Vijf jaar cel geëist tegen
Beul van Ommen
De grote schrik
na de genezing
Verzet tegen hogere ziekenfondspremies l
f
k
Nederlandse vloot verovert Engelano"
CDA wil registratie
overtijdbehandeling
VERWERKEN GYNAECOLOGISCHE
KANKER PAS LAAT OP GANG
BINNENLAND
CeidóeSou-UMit
WOENSDAG 20 IANUAR1 19b8 PAG!
3T
DEN HAAG Het CDA wil voorkomen dat zogenaamde over
tijdbehandelingen thuis worden uitgevoerd. Mevrouw Laning-
Boersema vroeg daarom gisteren bij het debat over de begroting
voor volksgezondheid, deze behandelingen te laten registreren
en de uitvoering ervan alleen toe te staan in abortusklinieken
en ziekenhuizen die bevoegd zijn om abortussen uit te voeren.
Tot nu toe heeft het CDA zich neergelegd bij het juridische ar
gument dat er bij vrouwen die zestien dagen over tijd zijn niet
van zwangerschap kan worden gesproken. Maar volgens Laning
is het inmiddels medisch-technisch mogelijk wel zo vroeg vast te
stellen of er sprake is van zwangerschap. Terpstra (VVD) stelde
dat Laning een wetswijziging moet voorstellen of zich aan de
letter van de wet moet houden en „niet moet proberen iets tus
sen de regels van de wet door te frommelen"
Van den Broek
populairder
dan Lubbers
DEN HAAG - De ministers
Van den Broek (buitenlandse
zaken) en Ruding (financiën)
zouden volgens het Amster
damse onderzoeksbureau Bur-
ke-Interview op het moment
populairder zijn dan premier
Lubbers Van den Broek
scoorde 54 procent, gevolgd
door Ruding met 51 procent.
Lubbers viel bij 49 procent
van de ondervraagden in de
smaak. Korthals Altes (justitie)
behaalde veertig procent, mi
nister Nijpels (VROM) 32 pro
cent.
DEN HAAG De meerder
heid van de Tweede Kamer
verzet zich tegen het plan van
staatssecretaris Dees van
volksgezondheid om op 1 juli
de ziekenfondspremies fors te
verhogen. Dees wil dat alle
volwassen verzekerden onge
acht hun inkomen jaarlijks
60 extra gaan betalen. Voor
een gehuwd paar betekent dit
dus een premieverhoging van
120 Zijn er kinderen mee
verzekerd, dan komt er nog
ten minste 30 gulden bij.
Deze maatregel is volgens de
staatssecretaris nodig om de
tandheelkundige zorg voor
volwassenen in het zieken
fondspakket te houden. Vorig
jaar besloot hij dat fondsverze
kerden vanaf 18 jaar zelf zou
den moeten gaan opdraaien
voor hun tandartskosten, maar
de Tweede Kamer stak daar
een stokje voor. Dees haalde
bakzeil en kwam van zijn be
sluit terug. Om de tandartskos
ten voor de fondsen betaalbaar
te houden is volgens hem ech
ter een premieverhoging on
ontkoombaar Ook daar is de
Kamer het niet mee eens. zo
bleek gisteren tijdens het de
bat over dé begroting voor
volksgezondheid.
CDA, PvdA en de kleine link
se fracties noemden het plan
onaanvaardbaar omdat daar
door de laagste inkomensgroe
pen onevenredig zwaar
worden belast. De kamerleden
Lansink (CDA) en Van Otter-
loo (PvdA) betoogden dat met
dergelijke ingrepen in de
premies gewacht moet worden
tot er volstrekte duidelijkheid
bestaat over de invoering van
een voor iedereen geldende
basisverzekering tegen ziekte
kosten. In het debat bleek dat
het CDA ook de invoering van
de eigen bijdrage van 25 voor
verwijzing naar een specialist
weer ter discussie wil stellen.
Deze maatregel zou op 1 fe
bruari moeten ingaan.
Unaniem veroordeelde de Ka
mer gisteren de hoge premies
die bejaarden met een particu
liere ziektekostenverzekering
tegenwoordig moeten betalen.
