Vluchten kan niet meer
'final
AFGHANISTAN NA DE INVASIE:
Twaalf
maanden in
de tuin
■CeidóeSouAatit'
ZATERDAG 16 APRIL
tuigt
stild
PESHAWAR - In het 'schoolklasje
in Peshawar zingen de kleutertjes
met schelle stemmen. De tekst is
zo goed ingestudeerd dat juf niet
eens hoeft te begeleiden. „Allah is
groot", klinkt het uit twintig jonge
keeltjes en de vingertjes wijzen
naar omhoog. Dan krijgen de don
kere ogen van het kroost plotseling
iets boosaardigs: „De Russen horen
onder de grond", zo vervolgt het
liedje. Er wordt nu naar de voetjes
gekeken: „Wij vechten tot de laat
ste druppel bloed".
Ruim acht jaar nadat het 40e Russische
leger zijn kameraden in Kabul te hulp
schoot, is de nederlaag van de Russische
n q „vriendschapspolitiek" in Afghanistan
ziq compleet. Door de bloedige oorlog die
•os ii na de invasie volgde is de communisti-
leej sche grootmacht zelfs bij de kleuters in
pstull de vluchtelingenkampen in ongenade ge-
vallen. De Sovjetunie, zo houdt juf hen
ensa voor, vertegenwoordigt zo'n beetje het
n dl allergrootste kwaad dat je maar kunt be-
in hé denken. Een lering die met harde cijfers
)jaan gestaafd wordt: een miljoen burgers ge-
dood, vijftig procent van alle huizen op
it eq het platteland verwoest, het meeste
iten< bouwland vernietigd. Als de 115.000
n. H Russische militairen Afghanistan veria-
dat ten, dan blijft een failliete boedel achter,
kwa „De Russen beloofden voedsel, onder-
e didak, onderwijs. Maar ze gaven bommen,
r gelfl kogels en raketten", meldt een poster op
de gang. „Dood aan het Russische impe
rialisme" staat op een ander stichtelijk
plakkaat boven de kapstok waaraan kin-
derjasjes bungelen. De boodschap is dui
delijk; Amerika mag dan de grote „Sa
tan" zijn geweest voor Iran, de Sovjetu
nie heeft die titel met stip overgenomen
bij de Afghaanse Jihad (heilige oorlog),
als ware het een estafettestokje.
Idelil
Akkoord
IZlgl
In het vredesakkoord dat deze week
werd ondertekend, hebben de regering
van president Najibullah in Kabul en ge
neraal Zia UI Haq in het Pakistaanse Is
lamabad alsmede de VS en de Sovjetu
nie afgesproken dat Afghanistan een
neutraal en vreedzaam land zal worden.
Verder zouden de ruim drie miljoen
vluchtelingen in Pakistan en twee mil
joen vluchtelingen in Iran eervol en vei
lig naar hun moederland moeten kunnen
terugkeren. Hoe nobel en begrijpelijk dat
streven ook mag zijn, het ziet er niet
naar uit dat beide doelen op korte ter
mijn verwezenlijkt kunnen worden.
Uit de verklaringen van de verzetscoali-
tie in Peshawar valt op te maken dat de
Sovjetunie de vrome wens van een
vreedzame zuiderbuur die bovendien
een communistische partij in de regering
toestaat, wel op haar buik kan schrijven.
Bij herhaling hebben woordvoerders van
Ikingt de coalitie duidelijk gemaakt dat van sa
menwerking met de communistische
partij van Afghanistan, de PDPA, geen
Ie pil sprake kan zijn. En warme betrekkingen
met de Sovjetunie liggen zeker niet in
het verschiet als de Mujaheddin in Ka-
bul aan de macht komen.
Commandant Haqani Jalaluddin, een
van de sleutelfiguren in het verzet, kijkt
al even gemeen als de zingende kleuter-
:r las) tjes als hem gevraagd wordt hoe vriend
schappelijk de betrekkingen tussen de
Sovjetunie en een wellicht islamitisch
Afghanistan in de toekomst kunnen zijn.
Haqani: „Wij zullen ons opstellen als
niet-gebonden land. Maar wat met Naji-
abullah de Sovjets in Afghanistan hebben
aangericht zullen wij hen nooit verge
ven. We zullen de Sovjets dwingen terug
te keren naar Afghanistan en op te bou-
gewd wen wat ze vernietigd hebben. Najibul-
hu\M lah moet berecht worden voor zijn mis-
als i daden en de Afghaanse partijleden
moeten tegenover Allah zweren dat zij
atuu geen communist meer zijn. Pas dan is er
vergiffenis".
