I
arder rijden
sthisch „goed
verkoopbaar
ZE ZUN ER
GELUKKIG
MOS*
ELSEVIER
HP
deGPENE
uit de weekbladen
ederlandse journalist ging in oorlog eigen weg
Boek is nergens
zonder media
HU
Onderzoek naar oorzaak
besmetting hepatitis-B
PE TIJD
HUNNENLAND
gcidócSomant
DONDERDAG 10 MAART 1988 PAGINA 5
JN HAAG Hoe was
mogelijk dat het me
edeel van de journalis-
tijdens de oorlog hun
linselen verkwansel-
Die vraag stond gis-
n centraal tijdens een
imdiscussie in Den
ig naar aanleiding van
verschijnen van het
ifschrift „Niet voor
ilicatie" van dr. R. Vos
ir de Nederlandse pers
|ens de Duitse bezet-
Vos concludeert in zijn proef
schrift, waaraan hij zeven jaar
heeft gewerkt, dat de Neder
landse kranten en journalisten
zich in 1940 vrij snel hebben
geschikt naar de wensen van
de Duitse bezetter. Alle 120
dagbladen die in die tijd ver
schenen, bleven ook na de
oorlogshandelingen doorgaan.
Het gevolg is dat de bezetter
tijdens de hele oorlog de be
schikking heeft gehad over
een goed functionerend per
sapparaat.
Het initiatief tot de studie
werd al in 1964 genomen door
de toenmalige voorzitter van
de Amsterdamse pers, Han
Lammers. Hij leidde gisteren
de forumdiscussie.
Vos noemde tijdens zijn inlei
ding tal van verklaringen voor
de bijna kritiekloze houding
van de journalisten tijdens de
oorlog. Allereerst was er de
tijdgeest van de jaren twintig
en dertig die aan de oorlog
vooraf ging. Van de openheid
van nu was geen sprake en
ook de vrijheid van drukpers
was niet zo vanzelfsprekend.
De loyaliteit van de journalist
lag eerder bij de zuil waarvoor
Na de bezetting veranderde er
volgens Vos dan ook niet echt
veel. De overgang verliep bij
na zonder onderbreking. Ook
het feit dat de Duitsers tactvol
te werk gingen en niet de bot
te bijl hanteerden paste in de
sfeer dat het gewone leven
snel zijn gang moest hervatten.
De kranten verschenen zonder
censuur, waarbij een beroep
werd gedaan op de loyale hou
ding van de uitgevers en jour
nalisten. Die ruimte werd door
kranten en journalisten op
verschillende wijze gebruikt.
Belangrijk vindt Vos ook dat
er voor de journalist in oor
logstijd nooit een punt is ge
weest van „nu moet ik m'n
fien breken". Het proces ver
iep sluipend. Er bleef vol
doende nieuws over dat wel
kon worden vermeld. Van be
lang is daarbij dat de journalist
zich zelden verantwoordelijk
voelde voor de krant als ge
heel, hij ging zijn eigen weg.
Tussen de regels door kon hij
vaak toch zijn boodschap wel
kwijt.
Kritiek kreeg Vos „op het ont
breken van een analyse van
de inhoud van de krant tijdens
de oorlogsjaren. Ook een poli
tieke benadering van de ma
nier waarop kranten en jour
nalisten in die tijd handelden
werd als een gemis gesigna
leerd. De promovendus verde
digde zich door te wijzen op de
gigantische hoeveelheid mate
riaal die daarvoor zou moeten
worden doorgewerkt. Volgens
hem een onmogelijke taak
voor één onderzoeker. Hij
sprak de hoop uit dat zijn stu
die zou leiden tot vervolgstu
dies.
