Alejandro
neemt afscheid
van Argentinië
Wereld profiteert van Gulbenkian-mecenaaf
Meestervervalser Kujau verkoopt zijn imitaties
Chagall-donatie in
Centre Pompidou
1 fen rc
I Kujau poseert voor twee van zijn vervalsingen. DeindsP
aaan onder de hamer om zijn schuld af te betalenLven
39
fister
it zi
ijn B
fach\
DRIE PREMIÈRES IN FILMHUIS
HAAGS FILMHUIS: „Love
is a lat woman" met Elio
Marchi. Sergio Poves,
Carlos Roffe. Scenario en
regie: Alejandro Agresti.
„Noces barbares" met
Yves Cotton en Claudine
Devaux. Regie: Marion
Hansel.
„Yeelen" met Issiaka
Kane en Niamanto San-
gono. Regie: Souleymane
Cissé.
De jonge Argentijnse regis
seur Alejandro Agresti (26)
bewijst ook met zijn tweede
film, „Love is a fat woman",
dat hij een talent is om reke
ning mee te houden. Hij
kwam indertijd met zijn eer
steling („El hombre que gano
la razon") naar Nederland
om daar de postproduktie te
laten doen, zijn tweede speel
film is zelfs een Argentijns-
Nederlandse co-produktie.
Evenals zijn debuutfilm in
zwart-wit opgenomen, is het
een met filmische allure ge
presenteerd afscheid van een
Argentinië.
„Love is a fat woman" speelt
zich af in een Argentinië op
de rand van de democratie.
Het gewelddadige verleden
moet begraven en vergeten
worden, maar de hoofdper
soon - net als in „El hombre"
een journalist - kan dat niet.
Hij is op zoek naar een ge
liefde die verdwenen is, en
hij botst voortdurend met een
murw geslagen maatschappij
die al zó heeft geleerd beter
niet te veel te vragen, beter
niet verder na te denken, dat
er een steeds grotere wan
hoop over hem komt. Als hij
aan het slot van de film in
een autobus vertrekt, moet
dat een definitief afscheid
worden van een land dat
vergiftigd is door dat verle
den. Duidelijkste" beeld, van
dat Argentinië levert Agresti
in het kleine, bijna symboli
sche optreden van een blinde
man, die aanhoort wat er al
lemaal gebeurd is in het ver
leden, alsmaar zucht van „is
dat zo?" en als hem gevraagd
wordt wat hij daar van vindt,
z'n schouders ophaalt en zegt:
„Ik? Ik ben Argentijn". Met
andere woorden: Mij moet je
niets vragen, ik heb geleerd
te horen, te zien en te zwij
gen. Ik weet liever niets.
Orson Welles
Een somber beeld dat door
Agresti neergezet word.t in
een stijl die sterk aan Orson
Welles films doet denken.
Het typische zijlicht, de op
vallende camera-instellingen
(vanaf de grond bijna, of van
hoog boven de personages)
herinneren in het bijzonder
aan Orson Welles' „Touch of
evil", dat - nóg een verband -
bovendien speelde in een
corrupt stadje op de grens
van Amerika en Mexico. Die
merkwaardige instellingen
werken dramatisch, ver
vreemdend en zetten de per
sonages meteen in een psy
chologisch perspectief: ze zit
ten opgesloten in een van
alle kanten geobserveerde
werkelijkheid waar ze niet
meer uit kunnen. Een „zwar
te" film die door Agresti
prikkelend wordt gehouden
door een bijna knarsetan
dend soort humor. Zo speelt
hij een spelletje met film-in
de-film: Amerikanen zin ge
komen om een juichend por
tret te maken over de veran
deringen in Argentinië, ter
wijl de bevolking zich nog in
armoede moet rondwentelen.
Hoofdrolspeler Elio Marchi
neemt dan in protest als een
levend vrijheidsbeeld plaats
voor de camera op de puin
hopen buiten de grote stad,
terwijl hoog boven hem in
beeld een vliegtuig naar el
ders vertrekt.
Het is duidelijk dat ook
Agresti zelf als filmer niet
verder kan in Argentinië. Hij
zal er waarschijnlijk nooit
loskomen van de doorvreten-
Beeld uit de Afrikaanse film „Yeelen"
de problematiek van dat ver
leden. Inmiddels is de jonge
filme» weer in Nederland.
Voor Allart Enterprises
werkt hij op dit ogenblik aan
een soort detective-film a la
„film noir". Met zijn stijlge
voel en zijn humor mogen we
daar wel iets van verwach-
niet verdragen" zegt ze. ,J
zijn mensen wier leven v(
gald wordt doordat zij nr
de affèctie krijgen, die ze
dig hebben" stelt regissei
Marion Hansel. Het is
thema dat al haar films
nu toe beheerste (In „Dt
zocht een dochter, Jane 1
kin, de liefde van haar vadj
Trevor Howard),
baarse Bruiloft (titel van
film) is het wrede begin
een leven dat zich bij gebi
aan liefde alleen
voortzetten in
wreedheden van mensen
opzichte van elkaar.
