Helse en hemelse vrouwen
Cool wool
is comfortabel
CeidaeSoiitttwt
TPA:
"doorbraak bij
behandeling
hartinfarct
Vraag
VAN HUIS UIT
MAANDAG 14 MAART 1988 PAGINï
Cool wool, lieveling van vrijwel alle ster-couturiers.
FOTO: PI
Het ,tbestaan
van Australië van
200 jaar als natie
werd begin deze
mand spectaculair
gevierd in het
Amsterdamse „De
la Mar theater
met een show van
„Cool wool", de
schitterende kwa
liteit wol, die
door 160 miljoen
schapen als ge
kruld goud wordt
geëxporteerd over
de hele wereld.
Stuk voor stuk
produceren de
wollige dieren
jaarlijks 10 kilo
„koele wol". Ere
gast Dr. Don Gri
mes, Australisch
ambassadeur in
Nederland, zei
dat hij ze Juist de
vorige dag alle
maal geteld had'
en dat hij bijzon
der trots was op
hun prestaties. De
show, die werd
voorafgegaan
door sketches uit
de musical „My
Generation werd
gepresenteerd
door het Interna
tionaal Wol Se
cretariaat Am
sterdam en The
Society Shop(s).
In de foyer van
het kleine theater
struikelden de
honderden geno
digden over de
.wollen schapen",
die in hun krullig
jasje als kleding-
dragers fungeer
den van het veer
krachtige en
luchtige produkt
dat hun verre (le
vende) „Merino"
verwanten produ
ceerden in de
barre steppen on
der de zinderende
De modeshow ge
bracht in hoog
tempo en in de
vorm van een re
vue in de choreo
grafie van Dusty
Buckingham om
vatte verschillen
de thema 's van
lente, zomer,
herfst en winter,
'88-89.
De Venetiaanse
Renaissance her
leefde met volle
krachtige kleuren
bijvoorbeeld in
cognac pakjes en
kleedjes van even
glanzende, vitale
stof, feilloos slui
tend om het lijf
en „kort van
stof". De kleur
cognac en aflei
dingen daarvan
neigend naar
oranje kwamen
vaak terug in
kraagloze blazers
met lange dicht
geknoopte voor
sluiting op een
mini tot micro
rokje, hierbij wer
den prachtige re
tro hoeden gedra
gen uit de tijd
van de zwart ge
lakte limousine.
Tijdsbeelden wis
selden zich af met
gevoel voor con
trasten lang jac
ket op zwarte lan
ge klokkende of
geplooide rok),
robes manteaux
met de nieuwe
lange door-
knoopsluiting
hadden een bloe-
mige, zeer grote
en luchtige corsa
ge op de schou
der.
Alle getoonde
stukken bleken
een mengeling
van Australische
wol met doorge
weven glans
draadjes de no
blesse van de stof
overtuigend uit te
dragen. Vage aar-
detinten in ruiten
of strepen, een
gloedvolle zons
ondergang, het
groen van sappige
appels gecombi
neerd met schel-
prose zijn een ode
aan de plooien
cashmere's en het
produkt wol dat
zich als soepele
zijde laat verwer
ken. Van de jur
ken van oma met
strooi bloempjes
en lage taille, tot
uni blazer met
bijpassend kort
vestje tot lange
geceintureerde
mannenjassen in
een grijze vis-
8TINY FRANCIS
Cool wool blazer in zwart/wit/grijze Higginsruit op een cash
mere streepblouse. De bril is van Ray-Ban.
FOTO: PR
Eerst ben je verliefd. Dan is
„zij" van een bovenwereldse
schoonheid, goedheid en te
derheid. Een engel, een go
din, een hemels wezen dat
vermoedelijk wel nooit door
zo'n simpele sukkel als jijzelf
kan worden veroverd. Won
der boven wonder lukt die
verovering vervolgens toch.
Gelijk daalt haar status naar
een aards niveau. Al blijft ze
heel lief. Je gaat samenwo
nen, je trouwt. Na een jaar is
ze eigenlijk heel gewoon ge
worden. Met op de keper be
schouwd ook buitengewoon
nare trekjes. Nog een paar
jaar later Dlijken die irritante
eigenschappen duidelijk de
overhand te hebben gekre
gen. En bij de scheiding
neem ie afscheid van. jawel,
een zeldzaam hels wijf.