De Kamer vindt dit niet te
recht, temeer daar de particu
liere verzekeringsmaatschap
pijen zeer goedkope polissen
aanbieden aan jongeren. In de
particuliere sector is de solida
riteit tussen ouderen en jonge
ren zoek. meent de Kamer
Staatssecretaris Dees kreeg
dan ook het dringende ver
zoek van alle fracties maatre
gelen te nemen om de 65-plus-
sers een goedkopere premie te
bezorgen.
Vijwel unaniem klonk ook de
eis dat Dees nog eens met de
geneesmiddelenfabrikanten,
apothekers en ziekenfondsen
moet gaan praten ovaj^
plannen tqt bezuiniginget
medicijnkosten. Het \^ar
stelde ..ijkprijzensjip
waarbij fondsverze^ze
voor dure medicijnen uur(j
zak iets moeten bijlijb*
wijst de Kamer nog stee^
PvdA-woordvoerder V»en
terloo uitte tijdens het o0
scherpe kritiek op het fj
neren van de staatssec^en
Dees geeft volgen heirarn
goede leiding aan het^j,
van verandering in de gire
heidszorg en is te wein^p
reid tot onderhandelende
zijn voornemens. ,.H
slechts bezig overal ramj
te melden en te brengeif""
OUD
GEVANGENEN
KAMP ERIKA
REAGEREN
EMOTIONEEL
Deze tekening werd
gemaakt tijdens de
rechtzitting tegen De Rijke,
die rechts op de rug is te
zien. Links officier van
justitie mr. Van Straelen.
daarnaast rechter mr. Van
Rossum en daarnaast
rechtbankpresident mr
Kootte
TEKENING: ANP
DEN HAAG Tegen de
van oorlogsmisdaden
verdachte Marinus de
Rijke, berucht geworden
als de Beul van Ommen,
is gisteren voor de Haag
se rechtbank vijf jaar ge
vangenisstraf geëist. Vol
gens officier van justitie
mr. F. van Straelen is be
wezen dat de verdachte
tussen 2 juli 1942 en 17
mei 1943 in kamp Erika
in Ommen als gevangen
bewaarder medegevan
genen stelselmatig zwaar
heeft mishandeld. In één
geval zou dat de dood
van een gevangene tot
gevolg hebben gehad.
Diverse oud-gevangenen op
de publieke tribune reageer
den emotioneel toen ze de eis
hoorden; zij vonden die veel
te laag. Volgens de officier
van justitie is vijf jaar even
wel genoeg straf voor de 68-
jarige man. „Bij berechting
vlak na de oorlog zou hij een
veel zwaardere straf hebben
gekregen", aldus mr. Van
Straelen. ..Maar het is nu 45
jaar na dato en de verdachte
is niet meer dezelfde persoon.
Dat wil niet zeggen dat de
feiten minder ernstig zijn.
Maar dat het tijdverloop een
bijzondere rol speelt bij het
bepalen van de strafmaat
hoett geen betoog. Het lijkt
mij duidelijk dat de zin van
deze straf in de vergelding
ligt. Wellicht kan de bestraf
fing ook enige rust geven aan
de slachtoffers. Maar geen
enkele straf doet recht aan
het leed dat velen van hen is
aangedaan"
Roerloos
Die opmerkingen aan het
einde van het ruim drie uur
durende requisitoir van mr.
Van Straelen leken geheel
voorbij te gaan aan de ver
dachte. De Rijke zat, na ruim
negen uur zitting, roerloos en
diep voorovergebogen in het
verdachtenbankje. Bij de on
dervraging door rechtbank
president mr. S. van Kootte
was De Rijke eerder op de
dag nog in tranen uitgebar
sten. Erg mededeelzaam was
hij niet. ..Ik herinner me
niets, ik heb een black-out.
Ik ben leeg, alles is weg. Het
is al zolang geleden", stamel
de hij.
