Brain drain" Zuidafrika
zet rem op hervormingen
Waldheim zwijgt bij herdenking AnscKluss
FRANK ZAPPA OP
POLITIEKE TOER
Shultz ontvouwt vredesplan
MOSKOU VERWACHT REAGAN EIND MEf
Initiatief Delvalle was
tot mislukken gedoemd
BUITENLAND
CeidócSotwwt
VRIJDAG 26 FEBRUARI 1988 PAGINA 5
i iken vindt geen kandidaat
oor Karel-de-Groteprijs
JCEN Het Westduitse Aken heeft niemand
evonden. aan wie zij dit jaar de internationale
;arel-de-Groteprijs zou kunnen toekennen. De
fdeling voorlichting van de stad in Nordrhein-
Vestfalen heeft overigens laten weten dat „het
iet-verlenen van de onderscheiding aan per-
jonlijkheden of instanties die zich op politiek,
conomisch en geestelijk gebied ingezet hebben
N oor de Europese eenwording, geen zeldzaam-
u eid is". Sinds 1950 is de Karel-de-Groteprijs in
u 3taal 28 keer toegekend, terwijl de stad tien
eer oversloeg. De prijs is in het verleden on-
lèr meer toegekend aan Winston Churchill,
Conrad Adenauer. Joseph Luns. koning Juan
larlos van Spanje, Robert Schuman, Henry
tissinger en de inwoners van het groothertog-
om Luxemburg.
Helft van EG-burgers
wil Europese regering
BRUSSEL Van alle EG-burgers wil
de helft dat er een aparte Europese re
gering komt. Deze nieuwe Euro-rege
ring moet een aantal taken van de na
tionale regeringen overnemen, en daar
over verantwoording afleggen aan het
Europees Parlement Dat blijkt uit een
opiniepeiling die de EG-commissie eind
vorig jaar heeft laten uitvoeren. Van de
Nederlanders die vóór een Euro-rege-
gering zou moeten worden, maar ook
wordne genoemd veiligheid en defensie,
wetenschap en techniek en samenwer
king met de Derde Wereld.
Honderden
doden in Angola
NAIROBI Zuidafrikaanse
straaljagers en artillerie hebben
honderden mensen gedood bij
zware bombardementen op het
zuiden van Angola. Dit heeft het
ministerie van defensie in de An
golese hoofdstad Luanda meege
deeld. De staatsradio van Angola
meldde „de dood van honderden
burgers, onder wie vrouwen, be
jaarden en kinderen in de getrof
fen gebieden". Het ministerie van
defensie van Zuidafrika liet weten
dat men de berichten natrekt en
weigerde vanmorgen verder com
mentaar.
PITTSBURGH De Amerikaanse gitarist,
componist en rockster Frank Zappa ge
bruikt zijn huidige toernee door de Vere
nigde Staten om de jeugd van zijn vader
land actief bij de politiek te betrekken. In
een grijs verleden, toen Zappa zichzelf nog
tot de jeugd kon rekenen, riep hij zijn aan
hang vanaf het podium al op zich te laten
registreren als kiezers, om een eind te kun
nen maken aan het presidentschap van Ri
chard Nixon. Nu biedt Zappa de concert
gangers de mogelijkheid zich tijdens zijn
concerten te laten inschrijven als kiezers
voor de komende presidentsverkiezingen.
„De enige manier om te veranderen wat er
aan de gang is is te stemmen", aldus Zappa.
VN: VREDESMACHT
VOOR AFGHANISTAN
NEW YORK De Verenigde Naties zijn voor
bereidingen begonnen om VN-troepen te statio
neren in Afghanistan als het komt tot een rege
ling van het Afghaanse conflict. Dat is in offi
ciële VN-kringen vernomen. In Genève begint
volgende week een nieuwe reeks onderhande
lingen over Afghanistan, die zou kunnen uit
monden in een definitief akkoord over de te
rugtrekking van de Russische troepen en de
vorming van een nieuwe regering. De VN-troe
pen. de ..blauwhelmen", zouden voornamelijk
gaan werken aan de grens tussen Afghanistan
en Pakistan, van waaruit het Afghaanse islami
tische verzet zijn guerrillastrijd voert tegen het
communistische bewind in Kabul. Het is niet
bekend welke landen zijn benaderd om troepen
te leveren voor de eventuele vredesmacht
Justitie Italië wil
Cicciolina pakken
ROME De procureur-gene
raal bij het gerechtshof van
Rome heeft opheffing ver
zocht van de parlementaire
onschendbaarheid van Ilona
Steller, het Italiaanse parle
mentslid dat te pas en te onpas
uit de blouse gaat en die bij
haar landgenoten beter be
kend is als „Cicciolina". Hij
wil haar vervolgen wegens
handel in „obscene films". De
politie heeft hiertoe besloten
na een onderzoek tegen Stel
ler, haar „manager" Riccardo-
Schicchi en een van haar
naaste medewerkers.
