De wanhoop van liefde volgens Hugo Claus
CcidócSotwtMtt
Onvolledige legpuzzel van Amerika
IJDUüMTfc flAVÜT
VKJüJliIflIJ II ÖIliJJu
Uitstekende inniilmogelijkheden voor andeFe automerken,
ggpi gE CJPEL.
BOEKEN
WOENSDAG 13 APRIL 1988 P.
AGINJS
Bijna vijf jaar geleden kwam
de immense roman „Het ver
driet van België" van Hugo
Claus uit, een meesterwerk op
hoog niveau. Het heeft lang
geduurd voor er nieuw proza
van zijn hand volgde op dat
grote verhaal. Er was een
verhalenbundel, nu is er weer
een roman, „Een zachte ver
nieling", die op allerlei ma
nieren onmiskenbaar het ka
rakteristieke van Claus bezit:
in thema, personages en ver-
haal-struktuur zie je allerlei
elementen uit zijn werk terug.
Een aantal maanden geleden
verscheen, in een prachtige,
bibliofiele uitgave, zijn poëzie-
boek „Sporen", waarin de
erotiek ook centraal staat. Dat
boek, dat in de uitgave van
Uitgeverij De Gulden Engel
uit Wommelgem voor mij ligt,
bevat slechts tien gedichten.
Elk gedicht kun je lezen in
twee versies: een indruk,
daarnaast op doorschijnend
perkamentachtig papier een
versie in handschrift. Door
die handschriftversie zie je
een prent, een simpele schets
van een naakte vrouw in een
erotische houding, die zich
tienmaal herhaalt, steeds in
een andere kleur. De gedich
ten herinneren aan vroegere
erotische poëzie van Claus,
waarbij ook de ironische wijze
waarop de dichter zichzelf in
zijn erotisch gedrag be
schouwt. een rol speelt, zoals
zo vaak in zijn werk:
„Lief, geloof het of niet, maar
vanavond
ben ik net een notaris
die door liefde aangeraakt
zich de pleuris schrikt. Ik
hoor
in de statiekast van mijn kno
ken
iets dat kraakt en raar is,
het zal wel weer liefde zijn,
dat pesterig kind.
Parijs
„Een zachte vernieling", de
nieuwe roman van Claus gaat
terug naar de jaren vijftig en
het leven van de artiesten in
die dagen in Parijs. Hugo
Claus keert daarmee terug
naar een episode uit zijn eigen
leven, waar hij indertijd wel
verhalen over schreef, maar
nu - als een werkelijke terug
blik - een groot verhaal aan
wijdt, waarin een grote liefde
het centrale gebeuren is.
Hoofdpersoon is André Maer-
tens, die vanuit zijn redelijk
comfortabele positie nu terug
blikt op zijn woelige verleden,
naar aanleiding van het over
lijdensbericht van de dichter
Bernard Waehlens, zijn vroe
gere vriend en liefdesrivaal.
Het tweede en belangrijkste
deel van de roman is het ver
haal van vroeger, het beslaat
vrijwel de hele roman. In een
paar pagina's aan het slot
keert het heden terug, zoals te
verwachten is.
André is in de na-oorlogse ja
ren een Gentse jongeman, die
in onmin leeft met zijn ouders
en wat verdient als duvelstoe
jager bij een paar huisschil
ders. die hij „cowboys" noemt
en die hem danig inwijden in
de wereld van de volwasse
nen. Bij een klus, het schilde
ren van een huis van zeer
vooraanstaande lieden, komt
hij in kontakt met de sjieke
dochter, Sabine. Hij zal haar
naar Parijs volgen, waar hij
na een lachwekkende en
meeslepende reeks van pogin
gen om met haar in kontakt
te komen, langzamerhand op
genomen wordt in een kolo
nie van Vlaamse en Neder
landse kunstenaars, die daar
„de wereld aan het verove
ren" zijn. Alles is natuurlijk
heel erg geënt op de geschie
denis van al die Nederlandse
en Vlaamse kunstenaars die
in die jaren in Parijs zaten:
Claus zelf, maar ook Vinke
noog, Campert, Appel, Cor-
neille, Schierbeek.