Een herkenbare schets? Hon
derdduizenden mannen ke
ren jaarlijks een heks de rug
toe die ze een decennium,
een jaar, of nog maar een
maand eerder voor het heili
ge hoogtepunt van heel de
schepping hielden. Honderd
duizenden vrouwen ontbin
den hun relatie eveneens.
Maar of zij ook het fenomeen
kennen van een hemelhoog
getilde droomprins die in een
ommezien kan vervallen tot
dè meest lompe van alle
voetknechten? Feministische
auteurs als bijvoorbeeld Lili
an Rubin ontkennen dat.
Volgens hen is de (Westerse)
vrouw in haar kijk op de
man veel realistischer. Zij
verheerlijkt hem niet tot he
melse hoogte en laat hem
niet vallen tot helse diepte.
De tweedeling van het ande
re geslacht in een categorie
„goeden" en een categorie
„slechten" waarbij indivi
duen vrij makkelijk van de
ene naar de andere categorie
kunnen overspringen zou
een typische mannelijke nei
ging zijn.
Freud
Als we Freud goed hebben
begrepen, dacht hij er ook zo
over. Volgens Freud kijkt de
man tegen de vrouw aan als
hetzij een buitengewoon te
respecteren wezen dat aan de
sexualiteit is ontstegen, hetzij
een dom lustobject dat op res
pect geen aanspraak kan ma
ken. Vrijen met een vrouw
die hij diep respecteert is
voor de doorsnee man dan
ook een ondoenlijke klus
zei Freud.
De tweedeling „good
girls" „bad girls" heeft in
de christelijke wereld een
lange traditie. Wie daarin is
geïnteresseerd en welke
man is dat niet zou de
tentoonstelling moeten be
zoeken die momenteel in
Rijksmuseum Het Catharij-
neconvent in Utrecht is te
zien en die de visie op de
vrouw behandelt in de perio
de 1400 1600. Zo'n hon
derd beelden, schilderijen,
prenten en gebruiksvoorwer
pen zijn daar bij elkaar ge
bracht. Alle door mannen ge
maakt natuurlijk, en alle ver
beelden ze de tweedeling in
„helse en hemelse vrouwen",
wat dan ook het motto van
de expositie is.
Kuise Jozef
Het mooiste schilderij is wel
licht dat van de Antwerpe
naar Pieter Coecke van
Aalst, die het oudtestamenti
sche verhaal van de kuise Jo
zef'in beeld brengt (Gen. 39:
7-13). Het schilderij toont Jo
zef terwijl hij de slaapkamer
van de wulpse vrouw van
Potifar uitvlucht. Maar Poti-
fars vrouw laat hem zo maar
niet ontsnappen, zit hem in
doorzichtig négligé achterna
en grijpt hem bij zijn mantel.
Om aan zijn verleidster te
ontkomen moet Jozef dit kle
dingstuk prijs geven. Uiterst
rechts op het schilderij is de
volgende fase van de geschie
denis te zien. Met de mantel
van Jozef als bewijsstuk in
de hand, praat de bedrieg
lijke echtgenote op Potifar in
om hem ervan te overtuigen
dat niet zij Jozef heeft willen
verleiden, maar juist anders
om: Jozef heeft héar aange
rand. Zogenaamd.
Zó zijn nu de vrouwen, is de
boodschap die door tal van
andere kunstenaars aan de
hand van tal van andere ge
schiedenissen wordt her
haald. Geschiedenissen uit
het oude testament of uit de
klassieke oudheid.
Zoals het verhaal óver de
roemruchte Samson, die
weerloos werd doordat Delila
het loeder stiekum zijn
haren afknipte. Het verhaal
over koning Herodes, die zo
zeer onder de indruk raakte
van de verleidelijke dans van
Salomé, dat hij haar het
hoofd beloofde van Johannes
de Doper. En wat de klassie
ke oudheid betreft: ook het
ongelukkig avontuur van
Aristoteles is op de expositie
te zien. De Griekse wijsgeer
die, half gek gemaakt door
de knappe Phyllis, erin toe
stemde om zich door haar als
rijdier te laten gebruiken.