Afrikaanse symbolei
Voor „Yeelen" (Helderhe
van de Afrikaanse regisse
Souleymane Cissé (uit Bur!
na Faso) moet je wat moe
over hebben. Het is het v
filmde groeiproces van e
jongeman op zoek naar k<
nis. Hij moet ingew
worden in de geheimen
„komo", de voorvaderli;
leer van de Oost-Afrikaai
Bambara-stam. Het lev
voor een Westerse kij]
zonder veel voorkennis
de betekenis van allei
Afrikaanse riten en syrri
len, hoofdzakelijk pracht
plaatjes op. Wie méér wil,
vaart zijn complete on\
tendheid over dat grote c
tinent bijna als pijnlijk h
derlijk.
BERT JANS1
dochter van een Franse
dorpsbakker. Begin jaren
vijftig woont ze met haar
zoontje Ludovic bij haar ou
ders. Het jongetje wordt door
een trriaanieke grootmeoder
opegsloten op zolder. Zijn
moeder leest hem daar af en
toe een sprookje voor. Dan
trouwt zij met de oudere Mi-
cho, een zachtaardige we
duwnaar. Hij wordt een goe
de vader voor Ludovis, maar
moederliefde blijft het jonge
tje (dat naar een gesticht ge
stuurd wordt) ontberen. Ja
ren later blijkt waarom: Als
meisje van vijftien is Nicole
door Amerikaanse soldaten
verkracht. Het zoontje dat
daarna geboren wordt herin
nert haar voortdurend aan
dat traumatische gebeuren.
„Ik kan de aanblik van jou
Gebrek aan liefde
„Les noces barbares is de
derde film van de Belgische
regisseuse Marion Hansel.
„Le Lit" en „Dust" gingen
vooraf. Haar derde film
maakte zij evenals haar eer
ste naar een roman, ditmaal
van de Fransman Yann
Queffelec, die er in 1985 de
Prix Concourt mee won.
Hoofdpersoon is Nicole, de
- -
typisch is voor regisseur Agresti: lage camera-instelling en hard zijlicht.
Elio Marchi en Sergio Poves (met bandoneon) in een „shot" dat
Jn
LISSABON China
kreeg zijn eerste concert
vleugel sinds de Culturele
Revolutie, Iraq kreeg een
sportstadion van olympi
sche afmetingen en in
Groot-Brittannië ontvin
gen kleine, plaatselijke to
neelgezelschappen schen
kingen.
De Gulbenkian-stichting,
grootste particuliere stichting
van Europa, draagt bij aan
vrijwel alles in de wereld dat
bevorderend is voor cultuur,
vorming en wetenschap.
„Men komt van overal naar
ons toe met een verlanglijstje
van wat men nodig heeft of
wil hebben," zegt José Blanco,
directeur Internationale Pro
jecten van de slichting.
Schenkingen zijn maar één
kant van de stichting, die be
schikt over een schitterend
museum en naslagbibliotheek
en die sponsor is van Portugals
eerste symfonieorkest en bal-
Lissabon is een onwaarschijn
lijke zetel voor zulk een grote
en voorname stichting, maar
de oliemagnaat Calouste Gul-
benkian wilde het zo.
De in Istanbul geboren Arme
niër Gulbenkian bracht zijn
levensavond door in Portugal.
Hij overleed er in 1955.
„Meneer 5 procent", zo ge
noemd vanwege zijn aandeel
in de Iraakse Petroleum Maat
schappij, vermaakte zijn olie-
en andere aandelen aan een
door hem in het leven geroe
pen stichting, die ook zijn be
roemde kunstverzameling erf
de. De 66 miljoen dollar die hij
achterliet, zijn nu meer dan
een miljard dollar waard.
De stichting heeft sinds het
begin van haar werkzaamhe
den in 1956 vooi* meer dan 500
miljoen dollar weggeschonken
en zij financiert elk jaar met
ongeveer 60 miljoen dollar
projecten in meer dan 40 lan
den.
Beurs
In Portugal studeren momen
teel een dertigtal studenten
met een beurs van de Gulben
kian-stichting. Onder hen zijn
Chinezen, Sovjetrussen, Kore-
anen en Roemenen.
Zelfs premier Anibal Cavaco
Silva heeft voor de stichting
werd voor een deel door de
stichting betaald.
„Gemeten naar de gebieden
waar wij werkzaam zijn, zijn
wij waarschijnlijk de meest in
ternationale stichting van de
wereld," zegt Blanco.
