Tien jaar vrouwenleven: „Het valt steeds zo tegen"
Yvonne Keuls slaat nieuwe
weg in met „Daniël Maandag
„Topgirls" toont vrouwen
die het willen gaan maken
RADIO/TELEVISIE
CcidócSoiwant
ZATERDAG 12 MAART 1988 PAGINA
HILVERSUM Gema
tigd lovende kritieken,
eerst in Londen, nadien in
ons land, werden gewijd
aan het toneelstuk „Top
girls" in de zaalvoorstel
ling van enige jaren gele
den. Zaterdagavond op
Ned. 2 om 23.15 uur zendt
NOS-tv het uit in een spe
ciaal voor tv gemaakte
versie in een bezetting
van zeven Nederlandse
actrices, voorop Pleuni
Touw en voorts Adrienne
Wurpel, Sylvia Millecam,
Henriëtte Tol, Jes Vriens,
Coby Stunnenberg en Ma
rieke van der Pol.
Het getal vrouwelijke toneel
auteurs is niet groot, nog ge
ringer het aantal dat uitslui
tend voor vrouwen schrijft.
Een van hen is de Londense
Caryl Churchill. Na het succes
daar zorgde Coot van Does-
burgh voor een vertaling.
Het gaat om een stuk met een
nogal opmerkelijk verloop,
waarin regisseur Adrian Brine
lijn heeft proberen te brengen.
Eerst worden vrouwen uit het
verleden getild, die in de ge
schiedenis der mensheid een
bepaalde rol hebben gespeeld.
Hun voorbeelden worden ver
volgens afgezet tegen eigen
tijdse vrouwen, die nogal wat
moeten ondernemen om hun
rol in de samenleving waar te
maken. Dit leidt tot meer dra
matische situaties.
Pleuni Touw speelt er de rol
in van een zakenvrouw die
een uitzendbureau op poten
zet. Zij laat zich wat betreft
haar maatschappelijke weer
baarheid inspireren door „gro
te" vrouwen uit het verleden.
Coby Stunnenberg laat de kij
kers een glimp opvangen van
de Schotse wereldreizigster uit
de vorige eeuw Isabella Bird,
die tot op hoge leeftijd trouw
bleef aan haar roeping. Marie
ke v.d. Pol zet een eertijds be
roemde Japanse courtisane
neer, die filosofisch haar kijk
op mannen geeft. Opdraven
komt ook de enige vrouwelijke
paus Johanna, een vrucht van
de Vaticaanse verwarringen in
de middeleeuwen. Verder zien
we Jes Vriens als Dulle Griet,
een vrouw die zo uit een schil-
Pleuni Touw als de directrice van het uitzendbureau met om zich
heen Coby Stunnenberg, Sylvia Millecam, Marieke van der Pol,
Henriëtte Tol en Jes Vriens.
FOTO: JAN SWINKELS
ondeugende en luchtige ver
tellingen uit Chaucers Canter
bury Tales.
Zij staan model voor de heden
daagse vrouw, die in de ge
schiedenis der mensheid en in
de maatschappij eveneens haar
partij wil meeblazen. Die ma
ken hun opwachting in het
tweede deel van dit toneel
stuk.
Dit heeft zijn consequenties
voor de bouw van dit stuk. Het
is samengesteld uit scenes die
samenhang ontlenen aan eigen
visies van de schrijfster op de
levens van de door haar ten
tonele gevoerde vrouwen. Dat
is strikt genomen te weinig om
een dramatische draad door
dit spel heen geweven te krij
gen. Deze onbreekt voorname
lijk. De kijker wordt meege
voerd van de ene situatie naar
de andere.
De schrijfster moet zelf begre
pen hebben, dat zij als voor
stelling daarmee dit stuk te
kort doet. Zij zorgde dan ook
voor een dramatisch slot,
waarin tevens wordt aange
toond hoe moeilijk vrouwen
het hebben die net als de man
kiezen voor een maatschappe
lijke positie. Zij kunnen zich
nooit helemaal losmaken van
hun achtergrond, van wat zij
in het moederschap aan ver
plichtingen zich op de hals ha
len. De houdster van het uit
zendbureau (Pleuni) blijkt
moeder van een verstandelijk
achtergebleven kind, dat door
haar zuster is opgevoed. Dit
leidt tot licht tragische compli
caties, die in het slot van dit
spel er duidelijk op mikken de
kijkers in de wederwaardighe
den van alle uitgespeelde
vrouwen te betrekken.