Officier mr. Van Straelen
hechtte niet veel waarde aan
die opmerking. ..Ik heb sterk
de indruk dat het geheugen
van de verdachte enigszins
selectief is. Zodra het gaat
over de zeer ernstige feiten
in kamp Erika beroept hij
zich op geheugenverlies", zei
Van Straelen. die ook vond
dat de benaming Beul van
Ommen hem te ver gaat. De
verdachte werd voor het pro
ces uitvoerig onderzocht door
prof. J. Bastiaans. Die noem
de De Rijke „een gespleten
persoonlijkheid". Andere
psychologen verklaarden
hem minder toerekenings
vatbaar voor z'n daden.
De rechtbankpresident hield
De Rijke verklaringen voor
waarin onomwonden naar
voren komt dat deze een
waar schrikbewind in het
kamp heeft gevoerd. Reactie
van de oorspronkelijk uit
Monster afkomstige man die
door getuigen onder meer
„bruut', „ploert' en „beest
mens" is genoemd: „Ik krijg
alles in mijn schoenen ge
schoven". Hij zei door de
kampleiding gedwongen te
zijn tot het gebruiken van ge
weld tegen z'n medegevange
nen. Hij zou Oberkapo zijn
geworden na eerst zelf mis
handeld en getreiterd te zijn
door de kampleiding. „Ik was
een slaaf van de kamplei
ding. Ik had geen keuze. Het
was: zelf dood of meedoen"
Betrouwbaarheid
Namens de verdediging
plaatste de Leidse hoogleraar
experimentele psychologie
prof. Wagenaar vraagtekens
bij de betrouwbaarheid van
de getuigenverklaringen. Met.
name aan het herkennen van
De Rijke op een foto moet
volgens hem weinig waarde
worden gehecht. „Wé weten
dat de kans groot is dat men
zich bij dit soort zaken kan
vergissen. De vraag is of der
gelijke getuigenissen kunnen
dienen als bewijsvoering", zei
Wagenaar. die eerder ook als
getuige-deskundige was op
getreden in het geruchtma
kende proces tegen Demjan-
juk in Israël.
Wagenaar zei te twijfelen aan
de nauwkeurigheid van de
verklaringen waarin hij di
verse tegenstellingen hoorde.
Volgens hem berusten ver
klaringen over dit soort za
ken op zowel glasheldere
herinneringen als reconstruc
ties die zijn gemaakt „omdat
het wel zo geweest moet zijn'.
En bij deze zaak zijn deze
twee bronnen van informatie
door elkaar gehutseld"
Wagenaar bestreed met name
de wijze waarop getuigen zijn
ondervraagd over een foto
waarop De Rijke zou staan.
..Er is maar één foto getoond.
Bovendien hadden veel men
sen die foto al op de televisie
gezien. Dat komt de betrouw
baarheid niet ten goede. Er
hadden ook vergelijkbare fo
to's met heel andere mensen
moeten worden getoond".
Uniek
Wagenaar noemde het proces
..uniek' omdat er van dezelf
de personen zowel verklarin
gen van net na de oorlog als
van recente datum zijn. Hij
legde tevens de nadruk op
het verschil in die verklarin
gen. Wagenaar: „Zo is er ie
mand die nu een naam
noemt van een zogenaamde
schuldige, terwijl hij in de ja
ren veertig verklaarde dat
dit juist een slachtoffer was.
Verder blijken sommige
mensen nu ineens niet uit ei
gen beweging feiten te kun
nen noemen, terwijl ze dat
direct na de oorlog wel kon
den. Zoals bijvoorbeeld het
feit dat ze tanden zijn kwijt
geraakt door mishandeling"
Wagenaar reageerde furieus
op de suggestie dat hij zich
zou lenen voor de verdedi
ging van oorlogsmisdadigers.
„Ik ben hier niet om iemand
te verdedigen. Ik sta hier om
relevante informatie te ge
ven. Het interesseert me niet
of de verdachte wel of niet
wordt veroordeeld"
Officier mr. Van Straelen gaf
toe dat er sprake is van te
genstrijdigheden. „Maar",
haastte hij zich daaraan toe te
voegen, „er is geen tegen
spraak op wezenlijke punten.
Bovendien zijn het er zoveel
en zijn de meeste verklarin
gen zo gedetailleerd, dat ze
zeker zijn te gebruiken voor
de bewijsvoering".
