KIKKER
Michael Douglas is de kwaaie pier in Wall Street". Hij speelt de rol van Gekko, loe
rend vanachter zijn imposante bureau tegen de achtergrond van de „skyline" van Man-
hattan. FOTO: PR
..De film ..Wall Street" is voor mij ei
genlijk begonnen in 1981. Ik had een
\riend van mijn leeftijd in New York.
Midden dertig. Hij verdiende miljoenen.
Een enorm huis. Een beetje als Great
Gatsby. Hij maakte dagen van zestien,
achttien uur. Aan één stuk telefonerend
met Hongkong, met Europa. In ..Wall
Street" zit dan ook een tekst die luidt:
..Geld slaapt nooit". Nou. die vriend
kwam op een punt dat de boel ontplofte..
Hij begon fouten te maken en een van
die fouten kostte hem z'n vermogen. Hij
moest z'n hele leven opnieuw inrichten.
Z'n vriendschappen, de werkelijke waar
de van dingen, alles moest hij met een
andere blik bezien. En dat verhaal heb
ik als de basis gebruikt voor mijn film.
..Wall Street" is eigenlijk een soort ..Pil
grim's Progress" van een jongen die ver
leid is en gecorrumpeerd is door het
Grote en Gemakkelijke Geld. En in de
derde acte moet hij verlost worden.
Moet hij zichzelf verlossen. Werkelijke
waarden weer ontdekken. Zijn fatsoen,
zichzelf terugvinden. Veel mensen ko
men op zo'n punt in hun leven terecht.
Ik heb het ook gehad. Ik ben een tijdlang
behoorlijk aan de drugs geweest. Ik ben
er van afgekomen en ik het „Scarface"
geschreven. Mijn vaarwel aan de cocaï
ne".
Kapitalisme
..Als jongetje had ik geen enkele notie
van wat mijn vader precies deed. En hij
had allang opgegeven het me uit te leg
gen. Ik was het idiote zoontje. Mijn Na
der was een overtuigd kapitalist, al was
hij als kapitalist niet erg geslaagd. Hij
verdedigde de rijken altijd Hij was
een Republikein, maar wel een die niet
bijster geprofiteerd heeft van wat hij ver
dedigde. Op m'n zestiende kwam hij
naar me toe en zei: ..Ik ga scheiden van
je moederen ik zit financieel aan de
grond". Ik was verbijsterd. Ik dacht dat
m'n vader rijk was. Hij was conservatief,
maar op een intelligente manier. Maar
hij was ook een verdediger van de Kou
de Oorlog. Ik ben groot geworden met
angst voor de Russen. Ze waren een
nachtmerrie voor mij als kind. Toen ik
tien jaar oud was dacht ik dat Roosevelt
een boef was en de econoom John May-
nard Keynes de duivel. Ikzelf geloof nu
dat kapitalisme in essentie een goed ding
is. Het staat garant voor vrijheid. Ik ge
loof niet in communisme, socialisme. Ik
geloof wel in een beperkte beheersing
van marktfactoren. Ik geloof in een Key
nesiaans model van kapitalisme. Er zou
een extra belasting moeten zijn voor
..rentiers", voor mensen die geld maken
mét geld. die hun kapitaal niet weer in
werk omzetten. Maar natuurlijk ben ik
geen expert. Ik volg mijn eigen intuïtie,
wat ik lees. wat ik voel. Met „Wall
Street" heb ik/ geprobeerd een gecompli
ceerd onderwerp simpel te vertellen en
me toch aan de werkelijkheid te houden
Ik ben geen politiek filmmaker. Mijn
credo is: het moet je opwinden. Verve
ling is de dood van een film. Zo simpel
ligt het. Je zou ..Wall Street" een Finan
ciële Western kunnen noemen".
Racistisch
..Als filmmaker ben ik op zoek naar een
goed drama. Naar sterke conflicten.
Daarom kom ik zo vaak bij oorlog te
recht. Oorlog is een conflict. Niet alleen
om het fysieke geweld, maar ook om wat
daar onder ligt: het mentale geweld. Ik
ben geen filmer als Woody Allen. Bij
hem is leven zélf het conflict. Ik ben ge
ïnteresseerd in tegengestelde krachten.
Door die houding ben ik vaak door een.
