Machtsvertoon Armenië
om onrust te bezweren
Lkkoord Nicaragua goed ontvangen
In verregend Lusaka ligt basis
voor de stri jd tegen Pretoria
Graceland
Buitenland
CeidaeSotntMii
VRIJDAG 25 MAART 1988 PAGINA 5
-Jinnie Mandela wil
et Buthelezi praten
JANNESBURG Winnie Mandela
ft gisteren een ontmoeting voorgesteld
Zulu-leider Gatsha Buthelezi om te
S [ken over één front in de strijd tegen
in rtheid. Als reactie op de nieuwe rege-
tell ^maatregelen moeten de zwarte Zuid-
de kanen de rijen sluiten, zei Winnie Man-
tena, die voor een dergelijk ontmoeting toe-
nming moet krijgen van het ANC. Man-
i pleitte voor een einde aan de zinloze
i f jrdpartijen in Natal, waar Buthelezi's
"t athabeweging in een machtsstrijd is ge-
tai keld met het Verenigd Democratisch
?e\ nt (UDF). Een ontmoeting lijkt echter
ver weg gezien de mening van Buthe-
die gisteren verklaarde dat er onver-
ee nlijke tegenstellingen bestaan tussen In-
on ha en het ANC.
Achttien vrouwen
gedood bij brand
SEOUL Een brand in een drie ver
diepingen tellend gebouw in de stad
Ayang in Zuidkorea heeft vandaag
aan minstens achttien vrouwen het le
ven gekost. Vier vrouwen liepen ern
stige brandwonden op. Gevreesd
wordt dat het dodental nog zal stijgen.
Dit heeft de politie bekendgemaakt.
De slachtoffers, allen werkneemsters
van een textielonderneming, werden
in hun slaap verrast. Een gedeelte van
het fabrieksgebouw is als slaapzaal in
gebruik. De slachtoffers, tussen de 15
en 25 jaar oud, kwamen door verstik
king om het leven. Het is nog niet be
kend hoe de brand is ontstaan.
Chinese militairen
krijgen weer strepen
HONGKONG In het kader van de
reorganisatie van de strijdmacht zul
len Chinese militairen dit najaar weer
voorzien worden van rangen. Dat
heeft het Hongkongse dagblad Wen
Wei Po gemeld. Het rangenstelsel
werd in 1965 in het kader van de Cul
turele Revolutie afgeschaft. Tijdens de
grensoorlog tegen Vietnam in 1979
bleek het ontbreken van rangen voor
geweldige verwarring te zorgen onder
de Chinese troepen. Leider Deng Xia
oping heeft daarom aangedrongen op
het opleiden van officieren om net le
ger te stroomlijnen. Er komen tien
rangen, oplopend van tweede luite
nant tot generaal.
In de Chinese hoofdstad Peking is vandaag de zitting begonen
van het Nationaal Volkscongres, het nationale parlement van
China. Het congres heeft overigens maar beperkte invloed.
Onder de deelnemers ook nog steeds een aantal veteranen uit
de tijd van de revolutie, van wie de meesten door jongeren
naar hun plaats moeten worden geholpen.
FOTO: AP
Massale arrestaties
op Jordaanoever
JERUZALEM Het Israëlische le
ger heeft gisteren opnieuw massaal
aanhoudingen verricht op de bezette
westelijke oever van de Jordaan. De
laatste negen dagen zijn meer dan
zevenhonderd Palestijnen opgepakt.
Ook heeft Israel enkele ondergrond
se leiders aangehouden van de vijf
tien weken oude Palestijnse opstand
op de Jordaanoever en in de Gaza-
strook. Het kwam gisteren weer tot
incidenten tussen militairen en beto
gers. Bij het vluchtelingenkamp Ba-
latta werd een Palestijn door solda
ten doodgeschoten. Het communisti
sche dagblad Al Ittihad mag een
week niet verschijnen omdat het zou
hebben opgeroepen tot onlusten.