Vandaag komt de verdedi
ging nog aan het woord. De
verwachting is dat de Haagse
rechtbank over twee weken
uitspraak zal doen.
s
1
21 januari
Prinses Margriet stelt in Baarn de ERFO-lijn officieel in gebruik
tijdens een symposium van de Vereniging Samenwerkende Ou
der- en Patiëntenorganisaties. Deze lijn is een speciale telefoon
lijn waar men terecht kan met vragen om algemene informatie op
het terrein van erfelijkheid en aangeboren ziekten.
SUSKEENWISKE DE EDELE ELFEN
AMSTERDAM - Het aan
tal vrouwen met kanker
neemt elk jaar met zo'n
22.000 toe. Vierduizend
van hen hebben zoge
noemde gynaecologische
kanker; de ziekte open
baart zich dan in de speci
fiek vrouwelijke geslacht
sorganen; vulva, baarmoe
derhals, baarmoeder of ei
erstokken. De kansen op
genezing verschillen nog
al, maar gemiddeld over
leven 2400 vrouwen de
ziekte. Lang is gedacht
dat genezing alleen vol
doende was; nu blijkt dat
veel vrouwen juist een
flinke klap krijgen als het
ergste achter de rug lijkt.
Voor hen is er sinds kort
de stichting Olijf -O lijf-,
waar ze met elkaar kun
nen praten over hun ang
sten en hoop.
Voor dr Van Lindert is het
bijna dagelijkse praktijk, dat
vrouwen die zijn genezen van
hun gynaecologische kanker
en dan bij één van de volgen
de controles ineens vragen:
dokter, wat had ik nou eigen
lijk? Of: dokter, heb ik mijn
baarmoeder nou nog? „En dan
dacht je", zegt de Utréchtse
gynaecoloog/oncoloog. „het
toch allemaal goed te hebben
verteld en uitgelegd". Maar de
vrouwen hebben al hun aan
dacht en kracht nodig om het
genezingsproces te laten sla
gen, emoties kunnen ze er niet
bij hebben. Van Lindert: „Ze
zijn te druk bezig met overle
ven". Is dat gelukt, dan pas
komt het proces van verwer
king op gang
„Het duurt doorgaans zes tot
negen maanden voor het zover
is", vertelt psychologe dr. Ger-
janne Bos-Branolte van het
Academisch Ziekenhuis Lei
den. „Juist als medici denken
dat het karwei af is. komen bij
de patiënten de emoties los
Dan realiseren ze zich ineens
wat ze allemaal hebben door
gemaakt: angst om te sterven,
eenzaamheid, bestraling en/of
chemotherapie, de onzeker
heid over hoe hun leven er
verder zal uitzien, het verlies
van specifiek vrouwelijke or
ganen, de invloed op de seksu
aliteit. Voor jonge vrouwen is
het bovendien heel schokkend
dat ze na een behandeling
meestal geen kinderen meer
kunnen krijgen. En voor oude
re vrouwen is juist gynaecolo
gische kanker een taboe, om
dat het verwijst naar seksuali
teit; daar behoor je niet over te
praten".
Rouwproces
Eén op de drie vrouwen stort
na genezing alsnog in; juist als
zij zelf en haar omgeving
dachten dat het leed geleden
was. „Maar bijna niemand on
derkent dat rouwproces", zegt
Bos-Branolte. „Artsen geven
maar al te vaak kalmerings- of
slaappillen en partner, vrien
den en familie vinden dat de
vrouw nu toch maar eens moet
ophouden met over haar ziek
te te praten. Ze is toch immers
weer beter". Daarom vindt de
psychologe dat psycho-sociale
hulp een wezenlijk onderdeel
moet gaan worden van de be
handeling van gynaecologi
sche kankers. Anders is volle
dige genezing volgens haar on
mogelijk.
Van Lindert en Bos-Branolte
zitten in de Raad van Advies
van de stichting Olijf, die eind
vorig jaar werd opgericht,
maar zich gisteren pas officieel
presenteerde. „Omdat we niet
eerder de te verwachten grote
hoeveelheid reacties konden
verwerken", verklaart be
stuurslid Ella Weisbrod.