..rechtse" filmmaker versleten. Dat heeft
me altijd pijn gedaan. Ik heb fouten ge
maakt. Ik heb het verwijt gekregen racis
tisch te zijn geweest ten opzichte van
Turken in ..Midnight Express" en ten
opzichte van Chinezen in ..Year of the
Dragon". Ik kan dat nu begrijpen. Zeker
wat ..Midnight Express" betreft. Maar ik
was heel wat jonger toen ik dat scenario
schreef. Ik heb me er sterk in geïdentifi
ceerd met die jongen. Hij werd opgepakt
oor marihuana-bezit. En ik heb hetzelf
de gehad toen ik uit Vietnam terug
kwam. Daar'heb ik ook voor gezeten. Je
kunt zeggen dat ik in actualiteit geïnte
resseerd ben. Ik heb die actuele voor
grond nodig om bij mijn achtergrond te
komen. Bij wat ik wil vertellen. Voor
..Wall Street" ben ik met een aantal
..beurs-raiders" wezen praten. Ik heb me
uitgebreid laten voorlichten. Films die
over ..business" gaan kloppen nooit. Dat
zei m'n vader al: „Zakenfilms slinken,
zakenmensen zijn altijd slechte cliché
karakters. Wanneer een vrouw twee
minnaars heeft en de een is zakenman,
dan zal ze die altijd laten schieten voor
die ander, de loodgieter". „Wall Streef'
is dus de voorgrond voor dat andere
verhaal, „the moral story", het verhaal
van een jongen die zijn morele balans
herstelt. Hij is een yuppie, een carrière
maker en hij laat zich door Gekko om
praten om op een illegale manier infor
matie te verzamelen en door te spelen.
En zo wordt hij stinkend rijk. Ik twijfel
er niet aan of bijna alle grote kapitalen
in Amerika zijn op een half legale wijze
vergaard. Of iedereen, net zoals Charlie
Sheen in „Wall Street" ook weer de ba
lans wil herstellen is wat anders. Maar
films zijn geen realiteit. Ze zijn een be
nadering van de werkelijkheid en in
sommige gevallen de vervulling van een
droom, van een wens. Het is een eeuwi
ge eigenschap van mensen om in iets be
ters te geloven. In het leven komt dat
meestal niet. Daar hebben we films
voor".
Dus zien we in Stone's „Wall Street"
Michael Douglas voor het eerst als een
schurk, Gordon Gekko. Een nieuw soort
rol voor Douglas, die zelfs na zijn over
spel in „Fatal Attraction" nog de sympa
thieke held bleef. En Charlie Sheen als
Bud Fox, het al te leergierige knaapje dat
zich door de duivelse Gekko laat verlei
den. En illegale tips in miljoenen omzet.
Tot Gekko het lucht vaartmaatschappij-
tje kan kopen waar Buds vader (gespeeld
door Charlie Sheens eigen echte vader.
Martin Sheen) werkt. Het betekent dat
bijna alle werknemers op straat zullen
komen te staan, inclusief vader Fox.
Dus wordt het een conflict: zal Bud Fox
kiezen voor de miljoenen van zijn za-
kcnvader of voor het fatsoen van zijn
echte pa? Oliver Stone: „We hebben niet
in de studio opgenomen. Ik houd niet
van studio's. Er hangt een te kunstmati
ge atmosfeer. Acteurs komen 's morgens
per auto aan, doen hun werk en gaan
weer per auto naar huis. Ik wil dat mijn
filmset een stukje van de wereld is en
een stukje tijd, waarin iedereen die er
aan meewerkt eventjes lééft. Ik heb zelfs
in het echte Wall Street mogen filmen.
Tijdens de beursuren. Het is de eerste
keer dat ze dat aan een filmmaker heb
ben toegestaan. Maar de Wall-Street-
mensen hadden wel eerst hel script gele
zen. En ze vonden het prima dat Bud
Fox uiteindelijk gearresteerd wordt voor
zijn machinaties". Oliver Stone kan nu
even grijnzen: „Vandaar. Want Wall
Street wil graag fatsoenlijk lijken".
BERT JANSMA
Wall Street, met in dc
hoofdrollen onder anderen
Michael Douglas en Charlie
Sheen, de nieuwe jungle van
filmmaker Oliver Stone.
FOTO: PR
HOLLYWOOD - Oliver Stone
heeft zijn nieuwe jungle gevonden.
Na het bloedige oerwoud Vietnam
M („Platoon"), het geweld in Midden-
Amerika („Salvador"), is hij aan
p® het thuisfront temidden van agres-
sieve krachten van een totaal ande-
,dc re aard beland: Wall Street. De
eij duurste vierkante kilometer ter we-
d(, reld heet het, waar kapitaal en
[te| mens in een onontwarbare kluwen
J van winst en verlies ronddraaien.
Een voor leken ontoegankelijke
wereld van loven en bieden, stij
gende en dalende koersen.
