„Als ik alles had geweten
iiaS
binnenland
£eld<M0otumtt
l/|Bedrij ven
-ionderzocht op
Hnelkerskoorts
WAT MOET DE ARTS ZIJN PATIENT VERTELLEN?
Gerrit Jan Heijn
werd met
kettingen geboeid
Brief met chip zoekt
knelpunt op bij post
CBS telt
485.000
werklozen
Aids-test tast Grondwet aan
VRIJDAG 15 APRIL 1988 PAGINA 3
5pni WINSCHOTEN Dit voorjaar worden alle
affai 50.000 rundveebedrijven in ons land onderzocht
op de ziekte leptospirose, ook wel melkerskoorts
;enoemd. Deze vrij nieuwe ziekte heeft zich se-
'd i$ert sne* uit6e,3re^- Zowel bij runderen als
bij mensen veroorzaakt de bacterie vrij onschul-
:ru" jige tot ernstige ziekteverschijnselen. Bij mensen
'iet om hoofdpijn, koorts of andere griepach-
erschijnselen, die maanden kunnen duren,
gfeeel vaak functioneren lever en nieren ook niet
di joed meer. Een tijdige behandeling met antibioti-
a ;a is als regel afdoende. Door verwaarlozing kan
evensgevaar optreden.
Poepverwerker
moet stank beperken
AMSTERDAM Het afvalverwer
kingsbedrijf Rutte in Halfweg, bij
Haarlem, moet binnen een half jaar
maatregelen nemen tegen de stank
overlast voor de 170.000 omwonenden
die binnen een straal van vijf kilometer
rond het bedrijf wonen. Mr. B. Asscher,
president van de rechtbank in Amster
dam, heeft in kort geding een dwang
som van 250.000 gulden vastgesteld.
Rutte houdt zich bezig met de verwer
king van rioolslib, vermengd met afval
uit de voedingsmiddelenindustrie. Na
vertering en droging wordt het produkt
verkocht als teelaarde aan gemeenten.
Sinds 1985 werkt Rutte, onder druk
van milieugroepen, in hallen, maar ook
dit is niet afdoende.
Film over berging
veerboot
onderscheiden
ROTTERDAM De film „March 6,
1987" van Pim Korver uit Rotterdam
is op het internationale festival voor
industriële films dat in Hannover is
gehouden in de categorie bedrijfsdo-
cumentaires de eerste prijs toegekend.
Korver was de enige die toestemming
kreeg de berging te filmen van de
veerboot Herald of Free Enterprise
die vorig jaar op 6 maart bij Zeebrug-
ge was gekapseisd en waardoor 193
mensen om het leven kwamen. Na
enkele dagen werd de toestemming
omgezet in een opdracht van het ber
gingsbedrijf Smit-Tak. „March 8,
1987" werd onlangs in Den Haag voor
het eerst gedraaid.
Juristen hekelen
rapport
bouwsubsidies
AMSTERDAM Diverse vooraan
staande juristen vallen in hun vak
blad het rapport van de enquete-
commssie bouwsubsidie stevig aan.
„Het rapport toetst bewindslieden aan
een onjuiste rechtsopvatting", zeggen
ze. En ook: „De veroordeling van de
handelwijze van oud-minister Gruy-
ters en oud-staatssecretaris Brokx
door de enquêtecommissie berust op
een juridisch dubieuze grondslag. De
commissie ontbreekt het aan histo
risch besef". Zo werd het handelen in
het begin van de jaren tachtig van
staatssecretaris Brokx bijvoorbeeld ge
toetst met de kennis van 1986 omtrent
de ABP-affaire.
Nieuw nummer
PTT inlichtingen
buitenland
DEN HAAG Het inlichtin
gennummer van de PTT, 0018,
waarop informatie over buiten
landse telefoonnummers, bui
tenlands telefoonverkeer en ge
sprekstarieven in het buiten
land wordt gegeven, verdwijnt.
Met ingang van aanstaande
dinsdag moet 06-0418 worden
gebeld. Reden is dat er techni
sche aanpassingen op de inter
nationale telefoonzalen in Am
sterdam en Rotterdam moeten
worden gedaan. Het nummer
kan nog steeds gratis worden
gebeld.
