daar komt ook niet ieder
een. Maar het was bijzonder interes
sant".
Koningin Beatrix is een hartstochtelijk beeldhouwster. Op het ogenblik is zij bezig met
portretten van haar zoons.
Een beetje vies, denk ik?
Nou de lucht was even wennen. Ik was
daar geloof ik op de warmste dag van
het jaar, dus dat is me wel even bijgeble-
Is het niet frustrerend voor u om van al
les zo goed op de hoogte te zijn en dan
toch met die kennis en dat inzicht niets
te kunnen doen?
Ja, dat is soms erg frustrerend en soms
ook moeilijk te accepteren dat mijn rol
nu eenmaal een andere is. Je moet het
concrete werk, het concreet aanpakken
van problemen, eigenlijk aan anderen
overlaten. Je kunt het signaleren, je kunt
aandacht vragen voor dingen. En daar
voor is het belangrijk de problemen zo
goed mogelijk te kennen en zo goed mo
gelijk te begrijpen waarom iets misgaat
of in de knel komt of waarom mensen
iets als een probleem ervaren".
Ik stel me voor dat u een heel dichtbe
schreven agenda hebt.
„Ja, het is niet alleen van dag tot dag
vol. Maar wat ik wel eens een probleem
vind, is dat het al zo lang van tevoren
vastligt. Ik weet nu al precies wat ik vol
gend jaar april van dag tot dag doe. Wat
dan inderdaad, een groot probleem is, is
bijvoorbeeld als je ergens graag naar toe
wilt. Mijn man heeft een keertje beloofd
me een land te laten zien waar hij erg
dol op was en waarvan hij het leuk zou
vinden als ik het ook zag. Nou, zoiets
moet je bijna drie jaar van te voren
vastleggen in de hoop dat het je zal luk
ken om over drie jaar daar dan inder
daad samen naar toe te kunnen gaan".
Benauwend
Om een paar dagen daar heen te kun
nen.
„Ja. Het benauwt me wel eens, hoor, om
zover van te voren alles al zo vast te
moeten leggen. Maar aan de andere
kant, het kan haast niet anders".
Maar heeft u dan voor uzelf een speciale
routine ontwikkeld, een soort eigen sy-
steem ontwikkeld om dat allemaal aan
te kunnen?
„Een systeem? Nee, ik kan niet zeggen
een systeem. Ik heb een paar dingen ge
vonden waardoor ik een evenwicht kan
vinden tussen 'dit alles. En dat is gewoon
door een beetje ruimte voor mezelf te re
serveren op een vaste dag, alsof het ook
een onderdeel van de agenda is. Dat is
dan mijn tijd. En dat is eigenlijk de eni
ge manier. Anders dan slibt het echt he
lemaal dicht".
„Ik ben op het ogenblik bezig portretten
te maken van onze drie zoons. Ik heb ze
gemaakt toen ze klein waren en ik vond
het ontzettend leuk om 't nog een keer te
doen waar ze tussen man en kind zijn.
Dat vind ik een ongelooflijk spannende
overgang in ieder kind, in ieder mens.
En dat heb ik geprobeerd in onze jon
gens vast te leggen. Alleen omdat
Alexander op school in Engeland was,
kwam het er niet van. En toen was hij
bij de marine en kon hij nooit poseren.
Hij heeft zich altijd aardig gedrukt.
Maar nu moet hij er ook aan geloven".
Het moet wel buitengewoon moeilijk zijn
om in openbaarheid, in een glazen paleis
te leven en aan de andere kant het privé-
leven veilig te stellen.
„Wat wij, mijn man en ik proberen te
doen is inderdaad ons privé-leven met
ons gezin heel erg te beschermen. Som
mige mensen zeggen wel eens: een beetje
te zeer. Het kan ook misschien in de
ogen van buitenstaanders wel eens wat
krampachtig overkomen, maar het is een
kostbaar goed en wij zijn daar zeer op
gesteld en we houden het erg graag voor
onszelf'.
Opstandig
Het gesprek komt op het verschil tussen,
nu en de tijd waarin het jonge gezinnetje
op Drakesteyn woonde. Hebben zij, en
met name de kinderen, het er moeilijk
plee gehad, zo vraagt Hella Haasse.
