Amerikaanse tv- predikanten
huilen graag tranen met tuiten
GEESTELIJK LEVEN/OPINIE
CeidócSotvtant
kerk
wereld
Pastoor
verkocht
kapitaal
schilderij
voor
habbekrats
beroepingen
BEELDBUISKERKEN VS KOPPELEN RELIGIE AAN EMOTIES EN GELD
Braziliaanse RK Kerk voert campagne tegen racisme
brieven
'fJ Hl
lezers
fieidócSomo/r
Kostbare gelijke behandeli
>weer
WOENSDAG 24 FEBRUARI 1988 PAG|
Methodisten willen Shell boycotten
WASHINGTON Het bestuur van de Verenigde Methodisten
Kerk in de Verenigde Staten heeft opgeroepen alle produkten
van Shell te boycotten wegens de houding van dit bedrijf te
genover Zuid-Afrika. De kerk is met 9,2 miljoen leden de op
een na grootste protestantse kerk in de Verenigde Staten. Het
initiatief voor een consumentenboycot van Shell is afkomstig
van vakbonden, religieuze organisaties en groepen die ijveren
voor de mensenrechten. Volgens het bestuur kan het „onder
drukkende systeem in Zuid-Afrika zich alleen door de steun
van de internationale oliemaatschappijen handhaven". De sy
node van de kerk is voorgesteld tijdens haar vergadering eind
april de oproep tot een boycot over te nemen.
Kinderen mogen aan avondmaal
LEIDSCHENDAM In de Hervormde Kerk is weliswaar vol
gens de kerkorde de toelating van kinderen aan het heilig
avondmaal („kindercommunie") niet toegestaan, toch laat de
generale commissie voor de behandeling van bezwaren en ge
schillen van deze kerk nu ruimte voor deze in tal van gemeen
te ingevoerde praktijk. De commissie heeft namelijk een klacht
van een gemeentelid in Zoetermeer tegen toelating van kinde
ren aan het avondmaal in zijn wijkgemeente niet ontvankelijk
verklaard. De kerkeraad van Zoetermeer had al in mei 1983
het principebesluit genomen het avondmaal open te stellen
voor de hele gemeente. In twee van de drie wijken, die onder
de verantwoordelijkheid van de kerkeraad vallen, was vervol
gens tot praktizering van dit besluit overgegaan.
Wanneer de duivel ziek
wordt, wil hij monnik
worden.
Christoph Lehmann
ROME Een pastoor in
de buurt van het Noordi-
taliaanse Ferrara heeft
een schilderij uit zijn
kerk dat ruim anderhalf
miljoen waard is, ver
kocht voor nog geen vijf
duizend gulden. In de
plaats van het origineel
wilde de pastoor een ver
valsing ophangen.
Het olieverf-schilderij dat
toegeschreven wordt aan An-
nibale Carracci stamt uit 1582
en toont de Heilige Hierony-
mus. De pastoor verkocht het
doek voor minder dan vijf
duizend gulden aan een slu
we handelaar. De politie ach
terhaalde het kostbare doek
in een hotel bij Modena waar
een bekwaam vervalser net
doende was de laatste hand
te leggen aan een perfecte
kopie.
De 42-jarige pastoor had op
een bordje aan de ingang van
zijn kerk de parochianen op
geroepen royaal bij te dragen
in de restauratie-kosten van
de kunstwerken in de kerk.
Volgens de politie was de
pastoor echter meer geïnte
resseerd in verkopen dan op
knappen. De politie werd in
geschakeld nadat inspecteurs
van het ministerie voor
kunstbezit ontdekt hadden
dat het schilderij niet meer in
de kerk was. De pastoor ver
telde de inspecteurs dat hij
het doek aan een restaura
teur had meegegeven om het
op te knappen. Dat verhaal
klonk weinig geloofwaardig,
omdat de pastoor moest we
ten dat daar de uitdrukkelij
ke toestemming van het mi
nisterie voor nodig is.
Laatste Chailo's
naar VS vertrokken
OUDMIRDUM De laatste
drie in Nederland verblijven
de leden van de Russische
baptistenfamilie Chailo, zijn
gisteren uit het Friese Oud-
mirdum vertrokken. Ygor
(28), Marchella (20), en Micha
(27) gaan nu ook richting
Chicago, waar op uitnodiging
van de Ukranian Baptist
Church reeds zeventien an
dere familieleden verblijven.
