IN EN OM DE KAS
Turkije: grote
exporteur
bloembollen
Export van paprika
naar VS toegenomen
Snelversteller
voor tomaten:
proberen waard
dienstuerlenmg
LAND EN TUINBOUW
£eidóc@oma*it
VRIJDAG 22 JANUARI 1988 PAGINi j?]*
wuroL
De paprika is sinds 1986
nummer drie wat de produk-
tiewaarde bij de groenten be
treft. In 1986 was er sprake
van een grote stijging van de
produktiewaarde. In 1987
werd deze nog eens gevolgd
door een stijging van 10 pro
cent en nam daarmee toe tot
een kwart miljard gulden.
De groei van de exportmarkt
was voor dit produkt erg be
langrijk. Al jaren zijn West-
Duitsland en Engeland de be
langrijkste afnemers. Een
aantal jaren geleden gingen
er enige partijtjes naar de
Verenigde Staten. Het ging
vooral om rode en gele papri
ka's. De export naar de VS
was in 1985 uitgegroeid naar
3.3 miljoen kilo. De VS stel
len zeer hog eisen aan de
produkten die ingevoerd
worden, wat onder andere
residucontrole betreft. Het
Nederlandse produkt heeft
deze controle goed doorstaan,
hetgeen uit de verdere ex-
portgroei blijkt. In 1986 was
de export gegroeid naar 4,1
miljoen kilo. In 1987 moest er
onverwacht nog een extra
barrière overwonnen
worden. De Amerikaanse
dollar daalde gigantisch.
Over het hele jaar was er
sprake van een waardedaling
van 17 procent in vergelij
king met 19Ö6. Daar stond te
genover dat de gulden kei
hard bleef. Desondanks wis
ten de Nederlandse expor
teurs in 1987 weer meer pa
prika's in de VS af te zetten.
De export groeide naar ruim
5 miljoen kilo. Naast de pa
prika gingen er ook meer
vleestomaten, witlof, kom
kommers en knolvenkel naar
de Verenigde Staten.
Een snelversteller voor tomaten, dat klinkt wat vreemd op
het eerste gehoor. Behalve om een nieuwe vinding gaat het
hier immers om een woord met een nieuwe betekenis. De
tomatentelers die hun gewas volgens het hoge draadsys
teem telen kunnen er waarschijnlijk hun voordeel mee
doen. Het is een hulpmiddel waarmee men het gewas mak
kelijker kan laten zakken. Het voordeel moet niet op de
eerste plaats op het financiële vlak gezocht worden. Men
heeft nagegaan dat dit voordeel ongeveer duizend gulden
per hectare bedraagt en dat de meerkosten op vijfhonderd
gulden uitkomen. Het voordeel moet gezocht worden in
het gemakkelijker werken. De belasting van één arm
wordt met dit hulpmiddel verdeeld over beide armen. Als
men de plant met een „oude" haspel laat zakken, dan moet
het gewicht van de plant, zo'n 3,5 kilo, door een arm opge
vangen worden. Met dit hulpmiddel wordt het gewicht dus
door beide armen opgevangen. Het gaat hier om een betere
belasting van het lichaam. Op de lange duur kan men hier
waarschijnlijk zeker profijt van hebben. Vooral als men dit
werk veelvuldig moet verrichten. Een vinding, die het
proberen zeker waard is.
Goed zaad:
voorwaarde
slagen teelt
Zoals een belegger zijn
hoogste rendement zoekt
in aandelen, goud of va
luta, zo zoekt een teler
zijn hoogste rendement
onder meer in goed zaad
van het juiste ras.
In dit zaad zitten de rasken
merken groei, gezondheid,
opbrengst en kwaliteit ver
borgen. maar net zo goed de
zaadeigenschappen kiem-
kracht, vitaliteit, rasechtheid,
raszuiverheid en de moge
lijkheid tot mechanisatie.
Voor vele groente-, bloemen
en boomkwekerijgewassen
geldt daarom dat het gebruik
van goed zaad een essentiële
voorwaarde is om voldoende
rendement uit een teelt te
halen.
Nederland heeft het grote be
lang van goed zaad al ruim
honderd jaar geleden inge
zien. Het in die tijd aange
vangen onderzoek bij institu
ten en veredelingsbedrijven
is vandaag de dag op een zeer
moderne leest geschoeid. Zij
passen de modernste technie
ken toe om de kwaliteit van
zaad te verbeteren. Diverse
onafhankelijke keuringsin
stanties houden de kwaliteit
van het geleverde zaad goed
in de gaten.
De produktie van zaad is een
specialiteit op zich. Net zoals
het ras „in" het zaad. moet
ook het zaad zelf aan tal van
hoge eisen voldoen. Het ge
oogste zaad ondergaat daar
voor diverse behandelingén.
Zaad wordt geschoond van
bijvoorbeeld onkruidzaden,
plantenresten en andere on
regelmatigheden. Daarna
Door kwaliteitscontrole van
het zaad worden de risico's
voor de tuinder tot een mini
mum beperkt.
wordt het zaad zonodig ge
sorteerd op grootte, het zoge
naamde kalibreren. Het kali
breren is van groot belang
om goed mechanisch te kun
nen zaaien. Naast het kali
breren kan het zaad ook nog
worden gepilleerd. Elk zaadje
wordt hierbij tot exact dezelf
de grootte en vorm omhuld
met een coating.
De verbetering van de kwali
teit van het zaad. maar ook
de verwerking van het zaad.
is een onuitputtelijke bron
van onderzoek.
De vraag naar kleine
bol- en bolgewasjes is de
laatste jaren sterk toege
nomen. De Hollandse
kwekers hebben daar
gretig op ingespeeld en
hun arealen vergroot.
Maar gewasjes als
Sneeuwklokjes, Wintera-
conieten en Anemone
blanda worden in Hol
land maar in beperkte
mate geteeld en men kon
op geen stukken na aan
de vraag voldoen. Geen
nood!
De vaderlandse bijgoedhan
delaren stuurden hun man
netjes naar Turkije, want
Israël exporteert heel wat Calla's naar Nederland.
daar plegen de Sneeuwklok
jes en dergelijke in grote hoe
veelheden in het wild voor te
komen. De Turkse handela
ren waren maar al te graag
bereid te gaan rooien. En zo
duurde het niet lang meer of
de Turkse bollen en knollen
kwamen met vrachtauto's vol
naar Nederland.