Het aantal vrouwen dat wil
praten over hun ziekte is over
stelpend. Pas nog. na het
KRO-programma „Honderd
jaar dokteren", stonden de te
lefoons roodgloeiend van
vrouwen die of zich een onge
luk waren geschrokken omdat
ze toen pas wisten wat ze had
den dan wel gehad hadd,
eindelijk zagen dat nog
veel anderen zich voelei
zij. En met zulke vrouwi
len ze dan graag in coni
men. De stichting Olijf
regelen, zij het voorlop,
leen nog telefonisch.
Lotgenoten 0
Dr Van Lindert „Als
wat iemand met gynaeP*
sche kanker voor eei$3
disch-technische behanVG
moet ondergaan, dan Lg
niet kinderachtig. Alley]
daarom is een psycho-i
begeleiding van kardina
lang. zowel individueel Ee'
groepen. In mijn praktij) 3
len in elk geval acht \pei
tien vrouwen contact mje j
genoten. Als dat gebeurt^
ook dat er heel snel
verstandhouding is. Er i
binnen tien. vijftien mpe
gesprekken op gang waje
sen uren voor nodig anc
hebben, als ze er al 00jn
Se'
zouden toekomen".
„Het blijkt voor mensei16
altijd weer ontzettend b?r'
worden behandeld aan
gynaecologische kankef J1'
zijn dan aanzienlijk ge0
veerder. Ik zie niet zelde^e
vrouwen al beginnen te!
ken als ze het pilletje vo"
chemo-therapie alleen n
zien. Maar als ze contacL*"
lotgenoten hebben, dan
nen ze nota bene zondert
ken een veel intensiever!0
rapie ondergaan. En da.'L,
neemt de kans op genezir
tuurlijk weer aanzienlijf!!e
omdat je dan tot het uifi
kunt gaan en ook die l! J.
kankercel kunt vernietig
DICK HOFL
1 HOF|n
Inlichtingen
zijn ie verkrijgen bij hel vo
tmgscenlrum van het Koning
helmina Fonds. Sophialaan
BR Amsterdam, tel 020-64404f
Vliegopleiding Nelly Speerstra weer in gevaar^
DEN HAAG - De 23-jari-
ge tweede-luitenant-vlie
ger Nelly Speerstra zal
mogelijk uit de opleiding
tot jachtvlieger bij de Ko
ninklijke Luchtmacht
worden gezet. Speerstra is,
als zij haar opleiding vol
tooit, de eerste vrouwelij
ke jachtvlieger.
In de laatste fase van haar op
leiding doen zich nu proble
men voor. Over de aard van
deze problemen is niets be
kend gemaakt. Ook vorig jaar
in de eerste fase van de oplei
ding deden zich zowel bij
Speerstra als bij enkele van
haar collega's problemen voor.
De- bevelhebber der
strijdkrachten, luitenant-I
raai F.J. de Jong, beslooi
tot een verlenging van df
rationele opleiding voor f
pirant-vliegers. Als Sp
alsnog haar opleiding I
beëindigen, wordt ze iil
andere vliegende functij
plaatst.
IN HET KIELZOG VAN WILLEM III HET KANAAL OVER
HELLEVOETSLUIS
Geheel in strijd met alle
strategische wijsheden,
kondigt Nederland een in
vasie van Engeland aan.
En om de slapende Britse
honden direct maar goed
wakker te schudden is
zelfs de datum al bekend
gemaakt: Op maandag 18
juli komen de Hollanders
aan. Met een indrukwek
kende vloot zullen ze de
Torbay bij het Zuiden
gelse Brixham binnenva
ren. Hoewel het niet ver
plicht is gesteld, kan niet
uitgesloten worden dat de
Nederlanders onder ge
brul van psalmen en an
dere krijgsliederen zullen
aanmeren. Want zo deed
stauhouder Willem III dat
ook, driehonderd jaar ge
leden.
