Balancerende brorbatsiov loont zich ',good guy" Een kat komt niet op zijn pootjes terecht Jaar van de Ripper ^TENLAND EcidócSoiwtmt WOENSDAG 30 DECEMBER 1987 PAGINA 7 Aden bij brand "%aketfabriek HAM CITY In het Ameri go bedrijf Morton Thiokol, een deel van de intercontinen- D:4(dX-raket wordt gemaakt, is en brand uitgebroken. Vijf oemers kwamen daarbij om MVen. Het fabrieksgebouw werd ®jig in de as gelegd. De brand 3jlnd bij het verwijderen van Mdituur uit een net gebouwde 3U trap voor een raket. Duizen- SMjlo vaste brandstof in de tank £4 daarbij tot ontbranding. Het gje vierde keer in vier jaar dat «n de fabriek een groot ongeluk «feed. NEW YORK Er is weer een hardnekkige volks wijsheid onjuist gebleken. Katten die uit het raam vallen, komen niet op hun pootjes, maar op hun buik jes terecht. Dat is gebleken uit een onderzoek onder 132 katten die van grote hoogte naar beneden vie len. Er is geen plaats ter wereld waar katten zo goed kunnen vallen als in New York. In vijf maanden tijd kreeg een dieren kliniek in die stad 132 katten binnen die gemiddeld 16 meter naar beneden waren gevallen. De grootste klap was gemaakt door een kat die van de 32ste etage naar beneden suisde en slechts een paar kneuzingen en een gebroken tand opliep. Van de 132 gevallen viervoe ters kwamen er drie om het le ven. Zeventien katten werden op verzoek van de eigenaars afgemaakt, hoewel hun ver wondingen behandeld konden worden. Van de 112 andere herstelde 90 procent. Onderzoek door dierenarts Wayne Whitney wees echter uit dat de katten de val niet overleven doordat zij altijd op hun pootjes terecht komen. Hoe het wel precies gaat is nog steeds niet duidelijk. Whitney zei dat katten die een korte val maken, inderdaad hun polen strekken en op hun pootjes terecht komen. Bij een val van grotere hoogte doen de katten blijkbaar het tegenover gestelde. Zij strekken hun po ten zover mogelijk opzij uit. Daarmee remmen zij hun val en bij het neerkomen wordt de klap over een zo groot mogelijk deel van het lichaam verspreid. Omdat de wereld verdeeld is tussen katte- en hondeliefheb bers, ligt ook de vraag voor de hand waarom katten vaker uit ramen vallen dan honden. Vol gens Whitney ligt dat aan het feit dat katten een beter even wichtsgevoel hebben dan hon den, waardoor zij grotere risi co's nemen. Het zijn vaak jonge katten die te grote risico's ne men en zij vallen dan ook uit het raam. Slechts weinig katten vallen vaker dan éénmaal uit het raam. Dat laatste geldt ook voor hon den. De meeste honden die uit het raam vallen, overleven dat namelijk niet. Honden nemen bij klauterpartijtjes dan ook minder risico's dan katten. „Vriendelijk gesprek" Strauss en Gorbatsjov MOSKOU De minister-president van de Westduitse deelstaat Beieren en voorzitter van de CSU. Franz Josef Strauss, is gisteren in het Kremlin ontvangen door par tijleider Michail Gorbatsjov. De begroeting van Strauss door Gorbatsjov leek een goed klimaat voor het gesprek te scheppen. Gorbatsjov veronderstelde dat het in Mün- chen wel even koud zou zijn als in Moskou, waarop de Beierse premier antwoordde: ..Wie weet wordt het hier vandaag kouder." De partijleider repliceerde: „Aan de vorstperiode is op veel plaatsen een einde gekomen." Strauss en Gorbatsjov spraken, volgens eerstgenoemde „in goede vorm" en „vriendschappelijk en ontspannen" over de zaak Mathias Rust, over ontwapenings- en eco nomische vraagstukken. Straus heeft ook gezegd dat de Bondrepubliek vasthoudt „aan de eenheid van de natie in twee staten". „En tot mijn verbazing werd daar niets tegen ingebracht", aldus Straus. ets mw I43J »Sn HAAG Het is geen drie jaar gele- JJJ», dat de boerenzoon 4ii het Kaukasische ge- tht Privolnoje tot ze de leider van de Sov- ÏJinie werd gekozen, aSr de nu 56 jaar oude 'Jhail Sergejevitsj Gor- Jjsjov is al een uitzon- u-Tlijk fenomeen gewor- die het internationale itieke woordenboek "jniddels met minstens woorden heeft ver- perestrojka (her- icturering) en glasnost wienheid). 