Belangstelling KRO
oppepper voor Forum
ter
EcidócSouocmt
Wethouder Schiedam beëindigt expositie
Snel succes voor
„Eddie Murphy Raw"
%r
3uhrgebied: van
firschaftswunder
u|t armenhuis
ZATERDAG 9 JANUARI 1988PAGINA 15
[EDAM Wethouder L.
0— amp voor cultuur in
•dam heeft opdracht gege-
He tentoonstelling over de
pde Franse schrijver J.K.
mans (1848-1907) en zijn
,e tot deze stad in het Ste-
l Museum van Schiedam
lijdig te sluiten. De ten-
Itelling die al twee weken
Ie gang was en tot 24 janu-
du duren is intussen afge-
en. Volgens een woord-
jer van de wethouder is
gebeurd na publicaties in
jlaatselijke pers, waarin
jng werd gemaakt dat de
etbalntiende eeuwse Franse
it Pejver een „antisemiet en ra-
giste- zou zijn. De wethouder
lijksu
wilde voorkomen dat „de expo
sitie zou leiden tot discussies
met schadelijke effecten", aldus
de woordvoerder.
De stap werd genomen op het
moment dat museumdirecteur
Hans Paalman met vakantie
was. Deze heeft zijn vakantie
onderbroken en is in allerijl in
het museum teruggekeerd.
Paalman, die de aantijgingen
tegen Huysmans sterk overdre
ven noemt, zegt het zeer te be
treuren dat de wethouder deze
stap genomen heeft zonder dat
een fundamentele discussie
heeft plaats gehad met externe
deskundigen over het werk
van Huysmans, vooral met be
trekking tot Schiedam.
Volgens de museumdirecteur is
het een aardige tentoonstelling
met foto's en ander materiaal
rond het verblijf van Huys
mans eind vorige eeuw in
Schiedam, waar hij op zoek
was naar sporen van de heilige
Lidwina, die in Schiedam ge
boren zou zou zijn. Huysmans
geldt als een van de grote
schrijvers van het negentiende-
eeuwse Frankrijk.
De afgelopen weken is er van
verschillende kanten aandacht
besteed aan Huysmans en zijn
werk. De VPRO belichtte de
schrijver kort geleden in het
kunstprogramma Atlantis en
de Huysmansvertaler en -ken
ner bij uitstek Jan Siebelink
richtte enkele weken terug in
Vrij Nederland de schijnwer
pers op de Franse schrijver.
Het voortijdig sluiten van de
„leuke tentoonstelling over de
fantastische schrijver Huys
mans" noemt hij nogal over
dreven. Hij geeft toe dat er in
het werk van Huysmans „een
paar zinnetjes voorkomen,
waarin joden over de hekel
worden gehaald". Maar Huys
mans een „antisemiet en racist"
te noemen vindt Siebelink
sterk overdreven.
De VPRO is van plan zondag
in het kunstprogramma Atlan
tis in te gaan op de rel in
Schiedam, zo heeft Hank On
rust van deze omroep laten we-
LOS ANGELES Ook Eddie Murphy's nieuwste film
(„Eddie Murphy Raw", een registratie van een live-optreden
van de komiek) lijkt al meteen een bioscoophit te worden.
Na drie dagen draaien had de film in 1391 zalen al een dik
ke negen miljoen dollar opgebracht. Dat is zesenhalfduizend
dollar per „doek". Daarmee stond de film meteen aan de top
van de première-films. Murphy's film is geregisseerd door
de jonge zwarte filmer en komiek Robert Townsend, wiens
eersteling, „Hollywood shuffle", binnenkort in Nederland te
zien is. In dat debuut geeft Townsend o.m. een Eddie Murp-
hy-imitatie. Die beviel de komiek zelf zo goed dat hij Town
send een kans wilde geven zijn theatershow te filmen. Er
waren met „Eddie Murphy Raw" nogal wat problemen bij
de Amerikaanse advieskeuring. Zoals gewoonlijk gebruikt
Murphy nogal wat krachttermen, waarvan hij nu een groot
deel heeft moeten „inleveren" om zijn film toegankelijk te
zien voor een groot publiek.
ng.