Wat is er,toch gebeurd met het
ons volk? Even letten we ruet
op. even laten we de teugels
vieren en ja hoor, nauwelijks
drie eeuwen later is het ge
daan met de grote emoties en
de enorme dapperheid. Toen
Willem III, de achterkleinzoon
van Willem de Zwijger, in
1688 naar Engeland toog om
het volk van zijn vrouw (Ma
ria Stuart II) te bevrijden van
Jacobus II, was dat nog heel
anders. De Staten-Generaal.
om maar eens een voorbeeld
te noemen, weende zeer bij het
vertrek van de stadhouder
Kom daar nu nog eens om, een
huilende volksvertegenwoor
diging! Dat zit er niet meer in.
ook niet als op 9 juli een flot
tieltje van honderd zeiljachten
uit Hellevoetsluis vertrekt om
de onderneming van Willem
III nog eens over te doen. Ei
genlijk is dat ook niet zo ver
wonderlijk. Willem III vertrok
op 11 november, eer uur vóór
hoog water, in een riskant
jaargetijde voor een riskante
klus. Het flottieltje anno 1988
vertrekt in juli, dat is prettiger
voor de watersporters en er
wacht ditmaal geen woedende
Jacobus in Londen, maar een
minzame queen Elisabeth
Zo hoort het ook, vindt het co
mité ..Willem III en Mary",
dat de tocht over het Kanaal
organiseert. Want volgens dit
comité is de actie van Willem
III de basis geworden voor
driehonderd jaar Nederlands-
Engelse vriendschap. Prof. dr.
A. G. H. Bachrach, erevoorzit
ter van het comité, legt dat
graag nog eens uit. De Engelse
vorst. Jacobus II, de schoonva
der van Willem III. was ka
tholiek geworden. Nu was dat
ook toen niet strikt verboden,
maar in het geval van Jacobus
gaf het wel veel problemen
Want met zijn bekering tot het
katholicisme, bekeerde Jaco
bus zich ook tot Lodewijk
XIV, de Zonnekoning die heel
Europa in handen wilde krij
gen. Willem III was daar als
protestant en als Hollandse
stadhouder niet van gediend.
Toen hem vanuit Engeland
verzocht werd over te komen,
aarzelde hij niet.
Bachrach. „Hij ging om het
overgrote deel van de Engelse
bevolking weer rustig te laten
slapen. Dat lukte, want Jaco
bus vluchtte" Formeel had
Mary, als dochter van de ver
dreven koning, de meeste
rechten op de kroon. Maar
Willem had geen zin om als
haar achterlijke neefje (Marv
was zijn nicht) naast de troon
te zitten en bedong een „echte
lijk koningsschap". Bachrach:
„Als de bliksem, had ik bijna
gezegd, moest men dubbele
kronen, scepters en dergelijke
halen". Met zijn „verovering"
van de Britse troon, stelde
Willem III ook de toekomst
van Nederland veilig, meent
Bachrach Want door als En
gels en Nederlands staatshoofd
een bondgenootschap met de
Duitse keizer te sluiten, schiep
hij een sterk front tegen de
gulzige Lodewijk XIV. „Als
Willem III dat niet gedaan
had, had ons land helemaal
niet meer bestaan. Het is een
kleinigheidje, maar ik zeg het
toch maar even".
Kinderloos
Dat Willem driehonderd jaar
geleden zijn voet definitief op
Engelse bodem zette. L.
niet alleen herdacht dool
flottieltje jachten naar de?'
kant te zenden. In hun kr°
volgen ook nog eens 01
„vrije vogels", die mogef1?'
ren zoals ze willen. At?r
maar op de 18e juli op d«Les
bay aankomen om
doen aan het défilé dat'"'
het Britse koninklijke j
(geen nakomelingen vanfee
lem III. want die bleef kijf"
loos) zal worden gadegesf'S'
Als alles goed gaat zijn^
ook de deelnemers van c'
gatta. de zeerace, vanuit 1
voetsluis in Brixham aanf
men. De secretaris van.
Subcommissie Nautische f
nementen, J. van der WiL
geeft toe dat de histori^
weid wordt aangedaan
deze eigentijdse overt
maar ja, hoe organiseer j
ders een groot Nautisch I
nement? „Bovendien".
Van der Wilden, „eiser]
ook niet dat de deelnel
psalmen en krijgsliederen]
gend de haven binnenlok
STEVO AKKER!
