Behoefte militairen bepalend voor inrichting geestelijke verzorging CeidóeGoium i f t GEESTELIJK LEVEN/OPINIE kerk en wereld COMMISSIE HIRSCH BALLIN: Strijd zoeaven was bijdrage aan katholieke emancipatie IKON: meer godsdienst in radio- en televisieprogramma's Sfeer stevig opgeklaard =P af weer c CcidócSomoftt DINSDAG 29 MAART 1988 PAG1 MI Historische studie naar H. Moller gepresenteerd TILBURG Op het Moller-Instituut in Tilburg is maandag het eerste exemplaar uitgereikt van een historische studie over de bekende Brabantse emancipator dr. H. Moller (1869-1940). Moller speelde begin deze eeuw een belangrijke rol in het poli tieke en culturele leven van Brabant. Hij dankt zijn bekend heid vooral aan de oprichting van de Katholieke Leergangen in 1912. Enige jaren geleden zijn de Katholieke Leergangen op gegaan in het naar Moller vernoemde instituut. Naar aanlei ding van het 75-jarige bestaan van de Katholieke Leergangen kreeg de Utrechtse historicus T. van Schaik de opdracht een studie te maken over leven en werk van Moller. Syrisch-Orthodoxe Kerk in Raad van Kerken AMERSFOORT De Syrisch-Orthodoxe Kerk is toegetreden tot He Raad van Kerken in Nederland. De Kerk is het tiende lid van de Raad. Tijdens de Raadsvergadering waren aartsbis schop Julius Cicek en diaken Hanna Aydin voor de eerste maal aanwezig. Mgr. Cisek, aartsbisschop van de Syrisch-Or thodoxe aartsdiocees Midden-Europa, woont in het klooster Sint Ephraïm te Glane-Losser. De Kerk heeft parochies in Hengelo, Enschede en Amsterdam, elk met een eigen geestelij ke en kerkgebouw. In het aartsdiocees (West-Europa minus Zweden) wonen ongeveer 25.000 gelovigen, twintig procent van het totaal. Het hoofd van de Syrisch-Orthodoxe Kerk is de patriarch van Antiochië, die zetelt in Damascus. Geen naald is scherp aan beide uiteinden Chinees spreekwoord DEN HAAG De com- missie-Hirsch Ballin die de regering moet advise ren over steunverlening aan (kerkgenootschap pen houdt vast aan haar standpunt dat dienst plichtigen aan het begin van hun diensttijd zelf moeten kunnen uitma ken of zij kiezen voor geestelijke verzorging en aan welke geestelijke verzorgers zij de voor keur geven. Voorts vindt de commissie dat etnische minderheids groepen een éénmalige rijks subsidie moeten kunnen krij gen voor de bouw of inrich ting van religieuze ruimten De commissie onder voorzit terschap van de Tilburgse hoogleraar in het bestuurs recht prof. mr. E. Hirsch Bal lin meldt dit in haar eindrap port dat gisteren aan minister Van Dijk van binnenlandse zaken werd aangeboden. Met haar advies gaat de com missie in tegen grote bezwa ren die hiertegen in kerkelij ke kringen bestaan en kiest zij voor de benadering van het Humanistisch Verbond. Overigens heeft de staatsse cretaris van defensie nog geen definitieve beslissing genomen over een verdeling van de geVestelijke verzor gers in de krijgsmacht. De commissie bepleit in het algemeen een zeer terughou dende opstelling van de over heid ten opzichte van de fi nanciering van taken van de kerken. Alleen in die om standigheden waarin sprake is van „vrijheidsontneming" heeft de overheid uitdrukke lijk de plicht te zorgen voor de bekostiging van geestelij ke verzorging. Dat geldt met name voor de krijgsmacht en strafinrichtingen. In een interim-rapport uit 1986 dat uitsluitend handelde over de criteria voor subsidi ëring van geestelijke verzor ging in de krijgsmacht was de commissie ook al tot de conclusie gekomen dat de be hoefte van militairen bepa lend moet zijn voor de gees telijke verzorging. De kerken hebben deze benadering af gewezen en gevraagd om „structurele, kwantitatieve criteria" bij de verdeling van de geestelijke verzorging in de krijgsmacht. Alleen het Humanistisch Verbond juicht de benadering van de com missie toe. Het aantal huma- nistisch-geestelijke verzor gers