(Vervolg van de
voorpagina)
EN HAAG „Er is
Irake van een zekere
late van hypocrisie bij
Éigenen die nu roepen
j|t de 120 km/u een
hande is. Ik moet nog
fcn wie van hen zich al-
naal aan de 100 km/u
Ibben gehouden". Mi
jster Korthals Altes
Istitie) gebruikte deze
borden gisteren in de
amer ter verdediging
|h het kabinetsvoorstel
de maximum-snel-
■lid op het overgrote
fel van de autosnelwe-
fn (83 procent) op te
pkken van 100 naar 120
a/u.
talgens hem is er alleen di-
Jct na de oliecrisis van 1973
„een cultuurschok" - een
p-iode geweest waarin de
lomobilist zich inderdaad
de 100 km/u heeft ge-
[uden. In 1982, toen het
rste kabinet-Lubbers aan-
|ad met Korthals Altes als
hister, was dat al niet
o. Toen was de situatie
nu: 80 procent van de
litomobilisten rijdt harder
|n 100 km/u. En waarom
leurde dat? Omdat de poli
volgens de minister het
rrein van de handhaving
had verlegd naar de kleine
criminaliteit, waaraan ieder
een zich stoort. Het overtre
den van de maximum-snel
heid gebeurt door een heel
grote groep mensen en in .de
samenleving schaamt nie
mand zich ervoor open en
bloot toe te geven dat men te
hard rijdt.
,,De ene norm wordt ethisch
heel anders gewogen dan de
andere. Deze norm leeft niet
in het rechtsbewustzijn. Men
tilt niet zwaar aan de maxi
mum-snelheid", constateerde
Korthals Altes dan ook
droogjes. Om vervolgens uit
te halen naar het rijgedrag
van de Nederlanders, dat
zich kenmerkt door „een to
taal ontbrekende dicipline".
De norm, 100 km/u, zal per 1
mei opgetrokken moeten
worden tot 120 km/u., zo
verduidelijkte de bewinds
man. Daartoe bediende hij
zich van de volgende cijfers.
In 1973 waren er 3,3 miljoen
auto's. Nu zijn dat er 5,4 mil
joen. Het autorijden is over
deze periode met 150 procent
toegenomen. Om de 100 km/
u in die situatie te kunnen
blijven handhaven zouden
door politie en justitie 250
procent meer Overtredingen
nagelopen moeten worden.
Materieel en mankracht zijn
echter in de afgelopen jaren
niet in die mate toegenomen.
Nog afgezien van talrijke
nieuwe taken die politie en
justitie er bij kregen.
Bij de handhaving van de 120
km/u wordt er nu van uitge
gaan dat het daarbij zal gaan
om het aanpakken van 20
procent van de automobilis
ten op de snelwegen. Zij hou
den zich straks niet aan de
nieuwe maximum-snelheid.
Om dat effectief te kunnen
doen moet het aantal proces
sen-verbaal wegens te hard
rijden omhoog van 60.000
naar 130.000, moeten sancties
zwaarder worden en moet er
meer gecontroleerd worden.
Indien de 100 km/u zou
worden gehandhaafd zou de
inspanning van politie en jus
titie 400 procent hoger
moeten liggen dan in het
voorbeeld van de 120 km/u.
Geen 100 km/u dus, wat de
bewindsman betreft. Alhoe
wel, rond de drukke «steden
in de Randstad moet die snel
heid wel worden aangehou
den.
Nu was de bewindsman wel
zo eerlijk te erkennen dat po
litie en justitie de nieuwe
normen voor de maximum
snelheid niet alleen kunnen
handhaven. Naast een groot
schalige voorlichtingscam
pagne die de overheid gaat
verzorgen, moeten er ook
maatregelen komen van
maatschappelijke organisaties
zoals de ANWB. En de weg-
beheerders kunnen bijvoor
beeld door het kleuren van
de middenbermbeveiliging
de automobilist duidelijk wij
zen op de veranderde maxi
mum-snelheid.
CAREL GOSELING
kroegbaas geeft hongerstaking op
f.KCELONA Een 49-jarige Nederlandse kroegbaas heeft
[hongerstaking in de gevangenis van de Spaanse stad Gerona
geven. De wegens hasjsmokkel veroordeelde Nederlander
eind vorige maand ernstig verzwakt opgenomen in het zie-
uis. Hij moest dagenlang kunstmatig worden gevoed. De
begon weer te eten nadat hij door zijn vrienden en familie-
n van de zinloosheid van zijn actie was overtuigd. Hij begon
actie als protest tegen de weigering van de plaatselijke
itbank hem de rest van zijn straf zes maanden in Ne-
and te laten uitzitten.