>sure-'
p^'jjDornist raakt
;'pon®or bijster
erb^PEN De befaamde
^ogjtduitse hoornist Her-
diê" Baumann die in de
sporJs8eboorzaa' 'n Kam-
ubbe als solist °Ptrad biJ Fo"
neen) Pbdbarmon'scb. za^
,ende'concert niet licbt ver"
dacht'0, was in de voora"
ssured welgemoed vanuit
eelen! tijdelijke adres in En~
nder^de °P we8 8egaan-
leünir bij Zwolle raakte hij
3mensP°°r bÖster
timu-1 »nf°rmant bleek een
?e dr1^" Kampenaar te
~h in» d'e beêreeP waar hij
^ktiikF toe moest en samen
dorp6" ze tot voor de deur
ch jg de Stadsgehoorzaal in
sure^ipen. waar bet concert
irter^as begonnen.
itpr<ïthelper ging met dank
t opeen flink bedrag om
p| een taxi naar Zwolle
kunnen veroorloven,
?r Zwollewaarts.
«mann Baumann speel-
"™^en fraaie solo als toe
tje pl voor bet Kamper pu-
audgék- "om voor u en
eika'anSe re*s naar bet
of ^-den heugelijk te ma-
t vod'. zei b'J vriendelijk.
Vjet ^„noorden" verklaarde
spoi
dat
!i0agd ikenmarkt blijft
mHeincieel stabiel
e LSI
Het ITERDAM De boe-
Prob^arkt in Nederland
duü! uitgedrukt in gul-
- in grote lijnen sta-
maar daalt qua aan-
__erkochte exemplaren.
toekhandel en litera-
blijven het goed
De Stichting Speur-
k betreffende het
c concludeert dit op
i van haar jongste en-
p onder circa 600
ioudens. Dat onder
vindt elk kwartaal
is. De laatste enquête
»ft oktober 1986-sep-
ter 1987.
nsument besteedde in die
.je 586 miljoen gulden
ijjet algemene boek (fiction
^°°J1on-fiction). Er werden
p y^pit bedrag circa 27,9 mil-
ken gekocht. Het ge-
.-ld bedrag per exemplaar
jï gulden.
jonsument geeft sedert
oortdurend meer uit aan
i-boeken. Deze stijgende
wordt echter teniet
door de geleidelijk da-
verkopen op het gebied
>n-fiction-boeken.
_nre literatuur is volgens
pachting Speurwerk be
ide het Boek de voor-
ite veroorzaker van de
fiction-omzet. Dit
kent de laatste jaren een
iin omzet en in aantal ge-
je exemplaren,
oekhandelskanaal (boek-
ils, kiosken, erkende wa-
Huizen en dergelijke) zag in
Afgelopen periode zijn
^&°iaandeel opnieuw toene-
Algemene boeken
nu voor 59 procent
totale omzet) via boek-
'ls aangeschaft. Boeken-
en postorderbedrijven
ofUdlzen no® steeds terrein.
Ie
HENK KREUKNIET: „TV KAN DREMPEL VERLAGEN"
Henk Kreukniet, tenor, straks
zingend met het hoofd in het
schandblok. foto: pr
APELDOORN Opera
Forum uit Enschede is er
maar wat blij mee, dat zo
nu en dan de KRO-televi-
sie met een batterij came
ra's en een woud van ka
bels in een theater aanwe
zig is om er een voorstel
ling van het oostelijke
operagezelschap te regis
teren. Vandaag en morgen
is de KRO-tv met regis
seur Nico Hiltrop aan het
hoofd in het Apeldoornse
Orpheus present om daar
de uitvoering van Rossi
ni's „L'Italiana in Algeri"
vast te leggen. „Een op
pepper voor Forum",
noemt één van de solisten,
de tenor Henk Kreukniet,
deze televisie-registratie.
Kreukniet (47): „We bereiken
nu in één klap een heel groot
publiek. Veel mensen denken
nog dat opera zware muzikale
kost is. Zo'n tv-uitzending kan
ze van gedachten doen veran
deren. Misschien raken ze wel
door de voorstelling gefasci
neerd en gaan later zelf ook
eens naar een theater om een
opera-uitvoering bij te wonen.
De televisie kan de drempel
vrees verkleinen".
Voor de uitvoerenden bete
kent de aanwezigheid van tv-
camera's ook nog iets anders.