TON OLIEMULLER
VANDAAG
leder heel uur nieuws (NOS).
12.03 TROS: TROS Sport.
12.56 NOS: Land- en tuinbouw.
13.06 TROIS: TROS Aktua.
13.30 TROS Country.
14.30 TROS sport.
16.03 TROS Aktua magazine
18.06 Coulissen.
19.02 NOS: NOS Jazzplatform.
20.02 Langs de lijn.
22.02 Metro's music.
23.05 Met het oog op morgen.
00.02 KRO: Oogluik.
01.02-07.00 Niemandsland
RADIO 2
leder heel uur nieuws (NOS).
12.03-16.00: VARA's Vrije Zaterdag
12.03 De Rooie Haan.
13.03 Comité van aanbeveling.
13.30 Typisch Hollands.
16.03 KRO: Echo.
16.10 Zin In muziek.
17.03 Glas in lood
18.03 Echo.
18.15-19.00 Levenslief en Levens
leed.
RADIO 3
leder heel uur nieuws (NOS).
12.03 NCRV: Paperclip-Radio.
14.03 Popstation.
16.03 NCRV-zaterdag- sport
18.03 NOS: De Avondspils.
19.02 NCRV: Koploper.
20.03 Harro de Jonge
22.02 Country style.
23.02-24.00 Late date
13.00 Nieuws.
13.02 Veronica Klassiek: Filharmo
nisch van Israël.
14.38 Veronica Kamermuziekserie
87/88. Pianomuziek.
15.15 Nwe grammofoon- en com-
pactplaten.
15.30 Lang leve de operal Ernani.
opera van Verdi
18.00 NOS: Nieuws.
18.02 VO.O: Avondstemming.
20.00 Nieuws.
20.02 KRO: De kracht van het weer-
20.30 KRO-Klassiek op zaterdaga-
20.30 Zelenka- emsemble.
21.05 Fluitmuziek in het museum van
Van Bommel- en Van Dam.
21.50 Orgelrubriek.
22.10 Laudate. 23.00-
24.00 KRO-Literair: Spektakel
RADIO 5
06.30-06.49 Scheepvaart- en markt
berichten.
09.00 Nieuws.
09.02 NOS Sportief.
09.25 Waterstanden.
09.30 FEDUCO: Werken aan werk.
09.45 Praten of vechten.
10.00 Meer culturen.
10.15 EO: De muzikale fruitmand.
11.15 Tijdsein-thema.
12.05 Meer dan een lied alleen.
12.45 Vragen naar de weg.
13.00 NOS: Nieuws.
13.10 Hallo Nederland.
13.30 Opo doro (Open deur).
14.00 AVRO: De vonk.
15.30 Hobbyvitaminen.
16.30 NOS: Homonos.
17.00 EO: Licht en uitzicht.
17.45 IRO: De Nederlandse Antillen.
17.55 NOS: Schippersberichten
18.00 Nieuws.
18.10 EO: lyi Haberler (Goed nieuws).
18.25 Kayen Rasja (Er is hoop).
18.40 IOS: Arabisch programma.
19.00 NOS: Buitenlanders.
20.30 EO: Laat ons de rustdag wij-
REGIONAAL
Omroep Rijnland: (Via FM-frequentie
105,7 MHz) 15.00 Vandaag de dag op
zaterdag 19.00-20.00 Voorhout Lo
kaal. Verder als Radio 1 Radio Rijn
mond: 13.00-17.00 Geen commentaar,
non-stop muziek.