zou bij invoering van dit stelsel blijkens een enquête sterk stijgen. Momenteel zijn een veel pos ten, die zijn gereserveerd voor katholieke geestelijke verzorgers vakant bij gebrek aan priesters. Het probleem van de geeste lijke verzorging in de krijgs macht wordt als het meest urgent gezien en was in 1986 een van de reden van de in stelling van de commissie. Kerken en Humanistisch Verbond konden in het ver leden nooit tot een gemeen schappelijke verdeelsleutel komen. De commissie beveelt verder aan op korte termijn in het leger en in strafinrichtingen geestelijke verzorgers aan te stellen voor moslims en hindoes omdat deze een grote achterstand hebben. Voor andere maatschappelij ke sectoren zoals de jeugd hulpverlening, de bejaarden zorg en de gezondheidszorg heeft de commissie geen eensluidende criteria weten te ontwikkelen. Voor gezond heidsinstellingen adviseert de commissie de bestedingsvrij heid van de instellingen te beperken door een mini mumgrens te stellen voor uit gaven in verband met de geestelijke verzorging. Bij wet zou verder geregeld moeten worden dat mensen die in een ziekenhuis of ver pleeginrichting zijn opgeno men ten allen tijde de door hen gewenste geestelijke ver zorging kunnen ontvangen. Ook in bejaardenoorden moet die keuzevrijheid gega randeerd blijven en de lokale of provinciale overheden ge houden worden daar de fi nanciering mede voor hun rekening te nemen. Voor onderhoud en restaura tie van monumentale kerk gebouwen zou een door de kerken op te richten kerke lijke gebouwendienst op fi nanciële steun van de over heid moeten kunnen reke nen, zo beveelt de commissie aan. Kerken moeten niet in een achterstand raken door dat zij de zorg opnemen voor het behoud van monumenta le gebouwen. Daarnaast zou een eenmalige subsidieregeling voor gebeds ruimten voor religieuze min derheden moeten worden ge troffen. Teleurstelling De commissie-Hirsch Ballin doet geen recht aan de eigen taak en verantwoordelijkheid van de kerken, vindt het In terkerkelijk Contact inzake Overheidszaken (CIO) in een voorlopige reactie. In het CIO werken 18 joodse, katho lieke en protestantse kerkge nootschappen samen. Het CIO constateert dat al leen voor de geestelijke ver zorging in de krijgsmacht een advies voor een verdeelsleu tel is gegeven. Dat de com missie voor bijvoorbeeld de penitentiaire inrichtingen en de ziekenhuizen geen concre te criteria heeft aangereikt, betekent in feite een advies tot een status quo-beleid, ter wijl dat juist in de praktijk grote vragen oproept. Ook had het CIO verwacht dat de commissie zou ingaan op de „feitelijke positie en moge lijkheden" van de kerkge nootschappen. Ook ontbreekt volgens de kerken een be schouwing over het toepassen van subsidiemethoden die in andere sectoren van over heidsbeleid ten aanzien van grondrechten bekend zijn. Het CIO, dat ingenomen is met de voorstellen voor een beter beheer van monumen tale kerkgebouwen, schrijft verder begrip te hebben voor de voorstellen voor positie verbetering van de minder heden. Dat de beveiligings problemen van bepaalde ker kelijke gebouwen worden onderkend, noemt het CIO een belangrijke zaak. Vooral van joodse zijde is hierop aangedrongen. Het Humanistisch Verbond oordeelt „overwegend posi tief" over het eindrapport. Het Verbond had echter meer verwacht, zoals een uit spraak over steunverlening aan godsdienstig en levensbe schouwelijk onderwijs op openbare scholen. Over een vergelijkbare situatie, de hulpverlening aan de jeugd, heeft de commissie zich na drukkelijk wel uitgesproken. „Zondag ontzien voor de mens, niet omwille van de kerkdienst" LEUSDEN De kerk zal zich sterk moeten maken voor de zondags rust, niet omdat anders de kerkdienst in de knel komt, maar omdat an ders de mens in de pro blemen komt. Dat schrijft drs. P.C. Meijer, predikant voor kerk en