24* JJ, 10 maart 1985, toen het 22jffelijk overschot van Gor- 27tsjovs voorganger nog bo- aarde stond, had menig- *jn reeds de indruk dat met jgi benoeming van de nieuwe jopretaris-generaal een defini tive streep werd gezet onder tijdperk. Alleen al qua ui- !!|lijk onderscheidde de pas S/jarige Gorbatsjov zich van i2je vorige partijleiders. Stalin 18is een kleine lelijke kerel J3* onverstaanbaar sprak en Ttig jaar lang wel gevreesd jar nooit populair werd. n opvolger Chroesjtsjov H$ het prototype van de ïsische boer die weliswaar Bbeerde de vensters te ope- maar die toch niet in ^at bleek als een modern en !9,ipirerend manager de Sov- ftfnaatschappij om te turnen. j|4izjnjev miste elke uitstra- ,jg. kon geen zin van meer iP tien woorden zonder hak- üien over zijn lippen krijgen "[werd geleidelijk aan de Tpersoonlijking van de stag- Pe. De intelligente Andro- jj1 had zich altijd op de ach- pjrond gehouden en stond •zijn benoeming tot secreta- fgeneraal te dicht bij het Hf om nog eens een nieuwe op zich te nemen, xnenko was al oud en ziek hij Andropov opvolgde, ih ook op jongere leeftijd hij allesbehalve een boei- le persoonlijkheid geweest. :n Gorbatsjov op die 10de art 1985 de nauwelijks nog mdende fakkel van zijn rganger overnam stond er een heel ander soort Ier aan de top. De nieuwe a in het Kremlin was con- -begaafd, imponeerde door zelfverzekerdheid, bleek 'velerlei terrein deskundig ontpopte zich als een uit- kend spreker en debater. irakter t duurde niet lang of er be- i beweging te komen in de Yjetunie De ondoordring- re Kremlinmuren werden iliswaar niet doorzichtiger, aar degenen die zich er Oeger knorrig achter had- n verscholen bleken ineens feid tot een normaal ge- rek. Het Kremlin-koor be- rkte zich niet meer tot een- tig gezang, maar stortte 'h op een meerstemmig re- rtoire met genuanceerde tsten. steriele bureaucraten gin- n de eerste doelgroep vor en van een veelomvattende rvorming die na verloop n tijd zelfs een revolutio- ir karakter kreeg. En in aats van nog ijverig deel te Trien aan de wapenwedloop uide de nieuwe Sovjetrussi- ae leider een stortvloed van eeën en initiatieven over twapening, vrede en veilig- ■id. Kortom, de nieuwe par- leider zette de Sovjetmaat- nappij in de steigers, anvankelijk kon hij daarbij pgetwijfeld rekenen op de pverdeelde steun van het ^blhuro^ocl^lijkbaar sefte niet iedereen wat men met Gorbatsjov allemaal in huis had gehaald. Michail Gorbatsjovs „charakteristika" (het beoordelings-dossier van een partijlid) zal vele malen de vermelding „uitmuntend" bevatten. Hij had ijverig op het land gewerkt, was een uitstekend student in de rech ten en in de landbouwecono mie, had zich in zijn district verdienstelijk gemaakt voor de Komsomol en later voor de partij. Door zijn mentor, het Kaukasische Politburo-lid Fjodor Koelakov, werd hij niet alleen op al 39-jarige leef tijd het Centrale Comité bin nengeloodst, maar bovendien in contact gebracht met Joerij Andropov, eveneens een Kau- kasier. Behuizing Toen Koelakov in 1978 onder raadselachtige omstandighe den overleed nam Andropov het mentorschap over en op diens aanbeveling werd Gor batsjov in 1981 de Benjamin van het Politburo, dat hem de zware,- maar ondankbare por tefeuille van landbouw toe vertrouwde. Op ziin vijftigste had de man uit het district Stavropol een schitterende carriere gemaakt en zich blijkbaar altijd volgens het partijboekje gedragen. In éen opzicht had Gorbatsjov echter ongewild buiten de rij gedanst. Als student in de rechten op de Moskouse Lo- monosov-universiteit had hij bij de kamerindeling een bui tenlander als maat toegewe zen gekregen. Dat betekende niet alleen een betere behui zing, maar ook dat hij kennis kon maken met een andere wereld dan de Sovjetrussi- sche. Zijn kamergenoot was de Tsjech Zdenek Mlynar, die Het Amerikaanse weekblad Time heeft partijleider Gor batsjov deze week uitgeroepen tot Man van het Jaar. FOTO: AP in 