rmatie Belgisch
binet muurvast
'SSEL De christen-de-
xaat Jean-Luc Dehaene
ft gisteren zijn informatie-
racht teruggegeven aan
ing Boudewijn. Daarmee is
lelgische kabinetsformatie,
zich al honderd dagen
ileept, in een ernstige
se geraakt. Zoals van-
staan de kwestie-Voeren
f andere Vlaams-Waalse te-
tellingen daarbij centraal,
vijf partijen die bij de for-
.ij ie zijn betrokken, werden
zo goed als eens over het te
sociaal-economisch be-
Jean-Luc Dehaene foto: ap
leid bezuinigingen van 4,5
miljard gulden, een bescheiden
belastingverlaging en maatre
gelen ter bestrijding van de
werkloosheid.
jroep in kranten voor
psporing oorlogsmisdadigers
NDEN De Britse regering heeft vandaag in advertenties
landelijke dagbladen informatie gevraagd over nog niet ver-
Me oorlogsmisdadigers in Groot-Brittannie en andere lan-
De campagne is het werk van de onlangs ingestelde onder-
cscommissie voor oorlogsmisdaden. Hiertoe is besloten nadat
Simon Wiesenthal Centrum de regering Thatcher ervan be
ëdigde dat zij niets ondernam tegen nazi's die in Groot-Brit-
nië en andere Westerse landen nog vrij rondlopen. In de ad-
lentie wordt iedereen die denkt meer te weten over oorlogs-
dadigers met de Britse nationaliteit verzocht contact op te
ten met het ministerie van binnenlandse zaken.
MOSKOU De Sovjet
autoriteiten hebben maat
regelen getroffen om een
voor morgen uitgeschre
ven protestbijeenkomst in
de Armeense hoofdstad
Jerevan te voorkomen. Er
is een demonstratieverbod
afgekondigd en' volgens
activisten zijn elders uit
de Sovjetunie massaal mi
litairen en militiemannen
naar Armenië overgevlo
gen.
Vorige maand brak in Arme
nië en de aangrenzende repu
bliek Azerbajdzjan etnische
onrust uit vanwege de Ar
meense eis om Nagorno-Kara-
bach, onderdeel van Azerbajd
zjan, weer toe te voegen aan
Armenië. Bij de rellen die
daarvan het gevolg waren zijn
talrijke doden gevallen. Er zijn
overigens ook actie-groepen
die van Nagorno-Karabach
een eigen republiek willen
maken.
Een van de nu genomen maat
regelen is, dat voortaan min
stens tien dagen van tevoren
toestemming voor een demon
stratie moet worden aange
vraagd. De organisatoren van
de betoging van morgen heb
ben dat niet gedaan, waardoor
de demonstratie automatisch
illegaal is. Vandaar dat het ac
tiecomité de bevolking van de
Armeense hoofdstad Jerevan
heeft opgeroepen morgen
thuis te blijven om van Jere
van een „dode stad" te maken.
Volgens Armeense dissidenten
cirkelen de laatste dagen heli
kopters boven Jerevan om
mogelijke demonstranten in de
gaten te houden.
Na de massale protestbeto^jn-
gen in Armenië eind februari
werd besloten, na een oproep
tot kalmte van partijleider Mi-
chail Gorbatsjov, de leiders in
het Kremlin een maand de tijd
te geven tegemoet te komen
aan de Armeense eisen. Het
presidium van de Opperste
Sovjet, het hoogste staatsor
gaan in de Sovjetunie, heeft de
eis om teruggave van Nagor
no-Karabach echter zonder
meer afgewezen. In een reso
lutie werd juist opgeroepen
alle noodzakelijke maatregelen
te treffen om de openbare
orde in Armenië en Azerbajd
zjan te herstellen. Onruststo
kers moeten volgens de Op
perste Sovjet worden vervolgd
en organisaties die streven
naar grenswijzigingen buiten
de wet geplaatst. Nagorno-Ka
rabach werd in 1923 onder
Stalin toegevoegd aan Azer
bajdzjan.
Het politburo in Moskou heeft
gisteren getracht op een ande
re manier aan de Armeense
verlangens tegemoet te ko
men. Zo zal de Armeense cul
tuur in Nagorna-Karabach
voortaan meer recht moeten
worden gedaan. Het partijor
gaan heeft zijn fiat gegeven
aan een plan om historische en
culturele monumenten in deze
Armeense enclave te restaure
ren. Er komen ook televisie
uitzendingen in het Armeens
en er zullen meer boeken in
het Armeens worden uitgege
ven.