(Van onze correspondent
Anthony Heard)
AAPSTAD Het leger
an Zuidafrikaanse bal-
ngen in het buitenland
roeit en de kans dat ooit
K en raciale verzoening
rordt bereikt in Zuidafri-
a neemt daarmee af. Dat
/as de indruk die ik de
fgelopen maanden kreeg
jdens mijn lange buiten-
mdse reis, waarbij ik de
'erenigde Staten en Eu-
opa bezocht. Overal kom
ballingen tegen; in Am-
terdam, Londen, Toronto,
an Diego en Boston. Ze
ehoren tot de verstrooi-
e, multi-raciale minder-
leid van getalenteerde
iuidafrikanen, die niet
;ünnen terugkeren naar
kiun land onder de huidi-
;e omstandigheden. Zij
ijn het overtuigende be-
vijs van de hoge tol die
iet apartheidssyteem eist.
>e meeste ballingen zijn ge
voelige en intelligente mensen
t en zouden juist een uitsteken
de bijdrage kunnen leveren
i het vestigen van een nieu-
orde in Zuidafrika. Zo ziin
r onder hen bijvoorbeeld
ëestelijken. die vroom hun
verk doen in knusse Engelse
cerkgemeentes ofwel lopen te
Waaien met hun anti-apart-
leidvaandel. Maar onder de
lallingen bevinden zich ook
rerstokte zwarte activisten die
n militaire kampen of onder
wijsinstellingen hun bevrij-
lingsslag beramen, ver weg
•an de kusten van hun ge-
joorteland.
k ontmoette een toenemend
Anthony Heard, voormalig
hoofdredacteur van de Cape
Times, is na een verblijf in
de Verenigde Staten en
Westeuropa deze week te
ruggekeerd in Zuidafrika.
In dit verslag blikt hij terug
op ziin ervaringen en be
spreekt een zelden belichte
schaduwzijde van het apart
heidssysteem: het balling
schap van blanke en zwarte
Zuidafrikanen in het bui
tenland.
aantal voorstanders van sanc
ties en strenge maatregelen te
gen Pretoria. Ik ontmoette
voormalige Zuidafrikaanse po
litici met een uitstekende libe
rale staat van dienst, die hun
dagen slijten onder de Carli-
fornische zon. Ik maakte ken
nis met Zulu-historici, die col
leges aflopen in de Verenigde
Staten. Ik kwam ook uiterst
bekwame advocaten tegen in
het besneeuwde Boston die
ooit als studentenleider sena
tor Robert Kennedy in Zuid
afrika onthaalden.
In Toronto kwam ik een zwar
te jongeman tegen, eveneens
een balling, die bij de Soweto-
opstand in 1976 door een poli-
tie-kogel in zijn gezicht was
geraakt. Hij koestert echter
geen haatgevoelens jegens de
blanke Zuidafrikanen die in
dezelfde stad wonen.
F rustra ties
Het klimaat van San Diego en
omgeving heeft veel weg van
de Kaapstranden in Zuidafri
ka, waar ik zelf vandaan kom.
En deze streek biedt plaats aan
talloze Zuidafrikanen van di
verse pluimage. Zo zijn er libe
ralen die Zuidafrika ont
vluchtten omdat ze de wreed
heden van de blanke over
macht en de reacties van de
zwarten hierop niet langer
konden verdragen. Maar er
wonen ook conservatieven die
vluchtten omdat ze vonden dat
president Botha met zijn
spaarzame hervormingen te
veel toegaf aan de zwarten.
Dan is er nog de categorie van
blanke Zuidafrikaanse man
nen die de dienstplicht zijn
ontvlucht. Bij terugkomst in
hun land staat hen een te
rechtzitting te wachten en in
veel gevallen een gevangenis
straf. Misschien zijn deze jon
gens nog wel de meest trieste
ballingen.