Aanvankelijk zou het drietal
vijf weken geleden met de
rest zijn meegegaan, maar
wegens de psychische proble
men van Micha werd daar op
het laatste moment van afge
zien. De Chailo's die vorig
jaar in Nederland aankwa
men na lange ontberingen in
de Oekraïne hopen in de VS
een nieuw bestaan op te bou-
Nederlands Hervormde Kerk
Aangenomen naar Moerkapelle
J.W. Estrik te Mastenbroek -
Gereformeerde Kerken
Beroepen te Sleeuwijk (2e predi
kantsplaats) drs. M. de Geus te
Westmaas.
WASHINGTON Toen
de bekende Amerikaanse
televisiepredikant Jimmy
Swaggart zondagmorgen
bekende dat hij had "ge
zondigd" en dat hij zich
daarom "voor onbepaalde
tijd" terug zou trekken
uit de door hem opgerich
te kerkgemeenschap in
Baton Rouge (Louisiana),
huilde, kreunde, knarse
tandde en zweette hij. Hij
smeekte om vergeving in
een scène die zo hartroe
rend was, dat zijn mede
standers naar de preek
stoel opdrongen en hem
bijna in koor hun verge
ving aanboden. Swaggart
omhelsde zijn vrouw
Frances langdurug,
prangde zijn kinderen
aan zijn borst en liet an
dermaal zijn tranen de
vrije loop.
Na afloop van de televisie-
dienst bleken Swaggarts vol
gelingen niet de minste moei
te te hebben met het feit dat
hun voorganger had gezon
digd. Vrijwel allemaal vonden
ze dat vergeving op z'n plaats
was en dat Swaggart, wat hen
betrof, weer gerust als predi
kant mocht optreden. Swag
gart, zo werd later bekend,
onderhield contacten met
prostituées die hij allerlei
"pornografische handelingen"
liet verrichten terwijl hij toe
keek.
Voor Europese en trouwens
ook voor veel Amerikaanse
christenen is de hoogst emo
tionele benadering van predi
kanten als Swaggart en de vo
rig jaar ten val gebrachte Jim
Bakker, niet of nauwelijks te
begrijpen. Maar het huilen,
het zweten, het aanroepen,
het opleggen van handen, het
spontaan om vergeving vra
gen, het bekennen van zon
den, het genezen van zieken,
het smeken om geld, het spre
ken in tongen, het zingen en
het bezweren zijn normale za
ken in wat in de VS de Pente
costal Churches (De Pinkster
gemeenten) worden genoemd.
Deze kerken worden over
koepeld door de Gemeenten
van God (Assemblies of God),
een organisatie die 25 jaar le
den nog geen half miljoen le
den telde, maar die nu min
stens twee miljoen leden,
11.000 kerken en 30.000 predi
kanten heeft.
Perfectie
De beweging schoot wortel
onmiddellijk na de Ameri
kaanse burgeroorlog in de ja
ren zeventig van de vorige
eeuw. Ettelijke duizenden,
voornamelijk uit de methodis
tische traditie voortkomende
christenen vonden dat er een
"herleving van de heiligheid"
moest plaatsvinden. Ze streef
den naar een zo hoog moge
lijk christelijk perfectie en
een strikte interpretatie van
de Bijbel. In die beweging
ontstond spoedig een afsplit
sing van gelovigen die zich
"pentecostals" noemden: aan
hangers van een Amerikaanse
variant van de Pinksterbewe
ging. Zij gingen op zoek naar
"de gaven van de H. Geest",
waartoe handopleggingen en
spreken in tongen behoren.
Jim en Tammy Bakker prijzen hun religieuze pretpark in North-Carolina aan. Het staat echter zo goed als
vast dat dit park na de val van de Bakkers failliet zal gaan.