1968 als secretaris van het Centrale Comité een van de voormannen van de Praagse Lente zou worden. Kort nadat Gorbatsjov in maart 1985 benoemd was tot secretaris-generaal schreef de balling Mlynar in het Itali aanse communistische dag blad l'Unita een artikel waar in hij zich zijn vroegere ka mergenoot herinnert als „een collega die trouw en eerlijk was en een natuurlijk gezag uitstraalde". Mlynar noemt hem intellectueel begaafd, op vallend tolerant en schrijft dat het hem frappeerde dat Gorbatsjov niet die terughou dendheid tegenover buiten landers had die in die tijd 'kenmerkend was voor alle Sovjetstudenten. De vijf jaar durende dagelijk se omgang met een intellec- Praten als Brugman, dat moet lopen voor zijn perestrojka en landbouwbedrijf. tueel uit een land met een on versneden Westerse traditie heeft ongetwijfeld grote in vloed gehad op Gorbatsjovs denken. Als jongste lid van het Politburo bleef hij echter nog keurig in het oude Sovjet gareel lopen. Vanaf het ogen blik waarop hij benoemd wordt tot secretaris-generaal valt het echter op, dat Gor batsjov „anders" is dan zijn voorgangers en dan de meeste van zijn collega's in het Polit buro. Maatkostuums Hij draagt niet de houten pak ken. sinds 1945 zo kenmer kend voor de Kremlin-heren- mode, maar kan kennelijk kiezen uit een kast vol keuri ge maatkostuums. Hij schermt zich niet af, zoals vorige par tijleiders, maar zoekt juist contact. En hij beseft beter dan welke pr-man uit het Westen ook, dat het medium televisie voor een politicus onontbeerlijk is. Gorbatsjov voert al spoedig iets zeer opmerkelijks in. Ter wijl van Tsjernenko en An dropov eigenlijk pas bij hun begrafenis bekend werd dat zij getrouwd waren en Vikto- ria Brezjnjeva hoogstzelden Gorbatsjov doen om zowel de vastgeroeste bureacratie als het apathische volk warm te laten glasnost. De partijleider is niet schuw van discussies met werknemers, zoals hier op een Een ongewoon beeld voor het Sovjetvolk: een partijleider die hand in hand loopt met zijn char mante vrouw. Op de foto arriveren Michail en Raisa Gorbatsjov bij het ministerie van buitenland se zaken in Washington voor een lunch. en Nina Chroesjtsjova iets va ker voor het voetlicht traden laat Gorbatsjov de Sovjetbur gers en de buitenwereld al gauw merken dat hij ge trouwd is. Raissa Gorbatsjova trekt als een „first lady" met Gorbatsjov mee, om het even of de reis naar Moermansk of naar Washington gaat en zij speelt haar eigen rol. Gorbats jov schaamt zich ook niet om journalisten te vertellen dat hij alles met zijn vrouw be spreekt. Dat Gorbatsjov dit allemaal naar buiten brengt, tekent hem als een nonconformist die begrepen heeft dat Wes terse begrippen als personali ty en publicity voor een mo dern politicus onmisbaar zijn. De gentleman in het goed zit tende blauwe pak en met het uiterlijk van een geslaagde manager heeft een eigen tij drekening geïntroduceerd: voor en na de lente van 1985, het moment van zijn benoe ming tot secretaris-generaal. Die datum markeert tevens de start van perestrojka. Doch naarmate het buiten land meer vertrouwd raakt met Gorbatsjovs ideeen en plannen worden in de Sovjet unie de vraagtekens steeds groter. Handelaar Gorbatsjov wil de Sovjetarbei ders meer medezeggenschap, meer zelfbestuur en een hoge re levensstandaard geven in ruil voor betere kwaliteit van het werk. Maar de Sovjetbur gers vragen zich ongeduldig af wanneer perestrojka nu eindelijk eens vruchten gaat afwerpen. De partijleider moet zelf de barricaden op. Hij wil weliswaar geen per soonsverheerlijking, maar zonder jubelende supporters kan hij niet veel uitrichten. Daarom trekt hij door het land met telkens dezelfde boodschap: perestrojka begint bij jezelf. Hij probeert te overtuigen, praat vaak als een handelaar die een mooi artikel in de aanbieding heeft, dan weer gehaast alsof hij verloren tijd moet inhalen, soms ook op een klagende toon omdat pe restrojka niet snel genoeg gaat. Hij kijkt dan gekweld