Omdat westerse journalisten
niet worden toegelaten tot de
twee Transkaukasische repu
blieken, is het moeilijk een
beeld te krijgen van de precie-
se toestand aldaar en wordt
het nieuws meest telefonisch
doorgespeeld aan Armeense
contactpersonen in Moskou.
HITTE HUIS WEIFELT: SCEPSIS OF BEMOEDIGING
i ij
>n°4sHINGTON Het
rantte Huis heeft gisteren
heel voorzichtig opti-
.rotflne gereageerd op het
'ge itand dat woensdaga-
Pud werd gesloten tussen
"'■'Nicaraguaanse regering
gfïie Contra's. Woordvoe-
r Marlin Fitzwater zei
lij te zijn dat het er is.
is veel plaats voor be-
W lediging, dat wel, maar
1 Ik voor scepsis en ik pro-
'llr deze twee tegen el-,
ar af te wegen"
Democratische voorzitter
1 het Huis van Afgevaar-
den Jim Wright zei maan-,
besprekingen te willen be
nen over een wetsontwerp
Ir humanitaire hulp aan de
Contra's. Volgens het akkoord
wordt namelijk per 1 april ook
humanitaire hulp door de re
gering van de VS verboden; de
Contra's mogen in de toekomst
alleen hulp aannemen van
„neutrale" hulporganisaties.
Minister van buitenlandse za
ken Shultz noemde het Nica
raguaanse bestand een belang
rijke stap voorwaarts en voeg
de hier onmiddellijk aan toe
dat er nu voor de Sovjetunie
en haar bondgenoten geen en
kel excuus meer bestaat voor
wapenleveranties aan Mana
gua. De minister sloot niet uit
dat het akkoord een list is van
de Sandinisten om de Contra'
te ontwapenen.
In Nicaragua zelf werd het
nieuws over het bestand alom
met enthousiasme begroet. De
pers loofde het akkoord als
een eerste stap naar de vrede.
De regeringskrant El Nuevo
Diario vroeg zich in een
hoofdartikel af of de Contra'
wel in staat zouden zijn zich
aan de bepalingen van het be
stand te houden, wanneer
Washington dit negatief zou
beoordelen.
Compromis
In Managua juichten ook de
oppositieleiders het bestand
toe. Eric Ramirez, de voorzit
ter van de Sociaal-Christelijke
Partij, noemde het akkoord
een positieve poging de Nica
raguaanse burgeroorlog te
beëindigen en de democratie
in het land te herstellen. Gus
tavo Tablada van de Socialisti
sche Partij sprak van een his
torische stap en een verant
woord compromis.
De Nicaraguaanse president
Daniel Ortega noemde het be
standsakkoord „een grote uit
daging voor alle Nicaragua-
nen" en hij vroeg daarvoor de
steun van de VS. Ortega, die
onverwacht naar het dorpje
aan de grens met Costa Rica
reisde om het akkoord per
soonlijk te ondertekenen, riep
de VS ook op om de betrek
kingen met Nicaragua te nor
maliseren.
Volgens Contra-leider Alfredo
Cesar is het akkoord de enige
weg naar vrede en verzoening
in Nicaragua en houdt het
„veel goede wil en vertrouwen
in de toekomst in". „We heb
ben een vastberaden begin ge
maakt met het beeindigen van
de oorlog die de zoons van het
zelfde land om het leven
brengt," zo luidde de reactie
van Aldolfo Calero, een ande
re voorman van de verzetsbe
weging.
JSKE EN WISKE DE EDELE ELFEN
(O Standaard Uitgeverij. Antwerpen-Weesp.
Reagan: Geen
ingrijpen
in Panama
VIRGINIA President
Reagan heeft gisteren ge
zegd dat de VS geen mili
taire macht zullen gebrui
ken om de omstreden Pa
namese leider Noriega tot
aftreden te dwingen.
