k
te
JE
Ceidóc Qowuvnt
Turbo
&NUAI
ZATERDAG 9 JANUARI 1988
LEIDEN - Wouter Buikhuisen
lijkt geen man die zich makkelijk
de mond laat snoeren en dat geeft
hij zelf ook toe tijdens een gesprek
in zijn Leidse werkkamer. Éven
daarvoor heeft de roemruchte cri
minoloog vastgesteld dat tegen het
voetbalvandalisme geen kruid meer
gewassen is. In het vraaggesprek
over zijn onderzoek dat misdadig
gedrag moet verklaren, komt al
snel de bomgooier in de Rotter
damse Kuip ter sprake.
„Dat was geen arme werkloze die met
een wrok tegen de samenleving of vanuit
een achtergestelde situatie dit soort din
gen deed. Nee, die jongen is al eerder
veroordeeld voor geweldpleging. Zijn
vader heeft een zaak en daar werkt hij,
als ik het goed begrepen heb. Dat is een
totaal ander slag. De harde kern van de
voetbalvandalen heeft wel degelijk een
sterk crimineel verleden, zowel op het
gebied van geweldpleging als andere
norm-overtreding".
Buikhuisen (54 jaar, 1,93 meter, heeft
iets van professor Higgins uit My Fair
Lady) praat onverbloemd verongelijkt
over dit onderwerp. Er zit nogal wat fru
stratie achter, zo blijkt. Rond 1975 ver
telde hij de commissie-Hartsuiker al wat
er volgens hem tegen het voetbalvanda
lisme gedaan moest worden.
„De commissie dacht er anders over.
Sindsdien is het probleem alleen maar
groter geworden. De greep die we op een
verschijnsel kunnen hebben, hangt af
van de mate waarin het zich ontwikkeld
heeft. Hoe langer je met maatregelen
wacht, hoe moeilijker het wordt. Het
krakersprobleem bijvoorbeeld is niet
meer op te lossen zonder de ME. Dat
komt uitsluitend doordat we bij de eer
ste gevallen van kraken een verkeerde
strategie gevolgd hebben. Dat geldt ook
voor het voetbalvandalisme. Indertijd
zei ik al: Supporters allemaal in één vak,
daar moeten we onmiddellijk mee stop-
A pen. Het ging, laat ik nou 's veel zeggen,
om vijftig jongens. En dan heb ik het
over de tijd dat Feyenoord nog wekelijks
vijfendertigduizend man op de tribunes
had. Wat is nou vijftig jongens tussen
vijfendertigduizend man? Vijftig wordt
veel als je ze in één vak stopt, dan zitten
ze bij hun soortgenoten, voelen ze zich
sterk. Maar als de jongens verspreid
worden dan zijn ze op z'n minst onder
hevig aan enige sociale controle. Maar
nee, dat mocht niet, want dan voelden
vijfendertigduizend supporters zich
opeens belaagd".
„Tweede punt was: we moeten ophou
den met het stimuleren van supporters
verenigingen, we moeten ophouden met
die sjaals en die petten. Je moet niet iets
creëren dat een aanzuigende werking
heeft. Ik heb toen al geadviseerd om Sja-
kie Swart mee te nemen in de bus. Dus
mensen die bij de jongens een reputatie
hebben. Nou u weet het; een maand of
wat geleden hebben ze bij Ajax Sjakie
Swart en Freek de Jonge in de bus ge-
stopt. Leuk", zegt Buikhuisen ironisch,
„dat er toch nog iets van mijn adviezen
llllllll terechtkwam. En het werkt. Maar zoiets
1 moet je niet een of twee keer doen, dat
moet je institutionaliseren. Beroepsvoet
ballers inschakelen. Zo'n voetballer is in
dienst van een bedrijf: geen gezeur, geen
gemekker, hij mag een bijzonder salaris
hebben, bijzondere werktijden, maar hij
is in dienst van dat bedrijf. En je kunt
hem de taak geven te zorgen 'voor een
gezonde stemming in de bus. Voorko
men dat ze elkaar gaan oppeppen. Zo
van: hup jongens, we gaan op joden
jacht. Zo'n stemming moet je zien te
voorkomen".
