fina
CEL
IILVERSUM - De speedboten ra-
loekemipn krankzinnig sne' over de Am-
Idus: „viel en door de Amsterdamse
naatschiachten. En weer achteruit. Merk-
°P van(,aardig gezicht. Politiesirenes gaan
ileutelwiu, en uit. Een Mokums draaiorgel
ir onderir^dt door een politieauto aan
1 wel garden gereden. En herstelt zich op
:n dat' opiraculeuze wijze. De brokstukken
basisbcan het met musicerende figuren
i hebbeigrsierde Perlee-orgeltje vliegen te-
wordl fg "aar waar ze oorspronkelijk
morden en achter me klinkt een
tem: „Dat geluid van die klap zit
liet goed in het midden, kan dat
inders?".
prof. H
pier tev^egisseur Dick Maas. Bezig aan de
rte hanenixage van zijn nieuwste film, Amster-
ities blijjamned. Op 11 februari in zo'n tachtig
ster Hflcderlandse bioscopen te zien. De ver-
tan tijdfachtingen zijn hoog gespannen. De
van hetlunts en de speciale effecten worden
ire enquhaar met mondjesmaat aan de publici
se oeit vrijgegeven. In de bioscooptrailer en
m voor.jp de tv voorlopig alleen dat orgel, een
ticipantyk in een rondvaartboot, een stuk
j vaak ®eed boo trace en een in vuur opgaande
koopleepboot. Waar de film nu exact over
als iemfeat blijft helemaal een goed bewaard
lie wil deheim. Ja, een thriller over mysterieuze
extra Soorden rond de Amsterdamse grach-
;t de koengordel. Meer niet. Een film met een
geen ruijnipoog naar Hitchcock, Brian de Palma
Iruk opin John Carpenter, zeggen de makers,
gesteldeianavond wordt (Avro, Ned. 2, 20.35)
een zeken grotere tip opgelicht via de docu-
r mij ementaire „The making of Amsterdam-
el tegeKd". Dick Maas en consorten maken
lar wijfet wel spannend. Potvermokum. Het
jéeft iets Amerikaans.
3rdcn tfp'mer* Dick Maas kun je zonder veel
iit vinJrer^rÖv^nS de Steven Spielberg van het
Met kijederlandse filmen noemen. Met Lau-
'eheimfns Geels samen heeft hij het produk-
de ma<|e^e^rÖ^ ^irst Floor Features, dat ook
geldt bi|'ms van anderen produceert (in het re-
de opfnte ver,eden Alex van Warmerdams
it het <rcccsrïlm Abel). De distributie van zijn
?r eigen31,ris WOfdt verzorgd door First Concor-
'n de nje Pictures (een samenwerking tussen de
jze vcrJnafhankelijke Haagse filmdistributeur
gd vaiïoncor^e ^''m en bet e'Ben First Floor
Is oelijfeatures.) Maas' eerdere films De Lift
orm dai!n Flodder werden hits van jewelste en
en waal133^0 m bun eentJe een heel jaar voor
irding ie Nederlandse bioscoopwereld goed.
zo maf'odder tr°k drie mi'joen mensen. Een
veel terfbu,eus aantal bezoekers dat waar-
justitielehijnlijk niet meer geévenaard zal
nstige forden- Niet gek dat bij de opnames
gers zuKan Amsterdamned enkele producers uit
ren de^e nabÜe omgeving van Steven Spiel-
1e man£erg cen kijK)e kwamen nemen. Gaat
moet Maas het hogerop en verder weg
Of dilfoeken?