Aristoteles! Een gravure van
de 16e eeuwse kunstenaar
Matthias Zazinger toont de
filosoof op handen en voeten.
Terwijl Phyllis, met diep uit
gesneden decolleté, boven op
zijn rug zit, en deze bewerkt
met een lange gemene zweep.
Bekoring
Het listig raffinement van de
vrouw werd door de middel
eeuwse kerkvaders uitgelegd
als een verschijnsel dat de
schepping was binnengeslo
pen met de komst van Eva.
Deze eerste vropw op aarde,
geschapen uit de rib van
Adam, raakte onder de beko
ring van de duivel en kwam
er zodoende toe haar eigen
man te verleiden. Aldus zette
zij „de poort naar de hel"
open en voltrok ze de zonde
val over heel de mensheid.
Aldus ook werd ze het oer
beeld van de „helse vrouw",
die tot op de dag van van
daag het bloed onder je man-
nennagels vandaan haalt.
Maar met de zondeval en het
„geduvel" van Eva is in de
christelijke traditie het ver
haal van de mensheid niet
afgelopen. In Christus is een
nieuwe Adam opgestaan. Pa
rallel daaraan zagen de mid
deleeuwse kerkvaders de
moeder van Christus als de
nieuwe Eva. De Maagd Maria
had de verlossing gebracht
van het kwaad dat door de
onkuise, geslachtsdriftige,
Eva in de wereld was ge
bracht. Daarmee werd de
Heilige Maagd het oer-sym-
bool van de „hemelse
vrouw". En hét voorbeeld
voor alle gewone vrouwen
die, belast met de erfzonde,
elke keer w'eer de neiging
vertoonden in de voetsporen
van Eva te treden.
Drs. Marlies Caron, samen
stelster van de tentoonstel
ling „Helse en hemelse vrou
wen": „De tegenstelling tus
sen Eva en Maria heeft het
beeld van de vrouw in de
kerkelijke traditie groten
deels bepaald. Ze was hoer of
maagd, heks of heilige, bet
weterig wijf of wijze echtge
note. Waarbij we ons moeten
realiseren dat in het reële le
ven het beeld van Eva meer
van toepassing werd geacht
op de vrouw dan het beeld
van Maria. Maria was zo 'he
mels' dat gewone aardse
vrouwen daaraan niet kon
den tippen".
Deze laatste omstandigheid
verklaart volgens Marlies
Caron dat naast de Moeder
Gods ook minder verheven
vrouwelijke heiligen in beeld
en geschrift aan de vrouwen
ten voorbeeld werden ge
steld. Maria Magdalena bij
voorbeeld, die als bekeerde
zonderes veel dichter bij het
gewone leven staat en tege
lijk de visie van de middel
eeuwse theologen onder
steunt dat deugdzaamheid de
vrouw niet van nature is ge
geven.
Schrikbeelden
Tegenover de voorbeelden in
het spoor van Maria staan
dan weer de schrikbeelden in
het spoor van Eva. De expo
sitie besteedt ruim aandacht
aan het fenomeen van de
heksen, die net als Eva in
contact stonden met de dui
vel en van wie er dan ook
tussen 1400 en 1700 zo'n
100.000 door verbranding,
wurging of op dergelijke wij
ze aan hun eind zijn geko-
Eva en Maria. De hoer en de
maagd. De heks en de heili
ge. Zou die tweedeling nou
echt nog doorwerken in het
mannenbewustzijn anno
1988?
Wie zijn oor wel eens te luis
ter heeft gelegd in een kazer
ne. een sociëteit van corps
studenten of een garage, kan
het zijn opgevallen dat daar
drie begrippen centraal
staan. De „stoot". De „trut".
De „slet".
De stoot is de begerenswaar
dige vrouw. De trut is de be
gerenswaardige vrouw die
aan die begeerte niet tege
moet komt. En de slet is de
vrouw die het nog doet ook!
Als dat niet Eva en Maria in
hedendaagse verschijning
zijn. WILLEM SCHEER
Rijksmuseum Het Catha-
rijneconvent, aan de Nieu
we Gracht 63 in Utrecht, is
open van dinsdag tot en
met vrijdag van 10-17 uur,
zaterdag en zondag van 11-
17 uur.