Onoplosbaar
Buikhuisen vertelt van zijn optreden on
langs in een forum voor studenten
I („daar heb ik intens plezier in, want on
der studenten kraak je altijd nog wel 's
een leuk nootje") waar ze hem naar de
oplossing voor het voetbalvandalisme
vroegen. „Ik was natuurlijk helemaal
niet ernstig, want bij studenten hoef ik
dat ook niet altijd te zijn. Ik zeg: ik be
grijp het probleem helemaal niet, FC
Den Haag gaat naar Feyenoord, elk heeft
z'n achterban van supporters, die willen
met mekaar slaags, dan laat je ze toch
hun gang gaan? En dan kom je toch niet
tussenbeide? Dan is het gauw afgelopen.
J Waarmee ik bedoelde te zeggen dat dit
probleem niet meer is op te lossen.
Voetbal heeft groepen aangezogen die
uitsluitend voor de relletjes en vechtpar-
tijen naar het stadion komen. En de har
de voetbalvandaal heeft weerstand nodig
om het leuk te vinden. Dus het inbren-
st neem
itie ove
luten Inj
ouwma
Rotterd
:ijn verkl
>00 16!
gresgei
'.50 aa
00 uur,i
5ÊCW)
'0 461
mogen onderwerpen, dan denk ik niet
dat hij positief zou reageren, hoewel je
het natuurlijk nooit weet. Begrijp me
goed: het gaat om onderzoek dat niet ge
vaarlijk is". Licht spottend voegt hij er
aan toe: „Het enige wat ik nodig heb
zijn twee dingen: de ochtend- en de mid-
dagurine en die moet een mens toch
kwijt, dus ik doe niemand wat te kort".
Tragiek
„Ergens is dat een soort tragiek die zich
overigens niet alleen tot mijn vakgebied
beperkt. Je ziet het ook bij het medisch
biologisch onderzoek. De mens kan als
het ware het biologische niet aan. Dat
roept altijd iets op van angst en zorg.
We hebben bijvoorbeeld allerlei regle
menten die bepalen onder welke voor
waarden ik iemand mag onderzoeken.
Medisch heel strenge eisen. Als ik een
diepte-interview hou met een gedetineer
de kan ik zulke jeugdtrauma's doen her
leven dat die man weken van de kaart
is. Dat mag. Maar als ik hem z'n urine
vraag dan moet dat door allerlei com
missies goedgekeurd zijn. Dan moet hij
handtekeningen zetten, moet ik handte
keningen zetten. Daar zul je als onder
zoeker mee moeten leren leven".
Verzucht even later echter meer te wil
len doen dan hij nu doet. „Er zijn varia
belen waar ik met mijn mensen nog geen
greep op kan krijgen. Ik ben gefascineerd
door de vraag hoe het komt dat bepaal
de mensen niet in staat zijn van negatie
ve ervaringen, een straf, te leren. Onder
zoek heeft uitgewezen dat allerlei biolo
gische factoren daarbij een rol spelen,
bijvoorbeeld bepaalde hormonen. Ik kan
er wel eens van dromen dat ik op dat ge
bied onderzoek zou kunnen doen. Dat
zou ontzettend belangrijk zijn. Veel
mensen komen immers in de problemen
doordat ze bepaalde dingen maar niet
kunnen nalaten, drinken bijvoorbeeld".
En zijn er nog andere dingen waarvan
hij droomt?
„Dromen niet. Dat zijn meer nachtmer
ries. Ik maak mij bijvoorbeeld grote zor
gen over de wijze waarop de criminali
teit zich in onze grote steden ontwikkelt.
Het hier door justitie gevoerde beleid
vind ik in hoge mate verontrustend. Wij
dreigen onze greep op de problemen to
taal te verliezen. In Nederland groeit een
generatie mensen op voor wie het steeds
gewoner wordt geen werk te hebben en"
zich niet aan de regels te houden. De re
kening daarvan zullen wij in de toe
komst ongetwijfeld gepresenteerd krij
gen. Maar ook dan zal het naar ik vrees
weer te laat zijn. Regeren mag dan wel
vooruitzien zijn. in de praktijk komt
daar vaak weinig van terecht".