alsof hij pijnlijk beseft dat Sovjetrussische molens heel erg langzaam malen. Wan neer zulke straat-scenes op de televisie worden uitgezonden verschijnen er troostende le- zersbrieven in de kranten: „Houd vol. kameraad! Blijf alstublieft dapper!" Begin dit jaar vertelde Gor batsjov de Argentijnse com munistenleider Fava over de vele steunbetuigingen die hij ontvangt: „Ze proberen een God van me te maken, maar ik ben er geen. Wanneer er een God bestaat dan is dat het Sovjetvolk zelf." Een groot deel van de Sovjetburgers meesmuilt echter wanneer de secretaris-generaal opnieuw in een uur durende tv-regis- tratie zijn perestrojka aan prijst. De nieuwste anecdote die in Moskou de ronde doet spreekt in dit verband boekdelen. Een patiënt consulteert twee spe cialisten tegelijk, een oogarts en een oorarts. Zijn klacht luidt: „Ik kan niet zien wat ik hoor. Tegenwerking En dan te bedenken dat de Sovjetburgers niet eens alles te horen of te lezen krijgen wat Gorbatsjov te zeggen heeft. Het boek dat hij afgelo pen zomer schreef en dat in het Westen onmiddellijk een bestseller werd, is in de Sov jetunie nauwelijks verkrijg baar. Tijdens de zes vakantie weken die Gorbatsjov onder meer aan de eindredactie van dit boek besteedde deed trou wens het gerucht de ronde, dat zijn tegenstanders hem hadden laten arresteren en dat het weldra met perestroj ka afgelopen zou zijn. Onder curatele? Michail Gorbatsjov had echter niet gevangen gezeten en kon bij het eerste openbare optre den na zijn vakantie tegen een driehonderd man sterke Franse delegatie verklaren dat er in de Sovjetunie geen oppositie tegen hem bestond. Geen sprake van oppositie, maar dan toch wel van tegen werking, wellicht zelfs van een soort curatele? Het is op zijn minst opvallend dat op hetzelfde moment waarop Gorbatsjov in Washington het hoogtepunt van zijn interna tionale succes beleefde, zijn rivaal Jegor Ligatsjov „de tweede man" in het Politburo, in een interview met een Franse krant vertelde, dat de leiding van het partijsecreta riaat nu bij hem berust. Ligatsjov voegde eraan toe, dat hij de secretaris-generaal voortdurend op de hoogte houdt, maar liet ook blijken dat hij zelf de beslissingen neemt. Sinds Stalin is het al tijd de secretaris-generaal ge weest die de scepter 'over het secretariaat zwaaide. Daarop heeft in feite ook altijd de macht van de secretaris-gene raal berust, want het secreta riaat bepaalt bijvoorbeeld wie er aan een partijcongres mag deelnemen en wie niet. Volgend jaar op 28 juni wordt een partijconferentie gehou den, die over hervormingen binnen de partij (geheime verkiezingen) en over het verdere lot van perestrojka en glasnost moet beslissen. Dege nen die naar die partijconfe rentie worden afgevaardigd moeten echter eerst door de sluis van het secretariaat. En daar beslist niet Gorbatsjov, maar Ligatsjov. die wèl pere strojka, maar géén glasnost en nog veel minder democratise ring wenst. Kunstenaars Michail Gorbatsjov daarente gen is de eerste Sovjetrussi sche partijleider die begrepen heeft dat Westerse technolo gie en innovatie, niet geschei den kunnen worden van de voorwaarden waaronder zij ontstaan. In zijn terminologie vertaald heten die condities glasnost en democratisering. Daarmee is perestrojka in een nieuwe dramatische fase ge komen. Gorbatsjov begon met een hervorming van de eco nomie, doch hij zag al gauw in dat deze niet zou slagen, wan neer niet openlijk over mis standen gesproken en ge schreven kon worden: het be grip glasnost was geboren, re den waarom de partijleider door intellectuelen, kunste naars en journalisten op han den wordt gedragen. Nu heeft Gorbatsjov echter beseft dat ook glasnost nog niet voldoende is om pere strojka te realiseren. Daarom is hij begonnen met een revo lutie tegen het conservatisme. In februari van dit jaar zei hij in een toespraak tot de vak bonden: „Waar het om gaat is dit: ofwel democratisering of wel sociale traagheid en con servatisme." Het fundament