Opkomst en neergang
van de „koning van
het onroerend goed"
Professor Oort: Discussies
koopkrachtplaatjes absurd
Verband tussen eten en»
gedrag niet aangetoond
Paspoort verkrijgbaar vanaf 1 april
Nieuwe orders voor
Siemens Nederland
Nationale
campagne
voor brand
veiligheid
BIJ MILJOENENWINST GAAT PRIJS OMLAAG
BINN £NL AND/BUITENLAND
SaideaQowami
VRIJDAG 5 FEBRUARI 19&3 PAGINA
MAASTRICHT De wijze waarop politici om
springen met de zogenaamde „koopkrachtplaatjes"
die inkomensverschuivingen moeten aangeven
grenst aan het absurde. De onzekerheidsmarge
is vaak vele malen groter dan het geregistreerde
effect, dat niet zelden tot in tienden van procenten
wordt berekend. Er is hierbij sprake van een pseu-
do-exactheid, die leidt tot verstarring en een
opeenstapeling van compenserende maatregelen.
Dat zei prof.dr. C.J. Oort vandaag in Maastricht bij de aan
vaarding van zijn ambt als hoogleraar geld-, krediet- en
bankwezen aan de Rijksuniversiteit Limburg. Oort spreekt
over het typisch Nederlandse gemillimeter rond de koop
krach tplaatjes en over een „dictatuur van de status quo",
maar dan een die op pseudo-kennis is gebaseerd. In het le
ven van ieder mens verandert voortdurend zoveel dat klei
ne effecten van overheidsmaatregelen, zoals die in de
koopkrachtplaatjes worden getoond, een overdreven bete
kenis krijgen in vergelijking met veel belangrijker zaken
als promotie, gezinsuitbreiding, het kopen van een huis en
zo meer, aldus de hoogleraar. „Laten we toch in hemels
naam ophouden met het berekenen en publiceren van cij
fers in een mate van detail die geen enkele basis heeft in
de realiteit, maar waar de politiek vervolgens niet omheen
kan", riep hij uit.
Tien jaar geëist
voor heroïnehandel
BREDA Officier van justitie mr. W.
Tielkemeijer heeft gisteren voor de Bre
dase rechtbank tegen de 49-jarige Bre
dase S.B.-G. een gevangenisstraf van
tien jaar geëist. De vrouw gaf toe dat zij
in 1987 de invoer van 7 kilo heroïne
heeft uitgelokt en geregeld. De heroïne
was afkomstig uit Pakistan. Volgens de
officier van justitie was de vrouw de
spin in een web van één of meer heroï
nelijnen. Die van Amsterdam naar Ven-
lo liep via haar woning in de Bredase
binnenstad. De officier noemde haar ge
drag des te schrijnender, omdat zij zelf
enkele verslaafde kinderen heeft. Hii
verdenkt haar ervan al een groot aantal
jaren in de drugshandel actief te zijn.
VOORLICHTINGSBUREAU VOOR DE VOEDING:
DEN HAAG Het voorlich
tingsbureau voor de voeding
ontkent in een verklaring dat
het eten van extra vitaminen
en mineralen een positief ef
fect op intelligentie en gedrag
heeft. Beweringen van de
Amerikaanse criminoloog
Schoenthaler over het ver
band tussen voeding en gedrag
(zoals hij die onlangs herhaal
de op een congres in Zeist) be
rusten volgens het voorlich
tingsbureau op ondeugdelijk
onderzoek. „Zijn onderzoeken
vertonen zeer grote tekortko
mingen in opzet en analyst",
aldus het bureau, dat er vanuit
gaat dat „voeding geen belang
rijke factor is bij het optreden
van gewelddadig gedrag". Vol
gens het bureau is het gevaar
lijk om het tegendeel te
ven omdat 'dat „de aandi I
kan afleiden van de werk
ke oorzaken van het gedrag
kan leiden tot het geloof
voeding, in plaats van het
dividu, controle heeft over
verantwoordelijk is voor
mands gedrag".