HOMME KROL
gen van die weerstand, ME enzovoort,
leidt tot de situatie waar hij op uit is.
Het is een vicieuze cirkel. En als je dan,
en dat is mijn voorspelling, het betaalde
voetbal zou afschaffen (wat van mij zou
mogen, want voor mij is deze zwaar ge
subsidieerde bedrijfstak al dood), dan
gaan die jongens niet meer naar het
voetbal, maar naar basketbal of honkbal.
Of ze gaan naar een winkelcentrum, doet
er niet toe. Want daar zit gewoon de
fout: er wordt gedacht dat voetbalvanda
lisme iets met voetballen te maken
heeft. Het enige is dat het rond het voet
balveld gebeurt. Maar je kunt voor voet
bal elke andere sport invullen of elke an
dere ontmoetingsplaats. Zelfs schaken".
Buikhuisen denkt dat dat de harde kern
heel moeilijk te benaderen is. „Als je iets
voor ze wilt doen, dan zou het een men
geling moeten zijn van een op de per
soon gerichte behandeling en een aan
vaardbaar soort vrijetijdsbesteding, aan
gepast aan hun smaak. Deze jongens
houden van spektakel en als je ze laat
diepzeeduiken, parachutespringen, rij
den in crossauto's, enzovoort dan zou je
er inderdaad een aantal helpen. Ook
door hun beroepskeuze in die richting te
ontwikkelen. Zwaar, gevaarlijk werk dat
goed betaald moet worden. Maar er zit
ten ook onverbeterlijke jongens tussen.
De enige troost is dat zo op oudere leef
tijd steeds minder dit soort dingen doen.
Je kunt zeggen dat we met dit maat
schappelijk kwaad moeten leven. Je
kunt ook zeggen: Ik wil die jongens een
kans geven, maar ajs ze die kans niet
pakken dan wil ik niet verder door hen
gehinderd worden; dan sluit ik ze op.
Waarop er mensen zijn die zeggen dat
straffen niet helpt. Maar natuurlijk helpt
dat, want ze zijn gedurende hun opslui
ting tenminste uit de roulatie".
Bierkaai
Het voorkomen van crimineel gedrag. Is
prof. Buikhuisen inmiddels wat wijzer
geworden over erfelijke factoren die
daarbij een rol spelen? Hij trekt een ge
kweld gezicht en zegt: „Ach, erfelijkheid
is maar een van de vele, met de nadruk
op vele. factoren die meewerken aan cri
mineel gedrag. Daar kan ik me in weten
schappelijke zin niet bijzonder over op
winden. Erfelijkheid", zo doceert hij, „is
een verklaring voor de aanwezigheid
van een factor, zeg maar een cognitieve
stoornis, die kan leiden tot criminaliteit,
maar die mogelijkerwijs onder andere
omstandigheden tot iets totaal anders
zou leiden. Plus nog dat diezelfde stoor
nis op allerlei andere manieren ontstaan
kan zijn. Dus niet door een fout in de
genen, maar bijvoorbeeld door compli
caties tijdens de geboorte, door een vi
rusziekte, enzovoort. In dat netwerk zit
je".
Het weekblad Vrij Nederland heeft
Buikhuisen een jaar of tien geleden gehe
keld om een erfelijkheidsonderzoek dat
hij wilde doen. Om welk onderzoek ging
het precies? Buikhuisen veert geergerd
op: „Niks. Ik heb nooit een onderzoek
in die richting willen doen. Vrij Neder
land heeft mijn ideeén destijds heel sterk
in verband gebracht met de nazi-ideolo
gie en met de erfelijkheidsleer die bij de
nazi-biologen een heel sterke rol speel
den. Mij werd bijvoorbeeld verweten dat
ik kritiekloos de nazi-bioloog Exner aan
haalde en dat ik me daardoor zowel
ethisch als wetenschappelijk diskwalifi
ceerde. In een ingezonden stuk heb ik
toen gezegd dat als het blad één citaat
kon produceren waaruit zou blijken dat
ik mij wetenschappelijk of ethisch be
zien zou diskwalificeren, ik op staande
voet ontslag zou nemen als hoogleraar in
Leiden. Dan denk je: nu zullen toch die
citaten wel komen. Er kwam er echter
niet één. En waarom niet? Omdat ze er
niet zijn. Begrijpt u, dat is het punt. En
dat is de bierkaai waartegen je vecht".