Scenario's
In Peshawar begint het besef door te
dringen dat het vertrek van de Sovjet
soldaten uit Afghanistan een nieuwe
nachtmerrie inluidt. Zo zal vrijwel zeker
een nieuwe oorlog in Afghanistan uitbre
ken. Alleen durft nog niemand met stel
ligheid te zeggen wie tegen wie zal vech
ten.
Er zijn vele scenario's voor de nabije
toekomst van Afghanistan en aan de
ontbijt-lunch-dinertafels van de honder
den westerse vluchtelingenwerkers in
Peshawar is het spelen met die scena
rio's een geliefde bezigheid geworden.
„Als Najibullah verstandig is pakt hij
zijn koffers en emigreert zo snel moge
lijk naar de Sovjetunie. Maar het is ook
mogelijk dat hij, gesteund door de Rus
sen, zich terugtrekt in de noordelijke
provincies van Afghanistan", zegt Susan
Yates, een van de stafmedewerkers van
de Amerikaanse „International Rescue
Committee" (IRC). Margaret Sagal, als
docente werkzaam bij een onderwijspro
ject van IRC werpt tegen: „De Afghanen
zullen zich niet laten beduvelen en Naji
bullah geeft zijn machtspositie niet zo
makkelijk op. De oorlog gaat gewoon
door". De omstandigheid dat zowel de
VS als de Sovjetunie het recht behouden
hun „favoriet" in het conflict tc blijven
steunen, belooft in dat geval weinig
goeds.
Een scenario waar de vluchtelingen zelf
zeker niet over willen praten, is de voor
spelling dat de onderling ernstig verdeel
de verzetsorganisaties elkaar zullen af
slachten zodra het Russische gevaar een
maal geweken is. Als gevolg van ver
schillende aanslagen in de afgelopen
maanden op Afghaanse intellectuelen
die zich „onafhankelijk" opstelden, is al
een sfeer ontstaan waarbij nog maar wei
nig vluchtelingen vrijuit durven te spre
ken uit angst voor repercussies. „Er
moet een neutrale president komen", is
zo'n beetje de meest gewaagde uitspraak
die in het politieke mijnenveld van fun
damentalistische en gematigde Afghanen
en de rivaliserende stamverbanden te
beluisteren valt.
Jonge Afghanen in een vluchtelingenkamp. Al in het kleuterklasje hebben zij leren zingen: „De Russen horen onder de grond".
Als gevolg van de politiek en onzekere
toekomst van Afghanistan, maar ook
vanwege de grote ontreddering waarin
het land zich bevindt, staan maar weinig
Afghanen te trappelen om terug te keren.
Tijdens een door IRC georganiseerde
cursus Journalistiek wordt die vraag aan
achttien jonge Afghanen gesteld. Het
antwoord luidt onveranderlijk: „Ik wil
teruggaan voor twee maanden om te
schrijven over de verschrikkelijke waar
heid. De misdaden die door de Russen
en Najibullah zijn begaan". Daarna gaan
alle achttien aspirant-reporters weer re
tour vluchtelingenkamp. Leraar Gordon
Bonin concludeert cynisch: „Dat heb ik
meer meegemaakt. Zodra ze een goed
antwoord horen, praten ze elkaar na.
Maar ik denk dat ze het wel menen. De
bereidheid om definitief terug te gaan is
nu eenmaal niet erg groot".
V olksverhuizing
De hulporganisaties in Peshawar berei
den zich niettemin al voor op de moge
lijke aanstaande remigratie van vluchte
lingen. En dat wordt geen geringe klus.
Mocht het immers zo ver komen, dan
wordt de wereld getuige van de grootste
volksverhuizing sedert de deling van het
Indiase subcontinent in 1947. Mogelijk
ook, zal de ellende in Afghanistan zelf
niet te overzien zijn, hetgeen weer hele
nieuwe opbouwprogramma's nodig
maakt.
Tom Yates, leider van het IRC-program-
ma in Peshawar, houdt rekening met
langdurige hongersnood als de vluchte
lingen massaal zouden terugkeren. Ya
tes: „Het platteland is nu al overbelast
omdat veel irrigatiesystemen en andere
infrastructuren vernietigd zijn en de vee
stapel gedecimeerd is. Miljoenen Afgha
nen zijn naar de grote steden gevlucht
omdat ze daar relatief veilig kunnen wo
nen. Kabul is met drie miljoen inwoners
ruim drie keer zo groot als in 1979! Om
het platteland weer te kunnen ontwikke
len is nog vele jaren hulp nodig. Mis
schien wel veel meer dan nu aan vluch
telingenhulp wordt gegeven". Het zal
voor de vluchtelingenorganisaties nog
een hele toer worden om in het Westen
en Midden-Oosten de nodige fondsen
aan te boren om de terugkeer van de
vluchtelingen goed te kunnen begelei
den. Yates: „Het risico is levensgroot
De Afghaanse vluchtelingen kunnen terug. Maar terug naar wat? Grote delen van hun land zijn verwoest.