Kreukniet: „De televisie geeft
een extra' dimensie aan een
uitvoering. Je weet dat je con
stant bespied wordt en dat je
voluit moet gaan op strafie
van een onmeedogenloze re
gistratie van je tekortkomin
gen. Een gewone uitvoering
kan goed of slecht zijn, maar
na het laatste applaus is het af
gelopen. De televisieopname
betekent dat alles wat op het
toneel gebeurd is nog eens be
keken kan worden, dat alles
vastgelegd is, gedocumenteerd.
Je doet er dan automatisch een
schepje bovenop. Dus ook wat
dat betreft zorgt de tv in de
zaal voor een oppepper. Het
werken voor een zaal met
mensen is fantastisch, maar
door de tv krijgt de uitvoering
toch iets extra's".
Niet eenvoudig
Kreukniet vindt dat het voor
de tv-mensen helemaal niet
zo'n eenvoudige zaak is een
opera-uitvoering goed op de
band te zetten. Van de eerste
keer dat de KRO de verrich
tingen van Forum volgde, bij
de uitvoering van Der Zigeu
nerbaron, vielen de resultaten
wat tegen. Kreukniet: „Het
was toen wat chaotisch, de
keuze tussen totaalshots en
close-ups was niet altijd bevre
digend. Maar het was dan ook
Scène uit „L'Italiana in Algeri".
de eerste keer. Ik heb de in
druk dat het nu wat zorgvuldi
ger gaat. Trouwens bij ons
wordt ook iets geperfectio
neerd. Met name aan de cho
reografie wordt meer aandacht
besteed en een aantal scènes
wordt wat gepolijst".
Bij het televisiepubliek was
Der Zigeunerbaron al, voordat
Opera Forum er mee op het
scherm verscheen, een beken
de klank. Bij „L'Italiana in Al
geri" ligt dat wat anders.
Kreukniet: „Maar het is een
opera die het op de tv gewel
dig doet. Spectaculaire scènes,
fraaie kostuums en decors,
kortom de aankleding is alleen
al oogstrelend. En dan de mu
ziek, bruisend en tempera
mentvol. Rossini mag dan zelf
het schrijven van deze opera
een tijdverdrijf hebben ge
noemd - hij deed er niet lan
ger dan twintig dagen over -
maar niet ten onrechte was
het werk direct al bij het pu
bliek geweldig populair".
Komische opera
„L'Italiana in Algeri" gaat
door voor een komische opera,
maar regisseur Vittorio Pata-
né. die al eerder bij Forum
Mozarts Cosi fan Tutte en La
Finta Semplice deed, heeft ge
probeerd wat dieper te graven
en niet alleen de komische
kant te belichten.
Kreukniet: „Rossini's opera is
vrolijk, maar dat niet alleen.
Er mogen dan tal van scènes
zijn die bij het Theater van de
Lach thuis horen, maar neem
maar eens het moment dat ge
zongen wordt „Denk aan je
vaderland", een beetje Verdi-
aans. Helemaal niet louter vro
lijk. De verschillende facetten
licht Patané er heel goed uit.
Bij hem gaat het bijvoorbeeld
ook niet alleen om het mooie
zingen, maar om het zingen
met emotie. Mijn eerste ver
schijning op het toneel - ik
zing de rol van de Italiaanse
slaaf Lindoro, die er met zijn
geliefde in slaagt uit de han
den van de bey van Algiers te
ontvluchten - is in een
schandblok, met mijn hoofd
door het gat, geen gemakkelij
ke houding om te zingen. Pa
tané zegt dan: je hoeft hele
maal niet echt mooi te zingen,
als de mensen maar horen dat
je in een benarde situatie ver
keert. Hij wil ook het publiek
zo dicht mogelijk bij het ge
beuren op het toneel brengen.
Het orkest bijvoorbeeld zit bij
„L'Italiana in Algeri" niet
weggestopt in de orkestbak,
maar heeft plaatsgenomen in
de zaal. Het orkest hoort er
ook bij, zegt hij".
Cast
Forum zong een kleine drie
jaar geleden Rossini's opera
ook al. Met dezelfde cast. Met
Jan Alofs en Ans Philippo en
ook met Henk Kreukniet, de
tenor uit Hendrik Ido Am
bacht die in de intensieve re
petitieperioden bij Forum in
Haaksbergen verblijft. „Een
winnend team moet je niet
veranderen. En de eerste
reeks uitvoeringen was een
groot succes. Het is trouwens
een heel goede cast. Met veel
Nederlanders".