Eerste DNA-test bewijst
onschuld veroordeelde
AMSTERDAM De uitslag van de eerste in
Nederland gebruikte DN A-proef, aan de hand
waarvan daders van verkrachtingen herkend
kunnen worden, heeft de onschuld bewezen
van een 24-jarige Amsterdammer
Volgens zijn advocaat mr. C. Korvinus heeft
het unieke onderzoek aan de hand van bloed,
sperma en haren opgeleverd dat zijn cliënt niet
de i
i de
1985 op het terrein van het World Trade Cen
tre in Amsterdam verkrachtte. De verdachte
zelf heeft de verkrachtingen steeds ten stellig
ste ontkent, maar één van de slachtoffers zei
hem te herkennen aan zijn gezicht en stem.
Mede op grond daarvan werd Van D. door de
rechtbank in eerste instantie tot tweeëneenhalf
jaar gevangenisstraf veroordeeld.
ding
N VANDAAG
LEIDEN De Universi
teit van Leiden organi
seerde vandaag een Boer-
haave-cursus over Infor
med Consent, wat zoveel
wil zeggen als dat een pa
tiënt informatie moet
hebben voordat hij toe
stemming kan geven voor
een behandeling of in
greep. Dat is niet zo een
voudig als het lijkt én het
gebeurt ook lang niet al
tijd. In extremis blijkt dat
uit een boekje dat net is
uitgekomen en waarin di
verse ouders vertellen
over de lijdensweg van
hun kind met kanker.
Het heet „Als ik alles had
geweten Hieruit
eerst een fragment.
„Ons zoontje Edwin, bijna 11
jaar, verbleef van 27 februari
tot 3 juli 1981 in een acade
misch ziekenhuis. Hij had, zo
gorden wij veel later, een
kanker die zich in de
len nestelt. Maar het be
gint meestal bij de longen. Bij
het vragen om toestemming
voor behandeling met „medi
cijnen" heeft men ons dit niet
verteld. Het vragen om toe
stemming heeft dus geen en-
Alli kele zin als men niet vertelt
Noach: „Je wilt helpen en in veel gevallen kun je ook helpen,
or die ene patiënt die tegenover je zit".
maar je weet nóóit of
FOTO: WIM VAN NOORT
trok
i weet. Wij hebben
dus een verkeerde beslissing
genomen. Dit schrijnt en
brandt. Tevens komt er een
vreselijk zelfverwijt in je op:
hoe heb ik deze Mengele-ach-
tige behandeling kunnen
goedkeuren?".
De medische ethiek vereist
dat artsen hun patiënten zo
uitvoerig mogelijk op de
hoogte stellen van hun han
delwijze, het doel daarvan en
daarna vragen om toestem
ming. Als we de tv-serie Me
disch Centrum West mogen
geloven is dat Informed Con
sent zoiets als je handen was-
Prof. dr. E.L. Noach. één
de sprekers op de bijeen
komst in Leiden, kan daar
nogal kwaad over woorden.
„Ook al zijn er volgens mij
wel degelijk grenzen aan wat
de patiënt kan vertel-
hebben het hier toch
n morele en binnen
kort zelfs wettelijke verplich
ting. De gevolgen voor de pa-
kunnen dermate ingrij
pend zijn, dat een arts dit ui
terst serieus behoort te ne-
Ethische commissies
Noach, emerites-hoogleraar
farmacologie, heeft zich im-
beijverd voor het instel-
Centrale rol huisarts bij experimenten
LEIDEN Geen enkele patiënt zou nog bij
medisch wetenschappelijk onderzoek be
trokken moeten worden, zonder dat hij
hierover met zijrt huisarts heeft gesproken.
De huisarts moet dan schriftelijk aangeven
dat zijn patiënt weet waaraan hij begonnen
is, voordat deze aan het onderzoek kan deel-
Dat bepleitte de psycholoog dr. F. van Dam
van het Antoni van Leeuwenhoek Zieken
huis in Amsterdam vandaag in Leiden op de
Boerhaave-cursus over Informed Consent.
