„Schuldig geboren": boeiende
interviews over universeel thema
Voorjaar al merkbaar
HUIS
■RAAtX
Biesheuvel
minder bizar
maar nog steeds
goed gek
£eldóe@omcint
Groente
en
fruittips
Nieuwe elektrische
tandenborstel niet beter
Camera van
Le Clic in
veelkleurig
jasje
Klopboormachine
meest geschikt voor
klussen om het huis
BOEKEN
ZATERDAG 13 FEBRUARI 1988 PAGIN1
Naast alle regen en storm van
de afgelopen tijd wordt het
steeds duidelijker merkbaar
dat de dagen langer worden.
Het geeft aan dat het voorjaar
langzaam maar zeker dichter
bij komt. In het aanbod van
groenten is dit eveneens
merkbaar. Er wordt op de
veilingen al weer een aantal
zogenaamde nieuwkomers
aangevoerd. Het gaat onder
andere om groene courgettes,
snijbonen, sperziebonen, groe
ne paprika's en tomaten. De
prijzen moeten echter nog wel
tot de primeurprijzen gere
kend worden. Een groene
courgette is voorzien van een
prijskaartje van 3,- per stuk.
De snijbonen kosten al gauw
ƒ7,- per half pond. Voor een
half pond sperziebonen moet
men zo'n 12,50 neertellen.
De groene paprika's zijn voor
3,50 per half pond te koop.
Als het op het ogenblik gaat
over de prijs van de Holland
se tomaten, dan moet men
niet schrikken, want deze
kosten 15,- per half pond.
Maar naast al deze primeurs is
er nog steeds een ruime keuze
aan groentesoorten tegen over
het algemeen beslist redelijke
prijzen. Zo zijn de raapsteel-
tjes op het ogenblik goedkoop,
namelijk 2 bosjes voor 1,-.
Een groente als prei is op veel
verschillende manieren te be
reiden, de prijs schommelt
rond ƒ2,- per kilo. Voor de
kroten of bietjes moet men re
kenen op 1,- per kilo. De
koolrapen zijn voor 1,50 per
kilo te koop.
Ondanks het feit dat het maar
niet echt wil gaan winteren, is
boerenkool niet echt goed
koop, namelijk 1,75 per
pond. De kasandijvie is niet
veel van prijs veranderd, deze
schommelt rond 3,- per
pond. Voor een pond spinazie
zal men wat dieper in de
beurs moeten tasten, namelijk
3,75. Als men de wat duur
dere groentesoorten wil af
wisselen met wat goedkopere,
dan komt stoofsla daar voor
in aanmerking. De stoofsla
kost 1,25 per kilo. De kassla
varieert al naargelang het ge
wicht en de kwaliteit in prijs
van 75 cent tot 1,75 per
krop. De groenteman heeft
ook zogenaamde krulsla, deze
kost 1,- per stuk. Voor de af
wisseling is er ook nog de
bleekselderij met een prijs
van f 2,25 per stuk. De kas-
komkommers van uitstekende
kwaliteit kosten 1,50 tot
2,50 per stuk. Er is volop fijn
komkommerstek te koop voor
1,- per pond. De spruiten
zijn wat duurder geworden,
de prijs ligt nu tussen 1,50 en
3,50 per kilo. Het snijlof is
nog steeds goedkoop, namelijk
1,50 per kilo.
In het totale aanbod van ci-
trusfruit begint de mandarijn
af te haken. Het overige ci-
trusfruit is nog volop te koop
tegen beslist redelijke prijzen.
Ze variëren van ƒ2,- tot zo'n
5,- per 10 stuks.
CONSUMENTENINFORMATIEbet Binnenhof
van het verleden wilden en in
mij een bondgenoot zochten.
Ik weet wat er indertijd is ge
beurd. Mij hoef je niets te ver
tellen. Maar ik weet ook dat
mijn vader, toen hij zich in de
jaren dertig met enthousiasme
bij de nazi's aansloot, in de
vaste overtuiging verkeerde
juist te handelen".
