Als het grens is
moet je ploempen
Tennis
elleboog
Ver sla vin
Betaalbaar vöor
de werkende vrouw
VAN HUIS UIT
£cidóe6omtmt
MAANDAG 21 MAART 1988 PAGI1
En wie slechts even n
voelen pijn om dit ui tb
schier ontzind gebruike
C.J van
Als je met een begrip ee
je zinnig wilt omgaan, A
vaststellen wat je oni
woord verstaat. Het
niet om, dat je altijd
schappelijk houdbare
ties geeft. Een gewoon
levert zich daar zond
wel uit. Als we over
ving spreken, weten w yjjk
waarover we het hebb d
herkennen er het wooi c|e
in en voelen dat we be
ergens aan onderworp erir
aan vastgeketend zittei ant
niet zomaar van af j g
komen.
Het is niet mijn bedoel t
uiterst moeilijk problee dsi
de drugsverslaving aan ng
den. Zelfs het alcoho ^tic
stuk laat ik terzijde. U lc)e
dat we nogal eens gema s
onszelf vrijpleiten van
lei verslaving, omdat
alle eerlijkheid en deug ver
nen vaststellen dat w£ck
drugs gebruiken, niet o jter
Toch moesten we maar
het oog verliezen dat
gewoonten en gebruike
de èn slechte, ingang
als jongeren ze van 0||j,
overnemen. Dat doen zej f
maar op het moment
denken er wèl bij varei
Nu zijn die ouderen na,
niet per definitie de
Ook gaat op dat leeftijc
ten elkaar beslist tot
gedragingen kunnen lei(aat
verleiden. Maar zó origi
de mensheid niet, ook i
jongere generatie, of hel
in haar gedrag wordt
nomen van mensen uit pe
geving. In gewijzigde
dikwijls, dat wel. Verdi*11
natuurlijk ook nog op
T loi
j na
ge mensen om zich los
ken van de generatie
ouders, neiging hebben
drag dat juist afwijkt v,
hun is voorgeleefd. Dal.
eeuwen door al zo gt1
Plato, uit de Griekse Oi
heeft zich al beklaagi
„die jeugd van tegen wen
En toch. Toch neemt eei
heel onbewust in veel
len, van alles over wat 1
ouders ziet doen. Als thi Zl
zekere reserve in acht p
genomen en niet gemaü jat
het gedrag van mensen
omgeving aan de kaak
gesteld of op de hak gei ^ór
zijn kinderen bij het op£tech
ook niet zo geneigd o
kritiek op hun naasten
alles wat die doen de i
breken. Je hoeft als vadt
aan de stuff te zijn 01
vorm v#n verslaving-i
zoon voor te houden,
schien ben je een ketting g
grijp je wat al te gemak
naar de fles, of weet jajgj
maat te houden in het
len. Je hoeft als moei
de ene sigaret aan de
aan te steken, in eindeloju^
cussies met je buurvrou\
derden te roddelen, maai
ziekelijk gekleefd bent i
beeldbuis voor je wek
portie A-zeggen of W<ólit
dat en je hebt geen aai )etj
voor wat er verder in jttoe
omgaat op zo'n avond, n
niet verbaasd zijn dat je
ren zich tot een andere
ving bekennen. Misschi& "0
tot die van zonder enige ,er
ve bioscoopbezoek of oq 0m
de aandacht voor een go ag€
maat. ,je
Ieder van ons kan onê pj
dig, dat wil zeggen mee
voor zijn naaste omi
goed genoemd kan w4
met zijn eigen liefhebb
of bedoening bezig zijn
daar niet van weten los
ken. Geketend zitten dtfe)E
zijn werk, sport, ontspafal
aan gewoonten of gedrag an
waardoor aandacht voAlor
mensen in de naaste omfeve
zomaar „verdampt". 32
we dat niet ook een voifadc
verslaving noemen? blei
Hadden we niet vas^nor
dat verslaving iets te fl v<
heeft met je slaaf voelt stgc
gens aan verkleefd zijn; «e
aan iets verkocht voelei ov<
schien. Vroeger kende edi
maar al te goed de wcfiwe
„onthouding' en „onb sne
ting". Die telden met najgroc
de veertigdaagse vastekns
zijn aardig in onbruik ge lats
Tot ons voordeel? Het zc sm
lemaal zo gek niet z#spi
vandaag eens even stil tófcg
bij die woorden die ulute
verleden opklinken.
Joke ForceviUe-Van ito»---
wir
,G
Dokters, zei Voltaire twee
hónderd jaar geleden, schrij
ven medicijnen voor waar ze
weinig van begrijpen, tegen
kwalen die ze nauwelijks be
grijpen, aan patiënten waar ze
helemaal niets van begrijpen.