BRT 1
13.10 Matinee.
16.03 Isaac Baashev is Singer.
17.10 Rij- en vliegwerk.
18.10 Ontwikkelingssamenwerking.
19.10 Zie zo zaterdag sport.
22.10 Crooners en soft music.
23.30 Twee tot twee
BRT 2
12.00 Top 30.
14.00 Radio Rijswijck.
17.05 Fris van Lefever.
19.10 Filmmuziek.
20.00 Domino: pop en rock.
23.30 Twee tot twee.
BRT 3
12.15 Met Bach aan tafel.
13.10 Muziekmakers.
14.30 Keuze voor discofielen.
16.00 Jazzmagazlne.
16.45 Ten tweede male.
17.30 Gregoriaans en polyfonie.
18.15 Klavecimbelmuziek.
20.00 Avond flamenco-muzlek.
22.45 Van den verre. Indiase fluitmu-
ZONDAG
RADIO 1
ieder heel uur nieuws (NOS).
07.02 KRO: KRO's Ontbijtshow.
07.53 Ter overweging.
08.05 NOS: Groot Nieuws
09.02 VOO: Veronica Sport.
10.02 TROS: Wegwezen.
11.02 VARA: VARA Radio 1 zondage-
12.02 Ophef en vertier.
13.05 NCRV: Hier en nu.
14.02 NOS: Langs de lijn
18.05 VPRO: Het spoor.
19.10 AVRO: Kees Brusse leest voor.
19.30 De hersengymnastiek.
20.02 Toppers van toen.
21.02 Play it again...
22.02 Workshop Rogier van Otterloo
1988.
23.05 NOS: Met het oog op morgen.
00.02 De Nachtwacht.
04.02 TROS: Aflossing van de nacht
wacht.
05.02-07.00 Krieken met Adje
RADIO 2
leder heel uur nieuws (NOS).
08.02 VARA. Vroege Vogels.
10.02 Tony van Verre ontmoette Si
mon Carmiggelt (10).
10.30 AVRO: Uit Studio en theater.
11.02 Duyscotheek.
12.02 AVRO-Magazlne.
14.02 Nederlands op AVRO 2.
15.02 Pim Jacobs met muziek uit de
jaren 50.
16.30 Kom 'ns langs in Holidau Inn.
18.02-19.00 Swing Low.
RADIO 3
leder heel uur nieuws (NOS).
08.02 KRO: Hurrie-up.
09.02 Zin in pop.
10.02 De wakkere wereld.
12.02 KRO-Miniparade.
13.02 Het weeshuis van de Hits.
15.02 Tijd voor Toen.
16.02 KRO's Zalige Llefdeslijn.
18.02 KRO's Hitweek.
19.02 Pop-eye.
20.02 Radio Thuisland.
21.02 De krijsende tafel.
22.02-00.00 Op Slag van Maandag
RADIO 4
08.00 NOS: Nieuws.
08.02 H vier.
09.00 Musica religiosa et profana.
09.55 Programmaoverzicht.
10.00 KRO: Eucharistieviering.
11.00 NOS: Für Elise.
13.00 Nieuws.
13.02 Opera Matinee.
14.00 Onder de groene linde.
14.15 Concertgebouw Orkest o.l.v.
ERiccardo Chailly.
16.30 Diskotabel.
18.00 Nieuws.
18.02 Musica Nova.
19.00 TROS: Continu muziek.
20.00 Nieuws.
20.02 Specialiteiten la carte.
22.00 Kamerconcert.
23.00-24.00 Finale
RADIO 5
09.00 Nieuws.
09.02 NCRV: Zingend opgaan naar
Jeruzalem.
09.30 Te Deum Laudamus.
09.55 NOS: Waterstanden.
10.02 IKON: Mozes, hoorspel.
10.10 Kerkdienst.
10.58 Wilde ganzen.
11.00 De andere wereld van zondag
morgen.
12.00 NOS: Nieuws.
12.05 VOO: Het zwarte gat.
14.00 Radio Romantica.
16.55 NOS: Schippersberichten.
17.00 IKON: Kerkdienst.
17.58 Wilde ganzen.
18.10 Mensen.
18.25 Liturgie en kerkmuziek.
18.40 OIS: Nederl. progr.
19.00 NOS: Buitenlanders.
19.20 Suara Maluku
19.55 Tambu
20.30 Zorg en Hoop.
21.20 NOS Cultuur Special.
22.00 Dichter bij de dichter.
22.10 Jazz uit het historisch archief.
22.40-23.00 Hobbyscoop
REGIONAAL
Radio West: (via FM-frequentie Radio
1) 11.00-12.00 Radio West's Zomerse
Zondagmorgen 12.00-13.00 De Frisse
Neus, natuur en milieu-programma
met Marjoke Roorda. 18.00-19.00
Sportprogramma met Ben Zwaan.