Rainers strategie is zich volko
men van zijn vader te distan
tiëren: „Ik voer een oorlog te
gen het Duitse verleden. Ik
verlang naar de dag waarop de
laatste overlevende uit het
Derde Rijk dood zal zijn. Eens
zullen ze allemaal uitsterven.
Misschien hebben we dan de
kans op een nieuw Duitsland.
Ik heb altijd eerlijk ge
probeerd een nieuwe, een an
dere Duitser te worden. Ik heb
geweigerd om in welk opzicht
dan ook op mijn vader te lij
ken".
Maar is het wel mogelijk om
zo radicaal met je ouders te
breken? Is het mogelijk op ei-
fen kracht een nieuwe levens-
undering te creëren?
Net zo vol
Brigitte in een vernietigende
kritiek op het hulpeloos ge
klungel van haar broer: „Je
fantaseert. Er zal nooit iets
veranderen. Wanneer jij nu de
macht in handen had, zouden
de anderen hangen. Jouw
kampen zouden net zo vol zijn
als die van de anderen. Jij en
je vrienden kunnen mij niet
voor de gek houden. De man
nen in onze familie ziin al
tweehonderd jaar officier.
Maar op jou na waren het ten
minste echte mannen. Vader
kwam zelfs met opgeheven
hoofd uit zijn gevangenschap,
varmagerd, maar nog steeds
kaarsrecht en trots. Jij bent
niet de nieuwe, de goede die je
altijd denkt te zijn. Jouw link
se overtuiging is toch niets an
ders dan een koppige reactie
op vader Zoals jij je kamer
hebt toegetakeld, gewoonweg
belachelijk. Hier een foto van
Mao, daar een van Lenin, en
een borstbeeld van Marx op je
bureau. Eerst droeg je een Da
vidster om je hals, later had je
een Palestijnse doek om. Wat
voor verkleedspullen heb je
nog meer nodig?"
De een is schuldiger geboren
dan de ander, maar niemands
fundering is schokvast. Peter
Sichrovsky's boek geeft een
boeiende inventarisatie van de
leugen-strategieën die mensen
gebruiken om zich van hun
wankele levensbasis geen re
kenschap te hoeven geven. En
van hun wanhoop als ze er
niet in slagen zichzelf voor de
gek te houden.
WILLEM SCHEER
Peter Sichrovsky: „Schuldig
geboren". Uitgeverij A.W.
Bruna Zoon Utrecht.
Prijs ƒ24,90.
Medische
handboeken vaak
onvolledig
Bezuinigen op de gezond-
heidskosten door de aan
schaf van een medisch
handboek kan fatale gevol
gen hebben. Dergelijke boe
ken bevatten soms ernstige
fouten, informatie is nogal
eens onvolledig, belangrijke
ziekten ontbreken en de
boeken zijn vaak onvol
doende met de tijd meege
gaan. Dit blijkt uit een on
derzoek van de Consumen
tenbond, gepubliceerd in de
laatste gids.
Van de acht onderzochte boe
ken ziin er vier als matig of
slecht beoordeeld. In de hand
boeken werden soms ernstige
blunders aangetroffen door
een ingehuurd panel van art
sen en een panel niet-deskun-
digen.
Zo wordt in één handboek in
een illustratie een foutieve in
structie gegeven: getoond
wordt het hoofd van een be
wusteloze man dat achterover
wordt gehouden. Het hoofd
moet eenter opzij liggen. In de
afgebeelde stand kan het
slachtoffer stikken in zijn
braaksel.
Verscheidene boeken falen
als het gaat om het geven van
informatie bij eerste hulp.
Een ernstig brandwond onbe
handeld laten, zoals één boek
zegt, is een verkeerd advies.
Ook deze brandwonden moet
men koelen met water.
Een ander boek stelt dat aam
beien verschrompelen door
zetpillen. Dat klopt niet. De
pillen kunnen hoogstens pijn
en jeuk verminderen, aldus
de onderzoekers.
Tenslotte constateert de Con
sumentenbond dat er in de
handboeken weinig tot geen
aandacht is voor patiënten
rechten.
„Het Medisch Gezondheids-
boek" (ƒ69,90) komt als
beste uit de bus.