vind ik
ovcrhepAMBAL
komeri
lang toP'ck Maas, bij een hamburger met een
draafmpreekje sambal in de kantine van Meta-
meer sound, onderdeel van het faciliteitenbe-
inagemtfrijf Cinecentrum: „Die producenten
het rehebben gewoon wat rondgekeken. Toen
genielLaurens en ik in Amerika waren, zijn we
t bestuook bij Spielberg op bezoek gegaan. Ze
alen je hebben speciaal voor hem op het terrein
van Universal Studio's zo'n hacienda ge
bouwd. Daar zit z'n kantoor. Een beetje
op de gezelligheidstoer ingericht. Met
sj een crèche voor de kinderen. En de re-
ei sseurs met wie Spielberg samenwerkt,
islijst toa's Robert Zemeckis van Back to the
oordrefuture' hebben erachter hun eigen kan-
;w sprioort-'cs- Dat heet daar „Making movies
s volgt p'hile you wait". Films maken terwijl u
an eenr'achl- Spielberg is een groot voorbeeld
itste jaf001^ me- ^'Jn films zÜn optimaal qua
Dat lfemP° en entertainment. Ik heb ze alle-
jlitiestjp133'' mel een groot woord, „geanaly-
hromePeer(P Maar het buitenland voor me-
een afe'^ Het hangt helemaal van de aanbie-
mdenzP'Hë hebben hier tenslotte ons be-
,e orgajdrijf. We produceren films. Dat komt in
toom re eerste plaats. Het wordt anders als
hij 0*en Spielberg echt met een leuke film
wantovoor Je zou komen. Die je niet mag la-
eenmilen liggen. Maar voorlopig loopt het zo'n
tt hij dvaart niet met dat buitenland. Iedereen
Irift eineP dat we' nadat De Lift was aange-
ht le v(kocht door Warner Brothers, maar ik
;troomjheh misschien twee, drie scenario's bin-
i de vinen8ekregen. En dat was eigenlijk niks.
dat jDus neem ik 't allemaal maar niet al te
:t denkF"635"-
waarbd"^001" een Faul Verhoeven lag dat an-
daarvcfders. Die maakt in Amerika met Robo-
met ac°P misschien wel z'n beste film tot nu
schijnlltoe- Maar hij werd een beetje uitgesche-
looienften door de Nederlandse pers. Als ik
uifd. ibcm was geweest zou ik ook verdwenen
i met dz'jn naar een land waar je lekker je gang
pening|kunt gaan. Na Flodder heb ik ook wel
sstandqwat vervelende reacties gehad. Maar niet
-tvloei3zoa's Fau'- Die kon hier geen goed meer
steem faoen. Een filmer als hij zit natuurljk wel
lolen a'n een heel andere positie dan ik. Ik
en huischrijf tot nu toe al mijn verhalen zelf.
'erwerflHij moet wachten tot wat hij aangebo-
sruitgal^en krijgt. Ik bedenk een leuk verhaal en
"humal'k ga er mee aan de slag. Ik ben wat dat
g zalfhetreft onafhankelijker. En wij produce
nt :ren onze films zelf. Nóg een verschil.
fOERB^ij proberen het hele proces van het
[filmmaken zoveel mogelijk zelf onder
■■■■controle te hebben. Ik vind dat logisch.
jlk begrijp niet dat andere producenten
tot dSdat ook n'et 8edaan hebben. Met „Abel"
snel» addcn we onze e'gen stu^'°- Nu zijn
we bezig met het ontwikkelen van de
ïede l^lm Wings of Fame van Otakar Voto-
ihliivicek- Het scriPl «s nog niet perfect. Daar
J jhoud ik me tussendoor ook mee bezig.
JOtsksr moet ook verder. Ik kan me niet
lj een jaar van onze firma afsluiten omdat
de narf 'k ze'^ met een film ^zig ben. Dat is wel
i en >Ieens lastig, ja. Ik zou nu het liefst alleen
1 a? maar aan Amsterdamned werken"
nsen d De vijfenzeventig opnamedagen van
:och d Amsterdamned mogen dan allang achter
L £>e a de rug zijn. Maas' film is twee weken
ce vare voor de première nog niet klaar voor het
»emt. 1 filmblik. In Hilversum worden de diver-
door i se geluidsbanden gemengd. Precisiewerk,
ren zij Neem alleen de simpele sirene van een
Dlantl Politieauto. Die moet steeds anders klin-
bezorp ken. Zachter als de auto ver weg is. Har-
;n ho| der naarmate hij dichterbij komt. An-
en| ders als er een shot van binnen uit de
aort ei wagen gemaakt is. En dan moeten er nog
Ier vo. bijgeluiden bij. Amsterdamned zal straks
de vet soepel door de bioscoopprojectoren lo-
van ti maar voor het zover was met deze
i vcrt Produktie van 4,5 miljoen gulden is er
e la2 heel wat water door Mokums grachten
Ian hf gegaan. Dick Maas: „Toen ik Flodder
m kaf maakte, had ik echt het idee dat Amster-
omeiv damned een stuk eenvoudiger zou zijn.