Omroep Rijnland: (Via FM-frequentie
105.7 MHz) 11.00 Sassenheim Lokaal
12.00 Noordwijkerhout Lokaal 13.00
Lisse Lokaal 14.00-18.00 Sport 20.00-
22.00 Tijdmachine. Radio Rijnmond:
10.00 Aan elkaar gewaagd, klassieke
en moderne muziek. 12.00 Oldtimers,
gouwe ouwen. 13.00-17.00 Sport.
BRT 1
06.31 Met 1 wakker.
08.15 Klaar wakker.
09.10 Muz. intermezzo.
09.30 Taalstrijd.
10.05 Mis.
11.10 Rond de kiosk.
12.10 Tijd van toen.
13.15 Opera en belcanto.
14.30 De sportmarathon.
18.15 Muzikaal intermezzo.
18.30 Katholiek-godsdienstige uitzen
ding, een produktie van het
KTRC.
19.15 Toeternietoe.
20.03 Archipel. Een avondvullend
programma vol geschiedenis.
drama en gebeurtenissen met
Marinelle de Winne.
20.03 Ego-dokumenten Oud-Spanje-
strijders.
20.35 Het jaar 1918.
21.03 Radiodocumentatie: Walvissen!
Walvissen!
22.05 Momentopname uit de Spaan
se Burgeroorlog.
23.10 Laatavondverhaal en -poëzie.
23.30 Twee tot twee.
BRT 2
06.30 Goede morgen, morgen.
08.12 Relax.
09.00 Hitrevue.
10.03 De pré-historie.
11.00 Het Genootschap.
13.10 Brabant op zondag. Lichte me
lodieuze muziek.
14.00 Fiestag.
17.05 Sportkaffee.
20.00 Vragen staat vrij. Verzoekpro
gramma.
23.30 Twee tot twee.
BRT 3
07.00 Goedemorgen.
08.15 Ochtendvariaties (1): 1. Serena
de In c KV 388 „Nachtmusik"
voor 8 blaasinstrumenten -
Mozart. 2. Sonate nr. 8 in G
op. 30 nr. 3 voor viool en plano
- Van Beethoven.
09.15 Ochtendvariaties (2): 1. Rondo
capricioso op. 14 - Mendels
sohn. 2. Altrapsodie op. 53 -
Brahms. 3. Les préludes -
Liszt.
10.00 Magazine.
11.00 Wiener Philharmoniker speelt
Mozart. Dirigent: Claudlo Ab-
bado: 1. Serenade nr. 9 in D,
KV 320 „Posthoorn". 2. Ada
gio en fuga, KV 546. 3. Symfo
nie nr. 38 in D KV 504 „Praag
se". 4. Allegro con spirito (der
de deel).
12.30 Tafelmuziek: 1. Concerto in G
voor twee violen en orkest - Vi
valdi. 2. Suite in D voor drie
trompetten en strijkers - End-
Ier.
13.15 Kompakt Klassiek.
15.00 Perspectieven van het Muziek
theater.
18.10 Orgelmagazine.
19.15 Uit de romantiek.
20.00 Gurre-lieder van Schoenberg.
22.00 Liederen.
MAANDAG
RADIO 1
leder heel uur nieuws (NOS).
07.03 NCRV: Hier en nu.
07.15 Het levende woord.
07.22 Lichte muziek.
07.33 Hier en nu.
08.30 Maandagmorgen Magazine.
12.05 Boer en tuinder.
12.32 Over kopen gesproken.
12.50 Moment.
12.56 NOS: Land- en tuinbouw.
13.08 NCRV: Hier en nu.
14.05 VOO: Veronica Nieuwsradio.
RADIO 2
leder heel uur nieuws (NOS).
07.03 TROS: Een goede morgen met
Ron Brandsteder.
09.03 TROS Gouden Uren.
11.03 Op Volle Toeren.
12.03 André van Duin.
13.06 TROS Aktua.
13.15 Tijd voor Tetske.
14.03 Muziek uit duizenden.
15.03 EO: Met muziek het hele land
6.1!