FOTO'S: A. HOLLMANN
aanwezig dat de aandacht voor het Af
ghaanse probleem verslapt zodra de su
permachten er zich niet meer mee bezig
houden".
Pakistan, dat tot dusverre een ongeken
de gastvrijheid aan de dag heeft gelegd
voor de moslimbroeders uit het noor
den, heeft intussen duidelijk gemaakt
dat de lasten van drie miljoen vluchte
lingen zwaar begint te wegen. Sedert Pa
kistan indirect partij is in het Afghaanse
conflict, wordt ook Pakistaans grondge
bied niet met rust gelaten. Zo raakten
het Afghaanse en Pakistaanse leger het
afgelopen jaar meerdere malen slaags.
De geheime dienst van Afghanistan,
KHAD, wordt er verder van beschuldigd
tal van sabotage-acties te hebben ge
pleegd. Pakistaanse kranten schreven
deze week ook de ramp bij het munitie
depot in Islamabad toe aan de KHAD.
Concurrentie
„Je zou denken dat al die bomaanslagen
te maken hebben met de Afghanen. Zo
dra zij vertrokken zijn wordt het mis
schien weer rustig in ons land", specu
leert Mian Mohammed Siddiq hoopvol.
Siddiq is onlangs uit Engeland naar Pa
kistan teruggekeerd om een eigen be
drijfje te beginnen, maar wordt daarbij
danig voor de voeten gelopen door even
eens ondernemende Afghanen. Waarmee
een tweede aspect van de „Afghaanse
last" voor het voetlicht komt.
Siddiq verzucht: De Afghanen hebben
vrijwel de hele transportsector overgeno
men. Zij hoeven geen wegenbelasting te
betalen en rekenen voor transport in
oude afgeragde bussen en vrachtwagens
veel minder dan de Pakistanen. Af
ghaanse tapijtknopers zijn een concur
rentieslag aangegaan met onze eigen ta
pijt fabrikanten. Ik moet zeggen dat veel
Afghanen succesvol in zaken zijn. maar
dat zet in een arm land als Pakistan met
een zeer hoge werkloosheid soms kwaad
bloed".
In Peshawar wordt het rumoer van de
marktplaatsen, waar knetterende scoot
ertaxi's rijden, kooplieden gehurkt hun
waar aanprijzen en waar het geurt naar
de koriander en versgebakken somosa's
bij tijd en wijle overstemd door anti-Af-
ghanistandemonstraties. Een enkele keer
is de negotie van een Afghaanse mark-
thandelaar tijdens zo'n demonstratie
door woedende Pakistani in brand gesto
ken. Een triest dieptepunt van een nieu
we, economische, strijd.
Susan Yates, na drie jaar werk voor de
IRC langzamerhand „veteraan" in het
internationale ons-kent-ons-wereldje van
vluchtelingenwerkers, maakt zich ernsti
ge zorgen over deze ontwikkelingen.
„Misschien zijn de Afghanen er nu nog
wel slechter aan toe dan jaren geleden,
hoewel het vluchtelingenprogramma vrij
ver is uitgebouwd. De Afghanen zelf zijn
lang zo enthousiast niet meer als je een
eventuele terugkeer met hen bespreekt.
Ze zijn zich gaan afvragen: terugkeren,
maar waar naar toe? Terwijl de druk
steeds groter wordt om hun boeltje te
pakken, staan zij voor het feit dat soms
hele doipen en landbouwgebieden ver
woest zijn. Wat je vaak ziet bij vluchte
lingen is dat ze het oude moederland
idealiseren. Dat paradijs is verloren ge
gaan. Helaas is dat wat Afghanistan be
treft letterlijk het geval".