„Uiteindelijk hebben de kinderen het
veel makkelijker gedaan dan wij. Ze
hebben zich veel sneller aangepast. Wij
hebben daar veel en veel langer over
moeten doen".
Zij hebben natuurlijk ook een totaal an
dere jeugd gehad, misschien toch wel iets
meer in het bewustzijn van de omstan
digheden, denk ik, dan u en uw zusters.
„Ja, absoluut. Ik heb toen ik jong was,
misschien wel begrijpelijk, nogal opstan
dige gevoelens gehad ten opzichte van
mijn eigen toekomst. Het idee dat je dat
moest doen en de druk die het op ie
mand legt, is toch een enorme verant
woordelijkheid. Ik vond het ook niet he
lemaal eerlijk, ik wel en mijn zusters
minder, hoewel ze natuurlijk op hun
manier ook allemaal een deel van de
verantwoordelijkheid te dragen hebben.
Maar vroeger had ik het gevoel dat ik er
alleen voor stond. En ik geloof dat het
langzaam gegroeid is in zekere zin, maar
er was wel een moment dat ik opeens
het idee had: nu moet ik kiezen of ik het
uiteindelijk doe of niet doe. En dat mo
ment herinner ik me echt wel als een ce
suur in mijn leven, dat het opeens in ze
kere zin ook een innerlijke acceptatie is
geweest, waarop ik voor mezelf heb ge
zegd: nou, ik aanvaard dit en ik zal mijn
best er voor doen".
Wanneer is dat precies geweest?
„Dat was eigenlijk na mijn studenten
tijd, dat ik voor mezelf vrede heb gevon
den met mijn eigen toekomst".
Prins claus
Pratend over de rol van prins Claus in
haar functioneren als koningin zegt de
vorstin: „Mijn man en ik hebben gepro
beerd samen de verantwoordelijkheid te
delen door samen de dingen te bespre
ken. We hebben natuurlijk gedeelde
functies, in die zin dat mijn man zijn ei
gen taak heeft en zijn eigen belangstel
ling en ook gelukkig zijn eigen werk. En
ik mijn werk. Maar we overleggen veel
samen want het moet wel op elkaar aan
sluiten. Het is mijn man die mij heel erg
steunt met zijn adviezen en zijn vaak
heel goede ideeën. Hij is degene die mij,
laten we zeggen, coacht. Hij geeft de lei
ding en denkt ook heel erg goed na over
de inhoud van mijn werk. Hij helpt me
daar enorm bij. Je moet het samen
doen. Ik geloof niet dat dit een taak is
die je alleen kunt doen. En ik ben dus
erg gelukkig dat ik mijn leven deel met
iemand die bereid is dit ook op zich te
nemen".
Het allermoeilijkste punt om met u aan
te roeren is natuurlijk: de mensen willen
u zien achter uw koninklijke verschijning
als een gewoon mens, een mens zoals ie
dereen is. En nu is mijn vraag: kan dat?
„Dat is een moeilijke vraag. Ik geloof
het niet. Ik geloof dat hoe gewoon ik
mijzelf ook voel, in die zin: hoezeer ik
ook probeer ontspannen mijzelf te zijn
in mijn tegemoettreden van andere men
sen, er altijd iets zal zijn waardoor de
anderen je nooit als volledig gewoon
zien. Dus hoe innerlijk ontspannen wij
ook onszelf mogen voelen, zo vertaal ik
dan maar even het woord „gewoon", er
is altijd die barrière. Het moet van twee
kanten komen. En dat is niet^van ons uit
te overwinnen. Ik denk wel dat je voor
jezelf het gevoel kunt hebben van: ik ben
mezelf, ik ben gewoon. Ik probeer ook
|mij in te leven in wat bij anderen echt
leeft en in die zin dicht bij de waarheid
;te komen, maar dat is niet wat u met het
woord gewoon bedoelt, denk ik. Nee, het
'is niet mogelijk in onze functie „ge
woon1' te zijn. Maar dat ligt niet altijd
'aan ons.