Denk niet dat het om kinde
rachtige hoeveelheden gaat.
Van de 52 miljoen Sneeuw
klokjes die in 1987 werde in
gevoerd, kwamen er maar
liefst 35 miljoen uit Turkije
en 17 miljoen uit Frankrijk.
De import uit Turkije is de
laatste jaren alleen maar ge
groeid. Stuurde men in 1985
nog 29 miljoen Sneeuwklok
jes naar Nederland, een jaar
later waren dat er al 31 mil
joen geworden en vorig jaar
dus bijna 35 miljoen. In Tur
kije heeft men enkele jaren
achtereen op haast griezelige
manier roofbouw gepleegd.
Als men op dezelfde voet was
door gegaan zou men in het
jaar 2000 ook in Turkije naar
velden met Sneeuwklokjes
moeten zoeken. Turkije heeft
nu bepaalde maatregelen ge
nomen, waardoor een rem op
de roofbouw is gezet.
Turkije is ook een groot-leve
rancier van winteraconieten
die op zijn zondags Eranthis
heten. Vorig jaar stuurden ze
12 miljoen Eranthissen naar
Holland. Daarnaast waren de
Turken ook nog eens goed
voor bijna 6 miljoen Anemo
nen in hoofdzaak Anemone
blanda. Voeg daar nog eens
bij 1.175.000 knollen van
kleinbloemige tuincyclamen,
ruim 700.000 Fritillaria's en
bijna 7 miljoen Leucojums,
een soort maxi Sneeuwklok
die later bloeit en Lenteklok
je heet. Er is trouwens een
nog later bloeiende vorm die
Zomerklokje wordt genoemd.
Maar daarmee is de lijst nog
niet compleet. Want Turkije
leverde ook nog eens 863.000
Arums, 276.000 Calla's en
217.000 Polyanthussen.
Sneeuwklokjes komen bij miljoenen tegelijk uit Turkije
foto!)W
India
Het zal niet algemeen bekend
zijn, maar ook India expor
teert bol- en knolgewassen
naar Holland. Onder meer
stuurde men 2.315.000 knolle
tjes van de potplant Achime-
nes naar de lage landen aan
de Noordzee, plus ook nog
eens 2.730.000 Zephyranthus,
20.000 Haemanthus. de zgn.
Poederkwat en 35.000 stuks
van de tropische klimplant
Gloriosa.
Calla's, die vroeger Richardi-
a's heten en door de weder
dopers nu weer Zantedeschi-
a's worden genoemd, komen
niet alleen uit Turkije, maar
ook uit Israël en Amerika.
Nederland is zelf de grootste
leliebollenproducent van de
wereld met een areaal dat
rond de 1700 ha draait. Toch
worden hier jaarlijks nog
heel wat lelies geïmporteerd,
nl. tussen de 7 en de 9 mil
joen stuks. Japan was de laat
ste paar jaar goed voor een
export van 6 miljoen stuks,
Israël en Frankrijk volston
den ieder met 1 miljoen stuks
en daar kwamen nog eens
bovenop kleinere hoeveelhe
den uit Zuid-Afrika, de USA,
Turkije en Engeland. Vorig
jaar kwam China voor het
eerst voor op de lijst van le
lie-leveranciers. Maar f
ging slechts om 25.000 stif
nt
Weer exporteren i.
Het kan wellicht geen kw|e
er op te wijzen, dat die bo[an
en knollen die naar Hollj,rn
komen, hier niet blijven
handel in bollen en knor
is nog altijd het mono».1
van de Hollanders. Met aijlti(
re woorden: Nederland fj W
geert als doorgeefluik, esl
buitenlandse produced p,
zijn helemaal niet thuis °L;;ir
internationale bloembolr
markt en laten het graaf P0<:
de Hollanders over om -
produkten aan de man; j
brengen.
Langzaam maar zeker k<
ook daar verandering in.l
raël opereert bijv. met
schillende gewassen op
Amerikaanse markt en
Turken staat ook te drinjX
om een agn. pre-inspej
door de Amerikaans planwL
ziektenkundige dienst
Turkije. Zo wordt er ook
geknabbeld aan de ijzersjOl
ke positie van de Nederlai V
se bloembollenexporteikk
Naar stellig zal Nederland
dit gebied in deze eeuw &n
de toon aan blijven geijeri
Men heeft trouwens wel vigs;
hetere vuren gestaan!'ge
leU
KERKDIENSTEN
LEIDEN O.L. VR. HEMELVAART/
ST. JOZEF: za. 19.U., zo. 9.30 u.. 11
H. LEONARDUS: za. 19 u. Euch. vie
ring; zo. 10.30 u. Euch.viering.
H. MIDDELARES: za. 19 u. Euch. vie
ring; zo. 10.00 u. Hoogmis.
H. LODEWIJK: za. 10 u.. 19 u.. zo.
8.30 u.. 10 u. Hoogmis. 11.30 u.. 18
u.. 19 u. Lof.
H. ANTONIUS VAN PADUA: za. 19 u.;
zo. 9.30 u.. 11 u. Hoogmis.
H. PETRUS: za. 19 u. Euch.viering;
zo. 9 u. Euch.viering. 10.30 u. Hoog-
O.L. VR. ONB. ONTV.: za. 19 u.. zo.
10.30 u. Hoogmis. 12.15 uur.
OUD KATHOLIEKE KERK: zo. 10 u.
Eucharistieviering.
Elk weekend zondag 10 uur, behalve
2e weekend in de maand, dan zater
dag 19.30 uur en zondag geen dienst.
AARLANDERVEEN HEILIGE PE
TRUS EN PAULUS: za. 19 u.; zo.
10.30 u. Hoogmis.
TITUS BRANDSMAKAPEL: zo. 9 u.
Hoogmis. 12 u.
ALPHEN AAN DEN RIJN H. PIUS:
za. 19 u.; zo. 9 en 10.30 u.
H. BONIFATIUS: za. 19 u.; zo. 9.45 u..
11.30 u.
DE HEILIGE GEEST KERK (De Bron):
za 19 u zo. 9 u 11 u.
BOSKOOP ST. JAN DE DOPER:
za. 17.30 u. (de Stek). 19 u. (Kerk); zo.