PAUL KOOPMAN
binnen de perken
UÉ>dUhéAédi*d*ié/»dÈÈÊédEitè»éÊêïtMÉ*A
"sond
ofJ
lol is[
;t Ai)
Shod
niet)
ngt i
ijes r
:angd
in f
Elke beginnende maar ook gevor
derde tuinamateur heeft bij tijd en
wijle behoefte aan praktische infor
matie. Antwoorden op vragen als:
wat te doen tegen wateroverlast,
hoe hou ik slakken buiten mijn
tuin en is het mogelijk zelf asperges
te kweken. Daarvoor bestaan diver
se naslagwerken in uiteenlopende
prijzen. Nieuw voor Nederland is
12 Maanden in de tuin, een weg
wijzer voor de sier-, fruit- en groen
tetuin. De originele versie is in
Duitsland voor de twintigste maal
herdrukt: een aanwijzing voor de
grondige wijze waarop een en an
der is aangepakt. Het is een van de
meest succesvolle tuinboeken van
Europa.
Voor het Nederlandse taalgebied is het
boek grondig bewerkt en het is een stan
daardwerk geworden dat antwoord geeft
op zeer uiteenlopende vragen. Daarbij
staat het boordevol instructieve illustra
ties waaruit onder meer duidelijk wordt
hoe vakkundig gesnoeid moet worden.
De paginagrote kleurenfoto's van fraaie
vruchten en sappige groenten die tuin
boeken zo vaak aantrekkelijk moeten
maken, zijn slechts mondjesmaat aanwe
zig. In plaats daarvan is gekozen voor
praktische instructies en handige tips.
De indeling van het boek in maanden en
die maanden weer in vier delen (Grond
beginselen en algemeen, Siertuin, Fruit-
tuin en Groentetuin) is zeer praktisch.
Want daarmee stelt het tuinamateurs,
maar ook vakmensen, in staat zich snel
en uitgebreid op de hoogte te stellen zo
wel wat betreft plantenpracht als nood
zakelijke karweitjes. Onder grondbegin
selen en algemeen worden aanwijzingen
gegeven over de vormgeving van de
tuin, bodemgesteldheid, grondbewerking
en verzorging, composteren, planteziek-
ten, gewasbescherming en dergelijke.
In de Siertuin komen alle planten aan de
orde die tot een aantrekkelijke tuin kun
nen bijdragen zoals heesters, coniferen,
klimplanten, vaste planten, varens en
nog veel meer. Overzichtelijke tabellen
maken het kiezen van planten gemakke
lijk en geven waardevolle tips voor
standplaats en verzorging.
In de Fruittuin vindt men alle gegevens
die kunnen helpen bij het telen van fruit
van hoge kwaliteit. Daarbij wordt inge
gaan op diverse fruitsoorten, de nieuw
ste rassen, geschikte boomvormen en
onderstammen. Ook het snoeien wordt
zoals gezegd, aan de hand van een veel
voud aan tekeningen duidelijk gemaakt.
In de Groentetuin staat de teelt van ver
se groenten en kruiden gedurende het
hele jaar op de voorgrond. Daartoe
worden de meest geschikte en nieuwste
rassen genoemd, de beste zaai- en plant-
tijden vermeld, alsmede de modernste
zaai- en teelthulpmiddelen. De Plan
ningstabel: van zaad tot oogst, omvat
voor elke groentesoort de belangrijkste
teeltgegevens en vergemakkelijkt een in
deling van de groentetuin op een econo
mische manier.
De tekst in 12 Maanden in de tuin is
sterk op de praktijk gericht. De nadruk
is gelegd op een gemakkelijk biologisch-
normale verzorgingswijze die het milieu
zo weinig mogelijk belast. In het boek is
de nieuwste kennis op het gebied van
tuinieren en milieu verwerkt. Vrijwel elk
probleem waarmee de amateur-tuinder
tegenwoordig te maken heeft, wordt vol
gens de laatste ontwikkelingen benaderd.
Voor de maand waarin wij nu leven,
april, worden onder meer aanwijzingen
gegeven over het voorkomen van schade
toegebracht door mollen. Er zijn tabellen
voor uiteenlopende zaken als bloeiende
vaste planten in deze maand, voor bo-
dembedekkende vaste planten en eenja
rige zomerbloeiers. In de afdeling Fruit
tuin komen bessestruiken, walnoten,
braamstruiken en de perzikboom aan
bod. Natuurlijk wordt de aardbei en de
steeds populairdere wijnrank niet verge
ten. De Groentetuin geeft aanwijzingen
voor de aanleg van een kruidentuin en
de kweek van Hollandse asperges.
12 Maanden in de tuin is geschreven
door Höhne en Wilhelm en is voor ons
land vertaald en bewerkt door mevrouw
C.E. Roberts. Het bevat 360 bladzijden
vol praktijkinformatie en kost bij de
boekhandel nog net geen dertig gulden.
Het boek is uitgegeven in de Groenboe-
kerij van Zomer en Keuning.
JAN VAN KOOTEN