Wat waren zijn ideeën dan wel? Buik
huisen: „Een poging tot verklaring van
criminaliteit door gebruik te maken van
inzichten over delinquent gedrag, ont
staan uit de biologische wetenschappen
en uit de sociale wetenschappen. Die
twee met elkaar in verband brengen,
omdat gedrag nu eenmaal altijd een wis
selwerking is tussen de kenmerken van
het individu en zijn omgeving. En ik
kan die mens niet begrijpen als ik geen
rekening hou met wat kenmerkend voor
zijn persoon is. Want dat bepaalt ook
hoe hij reageert op de omgeving en hoe
de omgeving op hem reageert. Mijn
ideeen staan uitgewerkt in een Engelsta
lig boek (Explaining Criminal Beha
viour) dat we gemaakt hebben naar aan
leiding van een symposium. Vanuit ont
wikkelingsperspectief laat ik zien wat er
kan gebeuren met iemand als klein kind,
hoe op dat kind gereageerd wordt, hoe
het terug-reageert, hoe zo'n kind als het
ware in een soort noodlotsspiraal terecht
kan komen".
Prof. Buikhuisen zegt dat hij en zijn
mensen op het ogenblik bezig zijn met
een aantal onderzoeken naar onder meer
de achtergronden van jeugdcriminaliteit.
„Daarnaast zijn we heel erg geïnteres
seerd in het onderwerp strafgevoelig-
heid, waarbij wij willen uitzoeken of cri
minelen in dit opzicht verschillen van
andere mensen. Wat opvalt is dat er jon
gens zijn die vanaf hun kinderjaren met
justitie gebotst hebben, maar die daar
niets van hebben geleerd. Ze kunnen be
paald gedrag kennelijk niet laten. Wij
willen weten hoe dat komt en hoe je er
iets aan zou kunnen doen. Een ander
onderzoek heeft betrekking op de vraag:
hoe komt 't eigenlijk dat sommige men
sen door de problemen die ze hebben bij
justitie terechtkomen, terwijl anderen
die ogenschijnlijk ook uit een slecht ou
derlijk huis komen, die ook opvallen
door bepaalde persoonlijkheidskenmer
ken, bij de dokter belanden. Met andere
woorden: waarom sommige mensen hun
problemen in gedragsstoornissen verta
len, terwijl anderen hun problemen ui
ten in een ziekte. Daar heb ik een theo
rie voor ontwikkeld, die ook in het boek
Explaining Criminal Behaviour staat".
Hardnekkig
Van de opwinding die indertijd rond
zijn persoon is ontstaan (sommigen za
gen in hem de man die hersenoperaties
wilde bij criminelen) heeft prof. Buik
huisen naar eigen zeggen gigantische
hinder ondervonden. Hij beschrijft hoe
instellingen die aanvankelijk wilden
meewerken aan het toetsen van een be
paalde theorie, onder druk van actie
groepen op hun toezeggingen terugkwa
men. „Het onderzoek dat we wilden ver
richten betrof de categorie van hardnek
kig agressieve jongeren, die van kind af
aan in kinderbeschermingstehuizen zit
ten, die nu in die zogenaamde eindsta
tions in Eefde en Wapenveld en nog wat
plaatsen zitten, die daar alleen maar uit
komen omdat ze meerderjarig zijn en
niet omdat ze genezen zijn. Die groep
wilden wij bestuderen, op basis van be
kende theorieen, om meer begrip te krij
gen van de achtergronden van hun ge
drag. En daarmee hoop je dan weer
bouwstenen aan te dragen voor een ade
quaat behandelingsprogramma".