De liefdesgeschiedenis die de
kern van het verhaal vormt,
is een zeer typerende gebeur
tenis, die in het werk van
Claus heel herkenbaar is. Het
meisje is begerenswaardig,
maar slordig in haar omgang
met wie dan ook, oppervlak
kig in de manier waarop ze
relaties onderhoudt, pervers
in het spel dat ze - bewust of
niet? - met de mannen in haar
leven speelt. De minnaar, de
verteller van het verhaal dus.
lijkt vaak ook achteloos, hij
legt zich er kennelijk bij neer
dat hij niet tot zijn Sabine kan
doordringen. Vrij geduldig
speelt hij het spel mee dat zij
verzint tussen haar vriend, de
dichter Bernard, met wie zij
samenleeft (wat dat ook voor
stelt) en haar Gentse stadge
noot, de ik, André.
Intussen komen allerlei ande
re figuren uit die kunste
naarsgroep uit de verf. Het
HugoClam
Een '%achte vmikling
cBjgmd
eg
aantrekkelijke meisje Nikki,
met wie de ik ook nog een re
latie onderhoudt, speelt daar
in een tragische rol: zij sterft
aan een abortus anno vijftiger
jaren, clandestien en geheel
noodlottig, vanwege een
zwangerschap door een van
haar vele relaties.
Eigenlijk is het verhaal van
„Een zachte vernieling" heel
dramatisch, heel aangrijpend.
Claus staat echter niet toe dat
het verhaal overheerst of een
dergelijk karakter krijgt.
Merkwaardig is dat hij - als
steeds in zijn werk - het ver
haal, de intrige, op de achter
grond houdt. Een reeks sfeer
beelden, waarin vooral dialo
gen, altijd weer onderbroken
door commentaren van de
verteller, soms als een simpel
woord tussen haakjes, de iro
nie van de verteller bena
drukken. Hij blijft op afstand.
ook al schrijft hij in de ik
vorm; ironiserend en meej
muilend laat hij het lot va
zijn personen zich ontwikke iouw'
len, zonder de lezer het
voel te geven, dat grote dralen
ma's gaande zijn. En toch vin E_
den die plaats, onder al da indfr
gekout en gebabbel, onder j s
die ironische beschrijvinge jrave
en schijnbaar lichtvoetige in» erp
pressies.
Eigenlijk verschaft Claus zicljoebe
als verteller niet alleen ee ge'
heel comfortabele en onflrafti
kwetsbare positie - daar ziji
ook wel vraagtekens bij
zetten - maar bovendien la<
hij de lezer het oordeel. Daa
komt nog bij dat de manie
van vertellen lapidair is: vai
de ene naar de andere scène
zonder veel verband. Uit de
tails weet je wanneer he
speelt, zoals uit berichten
kranten die in het verhaal
lezen worden. Tijd die word
overgeslagen in het verhaa
krijgt geen invulling, de leze
heeft daardoor zelf wat werl
te doen. Datis inspireren!
En de weergave van gesprei
ken, de dialogen uit de
man, dat getuigt van grote in
leving, en precisie van vertel
ling. „Een zachte vernieling'
is een heel indringende ro
man JAN VERSTAPPEI
Hugo Claus: „Een zachti ®aa
vernieling" - roman. Uitgaèr
ve De Bezige Bij. Prijs ingond
27,50, geb. 39,50.
Hugo Claus: „Sporen"
geverij Den Gulden Engel
Wommelgem, België. Prijrle
ƒ59,90 esc
heii
ïlin
ldl 1
i|]
Hf
Het zal ongeveer een jaar gele
den zijn geweest. In een res
taurant in Washington zat ik
te lunchen met onze corres
pondent in de Amerikaanse
hoofdstad, Jo Wijnen. De ui
terst vriendelijke jongen
maar dat zijn ze daar alle
maal, verplicht die ons be
diende. had het Hollandse ge
brabbel al een tijdje zwijgzaam
van afstand aanhoord toen hij
toch maar eens informeerde
waar wij vandaan kwamep.
Het antwoord „Europa" werd
met een knikje van „ja, dat
ken ik" beantwoord. Maar bij
de toevoeging „Holland, The
Netherlands", verschenen de
vraagtekens in zijn ogen. Hij
dacht even na, waarop de on
vergetelijke vraag volgde:
„Holland? Ja, wacht eens. Is er
bij jullie niet een oorlog aan de
gang?"