DEN HAAG Zo'n ze
venduizend keer per iaar
wordt door een klein
vonkje of vlammetje een
heel huis in lichterlaaie
gezet. Daarbij verliezen
meer dan zestig mensen
het leven en moeten meer
dan 1600 gewonden in een
ziekenhuis worden opge
nomen. Om daar iets te-
§en te doen gaven de
tichting Consument en
Veiligheid en het Natio
naal Brandpreventie Insti-
tuuut gisteren het start
sein voor een landelijke
campagne „Brandbeveili
ging rond het huis".
De campagne die tot stand is
gekomen in nauwe samenwer
king met het ministerie van
WVC en binnenlandse zaken,
gaat twee jaar duren. De be
doeling is dat in het jaar 2000
het aantal branden met twin
tig procent is teruggebracht.
De Nederlandse bevolking
wordt onder andere door een
spot op Postbus 51 en een
groot aantal folders, uitgebreid
ingelicht over het brandveili-
ger maken van de huisomge
ving. Volgens drs. M. Stolp, di
recteur van het Nationaal
Brandpreventie Instituut
(NBPI), wordt de schade door
brand geschat op ruim 125
miljoen gulden per jaar. „On-
geveer vijftigduizend kleine
brandjes per jaar in Nederland
kunnen gelukkig door de be
volking zelf worden geblust.
Vaak loopt het goed af, maar
als de brand doorzet is ieder
een altijd weer overrompeld
en verbaasd over de snelheid
van het vuur en de enorme
rookontwikkeling".
De meeste branden (42%) on-
staan beneden in het huis: in
de woonkamer en keuken.
Ongelukjes met vuur komen
in de keuken weer anderhalf
keer zoveel voor dan in de
woonkamer. Volgens Stolp zijn
de moderne open keuken en
open trap vaak de boosdoener.
Leden LHV
akkoord met
kostenvergoeding
UTRECHT De ledenverga-
dering van de Landelijke
Huisartsen Vereniging (LHV)
heeft zich gisteren akkoord
verklaard met de vergoeding
van praktijkkosten van huis
artsen. In januari bereikten
LHV en staatssecretaris Dees
(volksgezondheid) overeen
stemming over de hoogte van
die vergoeding. Jaarlijks krij
gen de huisartsen van de over
heid nu 35 miljoen gulden
voor verhoging van de prak
tijkkostenvergoeding. Al vorig
jaar zijn de LHV en de organi
saties van ziekenfondsen en
particuliere verzekeraars het
na jaren onderhandelen eens
geworden over de verhoging.
Daarmee was een bedrag van
74 miljoen gulden gemoeid.
Dees keurde die overeenkomst
niet goed omdat hij het bedrag
te hoog vond. Het overleg
werd afgebroken, maar in de
cember hervat. Het toen be
reikte compromis is nu door
de leden van de LHV goedge
keurd.
(Vervolg van de
voorpagina)
DEN HAAG De deze
week overleden Reinder
Zwolsman had een naam
die geen enkele Neder
lander onbekend was.
Hij had het imago van
een daadkrachtig zaken
man met een leven vol
loftuitingen, maar ook
kritiek. Naast de vele
successen waren er ook
verdachtmakingen en
tactloze blunders.
Reinder Zwolsman werd op
29 augustus 1912 in Maassluis
geboren. Zijn vader was
loods. Reinder was de jongste
in een gezin van zes kinde
ren. Na de HBS in Rotterdam
ging hij naar de kweek
school, waar hij „wegens ge
brek aan pedagogische kwali
teiten" na een jaar wegging.
Voor een zangstudie meldde
hij zich bij het conservatori
um. Ook daar liep het mis.
Hij wilde tenor worden, maar
bleek een bariton te hebben.
Uiteindelijk leerde hij in het
aannemingsbedrijf van zijn
oom de financiële kant ken
nen van het bouwbedrijf. Hij
werd makelaar-taxateur en
verwierf in 1936 de aandelen
van NV Abex, een onroe-
rend-goedmaatschappijtje in
Den Haag. Toen brak de oor
log uit.