Buikhuisen is ondanks de tegenwerking
nooit uitgeweken naar het buitenland.
Waarom niet? „Omdat ik me niet door
terreur laat verdrijven. Dat is als het
ware mijn karakterstoornis. Er is hier
destijds in Nederland een geestelijke ter
reur uitgeoefend. Maar ik heb gezworen
dat ik niet degene zou zijn door wie een
precedent zou ontstaan. Want als het zo
ver komt dat universiteiten op grond
van politieke opvattingen bepaald on
derzoek moeten laten, dan gaan we vol
ledig de verkeerde kant op. Iets derge
lijks zie je nu aan de Technische Univer
siteit van Delft, waar het besluit van het
college van decanen om een directeur
van Shell een eredoctoraat te verlenen
wordt ingetrokken uit vrees voor actie
groepen. Ik vind dat schandalig. Daar
wijk je toch niet voor".
Wat niet wil zeggen dat prof. Buikhuizen
elk ondferzoek kan doen dat hij zou wil
len doofn. „Als ik de minister van justitie
zou vrègen of ik in verband met bepaal
de thebriecn gedetineerden in Nederland
aan njedisch-biologisch onderzoek zou
Wat is er van professor Wouter
Buikhuisen geworden, de Leidse
criminoloog van internationale naam
en faam, die twaalf jaar terug al
oplossingen aandroeg voor het
voetbalvandalisme, maar een paar
jaar later neergesabeld werd door Vrij
Nederland? Hij werd toen
afgeschilderd als een fascistisch
onderzoeker die harde criminelen de
hersenpan zou willen lichten om te
bewijzen dat hun misdadig gedrag ook
biologisch bepaald is. Buikhuisen
doceert nog steeds in Leiden, zit
boordevol ideeën, doet veel
onderzoek, maar toch niet dat
onderzoek dat hij zich het liefst zou
wensen.
Prof. Buikhuisen, die twaalf
jaar geleden al voorstelde
een populaire voetballer in
de supportersbus te laten
meereizen.
FOTO: SP
door Piet Snoeren
Ook gelezen dat die reis om de wereld in
tachtig dagen per autobus - een plan van
de Uehnondse ondernemer Chr. van den
Bergh dal 44 miljoen moest opbrengen
voor het Wereld Natuur Fonds - niet
doorgaatEn of dat nou spijtig is? De
natuur zal het in elk geval een rotzorg
zijn. gezien het feit dat de Verenigde
Staten en Canada de bus zelfs elke vorm
van doorgang wilden weigeren omdat de
uitlaatgassen van de dieselmotor spotten
met hun milieuvoorschriften. Dit verbod
wordt nu aangevoerd als een van de
redenen voor de afgelasting van de
monsterrit en hei lijkt een plausibele
reden, want hoe wil een mens per bus
rond de wereld zonder Canada of de
Verenigde Staten te passeren? Ja. via
Latijns Amerika, maar dit armetierige
continent zet qua fondswerving geen
zoden aan de dijk; daar moeten de
opgehaalde centen nou Juist voor een deel
naar toe. naar het roodstuitleeuwaapje en
de Cubaanse krokodil die op uitsterven
staan.
Minder plausibel klinkt een andere reden
die voor het schrappen van de tocht wordt
gegeven. „We hebben er", zegt
woordvoerder R. van der Giessen van het
Wereld Natuur Fonds. ..geen tijd voor.
gezien de onverwacht sterke groei van het
aantal donateursmet 100.000 tot
250.000. We willen al deze mensen sraag
vasthouden en daaraan moeten we heel
veel aandacht schenken". Zou het?
Zouden ze bij het WNF niet veeleer
hebben geredeneerd: Wal zullen we in
naam van de natuur met zo'n
dieselverslindende Nederlandse
milieuramp op wielen in tachtig dagen
rond de wereld racen, als we in één klap
100.000 donateurs blijken te kunnen
strikken door in de dichtstbijzijnde
dierentuin prins Bernhard en André van
Duin gratis te laten neuzelen op een
manier waarvan alleen dat mensaapje
last heeft dat ze op bevel van de televisie
halfdood zitten te knuffelen?".