Kreukniet, net als de andere
solisten op free-lance basis
werkend, heeft bij Opera Fo
rum al vele rollen gezongen,
zoals in Die lustigen Weiber
von Windsor, Ariadne auf
Naxos, Nabucco, Manon Les-
caut. Der Zigeunerbaron en
Eugen Onegin. Hij bekent een
zwak te hebben voor het oos
telijk operagezelschap. „En dat
komt mede omdat Forum
steeds zorgt voor Nederlandse
zangers en zangeressen als so
listen. Dat is zo'n vijf, zes jaar
geleden begonnen. Er werd
ons toen gezegd: op een hoog
salaris hoef je niet te rekenen,
maar we zijn een Nederlands
gezelschap en zullen in eerste
instantie vaderlandse solisten
aantrekken. Dat is tot op he
den goed gelukt".
Dodelijk
Kreukniet prefereert het gast-
FOTO: GUY DUMAS
zingen, zoals regelmatig bij Fo
rum, boven een vaste aanstel
ling. „Je moet natuurlijk wel
zorgen dat er regelmatig brood
op de plank is maar je bent
aan de andere kant niet zo ge
bonden. Je moet je steeds weer
waar maken. Het lijkt mij do
delijk als je als artiest niet
steeds de stimulans hebt het
uiterste te geven".
Dat reizen en trekken door de
regio heeft de tenor overigens
ook geleerd dat het publiek in
het oosten van het land anders
reageert dan dat in de rand
stad. Trouwens ook plaatselijk
zijn er verschillen. „Er zijn za
len waar het muisstil is en al
leen aan het slot een daverend
applaus aangeeft dat het pu
bliek genoten heeft, maar er
zijn ook theaters waar emoties
nadrukkelijker naar voren ko
men. Maar, zoals in het wes
ten, kreten van bewondering
of .uitroepen van afkeuring,
die hoor je in het oosten niet.
Toch moet dat allemaal kun
nen. Het publiek komt naar de
voorstelling, wil waar voor
zijn geld en wij hebben maar
te zorgen dat het tevreden
huiswaarts kan keren. Doen
we het goed, dan willen we
dat best weten, doen we het
niet goed, alla, dan mogen we
best op een boeh-geroep ge-
tracteerd worden".
THOM STROINK
ALPHEN AAN DEN RIJN EURO
CINEMA I (Van Boetzelaerstraat 6.
tel. 01720-20800): Inner «pace
(12); 18.30, 21.15. za. niet 21.15.
za. zo. wo. ook 13.30. zo. ook
16.00. EUROCINEMA II: Dirty
dancing (al): 18.45, 21.30. za. zo
wo. ook 13.45. zo. ook 16.15.
EUROCINEMA III: Donna Donna
tl (al); 18.30, 21.15. De reddertjea
(al); za. wo. 14.00. zo. 14.00, 16.15.
EUROCINEMA IV: Hector (al);
18.30. 21.00. za. zo. wo. ook 13.30.
zo. ook 16.00.
LEIDEN LUXOR (Stationsweg 19.
tel. 071-121239): Dirty dancing
(al); 19.00, 21.15. za. zo. wo. 14.30.
LIDO en STUDIO (Steenstraat
39. tel. 124130): The last emperor;
20.00. zo. ook 14.30. The witches
of Eastwick (16); 19.00. 21.15. do.
vr. ma. di. 14.30. Donna Donna II
(al); Bigfoot and the Hendersons
(al); Hector (al); 14.30, 19.00,
21.15. De reddertjes (al); za. zo.
wo. 14,30. TRIANON (Breestraat
31. tel. 123875): Masters of the
universe (al); 14.30. Van geluk ge
sproken (12): 19.00. 21.15. REX
(Haarlemmerstraat 52. tel. 071-
125414); The devil in miss Jones
III (16); 14.30, 19.00, 21.15.
NOORDW1JK LIDO THEATER
(Pr Bernhardstraat 56. tel. 01719-
12800): Masters of the universe
(al); za. zo. ma. 19.00. Beverly Hills
cop II (al); za. zo. ma. 21.15. Avon
tuur met een staartje (al); za. wo.