iad van State tegen intrekken NSB-pensioenen
fHAAG De Raad van State is tegen het initiatief-wets-
stel van kamerleden van PvdA, VVD en PPR om de pensi-
len van wet*uwen van NSB-kamerleden in te trekken. De
jiek van het adviescollege is vooral ingegeven door juridische
s adiKaren" Door dit negatieve advies is de kans klein geworden
,n jühet wetsvoorstel de benodigde tweederde meerderheid zal
■•en in de Tweede Kamer omdat nogal wat kamerleden om
^Mbcipiële en juridische redenen tegen zijn. In het wetsvoorstel
*j^dt gesteld dat het „een eis van rechtvaardigheid is dat een
rï^lie wordt gemaakt aan het pensioen" eri dat „voortbestaan
US d ig is met het rechtsgevoel van zeer velen in het land". Vol-
BÜ de Raad van State kunnen dergelijke argumenten niet
^■jtgevend zijn. Bovendien vreest de Raad dat hierdoor gele-
M Iheidswetgeving zal ontstaan.
gezinsuitbreiding
Audrey Hepburn
tot speciale
ambassadrice
Unicef benoemd
GENEVE De Britse ac
trice Audrey Hepburn is
door het kinderhulpfonds
van de Verenigde Naties,
Unicef, benoemd tot spe
ciale ambassadrice. Zij zal
volgende week naar het
door droogte geteisterde
Etiopië reizen.
Behalve Hepburn zijn ook
Harry Belafonte, Liv Ulmann
en Peter Ustinov ambassadeur
voor het Unicef.
Hepburn werd in Brussel ge
boren als dochter van een Bel
gische vader en een Neder
landse moeder. Nadat zij de
Tweede Wereldoorlog als kind
in het bezette Nederland had
doorgebracht, kreeg zij hulp
van het Rode Kruis en van de
speciaal ingestelde instelling
van de VN die de voorloper
was van het Unicef. „Gezien
mijn vroegere ervaring, kan ik
getuigen van wat het Unicef
betekent voor kinderen. Ik
ben zeer dankbaar en heb ver
trouwen in wat het kan doen",
aldus Hepburn.
Rob Kroner
presenteert
flitsende
collectie
De nieuwe zomercollectie
van Rob Kröner wordt
vooral gekenmerkt door
het veelvuldig voorkomen
van de kleur warmrood.
Ook nu weer heeft zijn
show een onvervreemd
baar eigen handschrift,
waardoor steeds meer be
kende vrouwen zijn pret
tig draagbare en gemak
kelijk wasbare jersey cre
aties aanschaffen.
Deze zomer hebben veel jersey
japonnen een lang bovenlijf en
een korte rok, voorzien van
een dubbele strokenlaag. Dat
staat supervrouwelijk en mas
keert tegelijk de soms iets te
weelderige rondingen.
De Amsterdamse couturier,
die men zelden of nooit in het
roerige jet-setwereldje zal te
genkomen, brengt ook deze
zomer weer vooral draagbare,
maar tegelijk originele combi
naties voor vrouwen van alle
leeftijden en figuurtypes. Het
is natuurlijk niet zo moeilijk
om voor een heel slanke den
te ontwerpen, maar ook wie
een moeilijk figuur heeft en
daarbij nog een beetje ouder is,
kan hier een prachtig blazer-
ensemble van diepglanzende,
licht gedessineerde grijze zijde
aanschaffen. Wie heel gedis
tingeerd wil opvallen, zal in
een oudrose japon, waarin met
grijs of camel geometrische ba
nen zijn verwerkt, beslist on
vergetelijk worden.
Voor zeer efficiënte vrouwen
zijn de mantels van zijdeachti
ge glansmaterialen, die ook als
japon gedragen kunnen
worden, te gek handig. En
leuk, maar tamelijk stout, is
bijvoorbeeld een rose minijurk
Deze van Zwitserse zijden mousseline vervaardigde avondjurk is
in zwart uitgevoerd met ingeweven noppen.
FOTO: ANP
Voor de zomerse avond blijft
zwart favoriet. Vandaar alle
maal zwarte korte strapless
avondjurken, met wijduit-
staande rokken, gegarneerd
met verschillende strokenla-
gen. Soms is de hals gedeco
reerd met prachtige grote
oranjerode rozen, een onweer
staanbaar mooie combinatie,
die zowel blondines als vrou
wen met een iets getinte of
donkere huid bijzonder zal
flatteren.