„Elseviers medische ency
clopedie" (ƒ65) en „U en
uw gezondheid" (ƒ89,90)
kijgen de kwalificatie
„goed".
De pas op de marKt gebraente eleKtriscne tanaenoorstei interpiaK is niet beter dan
de zachte conventionele tandenborstel, dagelijks aangevuld met tandenstokers. Dit is
conclusie van een onderzoek gepubliceerd in het Nederlands Tandartsenblad (NT)
van januari.
In tegenstelling tot andere elektrische tandenborstels bewegen bij het pas op de
markt gebrachte Interplak-apparaat alleen de borstels. Elk van de tien gebundelde
borstels maakt 4200-maal per minuut een draaiende beweging. Ook verandert elke
bundel nog eens 46 keer per seconde van richting. Volgens de fabrikant worden op
deze manier de tanden en het tandvlees beter gereinigd dan bij ouderwetse tanden
poetsmethoden.
Op grond van haar test is het NT er niet van overtuigd dat het Interplak-apparaat
het gebit grondiger poetst. Bij gebruik van dit nieuwe apparaat moet de poetser vol
gens NT een zeer regelmatig gebit hebben, wil hij profijt hebben van de speciale
borstels. De producent van het apparaat spreekt over een zachte borstel, maar het
NT vindt de borstel te hard en te groot.
Voor patiënten met vast orthodontische apparatuur zou Interplak volgens NT van
pas kunnen komen.
Eén op drie wortel
heeft rot
Bij het kopen van wortels is het zi
goed op te letten. Kenners uit het gro
tevak knaagden de afgelopen weken
dienst van de Consumentenbond aan
drie soorten wortelen of penen die wt
ons land kennen: bospeen, waspeen
winterpeen. Zij kwamen tot de conclii
dat één op de drie aankopen „rot hefl
De meeste rot werd aangetroffen in w
terpeen, de minste in bospeen. Overig
is de wortel goed eetbaar nadat het ro
gedeelte is weggesneden. Volgens
Consumentenbond mankeert er ook
en ander aan de klasse- en herkomsta
duiding. Groenten kunnen worden
dergebracht in klasse extra, klasse I
klasse II; de indeling is afhankelijk 1
de grootte van de groene kop. De h
van de onderzochte verkopers vermf
de echter helemaal geen klasse.
ers elkaar tot steun proberen
te zijn. De Nederlandse litera
tuur die sindsdien over het on
derwerp is gepubliceerd, be
slaat een aardige boekenplank.
Desondanks kan „Schuldig ge
boren" ook de Nederlandse le
zer sterk boeien. Door de af
wijkende locatie: in landen
waar het min of meer „ge
woon" is kind van nazi-ouders
te zijn. Door de kwaliteit van
de interviews. En waarschijn
lijk vooral door het universele
van het thema. Want los ge
zien van de catastrofe „Twee
de Wereldoorlog": wie durft
het aan om in absolute zin te
beamen dat „mijn ouders goe
de mensen zijn/waren"? Sinds
ons gedwongen vertrek uit de
Hof van Eden sluimeren bij ie
dereen, al dan niet diep weg
gestopt, herinneringen aan si
tuaties waarin vader en moe
der zich onrechtvaardig toon
den, egoïstisch, laf, verrader
lijk.
Schokvast
In die zin staat niemands le
vensfundering schokvast en
moet ieder leren om te gaan
met de „foutheid" van zijn ou
ders. De situatie van Rainer,
Brigitte en al die andere nazi-
kinderen in het boek van Pe
ter Sichrovsky laat deze opga
ve zien in een honderdvoudige
vergroting. Mijn vader, een
nazi-generaal die de Tweede
Wereldoorlog beschouwde als
een gezelschapsspel. hoe
kan ik daarmee ooit in het rei
ne komen, hoe kan ik ooit op
zo'n fundering iets waardevols
bouwen
Brigitte kiest de strategie van
het begrip, de vergoeilijking.