15.00.
KATWIJK CITY THEATER I
(Badstraat 30. tel. 01718-74075):
Beverly Hills cop II (al); 21.15. do.
t/m zo. wo. ook 14.45. Who's that
girl (al); 19.00. CITY THEATER II:
The witches of Eastwick (12); do.
vr. zo. 14.45. 19.00. 21.15. za. ma.
di. wo. 19.00, 21.15. Bambi (al); za.
wo. 14.45.
VOORSCHOTEN GREENWAY (tel.
01717-4354): Hector (al); do. t/m
zo. 19.00. ma. t/m wo. 20.15. Be
verly Hills cop II (al); do. t/m zo.
21.15. za. zo. wo. 14.30. Salvador
(12); do. t/m zo. 20.30. Een maand
later (al); ma. t/m wo. 20.30. Who's
that girl (al); vr. za. zo. wo. 15.45.
20.30.
KINDERVOORSTELLING
Een avontuur met een staartje; za.
zo. wo. 14.00.
WASSENAAR ASTRA (tel.
01751-13269): Roboeop (12); vr.
za. zo. 20.00. Radio days (ai); ma.
di. wo. 20.00.
ZOETERMEER e PROMENADE
1.2.3 (Promenade 7, tel. 079-
511313): Donna Donna D; do. ma.
di. wo. 20.00. vr. za. zo. 19.00,
21.30. De reddertjea: za. zo. wo.
14.00. Bigfoot and the Hender
sons; vr. 19.00. za. zo. 14.00,
19.00. wo. 14.00. Full metal jac
ket; do. ma. di. wo. 20.00. vr. za.
zo. 21.30. Hector do. ma. dl.
20.00. vr 19.00. 21.30. za. zo.
14.00, 19.00, 21.30. wo. 14.00,
20.00.
DEN HAAG* AST A 1 (Spul 27. tel.
463500): Donna, Donnall (al);
14.00. 19.00, 21.30. zo. 13.30,
16.00, 19.00. 21.30. ASTA 2: A
night on the town (al); 14.00.
17.00, 19.00. 21.30. zo. 13.30,
16.00, 19.00. 21.30. ASTA 3:
Hector (al); 14.00, 19.00. 21.30. zo.
13.30. 16.00, 19.00, 21.30. BA
BYLON 1 (Winkelcentrum Babylon,
tel. 471656): Bigfoot a The Hen
dersons (al); 14.00. 19.00. 21 30.
zo. 13.30. 16.00, 19.00. 21.30.
BABYLON 2: Angel heart (16);
14.00. 18.45. 21.30. za. zo wo
18.45. 21.30. BABYLON 3: Full
metal jacket (16); 14.00. 18.45.
21.30. zo. 13.15. 16.00. 18.45.
21.30 CINEAC 1 (Buitenhof 20.
tel. 630637): Innerspace (al); 14.00.
18.45. 21.30. zo. 13.15. 16.00.
18.45, 21.30. CINEAC 2: Masters
of the universe (al); 14.00, 18.45.
zo. 13.15, 16.00. 18.45. Lucht
macht academie (al); 21.30. CI
NEAC 3: Dirty dancing (af); 14.00,
18.45. 21.30. zo. 13.15, 16.00,
18.45. 21.30. METROPOLE 1
(Carnegielaan, tel. .456756): The
last emperor (al); 14.00, 20.30. zo.
13.15. 16.45. 20.30. Hair (al); zo.
11.00. METROPOLE 2: The wit
ches of Eastwick (12); 14.00.
18.45. 21.30 za. zo. wo. niet 14.00.
METROPOLE 3: Innerspace (al);
14.00. 1845. 21.30. zo. 13.15,
16.00. 18.45. 21.30. Metropole 4:
Van geluk gesproken (al); 14.00.
18.45. 21.30. zo. 13.15. 16.00,
18.45. 21 30. METROPOLE 5:
Beverly Hills cop II (al); 14.00.
18.45. 21.30. zo. 13.15. 16.00.
18.45. 21.30. e ÖDEON 1 (Heren
gracht 13, tel. 462400): Dirty dan
cing (al); 13.45. 18.45, 21.30. zo.