30TE
Ccidóc Soiuatit
ZATERDAG 30 JANUARI 1988
De ratten zijn laf, maar ze komen uit
de riolen, zei Dolman. Wal er
vervolgens uit een rioolbuis kwam. dat
bleek Jules Croiset te zijn en zoals dat
gaat, viel hij prompt in de beerput die
hij voor anderen gegraven had. Nam
Dolman dus iets van die ratten terug?
Ho maar. Zouden er van Dolman
eigenlijk twee antisemieten in één cel
mogen\rast. Gezien zijn woordkeus
acht hij antisemieten zo laag staan op
de criminele ladder dat hij ze slechts
wil vergelijken met beesten die in
's mensen waardering het laagst op de
zoölogische ladder staan. Het liefst zou
de rechtschapen kamenvorzitter ze
vierendelen, maar aangezien de
lijfstraffen in Nederland sinds 1854
zijn afgeschaft, kan dat niet en
bijgevolg vierendeelt hij ze verbaal.
Gelukkig voor het geestelijk klimaat in
dit lana hadden verstandige joden,
hoofdredacteur Kopuit van het Nieuw
Israëlietisch Weekblad voorop, er de
voorkeur aan gegeven zich niet onder
Dolmans gehoor te scharen. Zij weten
dat het huidige antisemitisme - voor
zover het die beladen naam verdient;
woorden devalueren soms even hard
als Israëlische ponden - zich ten
onzent beperkt tot een handvol
achtereinden van varkens. De
vergelijking met ratten, weten ze, is
hoogstens beledigend voor ratten, want
dat zijn uiterst intelligente diertjes,
zoals Maarten i Hart al bepleitte toen
hij nog bioloog was in plaats van
veelschrijver die leeft op rauwe
winterwortelen.
Zand erover. Waar het hier om gaat,
is dat - zeg - de kinderlokkers van
Oude Pekela door nog geen enkele
rechtschapen magistraat ratten zijn
genoemd en dat ze ook wel niet met
z'n tweeën in ëén cel opgesloten zullen
worden, mochten ze bestaan en tegen
de lamp lopen. Welnee. Opsluiting met
z'n tweeën, daarmee wordt de tere
delinquentenziel geweld aangedaan.
Toen voorzichtige voornemens in die
richting uitlekten, was het vaderland te
klein. „Ik moet er niet aan denken dat
ik er hier iemand bij krijg", riep een
ijlings geïnterviewde bajesklant
pathetisch. „Waar moet die man
zitten? En je krijgt ruzie over wat je
wilt zien op de tv. daar begint hel al
mee. Maar ook niet onbelangrijk: hoe
hygiënisch is iemand? Ik zit al enige
tijd en ik kan zien wie wel en wie niet
schoon is. Verder krijg je echt
moordneigingen als iemand de hele
nacht ligt te snurken Het tv-journaal
bleef niet achter en diepte een
delinquent op die - „ik heb alles bij
mekaar al veertien Jaar bajes achter de
rug" - zelfs bereia was te dreigen dat
de gevangenen zo nodig met hun
portefeuille zouden gaan zwaaien.
Gevangenen en portefeuilles? Daar
zitten dan zeker de bankjes van
duizend in voor de heroïne waarvan
het tegenwoordig in de gevangenissen
stikt.
Hetgeen de volgende tragikomedie
oplevert. Een lijder aan antropofobie -
een geleerd woord voor ziekelijke
mensenvrees, zoals ailurofobie een
ziekelijke angst voor katten is; zulke
dingen komen voor - besluit een
ommetje te gaan maken tijdens Rons
Honeymoon Quiz, want dan is er
tenminste geen hond op straat.