Al is intussen de nodige voor
uitgang. geboekt, toch is er zo
iets als een rommelhok in de
geneeskunde, de zogeheten
kleine kwalen, volgestouwd
met 160 kleine klachten en
kwaaltjes waar de huisdokter
of specialist een, twee, drie
ook niet precies raad mee
weet. Zoekt hij de kwaal op
in de boeken, dan zal hij wei
nig te weten komen over de
oorzaak, en soms nog minder
of veel tegenstrijdigs over de
behandeling. Een zo'n 'kleine
kwaal in de huisartsenprak
tijk' is de beroemde tennisel-
leboog ofwel tennisarm.
Officieel heet de tenniselleboog
'epicondilitis humeri lateralis', en
daarmee begint de ellende al. De
Latijnse naam wil zoveel zeggen
als 'ontsteking van de buitenste en
onderste knobbel van het boven-
armbot', en al weet men niet pre
cies wat de oorzaak is, een ontste
king is het in elk geval niet. Wel
beschrijft het exact de plek waar
de pijn maximaal wordt gevoeld:
de buitenkant van de elleboog. Die
doet dus zeer en de pijn kan uit
stralen naar de onderarm en de
middelste twee vingers. Bovendien
doen bewegingen van de hand de
pijn vaak fel en heftig in de elle
boog opvlammen.
Niet zeldzaam
Typisch voor de tenniselleboog is
dat grijpen de pijn vaak verergert.
Bekend is het verhaal van de pa
tiënt die iets wilde oppakken, een
tasie bijvoorbeeld, en het na een
felle pijnstoot gelijk weer uit zijn
handen liet vallen.
De kwaal is niet echt zeldzaam,
men schat dat een tot drie op de
honderd mensen er ooit last van
heeft. Dat zijn dan, weer zoiets
raars, bijna nooit tennissers. Die
hebben er wel vaker last van - een
Brits onderzoek houdt het op 40
procent van alle tennissers - maar
omdat iedereen die zijn armen
flink gebruikt een tenniselleboog
kan krijgen, bedraagt het aantal
tennissers onder deze patiënten
nog geen 5 procent. Verder krijgen
mannen er eerder last van dan
vrouwen, zwarten bijna nooit, en
zijn de meeste patiënten zo tussen
de 30 en 50 jaar.
Maar waarom ze een tenniselle
boog krijgen is tot op heden een
raadsel. Overbelasting van de
strekspieren van de arm wordt als
oorzaak genoemd, of anders een
directe verwonding, of niet pas
sende gewrichtsvlakken in de elle
boog, misschien een prikkeling
van de armzenuwen, kortom nie
mand die het weet.
Hoe die oorzaak, die dus niemand
kent, de elleboog aantast weet men
ook al niet. De hypothese van ene
Cyriax gooit in medische kringen
de hoogste ogen. Volgens Cyriax
begint de aandoening met kleine
scheurtjes in de pees waarmee de
strekspier van de onderarm aan de
elleboog is bevestigd. Degeneratie
door veroudering zou dit in de
hand werken, vandaar dat de
kwaal zelden onder het dertigste
levensjaar ontstaat. Die scheurtjes
worden weliswaar gelapt met litte
kenweefsel, maar kunnen telkens
bij overbelasting weer opensprin
gen en dan kom je in een vicieuze
cirkel terecht. Ook die scheurtjes
worden met littekenweefsel ge
lapt, die kunnen weer opensprin
gen en als dat zo door blijft gaan
kan een tenniselleboog lang duren.
Vanzelf over
Wat te dqen tegen een kwaal
waarvan niemand de oorzaak
kent? Dat begint met een goed be
richt. Een op de drie patiënten
zoekt voor deze onschuldige kwaal
niet eens de hulp van de huisarts,
en in drie kwart van de gevallen
gaat de malheur binnen zes weken
vanzelf over.
Maar goed, u gaat wel naar de
huisarts. De huisdokter zal dan
proberen uit te zoeken of het in
derdaad om een tenniselleboog
gaat en iets anders. Een proefje dat
hij ongetwijfeld zal doen, (en dat u
ook zelf kunt uitproberen) is u te
vragen de handrug in de richting
van uw neus te bewegen, terwijl
hij de hand tegenhoudt. Doet dat
pijn in de elleboog, dan is dat biina
een bewijs voor een tenniselle
boog. U heeft de kwaal, wat nu?