13.15. 16.00, 18.45, 21.30. ODE-
ON 2: Spaceballs (al); 18.45,
21.30. do. vr. ma. di. ook 13.45.
ODEON 3: Nadine (12); 13.45.
18.45. 21.30. zo. 13.15, 16.00,
18.45. 21.30. ODEON 4 Street
smart (16); 13.45. 18.45. 21.30. zo.
13.15. 16.00, 18.45. 21.30. STU
DIO 1 (Kettingstraat 12b. tel.
656402): Oei ciomie (16); 19.30,
21.45. zo. 14.45. 19.30, 21.45.
STUDIO 2: The untouchables
(16); 19.15. 21.30. zo. 14.30. 19.15.
21.30. STUDIO 3: De naam van
de roos (16); 20.00. HAAGS
FILMHUIS (Denneweg 56, tel.
459900): Zaal 1: La dolce vita;
20.00. It started in Napels; zo.
14.00, 16.15. Zaal 2: The big easy;
19.30, 21.45. zo. 14.00, 16.15. Zaai
3: Sad and destructive screenlo-
vea; do. zo. wo. 19.30. 21.45. vr. dl.
14.00. za. ma. 19.30. 22.00. La tra-
viata; do. Sophie's choice; vr. I'ln-
nocente; za. CEternel retour; zo. II
mistero di Oberwald; ma. Teas; di.
Lea jeu* aont faita; wo.
NACHTVOORSTELLINGEN
ASTA 1: Fatal attraction (16);
za. 00.15. CINEAC 1. Stake out
(16); za. 00.15. CINEAC 2: Inner
space (16); za. 00.15. e CINEAC 3:
Dirty dancing (16); za. 00.15
KINDERVOORSTELLINGEN
BABYLON 2: De troetelbeertjes
3 (al); za. wo. 14.00. zo. 13.30,
15.30. e CINEAC 2: Masters of the
universe (al); 14.00. 18.45. zo.
13.15, 16.00. 18.45. METROPO
LE 2: De reddertjea (al); za. wo.
14.00. zo. 13.00, 15.30. e ODEON
1: De reddertjea (al); za. wo. 13.45.
zo. 13.15, 16.00. e STUDIO 2:
Bambi; zo. 14.30.
'Laat lepra ook jóu een zorg zijn'.
Stort uw bijdrage op
postgiro 50500 of
bankgiro 70.70.70.929
Wibautstraat 135.1097 DN Amsterdam. Tel. 020-938973
Russische kunst uit jaren ''20
trekt weer belangstelling
MOSKOU De Russische avant-garde kunst uit de jaren '20
staat in het westen hoog aangeschreven. In Rusland zelf werd
deze kunst tot voor kort officieel vrijwel doodgezwegen. De door
Sovjetleider Gorbatsjov gepropageerde nieuwe manier van den
ken lijkt nu echter ook tot de officiële galeries en musea door te
dringen. Steeds vaker worden daar werken tentoongesteld die
lange tijd tot de vergetelheid veroordeeld waren.
Het afgelopen jaar vond in Moskou een grote tentoonstelling
van de werken van Marc Chagall plaats. Een deel van de schil
derijen was speciaal voor deze gelegenheid uit het buitenland
geleend. Vele doeken waren echter uit de Sovjet Unie zelf af
komstig. Zij hadden jaren opgeslagen gelegen in de kelders van
musea of waren door particuliere verzamelaars aan het publieke
oog onttrokken.
Chagalls tentoonstelling kreeg veel publiciteit, zowel in Rusland
als elders. Minder publiciteit trokken andere, toch opmerkelijke
tentoonstellingen van Russische schilders uit de jaren '20.
De twee belangrijkste musea van het land, de Tretjakov-galerij
in Moskou en het Russisch Museum in Leningrad, hebben hun
opgeslagen kunstschatten van de jaren '20 te voorschijn gehaald
en voor het eerst weer officieel tentoongesteld.
In de jaren '70 en begin jaren '80 doken doeken van kunstenaars
als Marc Chagall, Vasily Kandinsky en Kazimir Malevitsj een
enkele keer op temidden van andere werken op kleine tentoon
stellingen waaraan niet of nauwelijks ruchtbaarheid werd gege
ven. De schilderijen die nu in Moskou en Leningrad aan het
grote publiek worden getoond zijn sinds de jaren '20 nimmer
meer te zien geweest. Overigens is ook in de Hongaarse hoofd
stad Boedapest onlangs een grote tentoonstelling van lang be
wust vergeten werken van start gegaan.