Die speciale gaven werden als
"charismen" aangeduid en het
charismatische element begon
als spoedig een zeer belangrij
ke rol in de beweging te spe
len. Een predikant diende
charismatisch over te komen
en dat verplichte hem derhal
ve tot een hoogstpersoonlijk,
emotioneel, bezwerend, vurig
en in veel gevallen fanatiek
optreden. In 1914 sloten de de
pentecostals zich aaneen in de
Gemeenten van God, een
overkoepelende organisatie
die tot het midden van de ja
ren vijftig geen rol van bete
kenis in het Amerikaanse re
ligieuze leven speelde. In de
loop der jaren sloten zich ook
tal van fundamentalistische
kerkgemeenschappen bij de
Gemeenten van God aan. De
fundamentalisten - die uit de
baptistische traditie voort
kwamen - streven eveneens
een zo strikt mogelijk inter
pretatie van de Bijbel na,
maar hebben een veel minder
emotionele en minder op cha
risma gerichte benadering. Na
1950 ontstond er een derde
stroming in de Gemeenten
van God. Die preekte een
zeer optimistische, bijna vro
lijke en wereldse vorm van
geloofsbeleving. Een van de
meest succesrijke vertegen
woordigers van die stroming
was Jim Bakker. Met zijn
vrouw Tammy verkondigde
Bakker een sterk op aardsë en
financiële successen, op gla
mour en uiterlijkheid gerichte
"leer" in de presentatie waar
van de nadruk grotendeels op
het showelement werd gelegd.
Van enige theologische onder
bouw was bij de Bakkers in
het geheel geen sprake. Jim
Bakker hield zijn volgelingen
voor dat een oprecht en vurig
geloof in God al in het aardse
leven tot royale, materiële be
loningen zou leiden.
Robertson
Andere fundamentalistische
gemeenschappen hielden zich
evenwel buiten de Gemeen
ten van God. Zo bleef de
kerkgemeenschap van Pat
Robertson - die nu naar het
prsidentschap van de VS
dingt - een zelfstandig geheel,
dat zich niettemin van dezelf
de technieken bediende als de
pentecostals. Robertson heeft
naast een religieuze ook nog
een sterk maatschappelijk ge
richte boodschap die hem ten
slotte in aanraking bracht met
de politiek. Robertson heeft
aan zijn benadering een sterk
anti-eommunisme toegevoegd.
Hij houdt zijn gelovigen bo
vendien voor dat een diep ge
loof in God de Amerikaanse
natie weer onaantastbaar
sterk kan maken.
Het is geen wonder dat toen
de pentecostals aanvankelijk
van de radio en later van de
televisie gebruik gingen ma
ken, hun successen niet meer
te stuiten waren. De hoogst
emotionele, uitbundige en
theatrale werkwijze van de
predikanten leende zich bij
uitstek voor de tv. De televi
sie zorgde ervoor dat ze uit
hun betrekkelijke anonimiteit
tevoorschijn konden treden
en landelijk bekende persoon
lijkheden werden. Het zeer
opmerkelijke televisie-optre
den van de predikanten werd
gemengd met veel muziek,
een zeker showelement en
een perfecte studiotechniek.
De reacties van de gelovigen
die bij de tv-opnames aanwe
zig waren, konden nu in beeld
worden gebracht. "Herboren"
christenen vertelden hoogst
dramatische verhalen. Zon
daags beleden in het openbaar
hun schuld. Persoonlijke ge
tuigenissen en bevlogen docu
mentaires werden afgewisseld
door uitleggingen van de Bij
bel. Sommige mensen werden
ten overstaan van miljoenen
tv-kijkers van hun kwalen
genezen. Pat Robertson hield
met gebed zelfs een naderen
de orkaan op afstand. Gevolg:
vele miljoenen christenen
raakten' gebiologeerd door
deze vorm van religieuze tele
visie. Ze reageerden grif op de
vrijwel constante smeekbede
om geld. Hun bijdragen
maakte veel pinksterkerken
en fundamentalistische ge
meenschappen tot zeer mach
tige en rijke groepen met een
enorme invloed. Vooral dank
zij de kabeltelevisie, konden
de beeldbuiskerken een steeds
groter publiek aan zich bin
den.
Verzoening
Opmerkelijk is dat deze ge
meenschappen erin slaagden
de strenge bijbelse tradities en
de onverwoestbare materialis
tische en kapitalistische prin
cipes van de VS met elkaar te
verzoenen. Vooral Jim en
Tammy Bakker lieten ronduit
weten dat aards bezit geen
schande is en in geen enkel
opzicht in tegenspraak is met
de Bijbelse leer. De gelovigen
gaven enorme sommen geld,
maar namen het hun predi
kanten geenszins kwalijk dat
ze daar goed van leefden.