Dit terwijl de VS deze week
nog eens 250 man militaire
politie naar Panama hebben
gestuurd. In totaal zijn in Pa
nama al 10.000 Amerikaanse
militairen gestationeerd. Uit
een geheim document is ge
bleken dat Noriega tracht
5.000 semi-automatische
fiistolen van Belgische make-
ij aan te kopen. Noriega
heeft laten weten dat de op
positie volgens hem niet
sterk genoeg is om hem te
yerdijven
Het Haagse PvdA-raadslid Jaap Huurman
maakt deel uit van een Nederlandse delega
tie, die in de Zambiaanse hoofdstad Lusaka
een conferentie bijwoont, georganiseerd door
de Associatie van Westeuropese Parlementa
riërs tegen Apartheid (Aawapa). Huurman is
daar als vertegenwoordiger van de ruim zes
tig anti-apartheidsgemeenten, die Nederland
momenteel rijk is. Huurman bezoekt ook en
kele andere Frontlijnstaten en zal daarvan
verslag doen. Vandaag zijn eerste indrukken
van de Zambiaanse hoofdstad Lusaka.
„NOODUITGANG: STAMP DIE RUIT ERUIT'
LUSAKA In het
vliegtuig van Zambian
Airways wijst David de
Beer me op de Zuidafri-
kaanse Brandy die op de
belastingvrije dranken-
lijst prijkt. David valt zo
iets op, want hij kent
Zuidafrika èn de strijd
tegen de apartheid door
en door. Hij is er geboren
en getogen. Was tijdens
zijn studietijd strijdmak
ker van Steve Biko, de in
een politiecel vermoorde
zwarte leider, wiens le
ven is verfilmd in „Cry
Freedom".
Door zijn werk in Namibië,
dat nog steeds door Zuidafri
ka wordt bezet, werd De
Beer in Johannesburg twee
jaar lang huisarrest opgelegd.
Sinds 1976 woont hij in Ne
derland en werkt als bedrijfs
econoom voor Kairos, de pro
testante anti-apartheid orga
nisatie. David en ik zijn met
vele anderen op weg naar
Lusaka, de hoofdstad van
Zambia, waar de eerste helft
plaatsvindt van een anti-
apartheid conferentie voor
Westeuropese parlementa
riërs en hun collegae uit de
landen rond Zuidafrika. Deze
zogeheten frontlijnstaten
staan voor het verdwijnen
van de apartheid en worden
daarom getroffen door econo
mische en militaire maatre
gelen van de blanke Zuida
frikaanse regering. Het doel
van de conferentie is dan ook
de steun vanuit Europa aan
de frontlijnstaten te vergro
ten.
Als vertegenwoordiger van
de zestig Nederlandse anti
apartheid gemeenten ben ik
uitgenodigd „reclame" te ma
ken voor het plan projecten
in deze landen vanuit Neder
land te laten ondersteunen,
vriendschapsbanden tussen
steden hier en daar tot stand
te brengen en ook in andere
landen het verschijnsel van
anti-apartheid-stad te bevor
deren.
Woonwijken
Lusaka is een vreemde stad.
Hotel Pabodzi, onze verblijf
plaats, ligt in het administra
tieve centrum met zijn rege
ringsbarakken en ambassade
gebouwen. Vijf kilometer
verderop ligt het zakencen
trum met de brede winkel
straten en moderne kantoor
flats. De woonwijken zijn on
zichtbaar en moeten op grote
afstanden liggen. Transport
problemen zijn het gevolg en
de liftboy van het hotel ver
telt me, dat hii vóór en na
zijn werk (hij drukt per dag
twaalf uur lang op de lift-
Jaap Huurman
knopjes) anderhalf uur van
en naar zijn huis moet lopen.
Is dat geen probleem? „No
sir, I am happy because I
have work". Hij is blij dat hij
werk heeft. De stad is groe
ner dan bijvoorbeeld Den
Haag. Niet verwonderlijk,
want het regent al weken
lang pijpestelen. Ook wat het
klimaat betreft is de regio in
zuidelijk Afrika een bron
van tegenstellingen. Als de
droogte de landen niet teis
tert, regent het vaak vele
maanden te lang.
Omdat de conferentie pas
morgenmiddag begint, ga ik
eerst de stad maar eens ver
kennen. Op de weg naar het
zakencentrum komt een jon
geman naast me lopen, zoals
de meeste mannen netjes ge
kleed mét stropdas. Het heet
Joe, is platzak en moet naar
Zimbabwe. Mij vervult een
mengeling van ongeloof en
gewetensnood. Eerst besluit
ik mijn rug recht te houden
en mijn beurs gesloten. Als ik
hem bij het afscheid toch vijf
dollar geef J„kunt u geen tien
geven") voel ik me een schle
miel.