Bunkers
Over Zwolsman in de bezet
tingsjaren zijn krantepagina's
volgeschreven en het naplui
zen van zijn handel en wan
del heeft BVD-functionaris-
sen waarschijnlijk hoofdpij
nen bezorgd. Na een voorar
rest van elf maanden ver
scheen Zwolsman eind '46
voor het Bijzonder Gerechts
hof. Hij werd verdacht van
„hulpverlening aan de vij
and' hetgeen de dood van
een Nederlander tot gevolg
had, alsmede „illegale handel
in goederen", waarbij hij on
der begeleiding van de Si-
cherheitsdienst bij burgers
geld, goederen, drank en
voedsel opeiste.
De aanklager noemde hem
een „operettefiguur", maar
sluitende bewijzen kon hij
niet leveren. Het onderzoek
liep vast in een brei van te
genstrijdige verklaringen
van invloedrijke vrienden en
vijanden en van de verdach
te zelf. Zwolsman werd vrij
gesproken en zelfs gerehabi
liteerd toen koningin Juliana
hem in 1951 „wegens ver
diensten in het verzet" on
derscheidde met de Bronzen
Leeuw. Het mysterie is altijd
gebleven. Was Zwolsman
verzetsheld of collaborateur?
In zo'n geval gaat volkswijs
heid voorop: bij gewone Ha
genaars en Scheveningers
ging Zwolsman over de tong
als „de bunkerbouwer van de
moffen".
Fortuin
Vaststaat, dat Zwolsman in
de bezettingsjaren een for-
Zwolsman werd vrijgesproken
van „hulpverlening aan de vij
and" en zelfs gerehabiliteerd
toen koningin Juliana hem in
1951 „wegens verdiensten in
het verzet" onderscheidde
met de Bronzen Leeuw, foto:
anp
tuin verdiende met het opko
pen van goedkope, doch voor
die tijd opmerkelijk goed flo-
rende onroerend-goedmaat-
schappijtjes. Met dat geld
kocht hij na de bezetting van
enkele neven de NV Aanne
mingsbedrijf, voorts de NV
Nassaulaan in onroerend
goed en stichtte hij de Vere
nigde Aannemingsbedrijven
NV Zwolsman (VAM). Fusies
leverden Invervam en HBM
op - vandaag de dag.onder
deel van de Hollandse Beton
Groep in Rijswijk. Eind jaren
vijftig trok Zwolsman zich
terug uit de aannemingssec
tor, ging in onroerend goed
en kocht de Landbank die la
ter opging in de Zwolsman
Groep NV.
In 1962 verwierf Reinder
met zijn zuster Pietertie zeg
genschap over de Exploitatie
Maatschappij Scheveningen
(EMS). Deze bezat in Scheve
ningen onder meer het toen
bouwvallige Kurhaus, het
Grand Hotel en het Palace
Hotel. Ondergewaardeerd
onroerend goed, waarvoor
Zwolsman prachtige verbou-
wings- en exploitatieplannen
ontwikkelde die met veel
vertoon onder de aandacht
van „deskundigen" en het
publiek werden gebracht. Be
hulpzame effectenmakelaars
krikten de koers van de
EMS-aandelen op en deze
schoot echt omhoog toen ook
het grote publiek toehapte.
De koers steeg in enkele
maanden met honderden
procenten en daalde in de ja
ren daarna tot veertig pro
cent toen de eerste kopers
verkochten. De slachtoffers,
vele duizenden kleine aan
deelhouders, bleven achter
met aandeeltjes van niks.
Koning
Zwolsman bevond zich in
middels op het hoogtepunt
van zijn carrière en populari
teit. In de media heette hij
„Koning van het onroerend
goed" en „Reinder de Eer
ste".
De aandelen EMS deden het
toen nog goed; het maat
schappelijk kapitaal werd
met tientallen miljoenen uit
gebreid en met dat geld
kocht de EMS jarenlang alles
wat los en vast zat, met name
hotels en grote restaurants.
Niet om de exploitatie met
kracht aan te vatten, maar
om de zaken ooit te verbou
wen tot kantoorruimte, waar
naar in die dagen veel vraag
was. Er zat echter veel waar
deloos spul onder en die mis
kleunen - vooralsnog on
zichtbaar voor de buitenwe
reld - brachten Zwolsman al
gauw in geldproblemen.