Bepaalde landen die Gulben
kian na aan het hart lagen,
krijgen meer aandacht. De
meeste schenkingen van de
stichting gaan naar bevorde
ring van de Portugese taal, ge
schiedenis en cultuur.
De stichting heeft Portugese
leerboeken samengesteld voor
Angola en Mocambique en
heeft in Portugals voormalige
kolonies in Afrika scholen,
ziekenhuizen en culturele cen
tra helpen oprichten.
De restauratie van monumen
ten in het uitgestrekte Portu
gese imperium is een andere
taak die de stichting zich sinds
1958 stelt. Zij begon met de
wederopbouw van een fort in
Mombasa in Kenya uit de zes
tiende eeuw.
De Gulbenkian-stichting stu
deert momenteel op behoud
van uitgebreide archieven in
de voormalige Portugese kolo
nie Goa en is van plan de res
tauratie te bekostigen van een
16de-eeuwse Portugese kerk
in Malakka in Malaysia en an
dere projecten in Brazilië en
Thailand.
Ook Groot-Brittannië geniet
voorkeursbehandeling van de
stichting, aangezien Gulbenki
an het Britse staatsburger
schap had en in Groot-Brittan
nië studeerde en... zich liet
rondrijden in een aangepaste
en van wat extra gemakken
voorziene Londense bloktaxi.
Merseyside o.a. kreeg geld
voor bouwprojecten, Leeds
voor een dansacademie en to
neelgezelschappen in Yorkshi
re om te kunnen voortbestaan.
In Portugal vindt bijna!
cultureel evenement pla»(
op het programma staat f
crete letters dat de Gulf
an-stichting er de sponscfi
is.
Toen het Gulbenkian-®
in 1980 naar China ging'
voor de uitvoering van e
anoconcert alleen maalj
vals, oud instrument bei 1
baar. „Ik heb nog nooit e
list gezien die zo moest k
ten om er wat fatsoenlijk
te krijgen. Hij verloor,'Jf
Blanco. "Wij boden de i
zen een nieuwe vleugel I
Peking, deed een jaar ovfc
besluit om de schenking
nemen. Maar het naml
aan en tot op heden spel®
ternationale pianisten oi
vleugel met het bordje:!
het volk van China vf
Oulhpnkian-ctirhtino
FILM
CcidócCotnont
VRIJDAG 15 APRIL 1988
BISSINGEN Het huis
in een rustig Westduits
stadje hangt vol met olie
verfschilderijen in oude
lijsten die de indruk wek
ken dat het gaat om de
waardevolle verzameling
van een kunstkenner.
Maar bij nadere beschou
wing blijken het allemaal
imitaties te zijn.
Volgende maand is Konrad
Kuiau van plan zijn circa 300
doeken in de stijl van oude
meesters te verkopen om de
schuld van ongeveer 600.000
gulden af te betalen die hij op
liep als gevolg van een verval
singszaak waarom hij veel be
ter bekend is - de „Hitler-dag-
boeken".
Kujau is in 1985 schuldig be
vonden aan fraude en hij
kreeg vier jaar en zes maan
den gevangenisstraf opgelegd
voor zijn aandeel in het sa
menstellen van de dagboeken
en het verkopen ervan aan het
weekblad Stern.
Wat Stern aankondigde als de
„primeur van de eeuw" toen
het de eerste aflevering in
1983 afdrukte, bleek al gauw
één van de meest opzienbaren
de „canards" toen deskundi
gen vaststelden dat de dagboe
ken een armzalige vervalsing
waren.
De schilderijen zijn vanaf mei
in de galerie van Kujau in
Stuttgart te koop voor een
prijs tussen 1.000 en 6.000 gul
den".
Kujau's ruime huis van drie
verdiepingen hangt vol met
overtuigende imitaties van be
roemde schilders als Da Vinei,
Rembrandt, Degas, Van Gogh,
Renoir, Chagall, Dali, Miro en
Picasso. Maar anders dan me
nigeen denkt, wijst Kujau er
op dat geen van zijn schilderij
en een kopie is van bestaande
klassieke doeken. „Ik kopieer
nooit schilderijen. Als je alleen
kopieert, hoef je slechts je
ogen te gebruiken. Maar als je
nieuwe thema's schildert, moet
je je ziel gebruiken door af te
dalen in de ziel van de mees
ter. Dat is de wezenlijke uitda
ging"
Kujau zegt dat hij geschokt
was toen de dagboeken in
Stern als echt gepresenteerd
werden. Heidemann had hem
verteld dat ze alleen doorge
speeld zouden worden naar
een vroegere hoge medewer
ker van Hitler die onder valse
naam in Zuid-Amerika zou
wonen, zegt Kujau anno 1988.