1 >1 Sinds de beurskrach van „Black Mon
day" was Wall Street wereldnieuws. Sto
ne's film moet daar hevig van geprofi-
'0({ teerd hebben, want zijn filmische „Wall
Street" werd een hit van jewelste. „Ze
ni zeggen dat ik geluk gehad heb", zegt Oli-
l ver Stone. Maar hij kijkt erbij met een
vj gezicht van „maar ik zeg je dat daar
n( geen cent van waar is". Oliver Stone
gold tot voor kort nog als een reactionair
in Hollywood. Hij schreef films als „Co-
nan the barbarian", „Scarface" en „Mid-
v! night Express". Films van bloed en ge-
zf/'1 weid, films waarin het altijd oorlog is.
96 Of het nu in fictieve oertijden is („Co-
|^e! nan"), in Turkse gevangenissen („Mid-
lle< night Express"), of aan het cocaïnefront
'unl in Amerika („Scarface"). Pas „Salvador"
laij bracht enige verandering in dat image,
omdat hij iels liet zien van de verdene-
I lijke betrokkenheid van de Amerikaanse
h(j geheime dienst en het leger aldaar. Maar
zowel „Platoon" als „Salvador" bleven
geschreven in een soort spierballenpro-
za. Het werk van een journalist in vecht-
Sri tenue. „Wall Street" is in feite met de-
9 f zelfde middelen gemaakt: de camera's
iac( op oorlogssterkte, inzoomend, zwaaiend,
I vanaf de schouder met de neus op de
Ai) feiten gericht. Maar Oliver Stone toont
j er één ding nog duidelijker in dan in zijn
j andere werk: hij is de Moralist van Hol-
I lywood, de man die als in een moderne
i versie van de sprookjes van Grimm
goed en kwaad torenhoog tegenover el
kaar moet zetten. „Hebzucht is goed,
hebzucht is terecht, hebzucht werkt, heb
zucht zal de Verenigde Staten redden",
zegt hoofdrolspeler Michael Douglas in
„Wall Street". Het kan niet anders dan
dat hij de kwaaie pier is in Stone's film.
En wat voor een. Michael Douglas zet
hem meer dan levensgroot neer. Het
haar sluik naar achteren, loerend van
achter zijn imposante bureau tegen de
achtergrond van de „skyline" van Man
hattan. Een spin wachtend op zijn prooi,
een reptiel klaar voor de dodelijke beet.
Gordon Gekko heet hij dan ook, een
weinig subtiele verwijzing naar de die-
t renwereld, en hij is een „corporate rai-
v der", een overvaller, een opkoper, altijd
klaar voor de snelle „kill".
Funny money
„Oliver Stone", zegt persman van Twen
tieth Century Fox, „wil niet. over het
echte Wall Street en Black Monday pra
ten. Daar heeft hij geen verstand van".
Maar het gesprek met Stone gaat alleen-
maar over Wall Street. Logisch. Stone's
vader verdiende er jarenlang zijn brood
als effectenmakelaar. „Mijn vader", ver
telt Stone, „was een eerlijk mens. Inte
ger. Hij zou het Wall Street van vandaag
nauwelijks herkennen. Hij werkte zijn
leven lang voor vaste klanten met wie
hij een vertrouwensrelatie had. Zoals je
dat bij banken hebt. Maar toen in de ja
ren zeventig de commissies aan de beurs
anders geregeld werden, was er geen
plaats meer voor dat soort kleine zelf
standigen. Ze werden marginaal. Wall
Street werd het terrein voor de grote
huizen, voor de institutionele beleggers
die met grote blokken van fondsen werk
ten. Dat Wall Street heeft de jaren tach
tig beheerst. Black Monday mag dan op
nieuw de schijnwerper van de publiciteit
op Wall Street gezet hebben, er was in
feite niets anders aan de hand dan wat
zich er al jaren dagelijks afspeelt. Van
daar dat ik het succes van mijn film niet
alleen aan Black Monday kan toeschrij
ven. In tegenstelling tot anderen denk ik
trouwens dat die Zwarte Maandag niets
te maken heeft met ons dagelijks leven.
Het had te maken met een aantal rijke
mensen die geld verloren hebben. Met
speculanten en papieren geld, „-funny
money", niets reëels".
Bud Fox voor
FOTO: PR
rharlie Sheen die als
J^oeilijheheuze.n
1
ZATERDAG 20 FEBRUARI
dooi Piet Snoeren
Dc nationale folklore rond strenge
winters heeft twee kenmerken. De ene
is de roep om een Elfstedentocht, de
tweede die om een koudetoes/ag. De
eerste valt te begrijpen. Zijn in landen
met nog koudere winters de
omstandigheden dusdanig dat de
bewoners zich met een batterij flessen
in hun blokhutten opsluiten teneinde
bepimpe/d de terugkeer van de
noorderzon boven de kim af te
wachten, ten onzent blijft het ook bij
20 graden vorst licht genoeg om de
punten van de doorlopers te kunnen
zien. hetgeen geboorte heeft gegeven
aan een woord als ijspret. De walm
van valse vrolijkheid slaat eraf. maar
een roes is een roes, of die nu
verkregen wordt door het leegzuipen
van een vat aquavit dan wel door een
gelijkwaardige Herculische prestatie,
namelijk hel schaatsen via een
tweehonderd kilometer lange omweg
van Leeuwarden naar Leeuwarden.