Door nooit opgehelderde oor
zaak brandde in december
1964 het gebouw van Kun
sten en Wetenschappen af,
een roemrucht gebouw in
Den Haag. Zwolsman, de ei
genaar, was daarmee in één
klap van de jaarlijkse verlie
zen van een ton verlost.
Niettemin was de EMS-schat-
kist in 1965 zo leeg, dat een
bank beslag legde op de en
treegelden van de Scheve-
ningse Pier, toen reeds door
Zwolsman verbouwd, maar
verliesgevend. Het ging
steeds sneller bergafwaarts;
in 1971 sloten het Kurhaus
annex restaurant en het
Grand Hotel. Hotels en res
taurants in Noordwijk, Rot
terdam en Arnhem volgden.
In 1972 moest Zwolsman zijn
aandeelhouders een verlies
van 33 miljoen over 1971 pre
senteren. Er waren geen re
serves meer. Op de aandeel
houdersvergadering klonk
een hard boe-geroep.
Uit het jaarverslag van 1972:
„Aankopen en taxaties van
onroerend goed zijn de afge
lopen jaren gebaseerd ge
weest op de mogelijkheid om
iets met deze gebouwen te
doen". Er was echter niets
mee gebeurd en de afwaarde
ring zorgde voor verliezen
van tientallen miljoenen. De
jarenlange overwaardering
van het onroerend goed kon
overigens alleen tot stand ko
men dank zij overmatig be
hulpzame makelaars, accoun
tants en belastingdeskundi
gen.
Er restte Reindert Zwolsman
niets anders dan uitverkoop
van zijn eenmanszaak, het
EMS-rijk. Echter niet van
zijn woonhuis in Den Haag,
z'n Wassenaarse villa, zijn
Cadillac, Bentley, Dafje, golf
baan, manege, drie boten en
jachthaven. Ook niet van zijn
buitenhuis annex paleisje in
Loosdrecht, waar hij regel
matig uitbundige party's
hield waar politici, managers,
artiesten en andere vooraan
staande lieden zich graag aan
elkaar lieten zien.
Euromast
De in begin 1964 gekochte
Euromast in Rotterdam werd
verkocht en het Doelenhotel
in Amsterdam verdween uit
het pakket. Terwijl een com
missie van vijf „wijze man
nen" vergeefs een beroep op
Zwolsman had gedaan om op
te stappen, kozen vele EMS-
directeuren één voor één het
hazepad. Het waren mensen
die elders in het bedrijfs
leven een goede naam had
den opgebouwd en aange
trokken waren door het grote
geld van Zwolsman.
Reinder zelf bleef proberen,
maar de gemeente Den Haag
wilde niet meer met hem in
zee. Al in 1963 stond de ge
meenteraad huiverig tegen
over de toen nog groeiende
machtspositie van de gigant
en men keurde een plan van
Zwolsman af voor de bouw
van een winkelcentrum in
Mariahoeve. Van 1968 af
deed de gemeente hetzelfde
met zijn plannen voor ver
nieuwing van Scheveningen.
Jarenlange onderhandelin
gen vol strubbelingen leid
den niet tot overeenstem
ming.
1974 werd een rampjaar voor
Zwolsman of in elk geval
voor een aantal van zijn ge
renommeerde bezitingen. In
de eerste helft van dat jaar
brandden verschillende
EMS-bezittingen uit. Zoals
het oude landhuis Backersha-
gen in Wassenaar, het ver
maarde Grand Hotel in Sche
veningen en het Palace Ho
tel. Zwolsman trad af als pre
sident-directeur van de EMS
en werd commissaris. Het vo
rig jaar ter ziele gegane Bre>-
dero bouwconcern uit
Utrecht nam de overblijfse
len van de verliesgevende
Scheveningse boedel over.
Daarmee kwam een defin
tief einde aan de lang stuip
rekkende EMS. Het was h
faillissement van het compl i
te Zwolsman-rijk, waarin, a
dus een reeks opzienbaren*
artikelen enkele jaren lati
in het weekblad Vrij Nede
land, vele vooraanstaand
lieden uit het bedrijfsleve j
en de landelijke en plaatse!
ke politiek compromitterei I
de rollen hebben gespeeld.