10.30 uur.
HAZERSWOUDE H.H. ENGELBE
WAARDERS: za. 19 u.; zo. 10.00 u.
Hoogmis. 11.30 u.
HAZERSWOUDE RIJNDIJK BER-
NARDUSKERK: zo. 10 u.
DEP. HET ANKER: za. 19 u.; zo. 8.45
u.. 11.15 u.
HILLEGOM ST. JOZEFPAROCHIE:
za. 19 u. Ned. liederen; zo. 10.00 u.
Ned. liederen. 11.30 u. Ned. liederen
H. MARTINUS: za. 19 u.; zo. 9.00 en
11 u.
HOOGMADE O.L. VR. GEBOOR
TE: za. 19 u.; zo. 10 u.
KATWIJK AAN DEN RIJN H. JO
HANNES DE DOPER: za. 19 u. Eu
charistieviering; zo. 10.00 u. Eucharis
tieviering met parochieel koor.
DEP RIJNSBURG (Chr. Tuinbouw
school): zo. 10.30 u. Euch. viering.
BUITENKAAG JOHANNES EVAN
GELIST: za. 19 u.; zo. 10 u. (winter
ed).
LANGERAAR H.H. ADRIANUS: za.
19 u., zo. 9.30 en 11.30 uur.
LEIDERDORP DE MENSWOR
DING: za. 19 u. Eucharistieviering; zo.
10 u. en 11.30 u. Eucharistieviering.
LEIMUIDEN ST. JAN DE DOPER:
za. 19 u.; zo. 9.30 u. Hoogmis, 11.15
u. samenzang.
LISSE ST. AGATHA: za. 19 u.
Euch. viering; zo. 10 u. Hoogmis (kin-
dernevendienst); 11.30 u. H. Mis
DEP POELPOLDER: za. 19 u. Euch".
viering; zo 10.30 u. Euch. viering
MARIAKERK: za. 19 u. H. Mis; zo 9
u. Stille Mis. 10.30 u. Hoogmis.
H.H. ENGELBEWAARDERS (Beek
brug): za. 19 u.; zo. 10.30 u.
NIEUWKOOP O.L. VR. HEMEL
VAART: za. 19 u.; zo. 9 u.. 10.45 u
NIEUWVEEN H. NICOLAAS: za. 19
u.; zo. 9 u. 11 u.
NIEUW VENNEP MARIA ONB.
ONTV.: za. 19 u.; zo. 10 u.
NOORDEN ST. MARTINUS: za. 19
u. Avondmis; zo. 9 u., 10.30 u. Ge
zongen Mis.
NOORDWIJK BINNEN ST. JE
ROEN: za. 19 u. H. Mis; zo. 9.30 u.
Hoogmis, 11.00 H. Mis.
NOORDWIJK AAN ZEE MARIA
TER ZEE za. 19 u Euch.viering; zo.
10 30 u. Euch.viering
NOORDWIJKERHOUT ST VIC
TOR: za. 19 u.; zo. 9.00 u. Hoogmis.
11 u.
ST. JOZEF za. 19 u.. zo 9 u.. 10.30
OEGSTGEEST ST. WILLIBRORD:
za. 19 u.; zo. 9 u., 10.30 u. Hoogmis.
OUDE ADE ST. BAVOKERK: za. 19
u. Avondmis; zo. 9 u. Hoogmis, 10.30
u. H. Mis in Rijpwetering.
OUDE WETERING JAC. DE MEER
DERE. za. 19 00 uur. zo. 10.00 (win
tertijd) en 11.30 u. (zomertijd: 9.30 u.
en 11 u.)
ROELOFSARENDSVEEN MARIA
PRESENTATIE: za. 19 u.; zo. 9 en 11
ST. PETRUS BANDEN: za. 19 u.; zo.
9.30 u. Hoogmis, 11.30 u.
RIJPWETERING O.L. VR. GE
BOORTE: za. 19 u. in Oud Ade; zo. 9
u. Hoogmis. 10.30 u. Laatste H. Mis.
SASSENHEIM ST. PANCRATIUS:
za. 19 u.; zo. 9.30 Hoogmis en 11 u.
STOMPWIJK H. LAURENTIUS: za.
19.30 u. Eucharistieviering met sa
menzang; zo. 9.30 u. Hoogmis. 11 u.
Stille H. Mis.
VOORHOUT BARTHOLOMEUS-
KERK: za 19 u.; zo. 9.30 en 11 u.
VOORSCHOTEN H. LAURENTIUS:
za. 19 u.; zo. 11.30 u. (wintertijd).
H. MOEDER GODS: 19 u.; zo. 10 i(.
(wintertijd).
WARMOND ST. MATTHIASKERK:
za. 19 u.; zo. 9 en 11 u. Hoogmis (win
tertijd).
WASSENAAR ST. WILLIBRORD:
za. 19 u.; zo. 9.30 en 11 u.
DE GOEDE HERDER: za. 17 u., zo.
10.30 u.
ST. JOZEF: za. 19 u.. zo. 9.30 en 11
WOUBRUGGE GOEDE HERDER:
za. 19 u.; zo. 10 u.
ZEVENHOVEN HEILIGE JOHAN
NES GEBOORTE: za. 19 u. H. Mis; zo.
9 u. Stille Mis, 10.45 u. Hoogmis.
ZOETERWOUDE-RIJNDIJK MEER
BURGPAROCHIE: za. 19 u. Misvie
ring; afwisselende koren; zo. 10 u.
(wintertijd) met wisselende koren,
11.30 u. (winterti|d) met orgel en
Volkszang. (Zomertijd t/m 27-9).
ZOETERWOUDE ST. JAN'S ONT
HOOFDING: za. 9 jan. 19.30 uur H.
Mis met zang, zo. 9.30 u. Woord- en
Communieviering.
CHR. DIENAARKERK: za. geen H.
Mis; zo. 10 u. Hoogmis.
DE ZILK HEILIGE HARTKERK: za.
19 u.; zo. 10.30 u.
LEIDEN Herv. Gemeente: Hoog
landse kerk: 10.00 u. ds. A. Th. Kra
mer in Oude Vestkerk Herv./Geref.
dienst. Marekerk: 9.45 u. dr. S. Melj-
ers, 12 u. Oec. studentendienst. 17.00
u. ds. J, W. Goossen, Waddinxveen.