6.41
7.31
16.03 Open huls.
16.58 EO-Metterdaad HulpverlenlnJ
17.03 Ronduit radiokrant
RADIO 3
leder heel uur nieuws (NOS).
07.03 AVRO: De baas van de weel
09.03 Arbeidsvitaminen.
12.03 Hollands Glorie.
14.03 Toppop Radio.
16.03 Toppop Twintig
RADIO 4
07.00 Nieuws.
07.02 KRO: Aubade.
09.30 Daar word ik stil van.
10.00 KRO-Klassiek op maandJ
morgen.
11.50 Over muziek.
12.00 Radio Vierklank.
13.50 Over Kunst en Kuituur.
14.00 KRO-Klassiek op maandagmi)
dag.
16.00 In antwoord op uw schrijven.,
16.50 KRO-Literair: over poëzie.
17.00 VARA: Klassieke pianomziek
RADIO 5
06.30-06.49 NOS: Scheepvaart- I551
marktberichten.
09.00 Nieuws.
09.02 NOS Sportief.
09.25 Waterstanden.
09.30 RVU: Intimiteit.
10.00 VARA: Factor 5
12.05 Hum. Verb.: Het voordeel y
de twijfel.
13.00 NOS: Nieuws.
13.10 VARA: Faktor 5
14.00 AVRO: Moet je horen.
14.25 VARA: De muzieksleutel.
14.45 Chips die je niet kunt eten.
15.00 Bericht uit het Koninkrijk.
16.30 NOS: NOS Kindermagazine.
17.00 Wat een taal.
17.30 NOS Cultuurmagazine.
17.55 Schippersberichten
REGIONAAL
Radio West: (via FM-frequentie Radf'
1) 07.15-08.00 Ochlendmagazifi,; j
12.00-13.00 Lunchuur Radio RijiT'
mond: 07.00 Ochtendmagazine. 09tj
Hans van Vliet: veel muziek, 'De
van vroeger' en 'De artiest van
week'. 12.00 Lunchprogramma. 14.0t
Tineke Speksnijder 16.00-17.00 Rijij
mond getapt.
BRT 1
05.31 Met 1 wakker.
08.20 Klaarwakker.
09.05 Uit de band.
11.30 Het vermoeden.
13.10 Actueel.
13.30 Tussendoor.
14.03 Klapstool.
15.03 Zo d'ouden zongen.
16.05 Neem je tijd.
BRT 2
05.30 De gouden geeuw.
08.12 De groote magazijnen.
10.03 Kwistig met muziek.
12.00 Regioprogr.
12.00 Ontkoppeling.
13.10 Joekebokssouvenir.
14.00 De eerste dag.
16.00 Vooruit achteruit.
17.00 Focus.
17.10 Bizaria.
BRT 3
07.00 Goede morgen.
08.15 Ochtendvariaties. 1. Concert)
voor klavecimbel en orkest,
maroso. 2. Rondo in C
Kenner und Liebhaber, Baü|
Cardl Philipp, Emanuel.
Symphonie periodique ir
Schwindl, Friedrich.
09.15 Met harp.
10.00 Schoolradio.
11.00 Frangois Huybrechts, dirigentl
12.00 Tafelmuziek.
13.10 Actueel.
13.25 Le baiser donné et rendu, Optj
ra comique van Gresnick.
14.15 Sprookjes.
16.15 Concert door het Delier
BOEKEN
Wie de geschiedenis van vrou- jesfabriek en 's avonds maakt Henny zegt het constaterend.
wen in de afgelopen tien jaar ze kantoren schoon. „Ik heb niet klagend. Van
wil leren kennen, kan natuur
lijk grijpen naar fraaie rappor
ten. dikke mappen en boeien
de speeches. Dan verschijnen
rijen cijfers, conclusies en aan
bevelingen. Misschien aardig,
misschien niet. Maar wat er aan haar ouders. Eigenlijk wil stik-de-moord
een vriend, Petro, over-ander- houdt ze niet. „We hebben
half jaar willen we trouwen", best een rijk huwelijk vind ik
zegt Henny. „Ik kan niet le
ren. Mijn broertje zit op de lts.