De droom van Reind
Zwolsman was een gehe
herbouwd Scheveningen.
vele branden hebben de w
ertoe geplaveid, maar de w
deropbouw van de badplaa
tot één groot horeca-circus
door het ook al failliete Br
dero uitgevoerd en
steeds in volle gang. Juist
de periode dat er weer niei
we impulsen worden geg J
ven tot ontwikkeling van
badplaats en het Schevenin r
se havengebied, komt het b
richt van het overlijden vj
Reinder Zwolsman. Reindi,
de Eerste, die zijn hart ai
Scheveningen verpand ha'
en ooit een sloopvergunnii5
voor het Kurhaus vroeg
HENK ENGELENBUR
(Van onze
parlementaire redactie)
DEN HAAG - Als er niets
meer tussenkomt, zijn de
eerste nieuwe fraudebe
stendige paspoorten vanaf
1 april verkrijgbaar. Ver
rassend in het kamerdebat
over de paspoortaffaire,
dat gisteren werd afgeslo
ten, was het nadrukkelij
ke voorbehoud (een soort
,ja, mits"), dat de VVD
maakte. Dat leidde tot een
vinnige botsing met coali- nu spoedig te kunnen afron
tiegenoot CDA. den
beurt; die beslissing is in han
den van de Stichting KEP
bijwoonde, deelde die mening.
Motief van de VVD was het Wel vond hij, alles overziende,
nog grote aantal onbeantwoord dat „het beter had gekund en
gebleven vragen. Twee moties beter had gemoeten'Politieke
Premier Lubbers die het debat Controle die de aandelen van
van afkeuring, ingediend door
D66, PPR en PvdA haalden
het niet. Staatssecretaris Van
der Linden (buitenlandse za
ken) die toegaf zich door de
VVD „enigszins overvallen" te
voelen, blijft echter uitgaan
van de geplande invoeringsda
tum. Hij zei er het volste ver
trouwen in te hebben de zaak
KEP in handen heeft en die
onder leiding staat van top
ambtenaar Jacobs van Buiten
landse Zaken. Inmiddels is ook
SUSKEENWISKE DE EDELE ELFEN
Inerlin mof en
mij nlrf Awïj/H-
nef Jiff4...
(c) Standaard Ultgeverll/Wavery Productions
gevolgen wilde hij daar echter bekend geworden dat KEP
niet aan verbinden. De huidi- aan Philips ongeveer een mil-
ge minister van defensie Van i0en gulden schadeloosstelling
Eekelen, die destijds staatsse- betaalt voor het niet doorgaan
van de levering van computers
aan de gemeentep.
„Formalist"
Zoals te verwachten was, liep
zijn politieke positie geen echt
gevaar. Hij erkende verant
woordelijk te zijn voor de boe
del die Van Eekelen had ach-
cretaris van buitenlandse za
ken was en door de Algemene
Rekenkamer als hoofdschuldi
ge beschouwd wordt, kon naar
de mening van Lubbers uit
staatsrechtelijk oogpunt moei
lijk in dit debat ter verant
woording geroepen worden.
Als de Kamer dat „apart" zou
willen doen dan staat haar dat tergelat maar voegde eraan
vrij, stelde hij in een reactie op ai* a^u^* a*.
d«iatoe zich in dit debat m de eer-
tievoorzitter
maakte. Maar hij liet duidelijk
doorschemeren het mosterd na
de maaltijd te vinden omdat
uiteindelijk toch aan de be
langrijkste wensen was vol
daan: namelijk de invoering
van een redelijk betaalbaar,
fraudebestendig paspoort.
Onbevestigde berichten als zou
paspoortuitgever KEP BV al
snel een winst van 150 miljoen
kunnen boeken, verwijst Van
der Linden richting prullen
bak. „In de ramingen zijn we
er van uitgegaan, dat de eerste
winst - en dan gaat het om
nog maar enige miljoenen -
niet voor 1992 te verwachten
is. Mocht er om welke reden
dr.- ook plotseling eerder en
meer geld uit komen, dan zal
ik dat gebruiken om de prijs
die de burger voor het pas
poort moet betalen, te verla
gen". zegt hij desgevraagd. Het
bedrijf KEP bepaalt namelijk
niet zelf wat met de winst ge-
verdedigen. Dat leidde tot hef
tig verzet bij D66 en PvdA die
hem ervan betichtten voor zijn
totale politieke verantwoorde
lijkheid weg te lopen.