De verdere behandeling is er op
gericht om het peesscheurtje onge
stoord te laten genezen zonder dat
het littekenweefsel steeds weer
scheurt. Fysiotherapie kan helpen,
rust, een mitella, maar, aldus on
langs een Engels artsenblad „de
meest voorkomende en bevredi
gende behandeling is een injectie
met corticosteroiden en plaatselijk
verdovend spul". Waarom deze be
handeling, die ook in Nederland
meestal wordt toegepast, zo pro
baat helpt is duister - „wenn man
nicht weiss was, wo und warum,
dann gibt man Cortisonium" zeg
gen Duitse artsen - maar helpen
doet het wel. Fysiotherapeuten
zijn niet zo enthousiast over deze
behandeling, al hebben ze hun ge
lijk nooit kunnen bewijzen. Pas als
niets helpt, en dat gebeurt niet zo
vaak, moet er bij de behandeling
van een tenniselleboog een chirurg
aan te pas komen.
Te laag net
Nu het toch een beetje over tennis
sen gaat iets anders. Anderhalf
jaar terug was deze sport het on
derwerp van onverwachte medi
sche aandacht in het Nederlands
Tijdschrift voor Geneeskunde. Dr.
D. Hoogendoorn, de bekende me
dische rekenmeester, legde uit
waarom het tennisnet veel te laag
staat. In 1900 waren tennissers 1.69
meter lang, en tegenwoordig liefst
1,81 meter. Maar het net is even
hoog gebleven, te weten 106,6 cen
timeter, en dit is volgens Hoogen
doorn de reden waarom tennis
matches zijn ontaard in service-
duels. Serveren gaat te makkelijk.
Het spel zou weer aantrekkelijk
gemaakt kunnen worden door het
net evenredig met de toegenomen
lichaamslengte met 7,6 centimeter
te verhogen. Hij maakt zich geen
illusies: „Of dit soort veranderin
gen binnen afzienbare tijd reali
seerbaar is in een sport, waar de
getallen 1, 2 en 3 op grond van
zeer oude, en ongetwijfeld eerbied
waardige, regels worden aange
duid met 15, 30, 40 en waar de
hoogte van het net in voeten en
inches wordt uitgedrukt, is uiter
aard twijfelachtig
door Joke Forceville-Van Rot
Dag- en weekbla- nog geen 300,-. plooirokjes vanat
den sloven zich De kleuren zijn 29,-. „Signe In-
uit in plaatjes en zand, safari, natu- cognito" is het
verslagen van de rel of het modieu- duurdere merk
nieuwste mode in ze grijs. Er zijn van C A, maar
Italië, Parijs, Lon- stapels jurkjes te „Avanti" biedt al
den en Hong- koop met de èta- katoenen jasjes
kong. Deze kleren gerokjes, in rood, aan van 59,-. En
zijn voor de ge- groen, wit of wit/ wie van bloeme-
middelde vrouw zwart; VS D en tjes houdt kan te
niet bereikbaar. Foxy Fashion bie- recht bij Laura
den keus uit im- Ashley die dit jaar
Maar gelukkig is primé jurken met voor het eerst
er confectie. En volants, sweaters komt met denim
deze confectie met badges, en met leuke ba-
lijkt verdraaid veel kreukkatoenen tisten matrozen-
op de couture kleren voor thuis blouses in wit met
waaraan men zich en op kantoor, rode strepen
op papier ver- C S A werkt met f 195,-). De kle-
gaapt; alleen de exotische indigok- ren met merk „In-
stoffen zijn min- leuren voor Indo- Wear" zijn door
der duur, de dé- nesisch aandoen- heet Nederland te
tails minder geraf- de combinaties koop en variëren
fineerd. Maar: je met hoofddoek; van ballonrokjes
kunt wel *dansen coolwool blazers aan langlijvige
al is hqt niet met voor f 398,- mari- tops, sweaters tot
de bruid, zoals ne taillejasjes met gebloemde ber-
een oud spreek- kleuraccenten mud a's.
woord vermaant. voor f 198,-. Een Ook Bijenkorf,
P C bijvoor- gestreepte jurk Marca en Hema
beeld heeft uitste- jersey kost nog hebben voor het
kende katoenen geen f 100,-. Het hele seizoen kle-
pakken met korte is allemaal afge- ren voor ieders
en lange rok, te keken van de beurs en ieders
koop in combina- dure jongens, tot smaak,
tie of apart voor en met de korte tiny francis
Jersey vest f 139,-, ballonrok f 129,- („InWear" bij Casano
va. Deltaplein, Kijkduin; Mash, Lange Poten; Gatsby, Korte
Poten; Plaats 13, Bonneterie). foto: pr
Een kwart eeuw geleden
was de situatie nog over
zichtelijk. Er waren bon
ken en er waren eentjes.