persoonlijk. Vanaf dat we
trouwd zijn, zijn we onszelf
hij kan goed leren". Het geld gaan ontplooien. We hebben
dat ze verdient draagt ze af onze eigen mening, hebben de
ook uit naar voren komt, nooit ze secretaresse worden, want reld. Ik ben niet -hoe noem je
het leven van vrouwen tussen
1977 en 1987. De geschiedenis
van mensen is niet samen te
vatten in cijfers, conclusies en
aanbevelingen. Daar is meer
voor nodig: het strikt indivi- jarige verkering gevierd, zijn
duele verhaal, met alle subjec- we naar een Kung Fu-film ge-
j'n carrièrevrouw. Ik wil
graag, zoals nu, getrouwd zijn
daan. Maar trouwen met Petro en dan wil ik een kleed haken.
tiviteit van dien. Want als ab
stracte ontwikkelingen (zoals
emancipatie) iets voorstellen,
moeten ze terug te vinden zijn
individuele geschiedenissen.
Als bewijs van die stelling
Rood
weest en daarna gaan eten bij Als Krzyzanowski en Van den
Hokie-Pokie, kip met frites.
Voor m'n uitzet heb ik al der
tien tweepersoonslakens,
handdoeken, pannen,
Berg in 1987, tien jaar na het
eerste concact, weer opduiken
bij Petro en Henny treffen ze
het volgend decor: Petro vecht
bestek, pedaalemmer, twee tegen zijn ziekte, multiple scle-
heeft uitgeverij Sua deze blikopeners, een fluitketel, rose. Patrick, het tweede kind,
week. rondom de internatio- medicijnkastje, een vergiet en kampt met een ernstige nie-
nale vrouwendag, het boek dekschalen".
„Henny, tien jaar uit haar le- Gewapend met dit gereed-
ven" op de markt gebracht.
Het is een beeldverhaal, waar-
fotograaf Michel Szulc
raandoening. Pascal heeft het
moeilijk met de problemen om
schap gaat Henny het huwe- zich heen, trekt zich terug in
lijk in. Vijf jaar later, in 1983, zijn eigen wereldje. Henny
komen Krzyzanowski en Van vecht voor zichzelf en haar ge-
Krzyzanowski en journaliste den Berg weer op bezoek. Ze zin. Henny: „Toen Petro nog
treffen naast Petro en Henny werkte hadden we 1880 gul
hun driejarig zoontje Pascal
aan. Petro werkt niet, hij is ge
opereerd aan zijn knie en ar
beidsongeschikt verklaard.
Henny doet met andere vrou
wen een VOS-cursus en leest
graag informatieve boeken:
Op tv was laatst iets over vol
Angeline van den Berg het le
ven van het jonge meisje Hen
ny sinds 1977 volgen. „In 1977,
1983 en 1987 verbeeldden zij
door foto-reportages Henny's
leven. Tien jaar, waarin een
zestienjarig fabrieksmeisje uit
groeit tot een fiere, zelfstandi
ge, jonge vrouw. Tien jaar,
waarin zelfs haar meest be
scheiden dromen aan flarden
werden gescheurd door de rea
liteit", schrijft Europarlemen
den in de maand. Nu hebben
we 1535 aan wao-inkomen. We
staan constant in het rood. Zo
als nu, we moeten nog twee
weken met ons geld doen. Dan
heb ik 130 gulden per week,
daar moeten we van leven, er
zit geen benzine meer in de
keren, daar wilde ik meer auto en Petro moet eigenlijk
weten: nou. dan ga ik ook nieuwe schoenen hebben.
naar de bibliotheek". Hun mi
nimum-inkomen dwingt Petro
Dat zijn van die dagen dan
kan ik er niet van slapen".
een ons zoutloos vlees 4,65 gul- steeds minder. „Als het heel koppijn is verschrikkelijk. En ik mijn haar laten permanen-
waardigd. Met iedereen wordt
rekening gehouden, behalve
met haar. „Zo wilden ze Petrö
een speciaal bed geven, een
eenpersoonsbed wel te ver
staan. Waar ik bleef, dat moest
ik zelf maar uitzoeken. Ik zej
dus: En als wij seks willen?