Swaggart, Bakker, Falwell en
Robertson zijn miljonairs die
in enorme huizen wonen met
zwembaden, tientallen ka
mers en alle denkbare luxe.
Ze hebben eigen vliegtuigen,
protserige limousines en hor
des personeel. Soberheid en
eenvoud zijn deugden die in
de electronische kerk niet of
nauwelijks worden beleden.
Glamour en glitter worden
daarentegen als onontbeerlij
ke middelen voor de geloofs
verkondiging beschouwd. De
predikanten zijn zeer modieus
gekleed. Hun assistentes zijn
allemaal jong, mooi en sexy.
Toch beweren tal van Ameri
kaanse godsdienstsociologen
dat de schandalen die nu rond
Swaggart en Bakker zijn los
gebarsten onvermijdelijk zijn.
Veel gelovigen verliezen door
de nadruk op de emotionali
teit de greep op zichzelf. De
predikanten kunnen de onge
kende weelde die hen ten
deel is gevallen niet meer
dragen.
De schandalen hebben veel
goedgeefse gelovigen intussen
achterdochtig gemaakt. Na de
smadelijke aftocht van Jim en
Tammy Bakker in maart van
het vorig jaar, liepen de in
komsten van de televisieker-
ken drastisch terug. Na het
schandaal rond Jimmy Swag
gart gebeurt waarschijnlijk
hetzelfde. Honderdduizenden
Amerikanen vragen zich plot
seling af waarom ze zich zo
hebben kunnen laten meesle
pen door een handvol voor
mannen dat het kennelijk
meer om het succes en het
geld te doen is geweest dan
om het verbreiden van een
echte christelijk boodschap.
Dat neemt niet weg dat Jim
en Tammy Bakker en ook
Jimmy Swaggart nog steeds
veel aanhangers hebben.
Swaggart zal vrijwel zeker
over enkele maanden terug
keren.
JO WIJNEN
RIO DE JANEIRO De
Rooms-Katholieke Kerk
in Brazilië heeft haar
jaarlijkse „broeder
schapscampagne" dit jaar
gewijd aan de achterstel
ling van de zwarte be
volking van het land.
Een eeuw na de afschaf
fing van de slavernij is
Brazilië nog steeds „ra
cistisch", verklaarde de
aartsbisschop van Forta-
leza, kardinaal Aloisio
Lorscheider, bij de ope
ning van de vastenaktie
in zijn bisdom.
Volgens de aartsbisschop van
Sao Paulo, kardinaal Paulo
Evaristo Arns, was de af
schaffing van de slavernij
weliswaar een eerste aanzet
tot „genezing van een al vijf
eeuwen durend kwaad, maar
ruilden de zwarten hun sla
vernij in voor discriminatie,
die net zo hard en kwetsend
bleek". De voorzitter van de
Braziliaanse bisschoppencon
ferentie, Luciano Mendes de
Almeida, riep op tot erken
ning van de belangrijke rol
die de zwarten bij de opbouw
van Brazilië hebben gespeeld.
Het was volgens Vera Triun-
fo, coördinatrice van het pas
toraat onder de zwarten in de
deelstaat Rio Grande de Sul,
niet makkelijk om de cam
pagne voor dit jaar op te zet
ten. Veel bisschoppen en
geestelijken zouden zich er
fel tegen hebben verzet.
Maar juist de kerk, waar
maar heel weinig zwarten
leidinggevende posities be
kleden, zou zich volgens Tri-
unfo over het vraagstuk van
racisme moeten buigen. On
der de 12.500 Braziliaanse
priesters zijn er 200 zwarten
en mulatten. Slechts vijf van
de 280 bisschoppen hebben
zwarte ouders of grootouders
en bijna alle zwarte vrouwen
in religieuze ordes zijn kok
kin of schoonmaakster.
gen van prof. E. Schillebeeckx
aan te vallen, maar wel heb ik
enkele vragen bij zijn recente
uitlatingen. Prof. Schille
beeckx beweert dat de door
braak van Vaticanum II van
bovenaf werd tegengehouden
door Rome. Hoe is dat moge
lijk als de Paus (Joh. XXIII)
zelf zo'n concilie in het le
ven riep? Het beleid van de
huidige bisschoppen in Neder
land was er op gericht „bij te
sturen". Maar was dat niet om
dat bij de praktische uitvoe
ring van de concilie-documen-
Niet dat ik de pretentie heb en ten bleek dat men naar eigen
de geleerdheid om de uitlatin- smaak hieraan een interpreta-
Brieven graag kort en
duidelijk geschreven De
redactie behoudt zich
het recht voor ingezon
den stukken te bekorten
Schillebeeckx (3)
tie gaf die veel verwarring,
veroorzaakte in rk kringen en
ook in strijd was met de be
doelingen) van Vaticanum II?