Er zijn twee manieren om een
hartinfarct te bestrijden. De eerste
manier is preventie en wat dat in
houdt weet u uit de hardhandige
reclamespotjes van de Nederlandse
Hartstichting: niet roken, niet te
veel of te vet eten, flink bewegen
en niet te veel stress (al weet nie
mand precies wat dat laatste is).
Ondanks dat krijgen per jaar toch
nog 40.000 Nederlanders een hart
infarct. Soms merkt het slachtoffer
er weinig van, maar meestal komt
het hartinfarct als een donderslag
bij heldere hemel die diepe indruk
maakt op slachtoffer en omstan
ders. De patiënt trekt bleek weg, is
doodsbang, duizelig, zweterig, en
voelt een beklemmende pijn op zijn
borst al dan niet uitstralend naar
kaak en linkerarm. Preventie helpt
dan niet meer, het kalf is al ver
dronken zodat er weinig meer opzit
dan alsnog de put te dempen. Dat is
de tweede manier om een hartin-.
farct te bestrijden: nu voorkomen
niet meer kan, moet er genezen
worden.
Van dat 'genezen' moet u zich niet
te veel voorstellen. Nadat in de
loop der jaren de kransslagaderen
door vettig neerslag zijn vernauwd,
heeft nu een bloedprop definitief
de deur dichtgedaan. Gevolg: in
een uur of zes sterft het stukje
hartspier achter die verstopte
kransslagader onherroepelijk af.
Daar was tot voor kort niets tegen
te doen. Het genezen kwam er op
neer dat men de patiënt door de ge
vaarlijke periode (tussen hartin
farct en reparatie van het dode
stukje hart door littekenweefsel)
probeert te slepen en dat met matig
succes: per jaar sterven ongeveer 15
000 Nederlanders aan een hartin
farct. Geen wonder dat in de jaren
'80 een nieuw toverwoord in de
vakliteratuur* opdook, 'rekanalisa-
tie': het snel weer openen van de
verstopte kransslagader voordat er
een stukje van de hartspier afsterft.
In enkele gespecialiseerde zieken
huizen gebeurt dit al. Men geeft
dan een spuitje streptokinase, een
stofje dat bloedstolsels oplost. Daar
kleven nadelen aan. Het spul loopt
als een olifant door de uiterst
breekbare porseleinkast van de
bloedstolling en heeft de neiging
om overal in het lichaam de stol
ling tegen te gaan. Om dit zoveel
mogelijk te voorkomen spuit men
meestal streptokinase via een hart-
catheter rechtstreeks op de ver
stoppende bloedprop. Maar ook dat
heeft zijn nadelen. Heel wat zie
kenhuizen beschikken niet over de
apparatuur, en bovendien gaat met
hartcatetherisatie minstens ander
half uur verloren in een situatie die
geen uitstel kan velen. Want ook
een opnieuw geopende kransslaga
der kan een inmiddels afgestorven
stukje hart niet tot leven wekken.
Aanwinst
Vorige week vierde de Duitse fir-
pa Boehringer Ingelheim met veel
fanfare het feit dat hun ontstopper,
TPA ofwel Actilyse, officieel op de
Nederlandse geneesmiddelenmarkt
is toegelaten. Een paar jaar geleden
al kondigde de hartspecialist prof
Dunning enthousiast dit middel
aan en repte toen van „aanwinst"
en „doorbraak".
Sleetse woorden, toegegeven, maar
als een scepticus („Geneeskunde is
een lapmiddel tegen de ziekte die
leven heet") als Dunning die
woorden in de mond neemt, dan is
er echt wat aan de hand. Wat dan?
In 1979 lukte het de Nederlandse
biochemicus Rijken er als eerste in
om de al sinds 1947 bekende stof
TPA uit menselijke organen te iso
leren. Toen de Leuvense prof Colle
er ook nog in slaagde om menselij
ke kankercellen voldoende TPA te
laten aanmaken om er proeven
mee te nemen, werden de wonder
lijke eigenschappen van TPA snel
duidelijk. Bloedproppen ontstaan
doordat geactiveerde stollingsfacto
ren het stofje fibrinogeen snel om
zetten in fibrine-draadjes. Maar
bloedproppen worden zonodig ook
door het lichaam afgebroken. Dan
wordt een andere stof, plasmino-
geen, omgezet in piasmine, en dit
piasmine breekt weer de fibrine-
draadjes in het stolsel af. Gevolg:
het stolsel verdwijnt en het ver
stopte bloedvat wordt weer door
gankelijk.