PHI A BARUCH
met een mini-strokenrok. Bij
al die jurken kan men trou
wens ook naar hartelust met
hoeden voor de dag komen.
Kleine dopjes met heerlijke
grote strikken, maar ook intri
gerende kolossale pannekoek-
vormen, die op één oor gedra
gen dienen te worden. En
doorzichtige hoeden met ran
den die diep over het hoofd
worden getrokken, terwijl
men toch door de rand heen
de omgeving waakzaam en
nauwkeurig blijft observeren.
(ADVERTENTIE)
- ^j«§g§LANDSE STAATSLOT E RIJ
Wie slim is koopt meteen een lot. Want ook deze maand zijn er meer dan 1 miljoen prijzen te winnen tegenover
zo'n 2 miljoen loten. Verdeeld over 3 trekkingen. Alles bij elkaar ruim 33 miljoen gulden aan prijzen. Van een tientje
king volgende week woensdag. MÉÉR KANS IN DE STAATSLOTERIJ
t AVONTUREN VAN KAPITEIN ROB
Het zeilschip De Vrijheid
ij geloofden dadelijk aan misdaad, want er waren een
ar schelmen onder de bemanning. Een maand geleden vond
i Griekse schipper een boei van „De Jeanet". Mijn maat-
•appij rustte de kits, „De Stormvogel", uit en gisteren vertrok-
i wij met materiaal voor een onderzoek aan boord. Maar nu
yek dezelfde schurkenbende ook hier weer haar vingers tussen
gekregen te hebben. Vannacht verlieten zij het schip, nadat zij
het lek hadden gemaakt, met alle sloepen." Kapitein Rob wordt
rood van verontwaardiging. „Op mij kan je rekenen," zegt hij
plechtig. Eerst krijgen ze de kits drijvende en dan nemen ze haar
op sleeptouw.
ROTTERDAM De Geneeskundige Hoofdinspectie
stelt een onderzoekscommmissie in, die moet nagaan
hoe het mogelijk is dat een aantal vrouwen als gevolg
van een behandeling in het Dijkzigt-ziekenhuis in Rot
terdam besmet raakte met het hepatitis-B-virus (geel
zucht).
De commissie moet ook aanbevelingen doen over hoe dit soort
situaties zijn te voorkomen. Geneeskundig Hoofdinspecteur voor
de Volksgezondheid in Zuid-Holland, M. van Osch, zal op basis
van de bevindingen bekijken of hij maatregelen kan nemen.
Afgelopen weekeinde werd bekend dat 177 vrouwen, die in het
Dijkzigt onder behandeling waren om via de zogenoemde rea
geerbuis-bevruchting zwanger te worden, mogelijk besmet zijn
geraakt met het virus. Bij negentien van deze vrouwen, van wie
er zeven zwanger zijn, is intussen al vastgesteld dat zij inderdaad
besmet zijn geraakt. Overigens moeten nog bijna twintig vrou
wen onderzocht worden, maar zij waren voor het ziekenhuis on
vindbaar. De oorzaak van de besmetting staat niet vast. Zeker is
wel dat de kweekvloeistof waarin een zaadcel en een eicel met
elkaar in contact worden gebracht het virus bevatte. Hoe dat
mogelijk is, is nog onduidelijk.
„Ik wil gelézen worden",
zegt Hugo Claus kort voor
het begin van de Boeken
week in Vrij Nederland.
Lukt dat niet, dan snel naar
Adriaan van Dis, want Else
vier meldt dat een boek vrij
wel nergens is zonder steun
van de media. Zou het De
Tijd inderdaad schelen in de
losse verkoop nu Tony van
der Meulen bij zijn terug
keer uit Teheran in het
NOS-Journaal werd geïnter
viewd „Hoe voelt dat
nou, zo'n bom?". Jos Brink
heeft de media niet meer no
dig, maar omgekeerd. De
Haagse Post wijdt een heuse
analyse aan „onze nationale
hogepriester". Oorlog, televi
sie en literatuur; hoofdthe
ma's in de weekbladen.