VAN DE WAARHEID
h30R DUITSE STAAL
nvloj
besij
ar g
Ier ei
3p H (Van onze correspondent Rink Drost)
lar n
feeJN - De modernste en meest efficiënte staalfabrie-
„alter wereld staan in het Ruhrgebied. De hoogoven
omt|Krupp in Duisburg-Rheinhausen is er een voor-
5terd van. Maar de hoogoven in Rheinhausen moet ei-
c hjjk dicht, want de staalproduktie hier kan econo-
niet uit de voeten.
^iaalarbeiders in het toch al zo door werkloosheid ge-
j- jide Duisburg hebben zich met hand en tand verzet tegen
i w3annen van Krupp. Ze kregen steun van alle politieke
kiaJen in hun deelstaat Nordrhein-Westfalen en in Bonn,
tegpk van de vakbonden, van de landbouwers, van hun
n i^en, van massa's gewone inwoners van het Ruhrgebied.
d, dfrupp-directie heeft nu gas teruggenomen. Zeker, de sa-
ïinjlg in de staalindustrie en dus bij Krupp gaat door. Al-
eurial EG-afspraken dwingen daartoe. Maar in de uitwer-
i van die plannen zal nu worden gestreefd naar het be
houd van de staalproduktiestandplaats Duisburg-Rheinhau
sen.
Misschien blijft nu de hoogoven in Rheinhausen branden.
Dat is goed voor de geplaagde stad Duisburg, waar nu al een
werkloosheidspercentage van 16,7 geldt. Dat is goed voor de
werkgelegenheid in het Ruhrgebied, het dichtst bevolkte ge
bied van heel Europa. Voor het gehele Ruhrgebied geldt een
werkloosheidspercentage van 15,1. Maar de staalcrisis is er
niet mee opgelost. Als Rheinhausen open blijft, moeten el
ders in Duitsland, elders in het Ruhrgebied, staalfabrieken
dicht. In de komende pakweg vijf jaar moeten er nog eens
40.000 arbeidsplaatsen in de Duitse staalindustrie verdwijnen.
Geen wonder
De staalsanering in het Ruhrgebied is niet een ontwikkeling
van de laatste tijd. In feite is ze al sinds 1958 aan de gang. In
1961 had 12 procent van alle werknemers in het Ruhrgebied
nog een baan in de staalindustrie. In 1985 was hun percenta
ge gekrompen tot 8; nu ligt het in de buurt van de 7.
Het wonder dat economen van naam veertig jaar geleden
hadden voorspeld, met voorop de Fransman Jean Fourastié,
is niet uitgekomen. Voorspeld was dat de industriewerkne
mers die in hun bedrijven door rationalisering en automati
sering in de volgende decennia overbodig zouden worden,
moeiteloos nieuw werk konden vinden in de dienstensector
die onbeperkte groeikansen leek te hebben.
De praktijk pakte anders uit. Weliswaar groeide de dienst
verleningssector, van 38 procent in 1961 tot 57 procent van
de werknemers in 1985, maar dat was op geen stukken na
voldoende om de vrijgekomen industrie-arbeiders op te kun
nen vangen. De oliecrisis van 1973/74 liet de laatste hoop op
het wonder vervliegen. De overheidsmiddelen bleken be-
Eerkt te zijn en de industrie kreeg te kampen met afzetpro-
lemen.
Dure kolen
In de kolenmijnen, de tweede economische poot onder het
Ruhrgebied, gaat het net zo beroerd als bij de staalproduktie.
Hier moeten de komende jaren nog eens 30.000 mensen om
zien naar ander werk, dan wel het toch al formidabele leger
van werklozen en vervroegd gepensioneerden gaan verster
ken. Voor de kolen geldt hetzelfde als voor de staal: de Duit
se mijnen zijn hypermodern en werken reuze-efficiënt, maar
de uit het buitenland geïmporteerde kolen kosten deson
danks maar ongeveer een derde van de kolen dat de Duitse
mijnwerkers aan de oppervlakte brengen.