Die man zegt: Ja ja, wilt u nog
kopje koffie?" Henny kan er
niet omheen: „Er zijn dagen
dat ik stiekem bij mezelf denk:
ik zou best mijn biezen willen
pakken en vertrekken. Ik heb
dan geen medelijden met me
zelf, maar ik vind het zo on
eerlijk verdeeld. Ik heb geen
geloof, maar vaak sta ik 's
morgens op en kijk in de spie
gel en dan denk ik: kom op,
even de schouders eronder, ik
kan het wel aan. Over de toe
komst durf ik niets meer te
zeggen, het valt steeds zo te
gen. Ik weet wel dat ik niet af
hankelijk wil worden van an
deren. Maar als ik over de toe
komst denk... nee, wat ik ei
genlijk het liefste wil is dat
Petro tachtig wordt". Met die
woorden eindigt het boek. Er
naast staat een foto van Petro
en Henny, elkaar omarmend
in de keuken. Hij heeft een si
garet in zijn mond, zij onder
steunt hem een beetje. Moedi
ge mensen, waar je door het
boek van Krzyzanowski en
Van den Berg bij betrokken
bent geraakt. Als er iets is
waar dit boek om vraagt, dan
is het om een tweede deel in
1997. Laten we hopen dat het
Henny, Petro en hun kinderen
tariér Hedy d'Ancona in het en Henny tot grote soberheid: Negen maanden lang heeft ze den", rekent Henny voor. En erg is, als ik aanval op aanval het hele gezin lijdt eronder, de ten, tachtig gulden kostte dat vergund wordt daar aan mee
voorwoord.
Koekjes
Ik tel thuis altijd de kassabon alles met de hand gewassen, ja pascal lust ook wel eens krijg, word ik zo spastisch, dan tv moet zachtjes, de kinderen grapje. En als ik dan naar huis te werken.
na. Ik koop bijvoorbeeld rog
gebrood
tot ze voor vijftig gulden een
Als ik dan voor Patrick slaan mijn benen tegen de ver- mogen geen herrie maken en fiets denk ik: o jee, hoe moet
Henny (haar achternaam blijft dat scheelt dan
geheim) is zestien als de repor
tage in 1977 begint, 's Och
tends brengt ze kranten rond,
overdag werkt ze in een koek
een dag oud en oude wasmachine op de kop een blikje zoutloze worst van 2 warming naast het bed en heb Henny rent op en neer van bo- ik dat thuis nou verantwoor-
n de helft in prijs kon tikken De nierziekte van gulden koop. denk ik: waarom ik koude koorts, ik kan niet ven naar beneden". Geen den!" Angeline
Patrick kost ook nogal veel; zou Pascal dan niet een paar meer lopen, kruip naar de wc. wonder dat Henny te weinig
hij leeft op een dieet zonder pruimen mogen?" aan zichzelf toekomt. „Je zet
Pascal koop ik bij Zeeman of dierlijk vet en zout. „Een liter Met petro gaat het slecht. Hij Als'ik zo ziek op bed lig mo- jezelf eigenlijk steeds op de
de Hema". zoutloze melk kost 6 gulden en zjt ,n een rolstoel en kan gen ze me kapotschieten, die laatste plaats. Maar laatst had
„Het lijkt wel of dit gezin
maar uit drie personen be
staat", zegt Henny veront-
STEVO AKKERMAN
van den Berg en
Michel Szulc Krzyzanowski:
„Henny. Tien jaar uit haar
leven". Uitgeverij Sua, Am
sterdam. Prijs 20,00.
Een eenvoudige Boekenweek,
zoals die zeer binnenkort
plaats gaat vinden, is het
grootwinkelbedrijf „De Bijen
korf" niet genoeg. De maand
maart is voor deze onderne
ming een „Boekenmaand" en
er is opnieuw gezorgd voor
een paar uitgaven, die deze
boekenfestiviteit begeleiden.
Na de in vorige jaren uitgege
ven „Literaire" Eet- en Drink-
boeken is er nu „Het Literair
Anekdotenboek". Verder is er
een uitgaafje van een nieuwe
novelle van Yvonne Keuls,
„Daniël Maandag", die zich in
dit eenvoudige oorlogsverhaal
van een geheel andere zijde
laat zien, dan we gewend zijn
van haar.