Volgens Van Dam is de huidige procedure
bij het werven van proefpersonen voor me
dische experimenten verre van ideaal.
Patiënten en onderzoekers kunnen het vol
gens Van Dam eigenlijk niet alleen af, zij
hebben steun nodig van de huisarts, die me
disch deskundig is. de patiënt kent en geen
belang heeft bij het onderzoek. „Dat dit het
onderzoek aanzienlijk kan compliceren is
iets dat dan maar op de koop toe genomen
moet worden", aldus Van Dam. Een patiënt
heeft overigens altijd het recht zich op élk
moment uit een proef terug te trekken.
medisch ethische
menteel ongeveer honderd
functioneren in de diverse
ziekenhuizen. „Niet om aller
lei ontwikkelingen te rem-
maar juist on
te helpen". Sinds zijn pensio
nering is b»j nog vrijwel dage
lijks met het onderwerp bezig.
Niet in het minst omdat hij
bestuurslid is van het insti
tuut voor gezondheidsethiek
in Maastricht.
Noach herinnert zich nog heel
goed hoe hij kort na zijn stu
die als huisarts op het platte
land een oude vrouw bezocht,
die ongeneeslijk ziek wa§. Ie
dereen wist het, er was geen
twijfel mogelijk, maar haar
man vond het prettig als de
dokter toch eens in de week
even langs kwam. Noach:
„Nadat ik die vrouw bij mijn
eerste bezoek had onderzocht,
vroeg ze me of ze nu snel
dood zou gaan. Ik liet meteen
alle cliché's op haar los die je
maar kunt bedenken: nou,
mevrouw, zo snel gaat u echt
niet dood hoor, u bent wel
ziek natuurlijk, maar niet zo
héél erg hoor. Maar die
vrouw zei: „Ach dokter, wat
vind ik dat erg, ik had me er
zo op verheugd dat ik nu snel
bij de here Jezus zou zijn".
Het was een schok voor me.
een geweldige schok. Maar
het heeft 'mijn denken enorm
beïnvloed".
Statistisch
behandeld worden met een
platina-therapie. Dit is één
cytostatica-behandeling. Maar
de resultaten zijn verrassend:
86% geneest volledig. De ove
rige 14% geneest echter niet
en sterft in een ellendige situ
atie. Prof. Noach: „Je hebt al
tijd met statistische gegevens
te maken. Je wilt helpen en
in veel gevallen kun je ook
helpen, maar je weet nóóit of
dat geldt voor die ene patiënt
die tegenover je zit. Een arts
kan in zo'n geval nooit zeg
gen: jij geneest. Nee, hij kan
alleen zeggen: de kans dat je
geneest is zo en zo groot. En
dan nog zijn er problemen,
want leg iemand maar eens
uit wat een kans van acht op
tien betekent. En leg iemand
eens uit dat je niet van hem
kunt zeggen tot welke groep
die behoort".
Noach constateert dat we nog
altijd te veel uitgaaan van een
ideale situatie: de arts vertelt
wat-ie weet en de patiënt kan
dan een afgewogen beslissing
nemen. „Was het maar zo
eenvoudig", zegt hij. „Kijk
eens naar de seropositieven.
Willen mensen wel weten dat
ze besmet zijn met het aids-vi
rus en een kans van ongeveer
vijftig procent hebben dat ze
de ziekte ook daadwerkelijk
krijgen? Stel dat er onder
zocht moet worden of een
middel een aids-besmetting
ongedaan zou kunnen maken.