Melkpoeder
Enkele winkels in het cen
trum zijn nog gesloten, maar
de rolluiken zijn alle half
open. De grote supermarkt is
redelijk gevuld met produk-
ten, maar de variëteit is niet
erg groot. Het meeste voedsel
is van eigen bodem, maar ik
zie ook melkpoeder uit Ne
derland. Mét opschrift
„borstvoeding is beter". De
luxere koopjes, zoals Draken-
stein-wijn komen uit Zuid
afrika. Een vreemde gewaar
wording.
De markt naast het bussta
tion is net als die in India en
Nicaragua, maar ook gewoon
net als in Nederland, een
heerlijk ratjetoe van ge
schreeuw en inheemse pro-
dukten. Hier tiert echter ook
welig de illegale handel in
gehamsterde zaken, waar de
kranten zo tegen waarschu
wen. De markt is het echte
leven, want daar leer je een
stad echt kennen.
Later ga ik op zoek naar
vrienden van de Novib, een
van de Nederlandse ontwik
kelingsorganisaties die in de
landen rond Zuidafrika pro
jecten steunen tegen de
apartheid. Roel van Meijen-
feldt. de coördinator van de
Novib voor deze landen, stelt
mij voor aan Ruvimbo Mute-
ni, zijn vrouwelijke collega,
die me over tien dagen in
Zimbabwe een aantal projec
ten zal laten zien.
Een Tanzaniaan vertelt me
over de grote armoede in zijn
land: „Als je de mensen niet
leert zichzelf te organiseren
hebben ze die strijd bij voor
baat al verloren". En Nancy,
een blanke Zuidafrikaanse,
die in Pretoria vecht voor de
mensenrechten, beschrijft op
getogen hoe zij die nacht van
haar land naar Lusaka was
gevlogen. „Het vliegtuig leek
wel een stukje bevrijd gebied.
Het zat barstensvol met
zwarte leiders, ook voor jullie
conferentie".
Inspiratie
De bijeenkomst zal geopend
worden door president Ken
neth Kaunda. Maar eerst is
er een kerkdienst. Niet zo
vreemd, want de Zambiaanse
Raad van Kerken is mede
organisator van het eerste
deel van de conferentie. De
kerken spelen, zoals bekend,
een belangrijke rol in het
verzet tegen de apartheid. En
blijkbaar niet alleen binnen
Zuidafrika.
De blanke dominee Beyers
Naudé, die leider is van de
Zuidafrikaanse delegatie van
deze conferentie, spreekt in
zijn gebed uit, dat het onver
enigbaar is je christen te noe
men en de apartheid te steu
nen. De Namibische delegatie
wordt geleid door de katho
lieke bisschop Hausikuu. Hij
haalt in zijn lezing woorden
aan van Jacobus: „Geloof
zonder daadkracht is doods".
De voorzitter van de Zambi
aanse Raad van Kerken ten
slotte meldt, dat de Zuidafri
kaanse regering inmiddels
ook de religieuze krant New
Nation verboden heeft van
wege haar oppositionele be
richtgeving. Vertwijfeld
vraagt hij zich af wanneer
het zover zal zijn, dat ook de
kerk zelf in het land verbo
den wordt.
De bus waarmee we terug rij
den naar het hotel toont op
de achterruit de tekst „Nood
uitgang. Stamp die ruit er
uit". In deze blijkbaar door
Zuidafrika aan Zambia gele
verde bus zitten zwarten uit
Namibië, Mozambique, Zam
bia en Zuidafrika naast blan
ken uit Griekenland, Spanje,
Denemarken en Engeland.
De betere toekomst is in ie
der geval hier vandaag al be
gonnen.