„Daniël Maandag" is de ge
schiedenis van een joods jon
getje met die naam, tijdens de
oorlogsjaren. Hij heeft nog een
zusje. De moeder is ziekelijk
en kuurt in Zwitserland, waar
zij in het begin van de oorlog
overlijdt. Daniël blijft met zijn
vader, een paar tantes en zijn
zusje, wonen in een groot huis
in een Haagse wijk, waar de
oorlog steeds duidelijker
merkbaar wordt, tot aan het
einde van het verhaal de raz
zia's in de woning doordrin
gen.
Yvonne Keuls vertelt het ver
haal van Daniël geheel vanuit
de jongen zelf. Dat betekent
onder meer dat de oorlogsge
beurtenissen, die door dot kind
nog nauwelijks begrepen
worden, niet rechtstreeks ver
teld kunnen worden, maar dat
slechts signalen daarvan zicht
baar zijn. Dat is heel precies
en integer gedaan, zonder ef
fectbejag en met gevoel voor
de simpele relaties van zo'n
jongetje: kind in een wereld
die hij nog niet begrijpt. Want
Daniël heeft helemaal geen
idee wat er met zijn vader aan
de hand is: een musicus die
zijn roeping, de muziek, hoog-
wil houden, waardoor hij dag een nieuwe weg ingesla-
slachtoffer wordt. Het beeld gen lijkt te zijn. Sinds „Jan
van deze man is eigenlijk het Rap en zijn maat" leek ze zich
meest overtuigende en treffen- in allerlei al dan niet fictionele
de van dit verhaal: de signalen verhalen over actuele maat-
die in de ervaring van het schappelijke problemen te bui
kind niet begrepen worden, ten te gaan aan oeverloze her-
maar voor de lezer tekenend halingen van gebeurtenissen,
en dramatisch zijn, spreken aan een ongeremde benade-
sterk aan. ring van de personen in haar
Daarom mag worden vastge- verhaal (een veelheid, die
steld, dat Yvonne Keuls met geen zin had) of aan effectbe-
dit verhaal over Daniël Maan- Jaë- Dat ontsierde haar werft
soms op hinderlijke^wijze. Nu
is Yvonne Keuls meester over
zichzelf, over haar materie en
haar verhaal, dat zij trefzeker
en overtuigend kan brengen
in alle eenvoud, die de com
plexiteit van het drama overi
gens versterkt.
Behalve met de gelukkige uit
gave van „Daniël Maandag"
viert De Bijenkorf het boeken
feest ook met een uitvoerige
verzameling literaire curiosi
teiten, grappen, voorvallen,
tekstjes, citaten, allemaal ver
zameld of te boek gesteld door
John Müller.
Alfabetisch gerangschikt kun
je dus allerlei merkwaardigs
over schrijvers en hun leven
of werk tegenkomen. Het is
een overvloed, waarin eigen
lijk, behalve het a-b-c, geen
lijn te ontdekken is. Leuk en
niet leuk, onthullend en niets
zeggend, Nederlands en bui
tenlands, heden en verleden,
alles is gewoon bij elkaar ge
legd en opgestapeld.
De lezer heeft waarschijnlijk
het meeste plezier bij alle
items (welk Nederlands woord
hebben we daar toch voor?)
die met de Q van de vraag zijn
gekenmerkt. Daar kun je bij
voorbeeld raden van welki
Nederlandse schrijver d
meeste boeken gestolen zij
(het blijkt dat Maurice d
Hondt dat ooit eens heeft uil
gerekend), door welk boe
Joop en Liesbeth den Uyl el
kaar indertijd hebben gevon
den, of in welk boek uit di
moderne wereldliteratuur eei
zin van 1300 woorden voor
komt. Gelukkig staan alle an'.
woorden, ook alfabetisch, J2®-
het boek.
JAN VERSTAPPE!
Yvonne Keuls: „Danij
Maandag" uitgave De Bi
enkorf. Prijs 3,95. „Het lik
rair anekdotenboek" - uitfl
ve De Bijenkorf. Prlj
ƒ12,50.