Maranathakerk: 10.00 u. ds. M. v.d.
Velden. Regenboog: 9.30 u. ds. H.
Hortensius, 11.15 u. ds. H. Hortenslus
en pastoor J. A. A. v. Well. Bethle-
hemkerk: 10.00 u. ds. A. Alblas,
Herv/Geref. dienst. Bevrijdingskerk.
10.00 u. ds. K. J. Jansen. Vredeskerk
10 00 u ds. H. E. Schouten. Stevens-
hof: 10.00 u. ds. R. J. Koolstra. Eglise
Wallone: 10.30 u Ph. Fromont. Acad
Ziekenhuis: 10 15 u. Ds. J. Boven
berg. Diaconessenhuis: 10.30 u. ds.
H J. van Achterberg. Jeugdkapel-
diensten: Vredeskerk: 10.00 u. ds. S.
T. de Mey-Meulendijk.
Gereformeerde en andere kerken:
Vredeskerk. 10.00 u. ds. H. E. Schou
ten. Petrakerk: 10.00 u. ds. A. Alblas,
herv./geref. dienst in Bethlehemkerk.
Oude Veste: 10.00 u. ds. A. Th, Kra
mer Herv./Geref. dienst. Maranatha
kerk: 10.00 u. ds. M. v.d. Velden. Be
vrijdingskerk: 10.00 u. ds. K. J. Jan
sen. 17.00 u. ds. L. C. Rietveld. Be
jaardenhuis Groenhoven: 10.00 u. ds.
v.d Zwaan. Chr. Geref. Kerk: 10 00 u.
ds. G. C. den Hertog. 17.00 u. ds. E
E Slofstra. Geref Kerk Vrijgem
10 00 en 17.00 u. ds P Houtman.
Doopsgez /Rem. kerk: 10.30 u. ds. B.
A. Koek. Bapt. Gem.: 10.00 u. ds. Ag-
terbeek in de Petrakerk. Evang. Luth.
Kerk: 10.15 u. ds. J. Mostert. Nieuw
Apost Kerk: Diensten 9.30 en 16.00
u. Evang. Gemeenschap: 9.00 u.
Evang. T. J. Korff, 10.30 u. Evang. L.
Sussenbach. Leger des Heils. 10.00
en 19.00 u. Samenkomsten. Zevende-
Dag-Adventisten: Zaterdag: 10 00 u.
Bijbelstudie. 11.00 u. Eredienst.
Evang. Centrum Zijlsingel 2a: 10.00 u.
dhr. J. Zijlstra. Zendingsgroep Jeruel:
Samenkomst 17.00 u. Pinksterge
meente Oude Vest 13: 10.00 u. dhr,
K. van Twillert.
AARLANDERVEEN Herv. Gemeen
te: 10.00 u. ds. G. van Driel, 19.00 u.
ds. W. A. Vlasblom. Boskoop. Geref.
kerk: 10.00 u. ds. K. E. Bras, 18.30 u.
ds. P. Wilschut. Chr. Geref. Kerk:
9 30 u. Dienst des Woords, 15.00 u.
ds. J. Breman.
TER AAR Herv. Gemeente: 9.30 en
18.30 u. ds. P. J. Stam. Geref. Kerk:
9.30 en 18.30 u. ds. N. de Reus, H.A.
ABBENES Herv. Gemeente: 9.30
u. dhr. J. W. Hoffenaar, 19.00 u.
Jeugddienst.
ALPHEN AAN DEN RIJN Herv. Ge
meente. Opstandingskerk: 10.00 u.
drs. J. M. E. Broeyer-Bogers, 18.30 u.
ds. J. Dok. Adventskerk: 10.00 u. ds.
A. Jonkman, 17.00. u. ds. H. Omme-
ring. Kruiskerk: 10.00 u. ds. H. Mast,
G.B. dienst. Geref. Kerk. Maranatha
kerk: 10.00 u. drs. P. Wilschut. 18.30
u. ds. P. J. Moet, Woerden. Salvatori-
kerk: 10.00 en 18.30 u. ds. F. J. Boer.
Baptistengemeente: 10.00 u. Evang.
J. de Leeuw. 18.30 u. ds. H. G. Koek
koek. Leger des Hells: 10.00 en 19.00
u. Samenkomsten. Volle Evangelie
Gem.: 10.00 u. dhr. A. v.d. Hoorn.
ALPHEN NOORD Herv./Geref.
diensten. Goede Herder: 10.00 u. ds.
P. Taselaar, 17.00 u. drs. P. J. Aart-
sen (O.D.). De Bron: 9.15 u. ds. F.
Moll-Pastor J. J. de Graaf, Oec-
dienst, 10.30 u. ds. F. Moll, 18.30 u.
ds. R. Nieuwenhuis. Ashramcollege:
10.00 u. ds. G. Mulder. Herv. Gem.
Sionskerk: 9.30 u. ds. G. C. Geluk,
Baarn. 18.30 u. ds. J. Ouwendijk.
Oudhoornseweg: 10.00 u. ds. H. J. ter
Bals.
BODEGRAVEN Herv. Gemeente
Dorpskerk: 10.00 en 18.30 u. ds. J.
Wieman. H.A. Salvatorkerk: 10.00 en
18.30 u. ds. L. Terlouw H.A. Bethle
hemkerk: 10.00 en 18.30 u. ds. R. J.
v.d. Hoef. H.A. Geref. Kerk: 10.00 u.
ds. D. H. Elderman. 18.30 u. ds. H. P
de Goede. Waarder
BOSKOOP Herv. Gemeente
Dorpskerk: 9.30 u. ds. W A. Vlas
blom. 18.30 u. H. A. v.d. Pol. De Stek
(Herv./Geref 9.30 u. ds. H. A. v.d.
Pol. Geref. Kerk: 9.30 u. ds. J. C. W.
van 't Hoff, 17.00 u. ds. P. Huisman,
H'woude. Chr. Geref. kerk: 9.30 en
17.00 u. ds. P. N. Ribbers.
HAZERSWOUDE Herv. Gem.: 9.30
en 18.30 u. ds. Z. de Graaf. Geref.
kerk: 10.00 u. ds. P. Huisman, 17.00
u. ds. J. v. 't Hoff, Boskoop, Jgd.