Zij zweert bij de panacee dat
we allemaal slachtoffer zijn in
dit leven en vervuld van goe
de bedoelingen. Voor haar.
houdt zij staande, was het
nazi-verleden van papa nooit
een probleem: „Omdat ik trots
op onze vader ben. Hij bezat
de moed zich bij een beweging
aan te sluiten die een nieuwe
toekomst beloofde. Ik heb hem
altijd verdedigd, omdat ik hem
ook begrijp. Op school, tegen
leugenachtige leraren die plot
seling allemaal antifascisten
waren. Tegenover zogenaamde
vrienden die het opwindend
vonden om met de dochter
van een beroemde nazi naar
bed te gaan en tegen andere
vrienden die een voortzetting
Een Franse koning vlucht bij
dreigende oorlog door zijn im
mens grote park, dat reikt van
Versailles tot Marseille, ziin
land uit, waarbij hij de prach
tige aanleg, de perken, bloe
men en heesters danig bescha
digt met zijn voortijlend rij
tuig. Desondanks zijn de dui
zenden hoveniers verrukt: ein
delijk heeft hun koning het
park met eigen ogen gezien.
Of het Leidse, bejaarde echt
paar Jongeneel, dat bezoek
krijgt van de verloren ge
waande zoon Bob, die naar ei
gen zeggen een rijk zakenman
in de Verenigde Staten is ge
worden. Tijdens zijn bezoek
blijft voor het hekje van de
schamele voortuin de taxi, die
hem uit Schiphol hierheen
bracht, wachten. Het bezoek is
snel voorbij en van hun zoon
zullen de ouwetjes niets meer
horen. Vier jaar later voeren
zij weer dezelfde gesprekken
als altijd: „Het gaat over Bob,
altijd over Bob, maar tegen
over vreemden verbergen ze
hun leed".
Dat gebeurt in twee van de 23
nieuwe verhalen die J. M. A.
Biesheuvel bijeen bracht in
zijn onlangs verschenen bun
del „De angstkunstenaar". Op
vallend is dat het hier om nog
al korte verhalen gaat, terwijl
in de laatste Biesheuvelbun
dels verhalen toch een vrij op
merkelijke lengte konden
ben.
Opmerkelijk is de „E
rede", die als verhaal is
nomen. Hij is bedoeld
dankbetuiging bij „het vei
gen van de erepenning v«
stad Leiden 1986". „Ja, d
en heren, ik heb altijd ge
roept de auteur daarin uit
heb namelijk mijn hele 1
nog niets uitgevoerd. Nik
leerd op school, geen m
gedaan bij het studeren.
mocht ik als patiënt naai
gekkenhuis waar ik veel
en levenservaring heb
daan. Ik vond een goede
en begon voor de gra
schrijven. Meteen was ik
kend." Het geluk dat
steeds deelachtig is, ver
hem zo, dat hij op zeker
ment zijn eigen beschermi
grof beledigt, waarop die i
hem in elkaar slaat, zo
echter na te laten hem f
te blijven bezorgen.
De verhalen in deze bi
zijn iets minder bizar en
tastisch dan die van „G(
cirkel", Biesheuvels v
bundel, uit 1986. Maar ze
zeker niet om over te slai
JAN VERSTAF
J. M. A. Biesheuvel:
angstkunstenaar" Uit
Meulenhoff. Prijs ƒ26,5'
Swingend gingen vorige week
in Kasteel Oud-Wassenaar de
eerste Le Clic-camera's van
de hand. De firma had kosten
noch moeite gespaard om dit
produkt in Nederland te pro
moten. Een modeshow moest
het publiek ervan overtuigen
dat de felgekleurde camera's
inderdaad zeer geschikt zijn
als mode-accessoire. Een di-
xieland-bandje en de entoura
ge van het kasteel deden de
rest.
De collectie van Le Clic, be
kend van de klip-horloges,
bestaat uit drie soorten came
ra's uitgevoerd in alle kleuren
van de regenboog. Een mini
camera met verschillende de
signs (confetti, hot dogs, bal
lonnen), een pocket-camera
met ingebouwde flitser - bei
de met een 110 film - en de
iets luxere lichtgewicht disc
camera. De camera's worden
geproduceerd door Keystone
Camera Product in Amerika.