Expositie „Mare Chagall, dona
ties": tot 5 juni in het Centre
Pompidou in Parijs (metro: Ram-
buteau). Openingstijden: dage
lijks van 12.00 tot 22.00 uur, week
einde en feestdagen vanaf 10.00
uur, dinsdags gesloten. Toegang:
20 francs.
spreid over verschillende
Franse musea, waarbij het
bestaande Chagall-museum
in Nice zeker niet vergete-
nen zal worden.
De familie Chagall toonde
zich als gezegd meegaander
dan de Picasso's. „Zoekt u
maar uit", zou Vava Chagall
vorig jaar zelfs tegen de met
de afwikkeling van de dona
tie belaste cultuurambtena
ren hebben gezegd. Naar
verluidt kon de staat voor 56
miljoen gulden uitzoeken in
het atelier van de in deOek-
raine geboren schilder, die
in 1937 Fransman werd.
Haastig
Hoewel de expositie in het
Centre Pompidou uit elekto-
rale overwegingen wat haas
tig in elkaar is gezet (een ca
talogus was niet voorhan
den) kan men toch een goe
de indruk krijgen van de
enorme schat die de Fransen
ten deel is gevallen. Vrijwel
alle etappes uit het veelbe
wogen leven van de surrea
list zijn vertegenwoordigd.
Interessant is het eerste zelf
portret, geschilderd tijdens
de leeijaren in Sint-Peters
burg. Maar ook de donkere
landschappen uit de eerste
tijd. Ze contrasteren scherp
met een gloeiend schilderij
als "De Bruiloft" (1910-T1),
waarin Chagall met prachtig
heldere kleuren uitdrukking
geeft aan zijn Joodse kinder
jaren in het dorpje Vitebsk.
Na een verblijf in Parijs
heeft hij, terug in zijn ge
boorteland, een teleurstel
lende Revolutie-ervaring als
"regionaal commissaris voor
schone kunsten". De kunst
theorieën van de partij-ideo
logen botsten met de opvat
tingen van Chagall. Uit die
bewogen tijd dateert wel een
van de mooiste werken van
de donatie-expositie: "Bella
met een witte kraag".
Groen
Marc Cha
gall: Marié's
a la Tour Eif
fel (1938-39).
FOTO: PERS
UNIE
PARIJS Toen de Rus-
sisch-Franse schilder
Marc Chagall op 28
maart 1985 op 97-jarige
leeftijd in Saint-Paul de
laatste adem uitblies liet
hij zijn erfgenamen be
halve huizen en vijftig
kilo goud vooral een
duizendtal kunstwerken
na. Experts schatten de
waarde van dat alles op
een kleine 240 miljoen
gulden. Veel te veel
voor een aantal Franse
sensatiekranten die bij
voorbaat smulden van
de juridische oorlog die
zeker zou losbarsten tus
sen de verschillende fa
milieleden van de ar
tiest. Het drama van de
Picasso-erfenis lag nog
vers in het geheugen.
Maar Valentine („Vava")
Chagal), de 83-jarige tweede
vrouw van de schilder, zijn
wettige dochter Ida (72) uit
het huwelijk met de in 1944
overleden Bella Rosenfeld,
en zijn buitenechtelijke zoon
David McNeil (42) gedroe-
gen zich gelukkig waardiger
dan de elkaar verscheurende
Picasso's. De drie erfgena
men kwamen overeen ge
bruik te maken van de mo
gelijkheid hun successie
rechten en vermogensbelas
ting af te kopen door schen
king van een aantal kunst
werken aan de Franse staat.
Van de prachtige serie „De
Bijbelse Boodschap", waar
aan Chagall in 1948 begon
na een verblijf in Amerika
zijn ondermeer te zien: Ko
ning David, Exodus en De
Tocht door de Rode Zee,
waarop een groene volk van
Israël wordt achtervolgd
door knalrode Egyptenaren.
Chagalls beroemde symbo-
Jen als de hanen en vliegen
de wonderrabijen ontbreken
uiteraard niet. De meeste
schilderijen en tekeningen
zijn doortrokken van heim
wee naar het oude Rusland,
zijn enige, echte vaderland.
BOB VAN HUËT
500 kunstwerken
Deze twintig jaar geleden
door president Pompidou be
dachte donatie-regeling
heeft de Franse staat een
kleine 500 Chagall's opgele
verd. Een deel van de 46
schilderijen, 151 gouaches,
229 tekeningen, 27 operade
cors en vele boekillustraties
kan tot 5 juni worden be
wonderd in het Centre Ge
orges Popidou in Parijs. Wat
er daarna met de werken
gaat gebeuren is overigens
nog onduidelijk. De weduwe
van de kunstenaar hoopt op
een nieuw, aan haar man ge
wijd museum in Parijs.
Waarschijnlijker is echter
dat de donatie wordt ver-