HOOGMADE Herv. Gem.: 10.00 u.
ds. H. L. Boonstra.
DE KAAG Herv. Gem.: 10.00 u.
dhr. Koldewijn.
KATWIJK AAN DEN RIJN Herv
gemeente. Dorpskerk: 10.00 u. Prof.
A v.d. Beek. Valkenburg, 18.00 u. ds.
W Wagter. Rijnsburg Ontmoetings-
kerk: 10 00 u ds. A B. Sloof, 18.30 u.
ds H. van Niel, Rijnsburg.
KATWIJK AAN ZEE Herv. Ge
meente. Nieuwe kerk: 10.00 u. ds. D
Driebergen. H.A., 18.00 u. ds. J.
Vroegindeweij, H.A. Oude Kerk: 10.00
u. ds. J. R. Volk. HA. 18.00 u. ds. C.
B. Schuurman. H.A. Ichtuskerk: 10.00
u. ds. H. Visser, H.A., 17.00 u. ds. Ch.
J. Sjollema, H.A. Pnielkerk: 9.30 u.
ds. Ch. J. Sjollema, H.A., 18.00 u. ds.
J. R. Volk, H.A. Maranathakerk: 10.00
u. ds. W. Chr. Hovius, H A., 18.00 u.
ds. A. Christ. H.A. Kapel Overduln:
14.15 u. ds. H. v.d. Beid. Geref. Kerk:
Open Hof: 10 00 u. ds. P. C. Koster,
17.00 u. ds. P. v.d. Horst. Triumpha-
tor: 10.00 u. ds. F. A. L. Franken.
Zeist. 17 00 u ds P C. Koster. H.A
Vredeskerk: 10.00 u. ds. A. C. Kerst
en, 17.00 u. Idem. H.A. Chr Geref.
Kerk: 10.00 en 17.00 u. ds. D. Slag
boom.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN
Herv. Gem 10.00 u. ds. H. J. ter
Bals, Alphen, 19.00 u. ds. A. L. Laprè.
gez dienst Ger kerk. Geref. Kerk:
10.00 u. ds. E. Boswijk. Lisse. 19.00
u. ds. A. L. Laprè, gez.dienst Her-
v.kerk.
leiderdorp Herv./Geref.dien-
sten. Dorpskerk: 10.00 en 18.30 u.
ds. A. Knorth. Hoofdstraat: 10.00 u.
ds. Tj. Doesburg. Scheppingskerk-
9.00 en 10.30 u. ds. G. van Loenen.
leimuiden Herv. Gem.: 9.30 \1.
ds. J. A. Schilt. Geref. kerk: 9.30 u.
ds. C. v.d. Kooi, 19.00 u. ds. M. J.
Aalders, Woubrugge.
lisse Herv. Gemeente. Dorps
kerk: 10.00 en 19.00 u. ds. P. C. 't
Hooft. H.A. Pauluskerk: 10.00 u. ds.
B. C. de Gelder. H.D. Geref. Kerk:
10.00 u. drs. W. A. v.d. Lugt, Koude
kerk. 17.00 u. raw. ds. T. H. Attema-
Roosjen, L'dorp. Chr. Geref. Kerk:
10.00 en 16.30 u. ds. J. van Dijken.
Geref. Gem.: 10.00 en 16.00 u. ds. A.
M. den Boer. Ned. Geref. Kerk (Sal-
vatori): 10.00 en 19.00 u. ds. A. W.
Vos. H.A.
nieuwkoop Herv. Gem.: 9.30 u.
ds. J. A. Wegerif, 18.30 u. dhr. J.
Goedhart. Geref. Kerk: 9.30 u. drs. G.
P. Nooteboom, 17.00 u. geen dienst.
nieuw vennep Herv. Gem.: 9.30
en 19.00 u. Dienst des Woords. Ge
ref. Kerk: 9.30 en 16.30 u. ds. N.
Wijngaarden. Chr. Geref. Kerk: 9.30
en 16.30 u. kand. M. J. Oosting.
noordwijk Herv. Gemeente.
Grote Kerk: 10.00 u. ds. D. Keuning,
17.00 u. ds. G. C. de Jong. Zoeter-
meer, 19.00 u. ds. G. J. Ruitenburg.
Kerk aan Zee: 10.00 u. ds. G. J. Rui
tenburg. De Rank: 10.00 u. ds. W.
Dekker. R'dam. Geref. Kerk: Hoofd
straat (Buurtkerk): 10.00 u. ds. J. J.
Kuiper. 17.00 u. ds. R. S. Elgersma.
Vinkenlaan: 10.00 u. ds. R. S. Elgers
ma. Stichtingskerk: geen opgave.
Sole Mio: 9.00 u. ds. G. J. Ruiteburg.
noordwijkerhout Herv. Gem.:
10.00 u. ds. A. v.d. Mey, H.A. De Zllk:
10.00 u. ds. H. W. Hemmes, Oegst-
geest.
oegstgeest Herv./Geref. dien
sten. Endegeest: 10.00 u. Pater J. W.
M Boshouwers. Mauritskerk: 10.00 u.
ds H R. Plomp. H.A. m.m.v. Vocalis.
Groene Kerkje: 10.00 u. ds. J. J.
Kooman. Pauluskerk: 10.00 u. ds. R.
E. da Costa. Gemeentecentrum:
10.30 u. ds. R. van Warven, Kampen,
19 00 u. ds. R. E. da Costa, Vesper.
Acad. Ziekenhuis: 10.15 u. ds. J. Bo
venberg. Genootschap der Vrienden
(Quakers): Alleen 1e zondag v.d.
maand dienst om 10.30 u. Ned. Ge
ref. Kerk: 8.45 u. ds. G. de Lange,
10.00 u. ds. J. Horsman, Dordrecht.
oude en nieuwe wetering
Herv. Gem.: 9.30 u. Dienst des
Woords. Geref. Kerk: 9.30 u. ds. G.
Zijl, 17.00 u. ds. C. v.d. Kooi, Leimul-
den. Remonstrantse Gem.: geen.
rijnsaterwoude Herv. Gem.:.
9.30 u. ds. W. L. Heumans, Alphen,
19.00 u. ds. J A. Schilt, Leimuiden.
rijnsburg Herv Gemeente.
Grote Kerk 9.30 u. ds. Wagter, H.D..