bedrijfsleven van de Ge reformeerde Kerken in Nederland, in zijn jaar lijkse brief aan de kerke raden van zijn kerk. Meijer beschouwt de kerk dienst niet als argument om pal te staan voor de zondags rust. „Je kunt immers ook op een andere dag elkaar als ge meente ontmoeten? Dat zei al niemand minder dan Cal- vijn". Hij verwijst naar de Rooms-Katholieke Kerk waar de eucharistieviering op zaterdagavond al ruim twin tig jaar bestaat. Hij meent dat deze kerk daarmee meer vin dingrijkheid toont dan de Gereformeerde Kerken, die blijven vasthouden aan een dienst op zondagmorgen en zondagmiddag, zelfs als deze laatste niet veel meer dan handvol bezoekers trekt. Meijer vindt dat de kerken hun eigen gang moeten gaan. Het zou volgens hem een winstpunt zijn, als kerken er mee ophielden zedenmeester te zijn. „Bovendien is de tijd dat de kerk de rol van zeden meester mag spelen ook voor veel mensen verleden tijd. Ze zullen niet iets doen of laten omdat de kerk het zegt, hooguit om wat de kerk er eventueel over zegt." De kerk heeft volgens Meijer te weinig oog voor de dage lijkse vragen van mensen bij en in hun Werk. Daardoor kan ze niet met gezag spre ken in zaken die met arbeid samenhangen. Dat heeft ook betrekking op het nieuwe probleem hoe kerkleden moeten reageren op de vraag van hun werkgever om ook eens of regelmatig op zondag te werken. „Hoe moet een kerk, die nauwelijks iets weet van de druk, de span ning, de geleefde werkelijk heid van alledag mensen be reiken om ze uit de (onbe kende) werkelijkheid terug te brengen naar God en zich zelf?", zo vraagt Meijer zich in zijn brief aan de kerkera den af. Houtsnede anno 1867 van het gevecht te Monte-Libretti, waar veel Nederlandse zoeaven voch ten en stierven. Pieter Jansz. Jong van Lutjebroek stierf er de heldendood. OUDENBOSCH De strijd van de zoeaven, soldaten voor de paus, om de pauselij ke staat te behouden, heeft bijgedragen aan het groeps bewustzijn en het saamhorig heidsgevoel van de Neder landse rooms-katholieken en is daarmee van belang ge weest voor hun emancipatie proces. Maar de deelneming aan de internationale bewe ging ter ondersteuning van „paus-martelaar" Pius IX verscherpte ook de reeds aanwezige neiging van de Nederlandse rooms-katholie ken om het isolement te zoe ken. Tot deze conclusie kwam drs. J.P. de Valk, projectmede werker aan het bureau der Rijkscommissie voor Vader landse Geschiedenis in Den Haag, in Oudenbosch tijdens h%t symposium „De paus, een souverein met een leger". Het symposium werd gehou den ter gelegenheid van het 40-jarig bestaan van het Zoe- avenmuseum in Oudenbosch. De Brabantse plaats was ruim een eeuw geleden het voornaamste verzamel- en vertrekpunt van de 3568 zoe aven die tussen 1860 en 1870 als vrijwilliger naar Rome gingen om mee te strijden voor de onafhankelijkheid van de pauselijke staat. Uit Nederland kwamen meer zoeaven dan uit enig ander land. De Valk schetste hoe Rome van 1859 af via de internun tius en met hulp van de reli gieuzen en parochiegeestelij ken de rooms-katholieken voor het behoud van de pau selijke staat probeerden te mobiliseren. De bisschoppen, die in Rome bekend stonden om hun eigengereid optreden en gebrek aan ontzag voor de pauselijke vertegenwoordi gers. stonden volgens De Valk niet negatief tegenover deze campagne, maar hadden weinig waardering voor de manjer waarop Rome te werk ging. Rome ging voor bij aan de angst voor herle ving van het antipapisme het was slechts enkele jaren na het herstel van de hiërar chie, die bij veel protestanten kwaad bloed had gezet en bovendien kregen de bis schoppen louter opdrachten uit te voeren. Daarbij bevon den zij zich in de ongemak kelijke situatie dat een wei gering maar al te gemakke lijk in hun nadeel kon worden uitgelegd. Doelen De campagne van Rome had vijf doelen: politieke steun voor de