Er werd niets tegengehouden
door de bisschoppen, integen
deel. Voorts bestaat er naar
mijn mening geen „oude gar
de" binnen de rk kerk. Het
proces van vernieuwing gaat
door; maar ook oude en wijze
priesters zullen weer vervan
gen worden door jongere
ambtgenoten. God zal daarin
voorzien als we het Hem bid
dend afsmeken tot behoud van
de kerk en haar boodschap
voor alle eeuwen. Volgens
prof. Schillebeeckx verliezen
de bisschoppen hun intellec
tuele gezag. Dat bestrijd ik
(voorbeeld: rechtzaak kardi
naal Simonis). Bovendien heb
ben de bisschoppen ook nog
een „gelovig" gezag, en daar
aan dienen wij ons te toetsen.
Verder is de kerk nooit ge
blokkeerd geweest zoals hij
stelt maar voor een ieder toe
gankelijk die zich wil voegen
naar de bestaande leeropvat-
ting(en) van de kerk. De heer
Schillebeeckx moet er niet bij
voorbaat vanuit gaan dat er
geen hoop is op verbetering
van de betrekkingen tussen de
bisschoppen en de Acht-Mei
beweging. Een tweede gesprek
volgt in maart '88. Een hoop
vol gegeven.
Carna val- condooms
Het sexuele gedrag van de
mens is m.i. ieders eigen ver
antwoordelijkheid. Overheid,
kerken en anderen zijn vrij
goede raad te geven, de ge
dragsbeslissing berust bij elk
gratis condpoms werden uitge
reikt de wezenlijke drijf
veer van de mens ontdaan
wordt van ware liefde, weder
zijdse waardering of innige ge
hechtheid en heden ten-dage
ontaardt in bevrediging van
dierlijke behoefte, die niets
meer met ethische waardes ge
meen heeft en het hoogste ge
not in zeer tijdelijke wellust
ziet.
Op het punt van de gelijke behandeling van mann
vrouwen zijn op het ogenblik belangrijke, en kostbare,
aan de orde. Staatssecretaris De Graaf kan daarvan mi
ten. De rechter in Europees en nationaal verba
heeft de Nederlandse regering gevoelig op de vingers
Op zich is het geen reclame voor ons land dat die rech
aan te pas moet komen om de anti-emancipatorische
king van onze sociale wetgeving aan de kaak te stelle:
MAAR hoe dan ook, het is nu gebeurd en de stevige
ning ligt op het bureau van De Graaf. Hij zal met teru
kende kracht de werkloosheidsuitkering van een groo
tal (gehuwde en samenwonende) vrouwen moeten as
len. In „omgekeerde" richting dient hij weduwnaars de
financiële tegemoetkoming te geven als weduwen.
UITGEREKEND nu het kabinet zich het hoofd breek
een diep ingrijpende nieuwe bezuinigingsronde moet
nog een slordige zeven miljard extra vandaan worden
verd. Het ligt op het eerste gezicht voor de hand dat a
volg daarvan de uitkeringen over de hele linie gaan i
Menigeen zal daar moeite mee hebben. Als dat echter d<
is voor een strikte hantering van het gelijkheidsbeginse
zit er niets anders op dan dat die prijs maar wordt be
Door mannen en vrouwen gelijk.
De gelijke behandeling kent in ons land ook minder oj
barende ontwikkelingen. De Voedingsbond FNV bij
beeld is van oordeel dat alleen een zeer radicale opl<
een einde kan maken aan de achterstandspositie van
wen op de arbeidsmarkt. Als een vrouwelijke kandidaa
doet aan de eisen voor een functie, dient de betrokken
gever haar zonder meer te benoemen. Een mannelijke
citant die vaktechnisch meer in huis heeft, moet dan
het veld ruimen. Het is geen nieuwe gedachte, maar het
een slechte.