Moeilijker te begrijpen valt dattweede,
de roep om een koudetoeslag.
Hamsters, eekhoorns, woelmuizen en
andere dieren des velds leggen
's zomers een voorraad aan voor de
magere maanden. Kampioenen daarin
zijn mollen. I 'reten dat die kunnen.
Per etmaal wel hun eigen gewicht aan
regenwormen. Maar roepen ze,
wanneer de regen in de worm bevroren
is. gelijk om een wormentoeslag? Ben
je gek. Diep in hun gangen hebben ze
vorst vrije provisiekelders, gevuld met
duizenden wormen. Die zijn bij de
vangst achter de kop gebeten zodat ze
verlamd raakten, maar dood zijn ze
niet. De hele winter door kunnen
mollen, als dat zo schikt, een hapje
verse regenworm nuttigen. Wie wat
bewaart, die heeft wat.
De na-oor/ogse Nederlander heeft dit
inzicht verloren. Die vliegt er
gedurende achtereenvolgens de grote,
de kerst- en de krokusvakantie eens
uit, verbrast ergens alle schepen achter
zich, keert zondoorstoofd en met een
extra speklaag van het aprës-skiën
terug en eist op hogetoon\ een
koudetoeslag als de temperatuur hier
wat tegen blijkt te vallen. Maar nu het
gekke. Een warme winter, want dat
kan ook. Al iemand dit jaar om een
warmte-afdracht horen roepen? ,,Hoge
temperatuur in januari heeft de staat
600 miljoen gekost vanwege
tegenvallende aardgasbaten", is vanuit
Den Haag gemeld. De definitieve
rekening moet nog worden opgemaakt,
maar gezien de halfzachte februari-
maand zal de schade voor de schatkist
wel oplopen tol anderhalf miljard of
meer. In hoeveel rijdende burelen van
boven een ton zou voor dat bedrag niet
rondgezoefd kunnen worden ter
vervanging van het armetierige blik
waarin 's lands bestuurlijke top
momenteel kantoor houdt? Hoeveel
extra cellen zouden er vervolgens rtiet
voor kunnen worden gebouwd ter
opsluiting van de veel voorkomende
criminelen die natuurlijk in een wip
alle stereotorens uit die nieuwe,
risicogevoelige dienst-BMW's zullen
hebben gesloopt?
Maar geen haar op het hoofd van de
Nederlandse burger dat eraan denkt
Rtiding een warmte-afdracht toe te
stoppen. Liever stopt hij de winst van
deze halfzachte winter in eigen zak.
Om er wat mee te doen? Om er
Noordamerikaanse bruikikkers voor te
kopen, zo valt te vrezen. De engerds
zijn bij bezitters van siervijvertjes al
dermate geliefd dat de Directie Natuur,
Milieu en Faunabeheer van het
ministerie van landbouw en visserij
een banbrief heeft moeten richten aan
de Nederlandse Vereniging van
Tuincentra plus alle dierenwinkels.
..Hou op met deze absurde vorm van
faunavervalsing", maant het schrijven.
Waarom? De Noordamerikaanse
bruikikker (Rana catesbeiana)
waarvan de larven of donderkopjes
blijkens een recente vakbeurs te
Utrecht voor een paar piek te koop
zijn, brult niet alleen overtuigend, hij
voegt de daad bij het gebrul en
verslindt alles wat er voor zijn kaken
komt. Zelfs jonge vogels vangt deze
gifgroene monsterkikker die aldus
gesterkt wel twee decimeter groot kan
worden.
Maar het liefst zet hij al brullend zijn
tanden in inheemse kikkers. Die roeit
hij binnen de kortste keren uit, want
behalve zijn honger is ook zijn
vermenigvuldigingsdrift gezond. In
Italië hebben door tuincentra
verspreide bruikikkers hun lokale
kwaakverwanten al op grote schaal
verdrongen, aldus een zorgelijke
zegsman ten departemente. Nauwelijks
heeft ons vaderlandse kikkertje dus
dank zij moeizame milieumaatregelen
terug kunnen keren in beemd en berm.
of het wordt bedreigd door
faunavervalsers die weer eens iets
anders in hun siervijvertjes willen,
maar een krokodil nel een slag te vals
vinden. Hoe ging die oude zegswijze
over de onverbeterlijkheid van
's mensen gedrag ook weer? Zet een
kikker op een stoel, hij springt terug in
de modderpoel.
'£eidóc Qowiant1