Moet een arts dan tegen ie
mand die zonder het te weten
besmet is met het virus zeg
gen dat-ie seropositief is? Ik
bedoel maar, met Informed
Consent draag je niet altijd bij
tot de gemoedsrust van men-
Uitleggen
Dan is er nog het probleem
dat vooral veel oudere artsen
niet geleerd hebben duidelijk
uit te leggen wat er aan de
hand is. „Bij de huidige oplei
ding krijgen medische studen
ten gelukkig al onderwijs in
gesprekstechniek. Ze zijn bo
vendien opgegroeid met de
maatschappelijke ontwikke
lingen en leren ir. hun oplei
ding ook hoe ze de zaken goed
en begrijpelijk kunnen uitleg
gen". Dat neemt niet weg dat
vooral oudere patiënten
nog vaak niet begrijpen wat
het verhaal van de arts in
houdt, of het na verloop van
tijd alweer zijn vergeten
De arts, vindt Noach, moet
hoe dan ook zijn uiterste best
doen om de patiënt ervan te
overtuigen dat hij zichzelf een
kans ontneemt, als-ie nee
zegt. „Maar als dat gebeurt,
dan moet de arts de patiënt
een zo goed mogelijk alterna
tief bieden. Hoewel er natuur
lijk ook aan het zelfbeschik
kingsrecht een grens is. De
patiënt moet niet op het ge
bied van de kennis van de
arts komen. Als de arts zegt:
middel a is beter voor deze
aandoening en de patiënt zegt:
nee, ik wil middel b, dan zit
ten we op de verkeerde weg".
Bij Informed Consent gaat het
vaak om medische experi
menten, in casu om proefper
sonen. Noach vindt dat daar
bij een risico nooit volledig is
uit te sluiten, maar dat het
wel aanvaardbaar moet, zijn.
Dus geen proef om nog weer
eens te bewijzen dat aspirine
pijn kan stillen, maar even
tueel wel of een ander middel
beter of slechter dan aspirine
werkt. Vaak gaat het echter
om aanzienlijk zwaardere
proeven; dikwijls anti-kan
kerbehandelingen
Willekeurig
„Dat houdt in", zegt Noach,
„dat je een groep patiënten
hebt die op de gangbare ma
nier wordt behandeld en een
groep die voor de nieuwe me
thode in aanmerking komt.
Neem borstkanker. Verwijde
ring van de borst is nogal wat
een behandeling is waarbij de
borst vrijwel helemaal kan
worden behouden, mag een
arts dan tegen een vrouw zeg
gen dat ze daar niet voor in
aanmerking komt? Ik vind
van niet. Want de splitsing in
groepen gebeurt puur wille
keurig. En dat is alleen mo
reel toelaatbaar als die arts
absoluut niet weet welke me
thode beter is".
„En als zo'n experiment een
maal van start gaat, moet dat
met volledige instemming ge
beuren van de verpleging.
Gaat de verpleging niet ak
koord, dan vind ik dat de
proef niet mag doorgaan. Dat
houdt in dat de verpleging
goed de hoogte moet zijn van
alles, exact möet weten waar
om het gaat en wat dat in de
praktijk betekent. Hier geldt
hetzelfde wat bij patiënten
geldt: Informed Consent is
een hele kunst".
Zoveel is wel duidelijk: ken
nis is noodzakelijk om een af
gewogen beslissing te kunnen
nemen. Daarom tot slot nog
een fragment uit „Als ik alles
had geweten „Mijn
vrouw en ik, uitsluitend voor
onszelf sprekend, zijn ervan
overtuigd dat wij begin 1981
ons doodzieke kind, toen er
botkanker in zijn linkerbeen
werd ontdekt, niet hadden la
ten onderwerpen aan de ver
schrikkingen van een te lange
cytostaticaweg, als wij op dat
moment hadden beschikt over
de kennis die wij nu bezitten.
Hoe smartelijk het allemaal
was kan bij benadering
worden aangevoeld, als wij u
zeggen dat elke gang naar het
ziekenhuis veel zwaarder is
geweest dan de laatste gang
naar het kerkhof".
DICK HOFLAND.
Het boekje „Als ik alles had
gewetenis uitgegeven
door Meinema in Delft en
kost 9,80.
Protest tegen verdwijnen banen
Protestleuzen in de kantine van het kadaster in Zwolle waar betoogd werd tegen het verdwijnen
van honderd arbeidsplaatsen. Tijdens een gesprek tussen het ministerie van VROM en de bonden
werd gisteren overeengekomen dat dit zal gebeuren door natuurlijk verloop.