Een mooie grote bonk
vertegenwoordigde de
waarde van vier van die
kleine eentjes. Daarnaast
had je stalen kogels,
maar aan dit surrogaat
had de serieuze knikke-
raar geen boodschap. De
knikkeraar met zelfres
pect beperkte zijn winst
streven tot bonken en
eentjes doorzichtig en
met binnenin de prach
tigste kleuren.
Een zo grote eenvoud doet de
knikkeraar van vandaag
meewarig glimlachen. De
huidige liefhebber van het
klassieke behendigheidsspel
onderscheidt in de knikker
thans doorgaans ondoor
zichtig wel vijftien, twin
tig. verschillende verschij
ningsvormen. In gesprek
hierover met enkele senio-
ren-knikkeraars uit de regio
blijkt dat binnen dit gebied
de aanduidingen van de on
derscheidene typen nogal
kunnen variëren. Zo heeft de
12-jarige Stefan van basis
school De Vogelweid in Lei
derdorp het over een „olie-
tje" waar de spelers op de
Viljoenschool in de Haagse
wijk Transvaal van een „dia
mantje" spreken. Stefan ge
waagt ook van knikkers die
bekend staan als gewoontjes,
spookjes, piraatjes, snorkels,
archeoloogjes stuk voor
stuk onbekend op de Viljoen
school.
Pikpenters
Daarentegen heeft de Leider
dorper nog nooit gehoord
van de op de Haagse school
algemeen gebruikte bena
mingen als knarretjes, con
fetti's. Chineesjes, gems,
mootjes, alsjes, melkjes, do-
nald duckies, rambo's en
clowntjes. Over en weer be
kend zijn de meteoren, smur
fen, parels, spettertjes en pik
penters welk laatste
woord een verbastering is
van „pink panthers".
Aanleiding om het moderne
knikkeren eens onder de
loep te nemen is het vroege
tijdstip waarop „het seizoen"
dit jaar een aanvang heeft
genomen. Terwijl andere ja
ren rond deze tijd nog vrij
wel alle knikkers zich in hun
dozen en blikken in het rom
melhok bevonden, had je be
gin deze maand al alle kans
er op de trottoirs van kinder
rijke buurten je nek over te
breken. Kwestie van het bij
zonder zachte weer uiteraard.
Zó zacht dat Leiderdorpse
Stefan de eerste knikkers al
rond de Kerst signaleerde.
„Dat is wel èrg vroeg", ver
baast zich de 12-jarig Andy
van de Viljoenschool. „Met
Kerstmis knikkeren daar
heb ik nog nooit van ge
hoord. Nee, Ik denk dat wij
een paar weekjes geleden zijn
begonnen". Wat wordt beves
tigd door directeur Van der
Linden van de Haagse basis
school, die de eerste knikker-
ruzie dateert in de laatste
week van februari:
Meester, hij heeft m'n
knikker gepikt
Nee Mees, ik heb 'm niet
gepikt. Ik heb 'm gevonden.
De meester: Maar van wie is
die knikker dan?
Ja, die knikker is van
hem. Maar ik heb hem ge
vonden.
De meester: Dus?
Dus nou is-ie van mij.
Ruzies hóren bij het knikke
ren zoals ze onverbrekelijk
verbonden zijn met heel het
leven, weten Andy en zijn
Viljoen-collega's Vydjai (11)
en Leon (12). Vaak ontstaan
ze doordat iemand vals
speelt, wat het drietal ten
krachtigste afkeurt.
Handje-rek
Vydjai, die op 5-jarige leeftijd
nog in Suriname knikkerde:
„Waar je goed voor moet uit-
kijkèn is handje-rek. Je hebt
kinderen die de knikker op
pakken om te gaan schieten
en vlak voordat ze gaan
schieten hun hand hup
een eindje vooruit rekken,
zodat ze alvast wat dichter bij
de pot zitten. Dat is handje-
rek, en daar moet je voor uit
kijken".
Leon:,„Wat ze ook wel doen,
als je niet uitkijkt, is jouw
knikker met hun voet een
stootje geven bij de pot
vandaan".
Andy: „Of als ze gaan verlie
zen, en d'r liggen vijf knik
kers in de pot, pikken ze d'r
snel eentje uit".
Zéér vals allemaal en zéér
laakbaar, bezweert het drie
tal om strijd. Waaruit je zou
kunnen afleiden dat zij zelf
zich aan deze ongein in elk
geval niet schuldig maken.
Met verpletterende oprecht
heid reageert Leon echter:
„Als het moet, ja, dan doe ik
het zelf ook. Bijvoorbeeld als
ik tegen iemand speel die
veel sterker is dan ik, en ik
zit de hele tijd te verliezen.