Groot gelijk heeft het WNF. Maar berust
heel het gedoe van de fondswerving
eigenlijk met op een denkfout? Dit inzicht
openbaarde zich tijdens een recente reis
naar Texel waar binnen een totaal ander
kader een notabel moest worden
geïnterviewd. ..Ons prachtige eiland ligt er
toeristisch gesproken wat verpieterd bij",
kloeg de notabel. ..En waarom? Omdat de
Texelaar zelf geen oog heeft voor de
zeldzame schoonheid van zijn biotoop.
Ooit een Texelaar gezien die bij de Sluft
loopt te genieten van de wereldwijd
geprezen natuur aldaar? Ik niet. Als ik in
de buurt van de Sluft een Texelaar
aantref, loopt hij er uitsluitend om te
kijken of er niet een kistje op eikehout
gerijpte Schotse whisky aangespoeld wil
zijn Op dezelfde manier, openbaarde het
inzicht, missen andere aardbewoners oog
voor de hen omringende olifanten,
Bengaalse tijgers, potvissen en
panaaberen. De autochtonen zijn zo
gewend aan het gezicht dat ze het louter
waarderen in termen van: hoeveel
schaakstukken haal ik uit een slagtand?
Neem de zwarte neushoorn waarvoor het
WNF momenteel actie voert. Deze sullige
kolos wordt voornamelijk uitgeroeid
omdat hel lichaamsdeel waaraan hij zijn
naam dankt, in gemalen vorm de
liefdesdaad meerdere glorie heet bij te
1 zétten. De fabel is ontsproten aan het
gegeven dat de paring bij neushoorns,
sullig als ze zijn. wel tot een uur of langer
kan uitlopen - een vooruitzicht waarvan
rokkenjagers in oosterse landen dusdanig
moeten watertanden dal ze grif 20.000
gulden neertellen voor het goedje. Naar de
overige 999 kilo die een zwarte neushoorn
zwaar is. wordt verder niet omgekeken.
Het gaat om de hoorn.
Zou een zwarte stroper met geen nagel
om zijn kont te krabben een dergelijk
mazzeltje aan zijn neus voorbij moeten
laten gaan omdat rijke stinkers op
fotosafari zich zo nodig aan een zwarte
neushoorn willen vergapen? En welke
macht op aarde kan stropers stoppen in
een werelddeel waar wel wat anders aan
hel zieltogen is dan de zwarte neushoorn?
Tegen de achtergrond van zulke vragen
zou het WNF de gelden, door het duo
Bernhard- Van Duin bij elkaar geneuzeld,
beter kunnen aanwenden voor een andere
oplossing. De vierkante tomaat, heren.
Alles waar vraag naar is, kan
tegenwoordig toch gekweekt, gefokt,
gekloond, geinsemineerd of
gereageerbuisd worden? Luister naar
voorzitter G. Luttikholt van de Kl-
combinatie Oost-Nederland (19NU, 24e
Iaargang nr. 1. januari 1988). ..Op het
ogenblik", aldus Littikholt. ..zijn er nog
sïechts drie topbedrijven waar de koeien
gemiddeld 10.000 kilo melk per jaar
geven, maar in het jaar 2000 zal zo'n
opbrengst voor elke Nederlandse koe
normaal zijn en topkoeien. de zogeheten
turbokoeien, leveren dan al 20.000 kilo
's jaars".
Turboneushoorns, ziedaar het antwoord.
Topbedrijven die neushoorns fokken met
joekels van drie meter of langer op hun
kokkerd. Met vijf hoorns of meer in een
rij op hun snufferd. Hoorns op de
schoften, de rug, de achterhand. Gooi
dood met gemalen neushoorn, die oosterse
Don Juannen. Overspoel de markt met
afrodisiacum, merk Beekse Bergen. Heb
ér desnoods een neushoornpoeaerberg
voor over. Alles liever dan u. Koninklijke
Hoogheid, nog een keer in de rol van
Frans van Dusschoten op dal bankje te
zien.