Op een congres in Californië
ontmoette ik een rijzige man
met een ietwat vale huids
kleur en een sterk Zuidafri
kaans accent. In de jaren veer
tig vertrok hij uit zijn geboor
teland, nadat hij teleurgesteld
was in zijn pogingen om als
„kleurling" dienst te nemen
bij het Zuidafrikaanse leger in
de strijd tegen Hitier. Hij ging
naar Groot-Brittannië, waar
hij zich zonder problemen aan
sloot bij de strijdkrachten. Hij
ging nooit meer terug naar
Zuidafrika.
Verbannen
Kortom: onder de schare bal
lingen en semi-bannelingen
bevinden zich toneelschrijvers,
priesters, guerillastrijders, aca
demici, artsen, juristen, inge
nieurs, journalisten, noem
maar op. En die bestaan weer
uit blanke en zwarte christe
nen, joden, moslims, atheïsten
en agnostici; liberalen en con
servatieven. De meesten zijn
uitgesproken anti-Botha. Maar
ze hebben allemaal twee din
gen gemeen; ze zijn Zuidafri
kanen en ze geven om hun
land.
Sommige ballingen zullen zich
nooit echt helemaal thuis voe
len in het buitenland. Ze zitten
hun tijd als het ware uit en
blijven wachten op een zoda
nige fundamentele verande
ring in Zuidafrika dat ze kun
nen terugkeren. Ze zitten ge
kluisterd aan korte-golfradio's
en spitsen hun oren bij de pro-
paganda-uitzendingen van de
Zuidafrikaanse Radio-omroep,
in de hoop iets van belang op
te vangen.
Veel ballingen zijn behoorlijk
gefrustreerd en ontevreden
met hun huidige situatie. Ze
doen weliswaar werk dat in
een normale samenleving ab
soluut de moeite waard is,
maar in vergelijking met hun
bijzondere kennis en de enor
me behoefte aan hun talenten
in Zuidafrika, voelen ze zich
in feite nutteloos. Ik weet van
één vooraanstaande persoon
dat hij serieus heeft overwo
gen om gewoon terug te gaan
naar Zuidafrika en dan maar
een terechtstelling te riskeren.
Ballingen die betrokken zijn
geweest bij guerrilla-activitei
ten lopen zelfs de kans ter
dood veroordeeld te worden
als ze een stap in Zuidafrika.
Klap
Een treffend voorbeeld van de
massale „brain drain", de uit
tocht van het intellect uit
Zuidafrika, is Bill Hoffenburg
een voormalige top-medicus
uit Kaapstad. In 1967 werd hij
verbannen en vestigde zich in
Groot-Brittannië, waar hij uit
eindelijk voorzitter werd van
het Royal College of Physici
ans, het Britse koninklijk me
disch genootschap.
Ook nog recent bliezen enkele
vooraanstaande Zuidafrikanen
de aftocht. Zo moesten de
Zuidafrikaanse liberalen een
gevoelige klap incasseren toen
Gordon Waddell en Tony
Bloom beide naar Groot-Brit
tannië emigreerden. Waddell.
de vroegere Schotse rugby-in-
ternational en effectenmake
laar, kwam vele jaren geleden
naar Zuidafrika trouwde daar
met de dochter van diaman
tenkoning Harry Oppenhei-
mer. Hij werd één van de pei
lers van de Anglo-Amerikaan-
se economische belangenge
meenschap en een openlijke
begunstiger van de vrije pers.
Bloom stond aan het hoofd
van het grootste meel- en bak-
produktenconcern in Zuidafri
ka en was van alle zakenlie
den de meest uitgesproken te
genstander van de regering
Botha. Nog niet zo lang gele
den spraken Bloom en Wad
dell met het Afrikaans Natio
naal Congres ANC in Lusaka
en riskeerden daarmee de
woede van Pretoria.
De lijst van ballingen is echter
niet compleet zonder de naam
van de beroemdste banneling
van allemaal: ANC-leider Oli
ver Tambo, die nu al vijfen
twintig jaar in het buitenland
verblijft. In 1985 sprak ik hem
in Londen en op mijn vraag of
hij zijn laatste levensdagen in
zijn geboorteland zou door
brengen, antwoordde hij dat
hij vreselijke heimwee had en
graag naar huis wenste te
gaan.
,0
o <-•
Studenten van de Witwatersrand Universiteit in Johannesburg demonstreerden gisteren tegen de
maatregelen van de regering Botha, waarbij de zwarte oppositie monddood werd gemaakt. Op
spandoeken werd met name de „ban" op het Verenigd Democratisch Front (UDF) veroordeeld.