Onderweg wordt hij beroofd en in
elkaar getremd door een junk met al
drie veroordelingen wegens
geweldpleging. De junk krijgt een cel
voor zichzelf - „is allergisch voor de
geur van andefmans zweetvoeten",
vermeldt een aantekening op zijn
strafblad. De mensenvrezer
ondertussen hebben ze in het
streekziekenhuis neergelegd op een
zaal met tien bedden waar het een
komen en gaan is van schuimende
urinalen en dampende steken. De
boeren, de winden, het oprispen, het
luidruchtig bekrabben van oksels of
kruizen zijn er niet van de lucht,
's Nachts wordt er tienvoudig zo
gesnurkt dan het is om
moordneigingen van te krijgen, en
overdag jaagt hel gekwek van alle
bezoek aal als ratten uit de riolen
komt, de ziekelijke mensenvrezer over
de rooie. „Ik wil eruit", krijst hij
tenslotte, de naald of thermometer
wegmeppend die er om de haverklap
en ongevraagd in hem wordt gestoken.
Nu schiet de hoofdzuster toe. „Ha. we
willen eruit, hè? H 'e zijn zeker vergeten
dat we dan vrijwillig de behandeling
staken, hè? We zijn vergeten dat erbij
vrijwillige staking van ae behandeling
feen recht meer is op uitkeringen van
et ziekenfonds en ae ziektewet, hè?
Ach gut, meneer wil eruit".
„Onder de gedetineerden in huizen van
bewaring heerst veel stress", aldus
bewaarder Jelle in een interview. „Ze
wachten op hun definitieve
veroordeling. Ze weten vaak niet waar
ze aan toe zijn en daar mag de stress
van twee-in-één cel niet nog een keer
bovenop komen". Nee, in net
ziekenhuis van de in elkaar getremde
lijder aan antropofobie, daar weet een
mens waar hij aan toe is en welke
definitieve veroordeling hem wacht. De
oplossing voor het cellentekort? Stop
die gedetineerden met hun kapsones in
de vele leegstaande ziekenhuisbedden
en laat ze bewaken door hoofdzusters.
Een politiefilm, dacht ik, dat valt wel
mee. Maar toen we echt aan de slag gin
gen. bleek Amsterdamned heel wat
moeilijker te draaien. Ook qua organisa
torische problemen. Het draaien in zo'n
grote stad als Amsterdam. Voor Flodder
hadden we een paar locaties waar we
lang werkten. Bij Amsterdamned va
rieerde het van twee locaties per dag tot
hoogstens drie dagen op één locatie. Een
veel hoger tempo. En voor al die locaties
moet je toestemming hebben. Afzetten
van grachten, stilhouden van mensen.
Alleen het feit dat je hard door een
gracht wilt varen. Dan krijg je met de
wateipolitie te maken. De sluis- en ha
vendienst moet erbij, de gewone politie,
parkeerbeheer. Die hebben overigens al
lemaal fantastisch meegewerkt. Ik denk
dat we bij de autoriteiten goodwill voqr
film gekweekt hebben, ze een beetje
film-minded hebben gemaakt. We zijn
de eerste filmploeg die in het Rijksmu
seum heeft mogen draaien. Daar werkt
Monique van de Ven in de film. Dus de
Nachtwacht zie je ook. Leuk voor het
buitenland". Hoofdrolspeler Huub Sta
pel liet al weten dat „de stad Amsterdam
nog nooit zo mooi op film is gezet".
Maas: „Dat komt ook doordat je Am
sterdam nu vooral vanaf het water ziet.
Op die manier is het nog nooit gefilmd".
Stapel perfect
Eerst even het Verhaal volgens Maas:
„Amsterdamned gaat over de cynische
inspecteur van politie Eric Visser. Huub
Stapel dus. Huub speelt in al mijn films.
Niet vanwege het „never change a win
ning team". Hoeveel „leading men" heb
je nu helemaal in Nederland? Er is nau
welijks keus. Huub is een perfect acteur
en hij ziet er goed uit. Ik vind hem bo
vendien erg aardig, maar als er een bete
re voor zijn rol zou zijn, zou ik die ne
men. Die inspecteur Visser wordt met
het onderzoek belast wanneer het lijk
van een zwaar verminkte prostituée in
de Amsterdamse binnenstad wordt ge
vonden. Er zijn geen aanwijzingen, wel
worden vier dagen later twee lijken van
milieu-activisten uit het grachtewachter
gevist. De druk van het gemeentebestuur
op het politie-apparaat wordt groot. Het
toeristenseizoen nadert en Amsterdam
mag niet nog een keer door de buiten
landse media door het slijk worden ge
haald. Visser komt in contact met Laura
(Monique van de Ven) die zijdelings iets
met het mysterie in de Amsterdamse
grachtengordel te maken schijnt te heb
ben". Daar houden we het op. Dick
Maas: „Het is een thriller en daar ga je
natuurlijk niet te veel van weggeven.