HAARLEM Ferdi E„
die heeft bekend Gerrit
Jan Heijn te hebben ont
voerd en vermoord, heeft
zijn slachtoffer in be
dwang kunnen houden
door hem met kettingen
te boeien. Op die manier
kon hij met Heijn van
Bloemendaal naar Ren-
kum rijden zonder dat de
Ahold-topman kon ont
snappen.
Dat heeft E. tijdens de verho
ren van gisteren verklaard.
Heijn zou niet de gehele ne
gende september geboeid zijn
geweest: op het moment dat
hij wilde ontsnappen en ook
toen hij werd doodgeschoten
had hij geen boeien om, zo
heeft E. gezegd. Volgens offi
cier van justitie mr. T Bot
maakt deze verklaring het
„aannemelijker" dat E. de ont
voering in zijn eentje heeft
kunnen uitvoeren, zoals hij
totnutoe beweert.
Tips
gisteren aan de Tweede
Kamer verzonden brief zegt
miister Korthals Altes van jus
titie dat bij het natrekken van
de circa 10.000 tips over de
ontvoeringszaak-Heijn de poli
tie bij toeval is gestuit op een
groot aantal andere misdrij
ven. De minister spreekt van
een „niet onaanzienlijk aantal
misdrijven" dat de afgelopen
maanden dankzij de vele tips
aan het licht is gekomen.
Korthals Altes uit zijn waarde
ring en dankbaarheid voor het
vele werk dat politie en open
baar ministerie de laatste ze
ven maanden hebben verzet.
„De toewijding en het doorzet
tingsvermogen waarvan alle
bij de opsporing betrokkenen
ondanks de vele teleurstellin
gen bij voortduring blijk ga
ven, dwingt allerwegen be
wondering af", aldus de minis
ter. Een compliment geeft hij
ook aan de nieuwsmedia die al
enige tijd vóór de arrestatie
van de verdachte ontvoerder
op de hoogte waren van het
feit dat er losgeld in omloop
was gebracht, maar er
niettemin op aandrang van de
politie niets over hebben gepu
bliceerd.
Aan het slot van zijn brief
deelt de bewindsman mee dat
er een justitiële werkgroep is
ingesteld die nagaat hoe de
werkwijze van justitie en poli
tie bij ontvoeringszaken kan
worden verbeterd.
DEN HAAG - De PTT gaat met chips in proefbrieven en proef-
pakjes proberen knelpunten in de postbezorging op te sporen.
De chips op kaarten brengen de hele weg van het poststuk
nauwkeurig in kaart. Op verschillende punten in de postver
werking staan antennes die in contact staan met een computer.
Treedt er ergens vertraging op, dan is precies na te gaan waar
het knelpunt zit. De proef start binnenkort in Arnhem en Sit-
tard; slaagt de proef dan wordt hij ook elders ingevoerd.
(Van onze sociaal-
economische redactie)
DEN HAAG De werk
loosheid bedroeg eind fe
bruari feitelijk 485.000.
Dat is 30 procent minder
dat het officiële getal zo
als dit tot nu toe nog
maandelijks door het mi
nisterie van sociale zaken
bekend wordt gemaakt.
Volgens het departement
lag de werkloosheid eind
februari op 700.700. In
dien dit getal wordt ge
corrigeerd voor seizoens
invloeden dan beliep de
werkloosheid 682.500.
Het nieuwe cijfer voor de
werkloosheid is bekend ge
maakt door het Centraal Bu
reau voor de Statistiek (CBS)
dat bij de berekening gebruik
heeft gemaakt van de werklo-
zenregistratie zoals die op de
gewestelijke arbeidsbureaus
bestaat in combinatie met een
eigen enquête beroepsbevol
king die 10.000 mensen omvat
Onderzoek van het CBS wees
uit dat 27 tot 29 procent van de
mensen die die bij arbeidsbu
reaus als werkloos te boek
staan al lang werk hebben.
Ongeveer tien procent van de
ingeschrevenen is niet binnen
twee weken voor werk be
schikbaar en nog eens een pro
cent wil minder dan twintig
uur per week werken. Van de
andere kant blijkt -dat veel
mensen die niet als werkloos
te boek staan, wel aan de cri
teria daarvoor voldoet.