FOTO: EPA
wijken en de vrijlating van de
politieke gevangenen. Maar
welke argumenten de regering
ook aanvoert voor het weige
ren van die voorwaarden, er is
één ding dat het politieke kli
maat van confrontatie in
vrede kan veranderen: een
uitnodiging aan de ballingen
om terug te keren, gekoppeld
aan een onvoorwaardelijke
amnestie.
Juk Al deze verschillende groepen
zouden, als ze weer gerepa-
In veel opzichten plaatst deze trieerd werden, enorm kun-
ploeg van zowel blanke als nen bijdragen bij het vinden
zwarte ballingen en vluchte- van oplossingen voor de racia-
lingen het juk op de minder le problemen. De onontbeerlij-
robuuste schouders van dege- ke voorwaarden voor het juis-
nen die achterblijven. Het be- te vredesklimaat zijn al vaak
hoorde ten slotte ook tot hun genoeg benadrukt; de ophef-
taak om wat te doen aan de fing van de noodtoestand, de
explosieve en gepolariseerde terugtrekking van de strijd-
situatie thuis. krachten uit de zwarte Woon-
ERUZALEM In een
j ran militairen en politie
mensen wemelend Jeru-
e alem heeft de Ameri
kaanse minister van bui-
enlandse zaken Shultz
aag zijn tweefasen-
ilan voor een oplossing
i ran de Palestijnse kwestie
liroorgelegd aan de Israeli-
lche regering.
)fschoon de verwachtingen
aaggespannen zijn, blijft
ihultz hopen dat hij gedu-
>raak zal kunnen forceren,
lijn plan moet er op korte
ermijn toe leiden dat het Is-
aelisch gezag over de 1,5
niljoen Palestijnen in bezet
ebied wordt opgeheven,
let de tweede fase, die een
lefinitieve politieke regeling
ran de Palestijnse kwestie
ria onderhandelingen
)eoogt, moet uiterlijk in de
cember dit jaar een begin
worden gemaakt.
Het bezoek van Shultz is
door de Palestijnen in de be
zette gebieden aangegrepen
om massaal te protesteren.
Gisteren en vandaag ligt het
openbare leven in de strook
van Gaza en het gebied van
de westelijke Jordaanoever
vrijwel geheel stil door een
algemene staking.
Gisteren werden weer twee
demonstrerende Palestijnen
door het Israëlische' leger
doodgeschoten. Het leger
kondigde een onderzoek aan
'naar een bericht dat militai
ren in een ziekenhuis in Na
blus zowel patiënten als me-
dewerkers hebben mishan
deld en vernielingen hebben
aangericht. In het dorp Qa-
batiya werden ruim 100 Pa
lestijnen gearresteerd nadat
daar een dag eerder een
groep woedende bewoners
een dorpsgenoot, die werd
verdacht van „collaboratie"
met de Israëlische autoritei
ten, had gelyncht. Als repre
saille heeft het leger een
aantal huizen verwoest en
een volledig uitgaansverbod
in het dorp ingesteld.
Anti
discriminatie
campagne via tv
DEN HAAG De omroepen
in ons land gaan vanaf 1 april
tussen de programma's door
spotjes op tv uitzenden om on
verdraagzaamheid jegens min
derheden tegen te gaan. De
korte filmpjes worden aange
leverd door het ministerie van
binnenlandse zaken. De spotjes
zoals die momenteel via post
bus 51 worden uitgezonden
blijven doordraaien, deelde
een woordvoerster van het mi
nisterie vanmorgen mee. De
nieuwe campagne heet „Zet
eens een andere bril op". De
spotjes zijn „goedmoedig, met
een tikkeltje humor", aldus
het ministerie.
&USKE EN WISKE DE EDELE ELFEN
(c) Standaard UitgeverijAVavary Productions
Hoewel het INF-akkoord nog niet door de Amerikaanse Senaat Is bekrachtigd, heeft de Sovjetunie
een begin gemaakt met de terugtrekking van een aantal SS-12-kernraketten uit de DDR en
Tsjechoslowakije. Zo vertrok uit Bischofswerda in de DDR (foto) voor de ogen van westerse journa
listen een speciale trein met de onderdelen van vijf lanceerinstallaties, die in de Sovjetunie tot
schroot verwerkt zullen worden. De Russische militairen werden door de plaatselijke bevolking
feestelijk uitgeleide gedaan.