Tot zover lijkt TPA precies op het
niet ideale streptokinase. Maar er is
meer. Streptokinase holt bloedont-
stollend door het hele lichaam, zo
dat een van zijn belangrijkste bij
werkingen het optreden van bloe
dingen is. TPA heeft die slechte ei
genschap niet, dat spul werkt al
leen bij aanwezigheid van fibrine,
en fibrine zit alleen in een bloed
prop. Dat is een enorm voordeel.
Het tijdrovende en ingewikkelde
inbrengen van een buisje in de
kransslagader, om vandaar uit het
spul rechtstreeks op de prop te
spuiten, is niet nodig. TPA kun je
gewoon inspuiten, en daarmee
wordt het belangrijkste bij de be
handeling van een hartinfarct ge
wonnen: tijd. Hoe eerder een
kransslagader wordt ontstopt hoe
minder hartspiercellen intussen het
loodje hebben gelegd.
Stampij
TPA is nu in diverse landen op de
markt, maar, en de persinformatie
van Boehringer omzeilde dit pijnlij
ke probleem behendig, in Amerika
pas na behoorlijk wat stampij. Een
adviescollege van de FDA (de
Amerikaanse tegenhanger van ons
College ter Beoordeling van Ge
neesmiddelen) beoordeelde in mei
vorig jaar aanvankelijk het middel
negatief. Het kan zijn, aldus die
commissie, dat TPA de kransslaga
deren ontstopt, en dat zelfs beter
doet dan streptokinase, maar dat
wil nog niet zeggen dat daarmee
een hartinfarct wordt voorkomen.
We geloven dat wel, intuïtief, maar
de bewijzen ontbreken. Heel me
disch Amerika stond op zijn kop.
De medische medewerker van de
Wallstreet Journal: „Als die com
missie gelijk heeft, dan is de aarde
toch plat, heeft het zetten van
bloedzuigers toch zin en kreeg Ga
lileo wat hij verdiende". Intussen
zijn de bewijzen geleverd (met TPA
heb je een tweelkeer zo grote kans
om een hartinfarct te overleven) en
'is in november vorig jaar TPA als
nog op de Amerikaanse markt toe
gelaten.
„Men wint al veel. al is het niet
meer dan tijd". Bij hartinfarct
wordt de eerste slag om de tijd al
tijd verloren: wie thuis of op straat
een hartinfarct krijgt is de eerste
en gevaarlijkste minuten aan de le
ken overgeleverd. Dat zal TPA niet
kunnen veranderen. Maar in de
toekomst kan de toegesnelde huis
arts al ter plekke met een behande
ling beginnen die tot nu toe hooguit
in enkele ziekenhuizen kan: het
ontstoppen van de verstopte
kransslagader. Hoeveel levens
daarmee zal worden gespaard is het
Dijkzigtziekenhuis nu aan het uit
zoeken. Ik houd u op de hoogte
door Joke Forceville-Van Rossuij JJ
Want zelfs aardappelen vei r(
nen speciale aandacht.
Hans Vlek
It
of
De wetenschappers hebbel L
zoveel blootgelegd wat in 1
verleden onbekend en i
onbegrepen is geweest dal 'Hl
mens op heel wat gerust k
zijn. Technische OT
ontwikkelingen maken
mogelijk wat vroeger 116
ondenkbaar was; ook in d
medische wetenschap. Ik I 1
onder de indruk geweest !en
de milieuvervuiling op de ;en
Noordzee. Van de ramp di ica
daar veroorzaakt is voor c X c
vogels. Aan mensen die ei kra
meer verstand van hebbei r z
dan ik heb ik gevraagd, h dtij
het in 's hemelsnaam mog ;ik
is dat zoiets gebeurt. Of er mt
geen regels zijn voor het h e
van olie en of men daar daèni
weinig van weet. Trekt m ,en
er zich niets van aan, hoo\ nt(
men de dans te ontspringeij
veroordeling? Mijn zegsliei -
hebben mij verzekerd dat
gelijk heb: er zijn regels; d
zijn ook bekend binnen de-r
scheepvaart, maar het is '8 i
inderdaad moeilijk de dadt
te achterhalen. Dan vallenr z
duizenden vogels aan zo'n ica
ramp ten offer. Hoe kan n at
het laten gebeurenAan d aa
andere kant: met hoeveel n a
liefde zijn de vogels die no, le
redden waren, geholpen'. I
F. Meijler heeft een boekji dat
geschreven, geheten „Kun ere
een aardappel maken?" Di er
titel is ontleend aan een
gebeurtenis uit zijn jeugd, t
hij ondergedoken was bij l
Weerts. Toen van een wag P
met tienduizend aardappel, ir!