Het systeem van de Le Clic-
camera's is echter ontwikkeld
De klopboormachine is meer
geschikt voor klussen in huis
dan de accuboormachine en
de hamerboormachine. Tot
deze conclusie komt de Stich
ting Vergelijkend Waren On
derzoek na een test van,totaal
vijfendertig klop-, hamer- en
accuboormachines.
Bij de test kwamen diverse
aspecten aan de orde. De on
derzoekers hebben uitgepro
beerd of de machines goed
hun weg weten te vinden in
hout en metaal, of er goed
mee geschroefd kan worden
en of de hanteerbaarheid, vei
ligheid en duurzaamheid vol
doende zijn. Verder werd ge
let op het geluidsniveau en de
radio- en televisieontstorin^.
Bovendien werden de accu s
van de accuboormachines ge
test en werd bij de klop- en
hamerboormachines bekeken
of ze een granieten onder
grond aankunnen.
Bij de geteste klopboormachi
nes zijn geen „matige" of
„slechte" exemplaren, „zeer
goede" evenmin. De onderlin
ge verschillen in prestatie zijn
dan ook niet groot. Herrie
maken ze allemaal, goed klop
boren kunnen ze geen van
alle. De grootst» verschillen
komen voor in de prijzen; die
variëren van tachtig gulden
tot het vijfvoudige daarvan.
Het prijsverschil komt tot ui
ting in de mogelijkheden die
de machines hebben, zoals
een variabel toerental, meer
dere „versnellingen", speed
control en een instelbaar
maximum toerental. Ondanks
de lage score die de machines
opleveren als het om klopbo
ren gaat, meent de Stichting
VWO dat de prestaties vol
doende zijn voor huis-tuin-en-
keuken-gebruik.
Hamerboormachines doen het
aanmerkelijk beter in graniet.
Logisch eigenlijk, want zo'n
machine hamert, terwijl een
klopboormachine alleen maar
klopt. Zes van de zeven ha
merboormachines worden
„goed" bevonden, hoewel ze
allemaal erg veel herrie ma
ken. De uitzondering vormt
het „matige" type dat aan het
eind van de duurzaamheid
stest problemen gaf met het
hamermechanisme. Bij een
relatief dure machine mag dit
natuurlijk niet voorkomen.
Toch jammer, want dit appa
raat is wel de enige hamer
boormachine die een toerental
kan bereiken dat vergelijk
baar is met dat van een klop
boormachine. Bovendien
heeft dit type het voordeel dat
er gewone boren in passen.
De andere hamerboormachi
nes zijn uitgerust met een zo
genaamde SDS+ boorkop.
Daar moeten speciale boren
in, die weliswaaar beter, maar
ook veel duurder zijn.
Bij de twaalf accuboormachi
nes is er slechts één die het
met „matig" moet doen. Deze
machine, die overigens kort-
„Mijn ouders zijn /waren goede
mensen". Wie dit kan beamen
bouwt zijn leven althans op
een stevige fundering. Welke
constructie-fouten er verder
ook gemaakt worden des
noods begint men maar weer
eens helemaal opnieuw de
basis is betrouwbaar.
De vader van Rainer (38 jaar)
en Brigitte (43) was nazi-gene
raal bij de Wehrmacht. In een
interview dat de Oostenrijkse
schrijver Peter Sichrovsky het
tweetal afnam, vertelt Rainer
vol bitterheid over zijn vader:
„Hij stelde bij de generale staf,
samen met andere collega's,
plannen op voor noodzakelijke
veldtochten tegen Untermen-
schen. Hij verschafte de Duit
sers Lebensraum, bracht ze je
never uit de Oekraine, aarao-
lie uit Roemenië en kolen uit
Polen. Voor hem was de oor
log een gezelschapsspel met
bonte vlaggetjes op de land
kaart. Een paar divisies naar
het noorden, een paar naar het
zuiden. Vliegtuigen naar
rechts, tankformaties naar
links. En de zege is net zoveel
waard als een goede zakelijke
overeenkomst".