17 00 u. ds. Smaling. Bethelkerk: 9.30
u ds A. Christ. Katwijk. Geref. Kerk:
Petrakerk: 9.30 u. ds. Ribberink,
17.00 u. ds. J G Meynen. Haarlem
Immanuelkerk: 9.00 en 10.30 u. ds.
G. Rang. Nw. Vennep, 17.00 u. Ds.
Cziria Maranathakerk: 9.30 u. ds.
Cziria, 17.00 u. ds. Ribberink. Chr.
Geref. Kerk: 9.30 en 17.00 u. ds. W.
sÏsIenHEIM Herv. Gem.: 9.00 en
10.30 u. ds. Hemmes, Oegstgeest,
19.00 u. ds. D. Keuning. Noordwijk.
Geref. Kerk: 10.00 u. ds. W. Baas,
19.00 u. ds. H. J. van Achterberg,
Leiden Chr. Geref. Kerk: 10.00 en
17.00 u. ds. J. M. Aarnoudse. Ned.
Prot. Bond Sassenheim/Lisse. 10.30
u. mw A J Luikinga. Haarlem.
valkenburg Herv Gem 10.00
u dr. C. Vermeulen. 18.30 u. kand. P
Verhagen, Gouda. Geref. kerk: 10.00
u drs. S Oegema. 18.30 u. prof. dr.
A. v.d. Beek, Valkenburg.
voorhout Herv./Geref. kerk
10.00 u. ds. C. J de Jong.
voorschoten Herv. Gem.:
10.30 u. Pastoor Paardekooper en
ds J. D. A. de Zwart. 19.00 u. ds. G.
de Zeeuw. Geref. kerk: 10.30 u. Oec.
dienst in Herv. kerk, 19.00 u. ds. G.
de Zeeuw (in Geref. kerk). Ontmoe
ting (Herv./Geref.): 10.30 u. Pastoor
Hessing en ds. A. K. v.d. Schoot.
warmond Herv. Gem.: 10.00 u.
ds. J. Muis. H.A.
wassenaar Herv. Gem.: Dorps
kerk: 10.00 u. ds. R. Steenstra, 16.30
u. ds. G. H. Abma, Gouda, 19.00 u.
Muziekdienst. Kievietkerk: Samen-
op-wegdiensten: 10.00 u. ds. J. Vis
ser. Messiaskerk: 10 00 u. ds. H. v.d.
Beid, Katwijk. Dorpscentrum: 9.30 u.
kand. C. N. van Dis. Geref. Kerk: Zijl-
laankerk: 10.00 en 19.00 u. ds. C. v.d.
Woude, v.m. Themadienst. Kieviet-
kerk: Samen-op-wegdiensten: 10.00
u. ds. J. Visser. Ned. Prot. Bond:
10.30 u. ds. F. H. Fockema Andreae.
woubrugge Herv. Gem.: 9.30 u.
ds. A. J. de Jong. Leiden. 18.30 u. ds.
F Moll, Alphen. jgdd. Geref. Kerk:
9 30 u. drs. M. J. Raiders, 18.30 u.
drs. G. Zijl. Oude Wetering. Ned.
Prot. Bond: geen dienst.
zevenhoven Herv Gem.: 9.30 u.
ds. M. G. Geuze. Geref. Kerk: 9.30 u.
dr. J. Haitsma, Boskoop, 19.00 u. ds.
G. Rang, Nw. Vennep.
zwammerdam Herv. Gem.:
10.00 en 18.30 u. ds. T. A. Eijsenga,
H.A. Geref. Kerk: 10.00 u. dhr. M.
Schreuder, 18.30 u. ds. G. Mulder.
ARTSEN Leiden: Groep 1: Tan,
Janssen, Zwijnenburg. Meyer, R. van
Leeuwen, Verhage. Groeneveld en De
Ruiter: za. dr. De Ruijter, tel. 125096
en zo. dr. Van Leeuwen, tel. 218661.
Groep 2: Bergmeyer. Pieterse, Van
Gent, Taytelbaum, Van Luyk, Klaas-
sen, Rus, Kruis en E. de Lange: za.
dr. Bergmeijer, tel. 121701 en zo. dr.
Van Gent. lel. 122538. Groep 3:
Pleiter. J. van Leeuwen, Smit, W. de
Bruijne, J. de Bruljne, Stolk. Jürgens,
Fogelberg en Muysenbergh: za. dr. J.
Stolk. tel. 125820 en dr. H. Jürgens.
tel. 125820. Groep 4: Van Winger
den. Lahr, Van Rijn, Bènit. Nieuwen
huis, Roos, Boer. Van de Waardt. Ar-
nou. J. Zaaijer en R. Zaaijer: za. dr.
Bénit, tel. 720404 en zo. dr. Lahr, tel.
120347. Groep 5: Schaefer, Jasper-
se. Crul, Kooyman, De Jong, Prince,
Reinders, D. Hammerstein en A.
Hammerstein: za. dr. De Jong, tel.
123752 en zo. dr. Hammerstein. tel.
720936. Oegstgeest: dr. Roelants,
tel. 153747. Kaag - Abbenes -
Nieuw Vennep: tel. 02526-72850.
Leiderdorp: za. en zo. dr. Van Beek
en dr. Van de Leden, tel. 894539.
Spreekuur van 12.30 tot 13.00.
Voorschoten: za. dr. Prescott, tel.
2356 en zo. dr Van Dam, tel. 3960.
Warmond - Voorhout: za. en zo. dr
De Gijzel, tel. 01711-10834. Noord-
wijk: Groepspraktijk tel. 19300.
Katwijk aan Zee: dr. Van Duyn. tel
15805' Katwijk - Rijnsburg - Val
kenburg: dr. Van Delft. tel. 15366.
Sassenheim: dr Schmidt, tel. 11253.
Hillegom: dr. Zimmerman-Kelder-
man, tel. 15121. Alkemade - Rijn-
saterwoude: dr. Glansbeek, tel.
01713-2511. Roelofarendsveen
Praktijk Saeys/van Mlerlo/Roelen-
/Brock: dr. Van Mierlo, tel. 01713-
5289. Alphen: groep 1, za. dr. Her-
zberger, tel. 73264 en zo. dr. Klein
Haneveld, tel. 72170. Groep 2, za. dr.