pauselijke staat ver krijgen; gebruik van de ka tholieke pers om er de opvat tingen van de H. Stoel mee uit te dragen; mobilisering van de katholieke opinie; het aantrekken van financiën voor de pauselijke staat en het werven van zoeaven. De eerste doelstelling mislukte jammerlijk, maar op de vier andere fronten werd een groot succes geboekt. Dat bleek onder meer uit het feit dat ruim 400.000 rooms-ka tholieken in 1870 een petitie ondertekenden waarin* zij bij koning Willem III protes teerden tegen de inname van Rome door het Italiaanse le ger. Een pauselijke lening, volgens De Valk een zeer slechte belegging, bracht in 1860 ruim driekwart miljoen gulden en vier jaar later zelfs anderhalf miljoen gulden op. De familie van een gesneu velde zoeaaf werd van alle kanten gelukgewenst, omdat hij voor de paus was gestor ven. De priester en latere politicus dr. H. Schaepman dichtte zijn Piuscantate, waarvan het be kende lied „Aan U, o koning der eeuwen" een gedeelte is. Het bleek dat rooms-katho lieken, die dit lied vele ma len hebben gezongen, denken dat met de koning Christus is bedoeld het was hét lied op het feest van Christus Ko ning terwijl Schaepman op de paus doelde. In dit klimaat werd de zoeaaf een bijna mythische figuur. Niet alleen was hij diep gelo vig, rechtschapen en trouw, maar ook Was hij ten allen tijde op te komen voor de paus en kerk. Niet iedereen had daadwerkelijk in het pauselijk leger kunnen die nen, maar aan de zoeaaf kon iedere katholiek zich spiege len. Zo was hij een voorbeeld voor de katholieken in Ne derland. HILVERSUM De IKON wil de komende jaren meer aan dacht besteden aan de godsdienstige dimensie van maatschap pelijke problemen. Op een uitnodigende, vragende manier wil deze omroep laten zien welke antwoorden het christen dom op deze problemen heeft gegeven. Dat maakten de directeuren radio en televisie van de IKON, B. de Ronden respectievelijk ds. W. Koole, duidelijk tijdens een persconferentie over het jaarverslag 1986-1987 en de be leidsnotities voor 1988. De radio-afdeling zal de komende ja ren onder meer uitgebreid aandacht besteden aan het decen nium voor de vrouw van de Wereldraad van Kerken en het 'conciliaire proces' voor gerechtigheid, vrede en behoud van de schepping. Ook wil de IKON-radio oecumenisch-gezinde en evangelische christenen met elkaar in gesprek brengen. Dr. R. Haan, directeur algemene zaken van de IKON, be treurde het dat de kerken er zo weinig oog voor hebben dat de betekenis van radio en televisie in onze cultuur nog altijd toeneemt. Hij weet dat onder meer aan het feit dat bij domi nees. zoals bij andere intellectuelen, radio en televisie in ver gelijking met boeken „in een inferieure reuk" staan. Domi nees zijn lezers, geen luisteraars of kijkers. Maar dat heeft verscheidene predikanten en kerken er de afgelopen jaren niet van weerhouden scherpe kritiek op IKON-programma's te uiten. De laatste jaren is de kritiek echter sterk vermin derd. Zo was de gereformeerde synode anderhalf jaar geleden vol lof voor de IKON-programma's. Het saamhorigheidsge voel van kerken en IKON is gegroeid, aldus Haan. Koole ont dekte tijdens een bijeenkomst van de regionale kerkvergade ring van de hervormde kerk in Gouda een geheel andere sfeer dan vijf jaar geleden. Veel lich t-ontwerpen in Joods Historisch Museum AMSTERDAM De voor naamste schepping van de wereld is het licht. Niet voor niets gaat het in de eerste verzen van de bijbel om licht, het onderscheid met en de afscheiding van de duister nis. Het begrip licht speelt in de joodse godsdienst een belang rijke rol. Het is het positief symbool van onder meer ver lossing en redding, recht vaardigheid en vrede Deze begrippen worden uitgedrukt als een „schittering van het licht". In psalm 27 wordt God zelfs „mijn licht en be- höud" genoemd. In de joodse taal neemt het