JAAP HUURMAN
door Jo Wijnen
WASHINGTON Een mens
weet niet altijd waarom hij iets
doet. Zo kwam het dat ik
zonder precies te weten
waarom op een
vrijdagmiddag in maart aan
het graf van Elvis Presley
stond. De zanger ligt begraven
in de tuin van zijn landgoed
dat Graceland heet en dat net
ten zuiden van Memphis in
Tennessee ligt. Ik heb nooit
van Elvis gehouden, al
vormde hij als het ware het
geluidsdecor van mijn
enigszins stormachtig verlopen
puberteit. Ik vond dat hij
lalde En ik vind dat eigenlijk
nog steeds. Ik neem hem
kwalijk dat hij een hoog
ontwikkeld soort lichte
muziek en een nog hoger
ontwikkelde jazz wegvaagde
met een kracht, die alleen
door wansmaak kan worden
opgeroepen Voor mij was
Presley de belichaming van
een door de platenindustrie
gesmeed complot dat
wonderwel slaagde, maar
waarvan hijzelf uiteindelijk
het meest deerniswekkende
slachtoffer werd. Hij werd
door zijn eigen succes
verpletterd. Elvis was 42 toen
hij stierf. In Graceland wordt
ter zijner gedachtenis een
loopje met je genomen. Je
krijgt daar te horen hoe lang
en hoe duur de bank is waarop
de zanger heeft gezeten. Men
vertelt je daar hoeveel
diamanten en robijnen op zijn
lievelingsring zaten. Men stelt
je op de hoogte van hoeveel
miljoenen platen Elvis heeft
gemaakt, welke broeken hij
daar bij droeg en met welke
slobpakken hij aantrok als hij
optrad. Maar over Elvis
Presley zelf krijg je niks te
horen. Als je vraagt hoe het
met de legendarische slapte
van Elvis' karakter was
gesteld, worden je giftige
blikken toegeworpen. Als je
naar de omstandigheden van
zijn vroegtijdig heengaan
informeert, treedt een
panische stilte in. Dat is
overigens niet verwonderlijk
in een land waarin zelfbedrog
in toenemende mate een
nationale deugd wordt. Elvis
was in zijn leven en is na zijn
dood een van de meest
sprekende symbolen van dat
zelfbedrog. Er hangen in
Graceland duizenden foto's
van de ontmoetingen die Elvis
met alle beroemdheden der
aarde heeft gehad, maar de
foto waarop hij Richard Nixon
de hand schudt ontbreekt.
Nixon ontbood Elvis in 1970
naar het Witte Huis om hem
ten voorbeeld te stellen aan de
natie en hem tegelijkertijd te
benoemen tot „speciaal agent
van het Bureau voor Narcotica
en Gevaarlijke Drugs". De
zanger moet de president
slechts in een waas hebben
gezien, want hij had zich
zoals gebruikelijk moed
ingespoten. Het nieuwste
voorbeeld der Amerikaanse
jeugd maakte, als gevolg van
een indrukwekkende dosis
narcotica, slechts enkele
onsamenhangende
opmerkingen tegen de
president. Het enige waarin
Presley echt uitblonk was zijn
zijn formidabele wansmaak
Nergens heb ik zoveel kitsch
en prullaria gezien als in
Graceland. Hoog opgestapeld
liggen de bewijzen dat de
hoofdbewoner van het huis
een totaal verwend individu
was, een moederskindje,
iemand die het stadium van
zuigeling nooit echt ontgroeide
en die daarom niet meer wist
wat hij met zijn leven aan
moest en, als gevolg daarvan,
op een stille, wazige, nevelige
manier op drift sloeg en
vervolgens doodging. Hij ligt
naast zijn ouders en een oma
begraven vlakbij een
ouderwets Christusbeeld, een
marmeren kruis, een nutteloos
spuitend fonteintje en een
zwembad. Van verdriet
slikkende Amerikanen lopen
voor zeven dollar vijftig
langs de graven. Sommigen
huilen ongeremd. En overal
waar men gaat hoort men de
stem van Elvis. Zijn
onsterfelijkheid wordt op
adequate wijze in stand
gehouden. Zo maakt Amerika
z'n eigen heiligen. En let op.
over enige tijd vindt in de
tuinen van Graceland de
eerste spontane genezing
plaats, gaan er wonderen
gebeuren en werpt een lamme
zijn krukken weg. Misschien is
het maar goed dat EU vis dood
is. Hij kon zijn eigen roem al
niet dragen. Wat zoü er met
hem zijn gebeurd als hij zijn
eigen neergang had moeten
dragen? Op tijd doodgaan is de
beste remedie tegen alles wat
ondraaglijk is. En het is als
zodanig de meest
volmaakte vorm van
zelfbedrog.