Van Engelen, tel. 21915, en zo. dr.
Visser, tel. 22088. Groep 3, dr. Varke-
visser, tel 21767 en zo. dr. Eyssmk
Smeets, tel. 32059. Hazerswoude-
Koudekerk: dr. Bosch. tel. 01728-
9281 Benthuizen - Boskoop: dr.
Leejwenburgh. tel. 01727-5700.
Langeraar - Nieuwveen - Ter Aar -
Woubrugge: dr Gorissen, tel. 01722-
2139 Nieuwkoop - Noorden: dr
Brinkman, tel. 01725-9301. op za. en
zo. voor dringende zaken spreekuur
tussen 11.00 en 11.30 en tussen
17.00 en 17.30 uur.
TANDARTSEN Leiden - Leider-
dorp Oegstgeest Warmond: dr.
Nieboer, tel. 173096, za en zo spreek
uur om 13.00 uur. Zoeterwoude: dr.
Freeke. tel. 071-414547/410950. Al
kemade - Leimuiden: eigen tandarts
bellen voor 15.00 uur. Leidschen-
dam: Voor spoedgevallen tel. 974491.
Bollenstreek: dr. Schenkkan, tel.
02520-15498.
APOTHEKEN Leiden - Leiderdorp
- Oegstgeest Voorschoten: Apo
theek Reyst in Leiden en apotheek
Van Breest Smallenburg In Leider
dorp. Alkemade: Apotheek Alkema
de. open: zat 12-13, 17.30-18 u. zon
feestdagen 12.30-13 en 17.30-18 u.
Noordwijk Katwijk Rijnsburg:
Apotheek Rijnsoever. tel. 01718-
26457. Leidschendam: Apotheek
De Heer. Koningin Jullanalaan 104,
Voorburg, tel. 864955. Noordwij-
kerhout: za geopend van 9-13. u. en
van 17-18 u. en zo van 12-13 u. en
17-18 u. Spoedrecepten tel. 3511 of
dienstbel. Sassenheim: 02522-
10169.
WIJKVERPLEGING Leiden -
Noordwijkerhout - De Zilk - Voor
hout: tel. 071-122222. Bollen
streek: Wijkverpleging Gezondheids
centrum. tel. 02522-14147. Hille
gom: Opgave via het antwoordappa
raat, tel. 02520-16217. Leidschen
dam: Kruisvereniging, tel. 070-
455300. Oegstgeest: Kruisvereniging,
tel. 071-177444.
DIERENARTSEN Lelden: dr. Vest-
jens, tel. 144323. Voorschoten -
Leidschendam: dr. Westgeest. tel.
071-768616. Bollenstreek: dr. Ver-
schueren, tel. 01719-15305. Kat
wijk: Opgave via het antwoordappa
raat. op zaterdag tussen 11.00 -
12.00 uur spreekuur bij dr. Snel.
Sassenheim: dr. Verschueren. tel.
01719-15303. Leiderdorp: dr.
Roest, tel. 890405.
KLACHTENMELDPUNT Ambulante
Psychotherapie Zuid-Holland Noord.
Spreekuur 18.00-19.00 uut. Tel. 071-
254654.
ONGEVALLENDIENST ZIEKENHUI
ZEN LEIDEN Ongevallendiehst
elke dag Academisch Ziekenhuis be
halve van dinsdag 13.00 u. tot woens
dag 13.00 u. (Diaconessenhuis polikli
nieken tel 155543, afdeling S.C.U. tel
175639) en van vrijdag 13.00 u. tot
zaterdag 13.00 u. (Elisabeth-zieken-
De Geneeskundige Dienst Leiden is
verhuisd van de Rodenburgstraat in
Lelden naar de Kronensteinkade 18a
In Lelden.
VERENIGING BESCHERMING ON
GEBOREN KIND Hulpverlening bij
ongewenste zwangerschap voor moe
der en kind. Bel tel. 071-897762, 071-
142201 of 033-620244. Het laatste
nummer Is dag en nacht bereikbaar.
BEZOEKUREN ZIEKENHUIZEN
Diaconessenhuis: Bezoekuur dage
lijks van 16.00 tot 17.00 uur en van
18 30 tot 19.30
dagelijks
huis: Voor alle patiënten (behalve kin
deren) zijn de bezoekuren als volgt:
Dagelijks 14.15-15.00 u. en 18.30-
19.30 u. Avondbezoekuur afdeling
verloskunde: 18.00-19.00 u. De Prae-
maturenafdeling: voor ouders en fa
milie Is na overleg met patiënten
doorlopend bezoek mogelijk. Bezoek
aan ernstige patiënten: wanneer aan
ernstige patiënten doorlopend be
zoek wordt toegestaan kan de hoofd
verpleegkundige hiervoor speciale
kaarten verstrekken. Kinderkliniek:
zalen voor peuters, kleuters en grote
kinderen 15.15-17.00, babyzaal en
boxenafdeling: volgens afspraak met
het verpleegkundig hoofd. Bezoektij
den kinderafdelingen: voor ouders
van opgenomen kinderen na overleg
met verpleegkundig hoofd. Voor an
dere bezoekers van kinderen: Keel-,
neus- en oorheelkunde en neurologie:
14.15-15.00 en 18.30-19.30. Oogheel
kunde en heelkunde: 14.15-15.00 en
18.30-19.00. Rijnoordziekenhuis:
Dagelijks 14.30-15.15 u. en 18.30-
19.30 u. Extra bezoek hartbewaklng:
11.00-11.30 u. Extra bezoek vaders
kraamafdeling: 19.30-20.30 u. Kinder
afdeling 15.00-15.30 u. alleen voor
ouders 18.00-18.30 u.
CENTRALE REGISTRATIE KINDER
OPVANG (Koornbrugsteeg 2. 2311
EK Leiden, tel 254810.) Informatie
over en aanmelden voor kinderop
vang in Leiden. Geopend: ma t/m vr
dag 9-12.
ANTI-DISCRIMINATIE CENTRAAL
MELDPUNT LEIDEN. Ketelboeter-
steeg 10. Ma. t/m vr. telefonisch be
reikbaar van 10.00 tot 16.00 via 071-
120903. Spreekuur ma. 13.00-15.00
en do. 18.80-20.30.