Op drie plekken is het over
vol in Teheran: bij de ticket-
bureau's, in de gevangenis
sen en op de kerkhoven. De
reportage van De Tijd uit de
Iraanse hoodstad is een
mengeling van angst en
wrange humor. Wat de den
ken van de Nederlandse
vrouw, die al vele jaren in
Teheran woont, en wiens
Hema-breiboek namens de
Islamitische Republiek is ge-
confiskeerd. De waanzin
heeft toegeslagen in de stad
die recent werd getroffen
door Iraakse raketten. Ter
wijl de rook optrok, werden
vijf jonge Koerden opgehan
gen, tot groot genoegen van
omstanders, die nog een co
laatje of stukje geroosterd
vlees namen. En de jongens
van zeventien en achttien
jaar, die op de tv stonden te
juichen met gebalde vuist en
een rood lint in het haar,
werden later ontwaard in
het ziekenhuis. De één heeft
een granaatscherf in zijn oog
gekregen, de ander is sinds
een ontploffing blind. „Ik
loop over een wijkkerkhof
in Teheran-noord: de gemid
delde dode is hier 21 jaar".
Waldheim en de WIR slaan
we over, komen we bij ruim
dertig pagina's over televi
sie, dat is bijna nog erger
dan de televisie zelf. Het be
gon ooit als PET (Philips Ex
perimentele Televisie) en
volgens velen is het nooit
meer geworden. De bazen
van Vara (Marcel van Dam)
en Tros (Cees den Daas) pra
ten over commerciële televi
sie en ideologische verschil
len, als die tenminste nog
bestaan. Van Dam: „Ik be
strijd dat er sprake zou zijn
van ideologische vervlak
king bij de Vara".
Hoe verkoop je een boek als
Fractals - Meetkundige figu
ren in eindeloze herhaling?
Door het zelf bij de boek
handel uit te leggen. De me
dia zijn niet geïnteresseerd,
en dat is doorgaans funest.
Elsevier signaleert wat ie
dereen eigenlijk al weet:
„Als Van Dis haar niet had
geïnterviewd", zegt uitgever
Rob van Gennep, „dan had
den we met pijn en moeite
onze zesduizend exemplaren
van Sartres biografie door
Annie-Cohen Solal ver
kocht. Die televisie heeft
een enorme impact. Evenals
die bestseller-lijsten, maar
die zijn ook weer afgeleid
van de televisie".
Maarten Biesheuvel (na het
prachtige stuk vorige week
in VN), minister van Dijk en
de WIR slaan we over, ko
men we bij Lambert Brands-
ma, scheikundige, die het
leuk vindt om gekke dingen
te bedenken: „Je vindt pas
echt iets als je van de betre
den paden af durft te wij
ken". Profileren, dat vindt
hij ook zoiets: „Je moet te
genwoordig zeggen dat je
goed bent. Net zolang tot an
deren het geloven. Er is een
enorme woordinflatie ont
staan. Alles is „geweldig" en
„uniek". De relativering is
zoek". Waarna de prof ach
teloos aan een kolf voelt,
constateert dat het twee-en-
dertig graden is en een ther
mometer zijn diagnose be
vestigt. „Tussen de tien en
zeventig graden Celcius kan
ik op één a twee graden
nauwkeurig voelen. Door
voelen houd je contact met
de reactie".
en vooral de minder bedeel
den, weer iets van een wij-
gevoel geven. „En zijn cha
risma is gebaseerd op zijn
homoseksualiteit: Het is de
centrale motor bij alle won
deren die hij tot stand
brengt". Een raar stuk.
Pedofielen en de WIR slaan
we over, komen we bij de
vraag of de misdaden van
Hitler en Stalin met elkaar
mogen worden vergeleken?
In de Bondsrepubliek wordt
daarover al anderhalf jaar
fel gediscussieerd door voor
al historici. HP wijdt er
daarom maar eens essay aan
en dr. In 't Veld van het
Rijksinstituut voor Oorlogs
documentatie stelt eerlijk
waar dat er maar een
„vergelijkend onderzoek"
moet komen. Misschien inte
ressant taboe voor historici,
maar moeten we ons nou
echt bezighouden met de
vraag of zes miljoen ver
moorde joden erger is dan
twintig miljoen vermoorde
Russische boeren?