begrip licht een belangrijke plaats in, maar ook in con crete vorm is licht van grote betekenis. Dat blijkt op de tentoonstelling „Licht" die gisteren in het Joods Histo risch Museum in Amsterdam is geopend. Kunstenaars en binnen- en buitenland heb ben daar hun „lichtcreaties" staan. Het zijn moderne cere- moniele lampen en kande laars die gebruikt kunnen worden bij joodse feesten en riten. Zo zijn er veel nege- narmgie chanoeka-kandela- ren of -lampen te zien die kunnen worden gebruikt bij het inwijdinsgeest. Geduren-» de acht dagen wordt iedere dag een lichtje ontstoken, met behulp van een negende, de dienaar. De tentoonstelling was deels te zien in Jeruzalem in de ja ren 1985-1986 in het Israël- museum in Jeruzalem. Ont werpers van naam als Ri chard Meier, Bruno Munari, Jonathan de Pas en anderen Chanoeka-lamp van alumium. ontwerp van Bram van Gelde ren, Amsterdam. stuurden daarvoor inzendin gen in. Die ontwerpen zijn nu in Amsterdam te zien als onderdeel van de grote voor jaarstentoonstelling van het Joods Historisch Musuem, in verband met het veertigjarig bestaan van de staat Israel. Het Joods Historisch Museum gaf in samenwerking met Galeria Ra en Galerie De Witte Voet opdrachten aan een aantal Nederlandse ontJ werpers. Deze ontwerpen moesten voldoen aan eisen van religieuze aard, maar ze moesten ook betaalbaar en reproduceerbaar zijn. Zo stuurden onder meer Jan van der Vaart, Bram van Gelderen, Gabriel Barlag en Vera Galis ontwerpen in voor het Nederlandse deel van de „Licht-tentoonstel- ling". De tentoonstelling duurt tot en met 12 juni. Het museum is dagelijks geopend van 11.00 tot 17.00 uur. ■►1< din| tij{ le ra lei ^er Nog voordat premier Lubbers vandaag, tijdens het de Tweede Kamer over het sociaal-economisch beleii komende jaren, inging op de ingebrachte bezwaren en voorstellen van regeringsfracties en oppositie, tekendjjJ al een ontwikkeling af die er op wijst dat de crisis zijn bezworen. Niet alleen zijn enkele onderdelen vj „paaspakket" van het kabinet door een meerderhi PvdA en beide regeringspartijen afgewezen, maar CD) tieleider Bert de Vries heeft ook zelf voorstellen inge die de pijn voor Lubbers en zijn ploeg wat verzacht^, sfeer tussen de grootste regeringspartij en het kabin iri vanmorgen aanzienlijk opgeklaard. TlJDENS de uitgebreide voorrondes in de afgelopen had de stevige kritiek van De Vries zoveel dreigende r uitgelokt, dat met uitzondering van de oppositie geen i partijen tijdens de gisteren begonnen grote krachtn zonder een paar concessies op zak in de Kamer kon vej| nen. Tijdens het nog voortdurende debat heeft Lubtx met de stekende blik van minister Ruding in de zij hete adem van coalitiegenoot VVD in de nek zeker nie|l< voudig. Een verstandig opererende Bert de Vries e VVD die duidelijk niet uit is op een harde confrontat, sen CDA'ers onderling, zullen naar het zich laat aanziilP eindelijk echter geen te hoge eisen stellen aan de vii rijkheid van de premier. TOEZEGGINGEN aan de kiezers dat de rust aan het front tijdens deze kabinetsperiode gehandhaafd zal b) vormen het aambeeld waar Bert de Vries op blijft han Vastberaden liet hij weten met een „rekkelijke interpii'N geen genoegen te zullen nemen. Het CDA heeft de lron immers niet verteld dat de rust wél zou worden verstoo. de opbrengst van de stelselherziening zou tegenvallend plotseling zou worden vastgesteld dat ons sociale stelsf re steeds royaal is vergeleken met omringende landen. fv TEGELIJKERTIJD echter tracteerde De Vries wejjQjn jongeren op een sigaar uit eigen doos, die het kabinet njan, dien een slordige 350 miljoen zal opleveren. Hij steldLV0( de uitkering te verlagen voor jongeren die nog nooit hL gewerkt, maar tegelijkertijd het minimumloon voor wA de jongeren op het huidige peil te handhaven. De ge|€r(j erachter is duidelijk: werkloze jongeren