Vertel jij in je krant dus ook maar niet
wie er nu precies achtervolgd wordt in
die scène die je gezien hebt. We hebben
dit keer ook niet te veel scènes aan de
televisie gegeven. Bij Flodder kregen we
uit het publiek de kritiek dat ze al zoveel
gezien hadden".
Dick Maas gaat steeds verder in zijn
films. In De Lift kon hij de effecten bij
wijze van spreken nog eigenhandig in el
kaar knutselen, in Flodder werd een
complete villawijk als decor nagebouwd,
in Amsterdamned is een complete stad
decor en zijn de stunts en „special ef
fects" de krenten in de pap. We nemen
een paar scènes door aan de hand van
de filmfoto's met Dick Maas. Maas:
„We hebben met een goeie Engelse
stuntploeg gewerkt. Die doen unieke
dingen. Hier, die speedbootsprong over
een brug. Die schiet van de Keizers
gracht een zijgracht in. Die scène is in
drieèn gefilmd. Hier boven die brug, dat
is een dummy-boot (een nep-boot dus,
alleen de buitenkant. BJ). Die wordt af
geschoten door een soort luchtkanon.
Dat is deel twee van die opname. Vanuit
de gracht zie je eerst een echte speedboot
omhoog schieten. Die komt dan hier er
gens bovenop die brug terecht. En voor
de staart van dat effect wordt er op
nieuw een boot afgeschoten, nu vanaf de
brug. En die komt in die zijgracht te
recht. Dat ziet er spectaculair uit". Vol
gende foto: de boot die in lichterlaaie
gaat. Dick Maas: „Het leuke van die scè
ne was dat we die midden in de stad, bij
het Centraal Station, hebben kunnen
doen. Dat is weer wat interessanter dan
in een afgelegen stukje haven. Maar ver
der is het een gewone ontploffing. In een
Amerikaanse film zie je er honderd van
in een uur".
Onderwaterhuis
Hoe belangrijk wordt de techniek zo
langzamerhand? Dick Maas: „Heel be
langrijk. Je kunt natuurlijk niet al die
shots op het water maken, zonder boten
met van alles erop en er aan. Daar was
nauwelijks techniek voor in huis. Dat
moest ontwikkeld worden. Dan stond de
camera weer op de voorplecht, dan weer
in de boot. Dat moet heel stevig en sta
biel staan. We hebben ook onderwater
gefilmd. Daarvoor bestaan natuurlijk
onderwater-camerahuizen. Maar die wa
ren voor ons te groot en te log. Samen
met Holland Equipment hebben we een
nieuw onderwaterhuis gebouwd. Dat is
er nu. Daar hebben wij aan meebetaald.
En Holland Equipment heeft het nu in
de verhuur. We gebruiken in de film ook
een shot vanaf een helikopter. Dat wil
den we perfect „steady" hebben. Nou,
daarvoor moet je of naar Engeland, of
het kan niet. Maar bij de rijkspolitie hier
hebben ze een helikopter met een bol er
naast waarin een videocamera zit. Om
bijvoorbeeld verkeerssituaties te filmen.
Daar kun je een vast beeld mee krijgen.
De enige in Europa. In die bol hebben
wij een filmcamera gezet. Heel lastig om
die uit te balanceren. Nu bedienen we de
camera buiten via een videobeeld in de
helikopter zelf. In de Amerikaanse film
Lethal Weapon hebben ze een heel lang,
heel stabiel shot via zo'n helikopter over
Los Angeles naar een gebouw toe. Prach
tig. Maar daarvoor hebben ze Nasa-tech-
nieken tot hun beschikking".