Een beetje ambitieus mens
beseft dat je alleen ergens
kunt komen als je weet hoe
je moet vertrekken, stelt
Vrij Nederland. En somt
vervolgens het ene na het
andere voorbeeld op van de
koningen van het verplette
rende afscheid; mensen die
pas zeggen hoe erg het was
als ze van baan veranderen.
Van Kemenade zei pas bij
zijn vertrek van de Univer
siteit van Amsterdam dat de
bestuurlijk slagvaardigheid
wordt beperkt door een web
van procedures en regels.
Hans Pont viel de autonomie
van de bonden aan toen hij
had getekend bij Binnen
landse Zaken. Dries van Agt
zei toen hij naar Japan ver
trok hoe „deerniswekkend"
en „totaal oninteressant" het
werk als commissaris in Bra
bant was. De verbazing en
vooral de ergernis van dit
na trappen -op-de- val reep
wordt verwoord door een
achterblijver: „Als er klach
ten zijn, hadden we dat
graag eerder gehoord".
Nee, dan pianist Sviatoslav
Richter, de man die van het
blad speelt. „Omdat ik niet
blind ben". Hij praat het
liefst nooit: „Mijn concerten
zijn mijn interviews".
Hugo Claus, vorige week al
in Elsevier, slaan we over en
VN slaat de WIR over.
Karei Bezemer beschreef het
lot van bijna alle Nederland
se schepen in de Tweede
Wereldoorlog; onlangs ver
scheen een derde druk van
zijn boek. De „Lou de Jong
van de zee" verhaalt van
ziekenverpleger Moorman
die de reddeloze gewonden
aan boord van de getorpe
deerde kruiser De Ruyter
niet in de steek wilde laten.
Hij volgde het bevel om van
boord te gaan niet op, gaf
zijn zwemvest aan een colle
ga en ging met zijn patiënten
ten onder. Natuurlijk komt
ook Karei Doorman ter
sprake, schout-bij-nacht op
hetzelfde schip. Die zei niet:
„Ik val aan, volg mij", maar:
„All ships follow me". Door
man was een bijzonder moe
dig man en tevens fatalis
tisch, zegt Bezemer.
Niet alleen Lucas Reijnders
is Mister Milieu, ook Wouter
van Dieren verdient die
kwalificatie, vindt Her
vormd Nederland. „Er
heerst een mytisch geloof in
produktiegroei: als de pro-
duktie groeit, gaat het de
beter.
In „Wedden dat" was pas
een arts die met zijn neus
feilloos kon voelen welke
temperatuur het water in
verschillende bakken had.
Dan gaat Jos Brink uit de
bol. En gans het volk met
hem, meent de Haagse Post
Het blad deels in nieuwe
lay-out probeert te ach
terhalen waarom Brink zo
populair is. Werd jeugdpsy-
chiater Gerrit Mik een tijdje
geleden bestemepeld als sja
maan, Peter Hofstede komt
dit keer tot de conclusie dat
de presentator-acteur-stuk
jesschrijver een hogepriester
is. Want Brink zou het volk.
De Franse journaliste Anne
Tristan infiltreerde in het
ultra-rechtse kamp van Le
Pen, het Front National. In
De Groene poogt ze onder
woorden te brengen hoe eng
het is. „Bij het Front zitten
mensen die zich moeizaam
omhoog hebben gewerkt. Ze
waren gisteren zelf die gast
arbeider, de Italiaan, de Por
tugees. En zij haten de im
migranten van nu omdat ze
bang zijn zelf weer bij die
onderste laag te behoren".
Slaan we de WIR over en
komen we bij twintig jaar
vrouwenbeweging. Bekend,
maar toch dit: vrouw met
kind van anderhalf en baby
van zes maanden mag mu
seum niet in met kinderwa
gen. Suppoosten maken oor
log, steken geen vinger uit
als baby in rugzak wordt ge
hesen en vrouw moet
schommelend trappen op en
zalen door voor ze op een
bankje kan uitrusten. Is er
eigenlijk wel wat veranderd
sinds Joke Smits belangrijke
publicatie „Het onbehagen
van de vrouw?" Precies:
nooit bij Van Dis geweest.
DICK HOFLAND