MOSKOU De Sovjetunie is
ervan overtuigd dat voor de
komende topontmoeting tus
sen president Reagan en Sov
jetleider Gorbatsjov een ak
koord voor de halvering van
het aantal strategische kernra
ketten (START) gereed is. Dat
heeft een hoge Sovjetfunctio
naris. die anoniem wenst te
blijven, in Moskou meege
deeld. De zegsman ging ervan
uit dat Reagan eind mei een
bezoek brengt aan de Sovjetu
nie. De functionaris gaf aan
dat de Sovjetunie het onderte
kenen van een START-over-
eenkomst niet langer verbindt
aan het tegenhouden van SDI,
het systeem van verdediging
in de ruimte. Moskou blijft wel
tegenstander van het testen
van een volledig SDI-systeem.
(Vervolg van de voorpagina)
PANAMA STAD Het optreden van Delvalle tegen
Noriega, die wordt gezien als de machtigste man van
het land omdat hij het leger achter zich heeft, werd on
middellijk beschouwd als te vermetel en tot mislukken
gedoemd. Toen ook nog kolonel Justines weigerde om
Noriega als legerleider op te volgen werd duidelijk dat
de uren van Delvalle geteld waren.
„Ik heb het aanbod afgeslagen", liet Justines weten. „We
hebben doorlopend met Delvalle gesproken en hij weet dat
onze opvatting is dat er teveel Amerikaanse invloed in deze
Panamese zaak is", aldus de kolonel die nadrukkelijk stelde
dat hij volledig achter Noriega blijft staan.
In een televisieverklaring had Delvalle het ontslag van No
riega gisteravond nog verdedigd. „Mijn besluit is onherroepe
lijk. Noriega moet aftreden in het belang van het land en om
een onderzoek naar zijn betrokkenheid bij drugshandel mo
gelijk te maken", zei Delvalle. Enkele minuten later was de
televisiezender al bestormd en uit de lucht gehaald.
Onduidelijk is in hoeverre het initiatief van Delvalle is inge
geven door de Verenigde Staten, waar Noriega voor drugs
handel en afpersing in staat van beschuldiging is gesteld.
Naar verluidt heeft Delvalle woensdag overleg gevoerd met
Amerikaanse functionarissen in Miami in de Amerikaanse
staat Florida. Gisteravond sprak Washington zijn ondubbel
zinnige steun uit aan het burgerbewind van Delvalle. Het
Witte Huis deed een beroep op Noriega en de militairen de
politiek met rust te laten en de democratie een kans te ge
ven.
Noriega kon aanvankelijk rekenen op de steun van Was
hington, maar daar kwam vorig jaar de klad in. De VS dron
gen aan op democratische hervormingen en vonden dat No
riega ook maar moest aftreden. De laatste maanden werden
steeds meer bewijzen verzameld dat Noriega enkele müioe-
nen dollars aan winsten op drugssmokkel in eigen zak had
gestoken.
Op papier is Noriega ondergeschikt aan de president, maar in
de praktijk heeft hij het voor het zeggen. In hoeverre de
„motie van wantrouwen" van het parlement rechtsgeldig is,
valt nog te bezien. Van de 67 parlementaries waren er maar
38 allen loyaal aan Noriega aanwezig.
WENEN President
Kurt Waldheim van Oos
tenrijk houdt volgende
maand definitief geen of
ficiële toespraak op de
dag dat Oostenrijk de vijf
tigste verjaardag herdenkt
van de Anschluss bij Nazi-
Duitsland. In plaats daar
van houdt hij een tv-toe-
spraak.
Tegen de mogelijke herden
kingstoespraak van Waldhein
was hevig verzet gerezen, we
gens het oorlogsverleden van
de Oostenrijkse president. Hij
zal er overigens wel bij aanwe
zig zijn als op 11 maart offi
cieel wordt herdacht dat vijftig
jaar geleden kanselier Kurt
Schussnigg gewdwongen werd
af te treden. Dit aftreden
maakte voor de Duitse militai-
ren de weg vrij om de dag
erop Oostenrijk binnen te
trekken. Weer een dag later.
In een interview op de Oos
tenrijkse televisie verklaarde
de omstreden president gister
avond dat hij korte tiid heeft
overwogen af te treden. Hij
voegde daar echter aan toe dat
hij deze gedachte vrijwel met
een heeft verworpen, omdat
zijn aftreden de zaak „alleen
maar erger zou maken"
De kans is groot dat de inter-'
nationale commissie van histo-
rici een aanvulling gaat schrij-
ven op haar rapport over het'
oorlogsverleden van president
Kurt Waldheim. Dat heeft de
Westduitse professor Messerscw;
hmidt, die lid was van deze
ccmmissie, verklaard.