LEIDSE RECHTSWINKEL Juri
disch Adviesbureau, Ketelboeters-
steeg 10. tel. 130775; afdeling belas
tingen: alleen op afspraak, klachten
bureau: di. en do. 18.30-20.30, afde
ling vreemdelingenrecht: ma. 13-15
en do. 18.30-20.30, afdeling vrouw:
vr. 10-12.
SOS Telefonische Hulpdienst Lei
den e.o. Voor een gesprek van
mens tot mens. Vertrouwelijk. Dag en
nacht bereikbaar. Telefoonnummer
achterop de telefoongids (071-
125202).
BUREAU VOOR RECHTSHULP
Herengracht 50, tel. 123942; spreeku
ren ma. en di. 10.00-12.30 u., wo.
13.30-16.00 u.; do. 18.30-20.30 u.
DIERENHULP- EN AMBULANCE
DIENST Hulpverlening in Leiden,
Leiderdorp, Oegstgeest, Rijnsburg,
Valkenburg, Voorschoten, Warmond
en Zoeterwoude. Tel. 071-174141.
BURGERRAADSLIEDEN Koren
brugsteeg 2. tel. 143171 (kantooru
ren). Spreekuren ma., dl. en wo.
11.00-12.00 u.. do. 18.30-20.00 u.
GEZINSVERZORGING Stichting
gezinsverzorging Leiden. Aanvragen
hulp voor bejaarden en langdurige
zieken en gezinsverzorging,
brandtstraat 17. tel. 149441 (mr
vr. 9.00-10.00 u. en 13.00-14 Ofeen
KINDER- EN JONGERENTELEI
Dagelijks geopend van 16.0.
20 00 uur. Het nummer isr.
120611. *lai
MAATSCHAPPELIJK WERK Dit;
ting Maatschappelijk Werk, Ljp
gracht 1b, spreekuur ma. t/i
9 00-10 00 en volgens afspraal
142144. Gezondheidscentrum fir
wijk, spreekuur ma. 11.00-12(0°
do. 14.00-15.00, tel. 212195. Gen
heidscentrum Stevenshof, spre c
do. 10.00-11.00, tel. 311506. Ln
Noord: Herensingel 53. sprf
ma. t/m vr. 9 00-10.00, tel. 14™
Sector Zuid: Morsweg 83, sprqSt
t/m vr. 9.00-10.00 en volgej p
NATIE HOMOSEXUALITEIT -
221008. zo. 20-24. Ir'
RAAD VAN ARBEID Hoge Rfee
306. Leiden, tel 071-899375 K^o
geopend ma. t/m vr. 9-12 u. 14^,a
Telefonische informatie over k[.
bijslag: 8-12 u.
SOCIALE RAADSVROUW - S(P
uren sociale raadsvrouw. Binnetn
Gerecht 10, wo. 17.00-18 Ojj
Noord: Van Hogendorpstraat 3L
10.30-11.30 u.; Kooi: Drlftstraa'
di. 10.30-11.30 u.; Morskv(er
Buurthuis Morskwartier, Topaafrt
10.00-11.00 u. wo. 10.00-13 Ön'
Tuinstadwijk: Herengracht 4^n
10.30-11.30 u. ki
SOCIALE RAADSVROUW V
SCHOTEN Spreekuren: ma.
20 00 u. wo. en vr 9.00-10 30 uht
seweg 33. Voorschoten Tel 32w
Groenesteeg 33, Leiden. Ter
134640 of 071-144600. Hulp en'
matie op medisch, juridisch en it
gebied, werk, sociale yerzekeriLi
huurkwesties. Spreekuur: elke&l
derdag van 20 00-21.00 u.
STICHTING VRIJWILLIGERS
TRALE Pallasstraat 1, Alphe^
den Rijn. Tel. 01720-33033. Be
ding en opvana van mensen,
welke reden aan ook. tijdelijk.,
nodig hebben. Bovendien wordtr
matie verstrekt over andere mof^
heden van hulpverlening en d t
reik baarheid daarvan re
VRIJWILLIGERS CENTRALE -ai
gegracht 246a, Leiden. Tel. 1C,
Dagelijks bereikbaar van 9 00-
u. voor informatie over vrijwilF
werk en cursussen of een persdw
gesprek. ko
WERKENDE JONGEREN iL
ten- en informatieuur Elke dirt
avond van 17.00 tot 20.00 u.
kantoor Koppenhinksteeg 2, L»«'
Tel. 071-121139. i
Borstvoeding Begeleidingsfo
Leiden. Telefonische hulpdienstL
praktische hulp en Informatief*
170083, 215332 of 312556. m
Kinderafdeling
14.00 tot 20.00. Niet
dan twee bezoekers per patiënt.
Sint Elizabeth-ziekenhuis: Volwas
senen dagelijks van 14.00-14.45 u. en
van 18.30-19.30 u.; klasse-afdelingen
ook 11.15-12.00 u. Kraamafdeling:
dag. van 15.00-16.00 u. en van 18.30-
19.30 u. en van 19.30-21.00 u. alleen
voor vaders. Kinderafdeling dag.
15.00-18.30 u. CCU (hartbewaking)
dag. van 14.00-14.30 u, en van 19.00-
19.30 u. Intensieve verpleging: dag.
van 14.00-14.30 u. en van 18.30-
19.00 u. Sport-Medisch Adviescen
trum: Spreekuur ma. 19.30-20.30 u.
in het St. Ellsabeth-ziekenhuis. En
degeest: Dl. en vr. 13 00-14.30 u.; zo.
11.00-12.00 u. en 14.00-15.00 u eer
ste klasse: de gehele dag. Jelgers-
makliniek: Jongerenteam: za. en zo.
14 00-17.00 u. Opname: werkdagen
16.45-17.45 u.; za. zo en feestdag.
10.00-11.30 en 14.00-16.30 u. Team
A. C en D: dag. tot 21.00 u. met uit
zondering van behandeltijden en
etenstijden. Academisch Zieken
HELP DE LEPRA BESTRIJDEN. DOE HET NU!
Stort uw bijdrage op
postgiro 50500 of
bankgiro 70.70.70.929
Nederlandse Sóchting m_
Leprabestrijding'Amsrcrdam
Dr W H Jopling Mauntskade 63.1092 AD
Amsterdam. Tel 020 - 93 89 73
I