De mini camera is uitgevoerd met een 27 mm lens en een poc
ketfilm. Hij is leverbaar in 17 verschillende designs. Door zijn
verpakking in een waterdichte plastic box is de camera ideaal
voor bij voorbeeld water- en wintersporters.
foto: pr
door Kodak.
Als het aan Le Clic ligt, be
hoort het „saaie zwarte foto
toestel" voorgoed tot de verle
den tijd. De firma heeft er
alle vertrouwen in dat teena
gers overstag zullen gaan voor
deze camera's vanwege „het
hippe en de gekke kleurtjes".
In het buitenland zou het pro
dukt al een ware rage ontke
tend hebben. Of „het hippe"
ook in Nederland aan zal
slaan, is nog even afwachten.
Vanaf deze week gaat Le Clic
de verkoop van de camera's
aanbieden aan boetiekjes en
warenhuizen.
De klopboormachine kan bij allerlei eenvoudige klusjes wor
ingezet. foto
geleden uit produktie werd
genomen, blijkt over een
slechte accu te beschikken.
Accuboormachines zijn, door
dat ze een laag toerental heb
ben, bij uitstek geschikt voor
het in- en uitdraaien van
schroeven. Ook kunnen deze
machines erg makkelijk zijn
op plaatsen waar men met
een normale boormachine
moeilijk bij kan. De machines
zijn namelijk lichter in ge
wicht en ze hebben uiteraard
geen snoer. Voor het zv
werk zijn ze niet gesel
vermogen en toerental
hiervoor te laag en de acc
te snel uitgeput.
De brochure met de voll
ge testresultaten is
krijgbaar door overmak
van 3,50 op post)
1477321 ten name van
Stichting Vergelijkend
ren Onderzoek in Den H
onder vermelding
„boormachines".
Rainer constateert daarmee
dat hij min of meer bodemloos
in het bestaan staat. Een vader
die de Tweede Wedreldoorlog
speelde als een gezelschaps
spel! Voor zus Brigitte is dat
gapende gat onaanvaardbaar.
En haar oplossing is de oor
logsmisdaden van de vader te
vergoeilijken. Zij probeert vas
te grond onder ae voeten te
krijgen door de blik vooral te
richten op de lieve kanten van
papa en het harde lot dat hem
na de oorlog trof.
Brigitte tot Rainer: „Jouw cy
nisme brengt je geen stap ver
der. Hij was je vader! En ik zie
je nóg op zijn schoot zitten ter
wijl hij je verhaaltjes voorleest.
Ik zie je in onze tuin met hem
voetballen en ik zie je bij wan
delingen zijn hand zoeken,
omdat je moe en uitgeput was.
Hij was een vader voor ie, een
voorbeeld en een held. Je wist
niets van zijn verleden en het
zou je ook niets hebben kun
nen schelen. Toen jij werd ge
boren, was de oorlog voorbij.
Je hebt de laatste maanden
van de chaos niet meege
maakt. Wat weet jij van bom
men, vluchten voor de Russen,
de angst in de familie toen va
der werd gearresteerd? En
toen ook nog zijn veroordeling.
Vader heeft vier jaar in
de gevangenis gezeten".
De wijze waarop kinderen en
kleinkinderen van nazi's om
gaan met het verleden van
hun ouders is het centrale the
ma van het oorspronkelijk in
het Duits verschenen inter
view-boek „Schuldig gebo-
die de Tweede Wereldoorlog beschouwde als een gezelschaps-
foto: pers unie
kende de publicatie, april vo
rig jaar, de ontdekking van
een nieuw onderwerp en leid
de tot een golf van vervolg-
publicaties. In ons land was
een en ander al in 1981 ge
beurd. Toen werd, mede op
initiatief van wijlen ds. A.
Klamer, de werkgroep „Her
kenning" opgericht, waarin
kinderen van NSB-ers en SS-
ren". Auteur Peter Sichrov
sky, zelf een 40-jarige jood
wiens ouders aan de nazi-ter-
reur wisten te ontkomen, bun
delde in het werkstuk een
reeks vraaggesprekken met
kinderen van Duitse en Oos
tenrijkse beulen en ambtena
ren, generaals en doorsnee-
meelopers.
In het Duitse taalgebied bete-