één onder de wielen rolde,r
stopte de boer, raapte heme
en voerde hem aan zijn paPnM
Zijn bijrijder was verbaasd
Waarom maakt een boer zl c
druk om één simpel di
aardappeltje? Het antwoorésta\
was verbluffend: „Kun jij
aardappel maken?" Ik heb
boek van Meijling nog niel Sji
gelezen, maar die titel vim 11
uitmuntend. Mensen hebbè H
zich, althans in het nabije
verleden, zorg gemaakt om ZT
teloorgaan van een aardap
Vandaag de dag hebben ze
grote aandacht voor vogels 5 N
met de ondergang zijn 0 Ti
bedreigd. Dat is een 3
levenshouding waar ik me. j
helemaal bij thuis voel. Ma sp
lijnrecht daarmee in 5 A
tegenspraak zijn voor mij ie
moderne opvattingen die af
meer post vatten en openlj v'(
worden vermeld. Als m
ménselijk leven niet meer 5 Ni
menswaardig wordt geacht K'
door de naaste, allernaaste k'
omgeving meent men daar>5
een einde te mogen makenfe
Achter elkaar wordt het oi se
voorgehouden in de pers en b(
de televisie: abortus van ee
beschadigde vrucht mag, g.
afbreken van een tri
zwangerschap in vergevord je
stadium mag, omdat het kin.. m
gehandicapt is. En een klei
kind dat voor zijn leven yy
invalide is vanwege zijn pe
spierziekte door zijn vader i't<
laten doden, omdat die het
zoontje voor een ongelukkig q(
leven wil behoeden, wordt-).23
weliswaar bestraft met een re
jaar gevangenisstraf, maar
wordt door sommige juriste y
eigenlijk onaanvaardbaar
gevonden. Sommige kijker^*
zijn ontdaan, maar velen Pr
vinden het een moedige daaf lnl
Ik heb ongelooflijk te doen
met die jonge vader, die 5 zc
wetens en willens niet in t De
vlaag van A'
verstandsverbijstering) heefhu
gehandeld. Van te voren he"{JfJ
hij celstraf ingecalculeerd, 5 N:i
maar hij wilde zijn zoontje /iD K*
ongelukkig zien. Liefde ,j> E*
noemde hij het. Waar is de
grens tussen liefde en eigendl^
liefde? Ik ben perplex. Mog Ak
we doorgaan met dit omkei rijt
van alle oude menselijke en ,or
christelijke waarden? Over g"
dood van een groot aantal nij
vogels dat niet meer gered h i-22.
worden, na een voor hen vei
verderfelijke milieuramp, wai
komt heel Nederland in rep deJ
roer. Een medische specialis pia
legt aan ons geweten de vn
voor: „Kun jij een aardappt ZZJ
maken?" De dichter Hans
Vlek verzekert ons: Want
zelfs aardappels verdienen Va
speciale aandacht". Maar m 0 No
hemel, over het dood makel
een kind dat gehandica 3 c®
is, wordt helemaal niet 6 Qu
openlijk amok gemaakt. Wa 0 joi
wist de vader eigenlijk van IP c°
kind zijn levenswil; wat ook Jj®
van zijn levenszin? Ik heb vai
geen openlijk protest horen Bo
aantekenen. Hier en daar ie
werd gesproken van een ^ai
moedige daad. Vroeger heb v®
iets geleerd wat me nu gei
voortdurend bezighoudt: Er tie
bestaat ook een dwalend La
geweten. 323