Dick Maas c.s. brengen zo met hun films
nieuwe technieken in filmland Neder
land binnen. Maas: „Voor „special ef
fects make up" moest je kortgeleden nog
naar het buitenland. Dat kunnen we nu
zelf. We hebben samen met Sjoerd Did-
den een aantal dingen gemaakt die in
Nederland nooit gedaan waren. Afgehak
te hoofden en ledematen en zo. Dat is
heel goed geworden. Daarvoor hoeven
wc voortaan de deur niet meer uit. Op
andere gebieden blijf je op Engeland
aangewezen. Zoals voor pyrotechniek
(voor de filmbranden. BJ). voor allerlei
achtervolgingen. Met auto's, boten en
met politiepaarden, zoals in Amsterdam
ned. Er is nog steeds niemand in Neder
land die dat kan. En voor zover ik weet
is ook niemand van plan dat te gaan le
ren. De mensen die hier in dat stuntvak
rondlopen zijn de laatste tien jaar niet
wijzer geworden. De enige Nederlander
die dat werk kan is Dickey Beer. Die
was de baas over de afdeling stunts voor
Amsterdamned. Maar hij is dan ook de
assistent van stuntman Vic Armstrong.
En die staat in het buitenland aan de
top. Doet alle stunts voor Spielberg".
Fanfare
De achtervolgingsscène in Amsterdam
ned is voor Nederlandse begrippen ui
terst gecompliceerd. Geen recht-toe-
recht-aan achter mekaar aanjakkeren,
maar een race op dubbel niveau. Tegelij
kertijd dóór de grachten per boot, en
langs de grachten per politieauto. Dick
Maas: „Je denkt bij zo'n „chase": wat is
er nog niet gedaan op dat gebied? Dan
zet je de meest spectaculaire dingen op
een rijtje. We varen nu door een skiff
héén, springen over een brug, schieten
over een kade heen een terras binnen.
Dat hebben we in Utrecht gefilmd, want
in Amsterdam had je zoiets niet. Ik had
in die grachten obstakels nodig waar
voor die speedboot moet uitwijken. We
dachten aan een bootje met een orkest.
Een soort fanfare. Daar zie je nu Bert
Haanstra in boerenkiel op dirigeren.
Vanwege zijn film Fanfare. En omdat ik
bewondering voor Haanstra heb. Zijn
Alleman was de allereerste Nederlandse
film die ik zag. En zo kwam Simon van
Collem (samen met de moeder van Dick
Maas. BJ) in een bootfiets terecht. Die
achtervolging had eerst zelfs een drie
dubbel niveau. Die helikopter deed ook
nog mee. Maar dat werd niet spectacu
lair genoeg. Ook al omdat je in Amster
dam niet laag genoeg kunt vliegen. Dat
is er uit gegaan. We zijn drie weken met
die scène van tien minuten in de film
bezig geweest. Met walkie-talkies. En
soms met tien camera's, want alles ge
beurt tegelijkertijd. En een aantal dingen
kun je maar één keer opnemen".
Alleen al de logistiek voor Amsterdam
ned was voor Nederlandse begrippen gi
gantisch. Het aantal medewerkers aan de
film liep in de honderden. Met de groot
ste decorploeg die ooit voor een Neder
landse film in de weer is geweest. Die
bouwde onder meer in een bedrijfshal
van Leonard Lang 65 meter riool na.
Kosten: honderdduizend gulden. Plus de
interieurs van een aantal grachtenhui
zen. Hollywood in Mokum. Het is alle
maal zo grootschalig, dat je bijna moet
lachen als Dick Maas - ook nu weer de
componist van de filmmuziek - zegt:
„Die muziek maak ik weer op de synthe
sizer. Niet van die wauw-muziek. Iets
orkestralers. Een flinke hap werk. Over
dag zit ik hier in de studio te mixen en
's avonds zit ik thuis de muziek te ma
ken. Op m'n slaapkamer. Daar heb ik
een soort studiootje gebouwd. Maar dat
begint wat de ruimte betreft aardig uit
de hand te lopen".
Dick Maas, die met een stalen gezicht
door de wereld pleegt te stappen, zonder
heisa, poespas, en met een absoluut ge
brek aan privé-glamour, lijkt ook daar
geen slapeloze nachten aan over te hou
den.
BERT JANSMA