krijgen op d{ aa; nier een extra stimulans om werk te zoeken en als|0p gevonden hebben, profiteren ze van het minimumloLr dank zij het CDA niet zal zijn gekort. Zelfs de VVD kfote] redenering wel volgen. r 1 BOVENDIEN zorgde de CDA-fractieleider voor uitsteen een moeilijke discussie over het woonlandbeginsel ijt zi kinderbijslag voor buitenlandse werknemers van wie t^eld' deren in het moederland wonen door voor te stellet poj dat kabinetsplan eerst maar eens een uitspraak te wore van het Europese Hof. Tegenover deze concessies act Vries een vastbesloten opstelling op andere punten kei»^err haalbaar zonder dat het „gedonder" losbarst dat heeft voorspeld. Belastingvoordelen moeten ook tenl komen aan lagere inkomens en gezinnen met kindej het plan werklozen versneld in de bijstand te sturei van tafel. Als een kabinetscrisis inderdaad wordt vermeden ft dat een gelukkige oplossing uit de moeilijke situatiep ook dan zullen de verhoudingen binnen het CDA nap] van het debat waarschijnlijk niet meer hetzelfde zijn. f Vries neemt ongetwijfeld tot zijn eigen verbazing e^ andere positie in tegenover Ruud Lubbers. De discuss de laatste dagen zou wel eens het prille begin kunnen van een richtingenstrijd over de vraag of het CDA ziP de rechterzijde van het politieke spectrum nestelt of 'P christen-democraten voor het midden kiezen. Die vrat in de niet zo verre toekomst overigens toch eens gestL beantwoord moeten worden, zeker nu de PvdA, nief meer schoorvoetend maar met krachtige tred, het eet opzoekt. of 1 Enkele buien. DE BILT (KNMI) Het weer wordt het komende etmaal be paald door een lagedrukge bied. Dit gebied is gevuld met tamelijk koude en vochtige lucht. Deze lucht is onstabiel van opbouw. Er kunnen zich daardoor gemakkelijk buien vormen. Dit gebeurt momen teel behalve boven de zee ook 's middags boven land omdat de zon al veel kracht heeft. Tussen de buien door kan het plaatselijk tot enkele opklarin gen komen. Na een nacht met een minimum van rond vier graden blijft wordt het morgen negen graden. De wind waait zwak tot matig uit uiteenlo pende richtingen. Weersvooruitzichten voor de Europe se landen medegedeeld door het KNMI. geldig voor morgen en don- Zuid-Scandinavië: Half tot zwa wolkt en vooral in Zweden dan regen. Temperaturen tussei vier en plus drie graden. Britse Eilanden: Af en toe zon en slechts hier en daar een bui. Middag- temperatuur ongeveer acht graden. Benelux: Half- tot zwaar bewolkt en nu en dan regen. Middagtemperatuur ongeveer negen graden. Frankrijk: Half- tot zwaar bewolkt en buien. Middagtemperatuur van 8 graden in het noorden tot 14 aan de Sneeuwbericht DEN HAAG Hier volgt het sneeuwbericht, samengesteld door de ANWB in samenwer king met het KNMI, naar de situatie van gisteren. heden. In de overige Duitse middel gebergten zijn de wintersportmoge lijkheden redelijk te noemen. In het Sauerland ligt plaatselijk tot 110 cm. In de Harz ligt een sneeuwlaag tus sen 75 en 90 cm en in het Zwarte Woud ligt gemiddeld 105 cm. Zwitserland Berner Oberland' 170 Wallis 115 Noord-Itali Zuid-Tirol Frankrijk Savoie/Haute Savoie Weersverwachting genavond België/Duitsland: In de Ardei Eifel dooi. In Harz, Sauerl Zwarte Woud af er sneeuw. Temperatuur punt tot lichte dooi. Oostenrijk: Morgen bovi hoogte sneeuwval. In de dale gedetailleerde inf e opnoemde land :1e 1 morgen ke dooi. uit de genoemde land ANWB/KNMI sneeuwlijneri sche Arden nen/Eifel/ Sauerland/Harz en Zwarte. V - 910 910 20 Oostenrijk: 30 Zwitserland/Frankrijk/Ne lië: 06 - 910 910 40 kre ssin WEERRAPPORT HEDENMORGI jttei In het gehele Alpengebied redelijke tot goede wintersportmogelijkheden. Een overzicht van de gemiddelde sneeuwhoogten in cm: Oostenrijk dalen hogere pistes Vorarlberg 125 265 Tirol 80 215 'KN 13 I

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1988 | | pagina 2