Waarom komen die moderne en efficiënte fabrieken en mij
nen in Duitsland niet uit de problemen? Daar zijn verschil
lende oorzaken voor te vinden. Zo drukken de hoge loonkos
ten in de Bondsrepubliek zwaarder op de prijs van het eind-
produkt dan in andere landen. Zo hebben de Duitse staalcon
cerns - in tegenstelling tot bijvoorbeeld Zweden - verzuimd
om te schakelen op hoogwaardige staalprodukten die in de
'goedkope' landen door gebrek aan vakkennis en investe
ringsmiddelen niet kunnen worden gemaakt. Maar de be
langrijkste oorzaak is wel de concurrentievervalsing in lan
den waar de vrije marktpolitiek van overheidswege wordt
gemanipuleerd.
Overproduktie
Met soms gigantische subsidies houden regeringen de staal-
prijs uit verouderde en veel te arbeidsintensieve fabrieken
kunstmatig lager dan die in Duitsland zonder subsidies kan
zijn. Ook EG-landen (Frankrijk, Italië) bezondigen zich aan
deze manipulaties, met als argument dat de arbeidsplaatsen
die met de staalproduktie gemoeid zijn hun te dierbaar zijn.
Het resultaat is gelijk aan dat van de Europese landbouwpoli
tiek: overproduktie.
Tot nu toe zijn de Europese leiders onbekwaam gebleken het
overproduktieprobleem structureel aan te pakken. In plaats
daarvan kwamen er in 1975 lapmiddelen: de EG werd naar
buiten toe afgeschut met heffingen; intern werden mini
mumprijzen vastgesteld en produktiequota voor de lidlanden
vastgesteld.
Duitsland kwam er met een aandeel van 32 procent relatief
genadig van af; geen enkel ander EG-land mocht zoveel pro
duceren (37 miljoen ton). Maar Duitslands capaciteit was veel
groter. Bij een vrij marktmechanisme zouden Frankrijk, Ita
lië en misschien ook Groot-Brittannië weggeconcurreerd
kunnen worden. Saneringen - lees: bedrijfssluitingen en ont
slagen - bleven en blijven nu niet uit.
In 1983 stelde de vers aangetreden christen-liberale coalitie
van Helmut Kohl een staal-adviescollege in, waarin verte
genwoordigers van de financiers: verzekeringen en banken.
Die club bracht fluks een 'ondernemersvriendelijk' rapport
uit, waarin fusies, inkrimpingen, moderniseringen en... mas
sale ontslagen werden voorgesteld.
Ongetwijfeld zou met doorvoering van de voorstellen de
staalindustrie in Duitsland weer winstgevend kunnen
worden gemaakt. Maar de regering-Kohl kwam keihard in
botsing met de socialistische deelstaatregeringen in Düssel-
dorf (Nordrhein-Westfalen) en SaarbrUcken (Saarland). Die
weigerden de sociale gevolgen en de daaraan verbonden kos
ten voor hun rekening te nemen, zoals in het rapport was
voorgesteld. Want voor de opvang van de werkloze staalar-
beiders gaf het rapport geen suggesties.
Armenhuis
Sinds 1958 hebben alle partijen in Duitsland kunnen zien
aankomen dat de industrietakken kolen en staal, die het
'Witschaftswunder' waar hadden gemaakt, op den duur
moesten worden afgedankt. Met kuntsgrepen en afspraken
tussen de machtige vakbonden IG Metall en IG Bergbau
enerzijds, en de werkgevers en de regering anderzijds is de
noodzakelijke sanering gerekt tot een tijdstip, waarop Groot-
Brittannië en Zweden zich van dergelijke saneringsklappen
grotendeels hebben hersteld. Nu in de Bondsrepubliek het
uur van de waarheid, c.q. de massale ontslagen in de kolen-
en staalindustrie is aangebroken, blijkt dat er veel te weinig
is gedaan om de tienduizenden in de kolenmijnen en staalfa
brieken overbodig geworden werknemers elders op te van
gen. Het Ruhrgebied, dat Duitsland tot de economisch sterk
ste staat van Europa en ooit van de hele wereld heeft ge
maakt, verkommert tot het armenhuis van de Bondsrepu
bliek. Baden-Wurttemberg, Hessen, Beieren en Hamburg zijn
nu de deelstaten waar het grote geld wordt verdiend.