In een brief aan de Kamer
zegt minister De Koning op
basis van het nieuwe cijfer
van het CBS het overleg over
de berekening van de werk
loosheid in de toekomst te wil
len voortzetten. Al eerder ver
klaarde de minister het nieu
we cijfer niet als alibi te willen
gaan gebruiken om de doel
stelling van het kabinet,
500.000 werklozen in 1990,
toch te halen.
Aids-test voor Nederlandse piloten in VS
)EN HAAG Het ziet er
it dat het kabinet toch
iikkoord zal gaan met de eis
'an de Verenigde Staten dat
Ie ongeveer driehonderd daar
lelegerde Nederlandse militai-
een aids-test óndergaan,
regering in Den Haag voelt
laar eigenlijk niets voor voor,
maar als het gaat om in Ame
rika gestationeerd militair per
soneel. staat het kabinet voor
een voldongen feit. Nederland
is afhankelijk van de mede
werking van de VS voor de
opleiding van piloten voor de
F-16-straaljager en het Orion-
marinevliegtuig. Het CDA-ka-
merlid Ton Frinking, defen
siespecialist van zijn fractie,
zal zich danook niet verzetten
tegen de eventuele instem
ming van het kabinet met zo'n
onderzoek. De oppositie keert
zich wèl tegen de verplichte
aids-test in ae VS.
DEKNOLLEN
T Hef vtcAjflAd lii KT op eeN zo»v-
PROF LEENEN VOORZIET KASTE VAN PARIA's
RHENEN Het testen
van sollicitanten op aids is
in strijd met de grondwet.
Dat zei prof. dr. H. Lee-
nen, voorzitter van de
Vereniging voor Gezond
heidsrecht, vanochtend in
Rhenen.
„De aids-notitie van het mi
nisterie van justitie van de
cember 1987 is een bedroe
vend voorbeeld van hoe ge
makkelijk vrij fundamentele
waarden worden losgelaten
op grond van het belang van
verzekeringsmaatschappij
en", zei hij tijdens de jaarver
gadering van zijn vereniging.
In de bewuste notitie wordt
Teen aids-test voor levensver
zekeringen boven de twee
ton geoorloofd genoemd.
Leenen herinnerde eraan dat
twee maanden geleden de
artikelen 10 en 11 van de
Grondwet in werking zijn
getreden. Dit betekent dat
geen beperkingen meer zijn
toegestaan van het recht op
privacy en het recht op on
aantastbaarheid van het li
chaam tenzij daarvoor spe
ciaal wettelijke regelingen
zijn getroffen. Onderzoeken
zonder toestemming van de
betrokkenen zijn dus zonder
meer in strijd met de Grond
wet, aldus Leenen.
De werkelijke test van wat
de mensenrechten in een sa
menleving waard zijn, is hoe
"te worden nagekomen als
zich bedreigingen voordoen.
Gezien de recente gang van
zaken rond aids-tests valt het
respect voor individuele
mensenrechten volgens Lee
nen tegen.
Het is volgens hem gevaar
lijk rechten van individuele
mensen zo gemakkelijk opzij
te schuiven. Hij waarschuw
de dat er een kaste kan ont
staan van paria's die niet
meer kunnen deelnemen aan
arbeid en die gewone risico's
niet meer kunnen verzeke
ren. Hij zei dat het probleem
nog veel ernstiger dreigt te
worden bij voorspellende
tests op erfelijke ziekten: „De
enige hoop die dan overblijft
is dat iedereen erfelijk zo be
schadigd blijkt, dat we alle
maal worden uitgesloten"
Kooktalent
Achttien jeugdige koks van gemiddeld 21 ïaar hebben drie dagen
achtereen hun exquise gerechten bereid in een omgebouwde
tennishal in Hattem. Behalve door de jurerende meesterkoks
werden ze ook op de vingers gekeken door een massaal publiek
uit de vakwereld. „Beste jonge gastheer" werd uiteindelijk Jo-
han Berkvens van Restaurant De Hoefslag in Helmond. En
„beste jonge kok" werd Stephan Franken, ook al in dienst bij
hjpt Helmondse restaurant.
FOTO: ANP