POSITIEVE discriminatie is een nuttig en noodzakeli
strument om te zorgen dat beschikbare arbeidsplaatsen
wichtig worden verdeeld tussen werkzoekende manni
vrouwen. Zolang positieve discriminatie inhoudt dat bij;
ke kwalificaties een vrouwelijke sollicitant de vooi
krijgt boven een mannelijke collega, valt er weinig op
dingen. Vrouwen kennen een lange historie van achte
ling in het maatschappelijk leven en het vergt de medj
king van overheid en bedrijfsleven, een steuntje in de
om daarin verandering te brengen.
WAT de Voedingsbond bepleit is echter geen steuntje}
rug meer. Van werkgevers wordt verlangd dat zij in
personeelsbezetting genoegen nemen met minder kw
dan zij eigenlijk zouden kunnen krijgen. Van vrouwen j
gevraagd dat zij zich bewust als tweede keuze in een oj
satie laten parachuteren: een slecht begin van een ca»
Het mes snijdt op die manier aan twee verkeerde kanj
TERECHT heeft de letterenfaculteit van de Univer
van Amsterdam onlangs een soortgelijke quasi-emancip.
sche opdracht van het universiteitsbestuur naast zich ne<
legd. Terecht ook is indertijd van vele kanten geprotes
tegen het voornemen van het Amsterdamse gemeentebe
om op directeursposten van openbare scholen voorlopi
sluitend vrouwen te benoemen; ook al moesten de kan}
ten aan de haren de kamer van de sollicitatiecomr
worden binnengesleept.
GELUKKIG is dit soort pogingen om de emancipati^
de ene groep te realiseren ten koste van andere groepej
voorbaat tot mislukken gedoemd. De mogelijkheden cl
controleren of benoemende instanties zich aan de spelr
houden zijn immers nihil. Alleen al om die reden val
voorstel van de Voedingsbond in de categorie overbodig
telmuziek. Met een schuine blik naar de deels werkloze)
nelijke achterban heeft het FN V-bestuur dan ook zeé
houdend i
De positie van de vrouw op de arbeidsmarkt is nog
zeer wankel, daarin heeft de Voedingsbond gelijk. Eej
richt stimuleringsbeleid blijft nodig, maar dan wel op
van realistische voorstellen. Hopelijk leidt de ongetw|
goedbedoelde uitglijder van de Voedingsbond er niet to
andere emancipatieplannen straks afglijden op een muul
(mannelijke) irritatie en scepsis.
Kans op sneeuw
DE BILT (KNMI) -Boven
Midden- en Oost-Europa is de
luchtdruk laag. Anderzijds be
vindt zich op de oceaan tussen
Schotland en Skandinavie een
gebied met hoge luchtdruk.
Dat heeft noord tot noordoos
ten wind ten gevolg, die aan
de kust nu en dan krachtig is.
Daarmee wordt uit Denemar
ken en zuid-Skandinavië kou
de lucht aangevoerd, die door
het Oostzee- en Noordzeewa
ter tot iets boven nul wordt
aangewarmd. Bij een middag-
temperatuur van rond 3 gra
den en wat lichte vorst in de
nacht valt bij ons gedurende
het komende etmaal plaatse
lijk een sneeuwbuitje.
Weersvooruitzichten voor de
Europese landen, geldig voor
morgen en vrijdag:
Zuid-Skandinavië: Droog en
perioden met zon. Middagtem-
peratuur ongeveer min vijf
graden, langs de Noorse kust
rond het vriespunt.
Britse Eilanden: Droog en pe
rioden met zon. Middagtempe-
ratuur ongeveer vijf graden.
Benelux: Perioden met zon en
nog enkele hagel- en sneeuw
buien. 's Nachts lichte tot ma
tige vorst, middagtemperatuur
ongeveer drie graden.
Duitsland: Perioden met zon
en enkele sneeuwbuien, 's
Nachts meest matige vorst, 's
middags temperatuur rond het
vriespunt.
Frankrijk: Perioden met zon
en vrijwel overal droog.'s
Nachts lichte tot matige
Middagtemperatuur van
graden in het noordoost!
tien graden in het zuidei
Alpengebied: Perioden
zon, maar ook nog af
sneeuw. Nul graden
ongeveer 800 meter.
Portugal en Spanje: Pei
met zon en vrijwel
droog. Middagtempel
van 8 graden in het no
tot 17 graden aan de Cos
Sol.
Mallorca
Malta
Moskou