Ja. dan haal ik er ook wel 'ns
eentje uit de pot en leg 'm
een heel eind weg. Tenmin
ste, als niemand het ziet".
Een typisch hedendaagse
vorm van knikkerfraude
vloeit voort uit de rijke ver
scheidenheid van de thans
voorhanden typen. Bij het
vroegere knikker-arsenaal
van louter bonken en eentjes
alsmede een vaste waarde-
standaard van één bonk staat
tot vier eentjes, was ook de
grootste onbenul niet in de
maling te nemen. Maar te
genwoordig met al die
mootjes, alsjes, diamantjes,
smurfies, donald duckies,
rambootjes en wat al niet.
Waarbij er van elke knikker
niet alleen een gewone en
een bonk-variant bestaat,
maar ook nog eens een uit
voering die bekend staat als
de slingerbonk. En vaste wis
selkoersen bestaan al lang
niet meer! Vandaag kan een
spookbonk de waarde hebben
van tien gewone spokies,
maar kom je morgen op het
knikkerplein vragen ze er
glashard twaalf voor. Dus
kom daar maar eens uit.
Oliebonken
Leiderdorpse Stefan: „Als ik
twijfel, vraag ik het aan an
dere kinderen. Maar die we
ten het ook niet altijd. Wat
ook moeilijk is, is dat sommi
ge knikkers heel erg op el
kaar lijken, terwijl ze toch
een heel verschillende waar
de hebben. Sommige oliebon
ken lijken bijvoorbeeld pre
cies op meteoorbonken. Maar
een meteoorbonk is véél
meer waard. Laatst zit ik te
spelen tegen iemand en ik
zeg: „Zullen we een meteoor-
bonk doen?". We spelen, en
ik win, en ik bekijk die me
teoorbonk van hem eens
goed: een gewone oliebonk!
Nou, toen ben ik maar ver
der gaan spelen en heb ik
met diezelfde oliebonk ook
weer een andere jongen voor
de gek gehouden".
Eerste vereiste om onnódige
ruzie te voorkomen is uiter
aard helderheid over de spel
regels. Wat dit betreft treden
niet zelden problemen op als
FOTO MILAN KONVALINKA
spelers hun vertrouwde terri
toir verlaten. De regels zijn
niet overal dezelfde en
worden, net als de knikkers,
niet overal op dezelfde wijze
aangeduid.
Een Haagse c.q. Viljoen-
school-uitdrukking als „alle
potjes nergens aan" is voor
Stefan uit Leiderdorp volko
men koeterwaals. Ook de
formuleringen „met of zon
der blutje" en „als het grens
is moet je ploempen" zeggen
hem niets. Ploempen is de
knikker in het potje mikken
vanuit een staande positie
wat ze in Leiderdorp 'dok
ken' noemen. 'Ploempen als
het grens is', wil zeggen dat
er rond de pot een grensge
bied is afgebakend, en dat er
geploempt dient te worden,
indien een knikker binnen
deze -zone tot stilstand komt.
Waar ze dus in Leiderdorp
überhaupt niet aan doen. Het
„dokken" gebeurt in Leider
dorp alleen bij de aanvang
van het spel.
Gemengd
Nog één interessant verschil
tussen de twee willekeurig
gekozen knikker-culturen
binnen een qua oppervlakte
toch beperkte regio: op de
Viljoenschool, waar 75% van
de leerlingen van Surinaam
se en buitenlandse afkomst
is, is het knikkeren vrijwel
uitsluitend een mannenaan-
gelegenheid. Terwijl op de
„witte" school in Leiderdorp
al sinds kinderheugenis ge
mengd wordt geknikkerd.
Wat de Haagse, de Leider
dorpse en alle overige knik-
kerculturen in Nederland in
tussen gemeen hebben is de
maximum-leeftijd waarop dit
spel nog beoefend mag
worden. Die is twaalf, hoog
uit dertien jaar. Knikkeren is
gebonden aan de basisschool.
Daarna is het, van de ene dag
op de andere, volkomen ta
boe. Wat er dus na de zomer
met de 400 rambo's, pikpen
ters, donald duckies enz. enz.
moet gebeuren die Leon in
de afgelopen jaren heeft bij
eengegaard?
„Bewaren! Voor m'n kinde
ren! Dat heeft m'n eigen va
der ook gedaan".
WILLEM SCHEER
Batik-dessins voor tropische zomerkleding, rokjes 29 ka
toen bermuda 15,-. blouses vanaf f 35,- (C A-zomercol
lectie). FOTO: PR