Deze gebeurtenis schoot mij
door het hoofd bij het lezen
van „Amerika als legpuzzel",
geschreven door Frans Verha
gen. die al jarenlang als cor
respondent voor verscheidene
Nederlandse media in Was
hington werkt.
De meeste Europeanen zijn er
van overtuigd dat de gemid
delde Amerikaan weinig tot
niets weet van het Oude Con
tinent. De anekdote uit het
restaurant lijkt daarvan een
bewijs. Maar en dat is ook
de reden van Verhagen om
zijn boek te schrijven de
gemiddelde Europeaan op zijn
beurt weet ook niet veel van
de VS. Wij pretenderen Ame
rika te kennen, doordat wij
weten wie de president is, we
ten waar New York en Los
Angeles liggen en dank zij
Dallas, Dynasty, Coca Cola en
Hollywood een beeld van
Amerika hebben opgebouwd
dat wordt gedomineerd door
wolkenkrabbers, grote auto's,
hamburgers, een culturele
eenheidsworst en overspelige
tv-dominees. Maar daar houdt
onze kennis in veel gevallen
mee op. Wie weet waar staten
als Montana en Wisconsin lig
gen? Welke Nederlander weet
iets van het dagelijks leven in
het Midden-Westen? We ken
nen Amerika bijna net zo
slecht, als de Amerikaan Euro
pa kent.
Frans Verhagen, zo schrijft hij
in zijn boek, heeft de VS leren
kennen als een legpuzzel van
ontelbare stukjes. Een nogal
complexe puzzel, die je op ver
schillende manieren in elkaar
kunt zetten maar waarbij je,
afhankelijk van de manier
waarop je te werk gaat, steèds
enkele stukjes overhoudt die je
niet kunt plaatsen. „De ver
schillende stukjes ontlenen
hun belang aan het geheel.
Zonder dat geheel zijn ze niets.
Maar tegelijkertijd zijn alle
stukjes samen meer dan het
gehéél", schrijft Verhagen.
Hoe je de ingewikkelde Ame
rikaanse samenleving ook
analyseert, er blijven altijd
vragen onbeantwoord.
Het is een interessant uit
gangspunt, waar Verhagen
zich in een groot deel van zijn
boek aan vasthoudt. Maar te
gelijkertijd heeft hij daarmee
de spanning er uit weggeno
men. In het eerste hoofdstuk
neemt hij de lezer nog mee op
reis naar het zuiden van het
land. Laat hij mensen die hij
ontmoet heeft hun eigen ver
haal vertellen. Daarna keert
hij terug in Washington, om
vanuit een bureaustoel en met
behulp van talrijke citaten van
schrijvers, politici en onder
zoekers onder meer de Ameri
kaanse staatsinrichting te ver
klaren. Ter nadere illustratie
maakt hij veelvuldig gebruik
van recente gebeurtenissen,
zoals bijvoorbeeld het Iran-
Contra-schandaal. Maar die
informatie is op zich ook al in
veel andere boeken te vinden.
Science fiction
met een kleine ,,s'
We hebben onder meer door Dynasty een beeld van Amerika opgebouw dat wordt gedomineerd
door wolkenkrabbers, grote auto's, hamburgers en een culturele eenheidsworst.
FOTO: PR
„Amerika als legpuzzel" is proberen samen te vatten in
daarmee geen slecht boek, een boek, is nu eenmaal het- Frans Verhagen: „Amerika
maar het laat het kan ook zelfde als het maken van een legpuzzel Uitgeverij
niet anders heel wat vra- onvolledige legpuzzel. aijtnoir, Amsterdam. Prijs:
gen onbeantwoord. Amerika JOS TIMMERS
ƒ24,50
Op tafel ligt „De gouden h<
ring" van Julian May, het
na vierhonderd pagina's
lende tweede deel van
science fiction/fantasy-tetr;
gie „Het veelkleurige lan
Een positief punt: het boek
vertaald door niemand mini
dan de Haagse auteur W
Gijsen, een topper in het
derlandse science fiction
reldje.