Ook de VVD'er Wiebenga die
als coalitiegenoot zich buiten
deze discussie gehouden had,
vond de opstelling van Van
der Linden niet correct. Van
Weezei (CDA) noemde de libe
raal een paar maal spottend
jrmalisten bleef Van der
Linden onomwonden „het
groene licht" geven. Volgens
Wiebenga verkwanselde Van
Weezei daarmee zijn functie
als „gekozen controleur" van
het gevoerde beleid, door met
zijn eindoordeel niet te wach
ten totdat de Kamer de pas-
poortwet zelf behandelt. Die
wet geeft het nieuwe paspoort
een wettelijke basis en komt
over een paar weken aan de
orde. De invoering van het
paspoort zelf staat daar vol
gens Van der Linden buiten.
DEN HAAG - Siemens
Nederland heeft in de af
gelopen weken enkele be
langrijke orders weten te
verwerven. Onder meer
op grond van deze orders
verwacht de dochteron
derneming van het Duitse
concern dat de omzet in
het lopende boekjaar (tot
oktober 1988) 7 tot 8 pro
cent zal toenemen.
De Nederlandse landmacht
heeft voor enkele tientallen
miljoenen guldens aan mobiele
telecommunicatie-apparatuur
besteld. Voor 12 miljoen gul
den levert Siemens telefoon
centrales voor het openbare
net van de Nederlandse Antil
len en voor de Nederlandse
Spoorwegen in Rotterdam gaat
Siemens Nederland de elektro
nische seinbeveiliging leveren
en installerén. Deze order is
goed voor 15 tot 20 miljoen
gulden.
Onder invloed van afschrij
vingen ten behoeve van uit
breiding van het hoofdkantoor
in Den Haag, welke deze zo
mer zal aanvangen, zal de net
towinst op een ongeveer gelijk
niveau uitkomen, aldus hoofd
directeur Von Witzleben gis
termiddag bij de presentatie
van het jaarverslag over 1987.
Von Witzleben, die ir. J.
Thierry vorig jaar is opge
volgd, sprak de pers nog in het
Duits toe. Hij heeft er reeds
veertig Siemens-jaren op zit
ten, onder meer in Pakistan en
Finland.
Nu steeds meer gasgestookte
centrales overschakelen op
olie- en kolenstook, verwacht
Siemens Nederland dat de
SEP, de gezamenlijke elektri
citeitsproducenten, binnenkort
orders zal plaatsen voor ont
zwavelingsinstallaties. Voor de
deur staat verder de nieuw
bouw van drie nieuwe elektri
citeitscentrales. Siemens ver
wacht dat het bedrijfsleven de
orders voor de bouw van de
eerste, de Amercentrale, dit
jaar tegemoet kan zien.
De order van de NS is waar
schijnlijk de eerste uit een
reeks. Momenteel worden de
seinen en overgangen van de
spoorwegen per baanvak be
diend door NS-funqtionarissen
op de verschillende stations. In
Hilversum is vorig jaar met
succes geëxperimenteerd met
elektronische beveiliging en
bediening. In de komende
maanden mag Siemens derge
lijke elektronica introduceren
op de baanvakken in en om
Rotterdam Met een simpele
druk op de knop kan de trein
machinist dan alle seinen en
overgangen op zijn tracés in de
gewenste kleur en stand zet
ten. Siemens verwacht dat de
NS in de loop der jaren ook
andere baanvakken van deze
elektronica zullen voorzien.
Siemens Nederland behoort
niet tot de vaste PTT-leveran-
ciers van telefonie-apparatuur,
maar zal na 1 januari 1989,
wanneer de PTT een NV
wordt, „een wezenlijk aandeel
van deze markt nemen", zo
voorspelde Von Witzleben. „In
andere landen waar de telefo
nie al werd geliberaliseerd, za
gen de nationale PTT's hun
marktaandeel zakken tot ze-