Maar dan: het verhaal.
groep talentvolle mislukkel^'
gen uit de 22ste eeuw laat
vrijwillig verbannen naar
Plioceen. Zij komen terechl
het Europa van zes miljt
jaar geleden, dat bevolkt bl
door twee buitenaardse rass
die elkaar al eeuwen besl
den en die beiden over ver
kende psychische krachten
Schikken"
EDDIE DE PAi
Julian May: „De goufl
halsring". Uitgeverij
trum, Utrecht. Prijs ƒ29,1
pbr
Hoe
I vor
am.
onk
:hrij
lIN kinderboeken
door LEO HENNY
Prins Beer
Prentenboeken
Mensen met kleine kinderen kunnen in de
boekwinkel kiezen uit een veelheid van pren
tenboeken voor kun kroost. Het aanbod is wer
kelijk overstelpend. Toch zijn er steeds ook
weer nieuwtjes te vinden.
Wat bijvoorbeeld te denken van Winnie-de-
Poeh-boekjes met plaatjes in drie dimensies? De
uitgeverij van Goor in Amsterdam bracht
(vooralsnog) twee bekende Poeh-verhalen uit
in de vorm van kleine boekjes, die geheel open
gevouwen en met een lintje vastgemaakt kun
nen worden en dan een soort carrousel vormen
met vijf diorama-achtige plaatjes. Heel origi
neel. De kleintjes zullen ze prachtig vinden,
deze „Poeh Carrousel Boeken". De boekjes
kunnen, door het losmaken van een klitteband-
je, ook nog op een andere manier worden open
gevouwen. waardoor het complete verhaal bij
de prenten tevoorschijn komt. De verhaaltjes
(van A A. Milne) zijn vertaald door Mies Bou-
huys; de tekeningen zijn bewerkingen van de
oorpronkelijke plaatjes van Ernest H. Shepard.
De boekjes kosten f 14,90 per stuk. De titels
zijn: „Poeh gaat op visite" en „Poeh en de bij-
Eveneens van Van Goor is een tweetal „stic-
kerboeken", leuke plaatjes-verhaaltjes over het
konijntje Bunnie. Met de bijgeleverde, steeds
opnieuw bruikbare en afwasbare stickertjes
kan het konijntje worden aangekleed en van
speeltjes worden voorzien. De sticktjes plakken
gemakkelijk op de gladde, kartonnen bladzij
den. De boekjes zijn van de hand van Harriet
Ziefert en Lisa Campbell Ernst. De boekjes
(„Kleed Bunnie aan" en „Speel met Bunnie")
zijn bestemd voor kinderen an 3 tot 8 jaar en
kosten 12,50 per stuk.
Dan zijn er de meer traditionele prentenboe
ken. De uitgeverij De Vier Windstreken bracht
er onlangs vijf uit. Het betreft in alle gevallen
oorpronkelijk buitenlandse boeken. „Pit en de
zeebeesten" van Marcus Pfister (door Dolf Ver-
roen uit het Duits vertaald) is een aandoenlijk
boekje over de lollige belevenissen van Pit, de
kleine pinguïn. Het boekje kost 19,90.
„Het papieren vliegtuig" van Fulvio Testa
(eveneens door Dolf Verroen uit het Duits ver
taald) gaat over hoe je een papieren vliegtuigje
kunt vouwen en daar de prachtigste dingen bij
kunt fantaseren. Een mooi, helder boek met
frissen platen. Het kost 21,50.
Willem Wilmink is de vertaler (uit het Engels)
van „De ezel Napoleon van Regine Schindler
en Eleonore Schmid. Het is een mooi, roman
tisch boek. Een beetje zoetelijk misschien, maar
dat soort bezwaren zullen kinderen niet snel
opmerken. Aardig is, dat het recensie-exem
plaar halverwege ineens in het Engels over
gaat. We zullen maar aannemen dat dit een
vergissing betreft en dat de „echte" oplage dit
euvel niet kent. Want het gaat te ver te veron
derstellen dat Willem Wilmink half werk heeft
geleverd.
Heel apart is „Tijger" van Slawomir Wolski
met prachtige platen van Józef Wilkon. Dit
boek, uit het Duits vertaald door Nannie Kui
per. gaat over een jongen die een heel bijzonde
re kat heeft. Tijger genaamd. Het beest begint
te groeien en wordt een echte tijger. Het boek
kost 21,50.
„Piro en de puinruimers" gaat over een jongen,
die toekijkt hoe slopers een oud gebouw slopen.
Hij doet een belangrijke ontdekkking: onder
het oude gebouw bevinden zich de resten van
een nog veel ouder bouwwerk: een Romeinse
nederzetting! Dit bijzonder mooie boek de
grappige tekeningen zijn werkelijk prachtig
van kleur is van de hand van Kurt Bau-
mann en Jiri Bernard (illustraties). De verta
ling uit het Duits is van Charlotte van Zadel-
hoff
Tenslotte aandacht voor „Prins Beer", uitgege
ven door Gottmer in Haarlem. Het is een aar
dig geillustreerd boek. Het verhaal is leuk ver
zonnen, maar misschien wat warrig. Het boek,
van de hand van Helme Heine, verscheen oor
pronkelijk in het Duits en Willem Wilmink
maakte de Nederlandse tekst. Het kost f 21,50.
„Mier legt een ei"
Leren lezen is heel leuk, zeker als er ook
leuke dingen te lezen zijn. Vaak is het wat
moeilijk om een boekje te vinden, dat precies
aansluit bij hoe ver een kind al in het lezen
is. Wie het boek „Mier legt een ei" aanschaft
ondervangt dat probleem. Het boek is geba
seerd op de leermethodiek op school.
We hebben hier te maken met een uniek
„groeiboek", waarin de tekst steeds wat
moeilijker wordt. De verhaaltjes sluiten elke
veertien dagen precies aan bij de vorderin
gen van het kind op school. Het boek volgt
exact de vorderingen tijdens het eerste lees-
jaar. Het boek kan thuis, maar ook op school
worden gebruikt en het bevat een inleiding
voor ouders en leerkrachten. Ook bevat het
een overzicht dat laat zien welk verhaal bij
welke periode op school aansluit. Wie het
boek op een ander moment aanschaft dan
aan het begin van het leerjaar, moet de zaak
even omzetten.
Het initiatief tot het schrijven/uitgeven van
dit boek kan niet genoeg worden toegejuigd.
Het boek vormt een heerlijke stimulans voor
de beginnende lezer. De verhalen sluiten
niet alleen aan bij de leesvorderingen, maar
ook bij de interesse en de belevingswereld
van de beginnende lezer. Het kind kan er al
heel snel zelf in lezen en het zal plezier bele
ven aan de leuke verhaaltjes, die niet te
moeilijk, maar ook niet te gemakkelijk zijn.
De schrijfster van het boek, Truus van de
Waarsenburg, schrijft overigens voor het
jeugdtijdschrift Okki verhalen voor kinderen
die leren lezen. De vele mooie, vlotte zwart
wit tekeningen in „Mier legt een ei" zijn van
de hand van Annemarie van Haeringen.
Truus van de Waarsenburg: „Mier legt
een ei". Uitgeverij Hans Elzenga; illustra
ties: Annemarie Van Haeringen. Prijs
ƒ29,50.
liet papieren vliegtuig
*L- i
^riier legt een ei
laandere verhal op
Er zijn Opel-rijders en.juist, niet Opel-
rijders. Welnu, die laatste groep zou er best
eens goed aan doen de Opel-dealer op korte
termijn met een bezoekje te vereren.
Waarom? Omdat de Opel-dealer dat
voor hem vreemde merk van u graag, heel
graag wil ruilen tegen OpeL En bereid is er
een flink bedrag voor op tafel te leggen.
Een mooiere kans om Opel te gaan rijden
heeft unognooit gehad. Ongeachtwelke Opel
de uwe wordt De Corea, de Kadett, de
Ascona, de Manta, de Omega en de Senator,
tééfiStn
zijn. In welke uitvoering dan ook. Maar, hadu
anders verwacht van een merk dat nu al'ift
jaar achtereen met de beste verkoopcijfers
voor de dag komt?
Ttouwens, er zit nóg een voordeel vast
aan uw aanstaand Opel-rijdersehap. U hoeft
zich in de toekomst nooit ofte nimmer af te
vragen waar u voor inruilen aan het beste
adres bent. Want dat de Opel-dealer ook voor
Opeis prima inruilprijzen geeft, dat zal elke
Opel-rijder volmondig beamen.