onder Gor batsjovs perestrojka is mo menteel echter wankeler dan ooit. De economische groei is dit jaar geringer dan men had gehoopt. Het verzet van de bevolking tegen onvermijde lijke prijsverhogingen wordt sterker. De conservatieve te genkrachten grijpen de mis lukkingen van perestrojka aan om nog meer dan voor heen ten strijde te trekken te gen glasnost en democratise ring. Het dilemma van Gor batsjov is, dat hij snel resulta ten moet boeken, terwijl hij anderzijds niet zijn geduld mag verliezen. Balans Daarom heeft hij ook de hardlopers tot de orde geroe pen en zelfs zijn meest en thousiaste medewerker, de voormalige Moskouse partijse cretaris Jeltsin, laten vallen. Daarentegen heeft hij in zijn herdenkingsrede ter gelegen heid van de zeventigste ver jaardag van de Oktoberrevo lutie een knap staaltje glas nost gedemonstreerd door het Stalinistische verleden aan de kaak te stellen en er bij de historici op aan te dringen de „witte vlekken" in de ge schiedenis van de Sovjetunie in te vullen. In feite balanceert Gorbatsjov voortdurend tussen de status quo en een sprong voorwaarts en onderwijl probeert hij zo wel de voor het merendeel apathische Sovjetburgers als de saboterende bureaucraten in de juiste richting te duwen. Gorbatsjovs bijzonder succes volle reis naar Washington en met name de ondertekenming van het INF-akkoord hebben hem niet alleen een plaats in de geschiedenis bezorgd, maar ook de balanceerstok aange reikt waarmee hij zich wel licht tot de partijconferentie in juni op het slappe koord staande kan houden. Want Gorbatsjov beseft, zoals hij in zijn boek schrijft: „Wie de grenzen van het mogelijke overschrijdt, begeeft zich op het terrein van de waaghalze rij." En dat dit wel het laatste is wat deze secretaris-generaal wil heeft hij niet alleen bin nen de Kremlinmuren, maar ook tijdens drie opeenvolgen de topconferenties overtui gend bewezen. Hij lijkt inder daad een „good guy". LEO VAN VLIJMEN LONDEN We proberen het jaar monter te beginnen. Voor de Engelsen, in wier gebenedijde sferen ik mij koester, wordt 1988 niet het jaar van de Rat, de Aap of de Haan. maar het jaar van Jack the Ripper. Honderd jaar geleden vermoordde hij minstens vijf vrouwen, die door bittere nood gedreven, een zondig maar arbeidzaam leven moesten leiden. Niemand weet zeker wie de Ripper wassommigen zeggen: het was de Duke of Clarence, een kleinzoon van koningin Victoria, die op een kwaad moment in hoog oplaaiende krankzinnigheid moest worden opgeborgen. Jack the Ripper moordde in de mist en met chirurgische precisie. Hij is een mythe geworden. Zijn arme slachtoffers wilden wel eens een poze rusten in een pub. die nu 280 jaar oud is, en die bijna al die tijd Ten Bells heette. Maar die naam is veranderd in Jack the Ripper. Het is er duister. De muren zijn bourgogne-rood. Toeristen die de Ripper-wandeling van de London Walks" hebben afgesjokt zitten in die sombere omgeving een speciaal bloedrood drankje te lurken, een moordcocktail met geheime ingrediénten. Buiten demonstreren vrouwen, die het eerbetoon aan Jack the Ripper en zijn eeuwfeest diep betreuren. Het is een nieuwe aanslag waar tegen de feministen zich gedwongen voelen actie te ondernemen. Vandaar dat ik de Ripper-pub slechts met schroom en deemoed benader. In White Chapel, waar de gruwelijke moorden plaatsvonden, staat ook een heel mooi pubje, zeventiende- eeuws en vol koper, waarin barmeisjes vlinderdasjes dragen. De ..Hoop and Grapes" heet het. Daar probeer ik een gevat antwoord te bedenken op de aantijging der demonsterende vrouwen, dat de Ripper-pelgrims het bloed van vermoorde vrouwen drinken en eer bewijzen aan een gruwelijke beul. Wie knielt er op het graf van Mary Kelly, een deerniswekkend slachtoffer, die door de Ripper werd versneden tot klompjes vlees van stroganoff-formaat? Niemand. Haar gebeente rust in een onbekend paupers graf, waar niemand met een teder gebaar een roos op kan leggen. Het lijkt me bijna uitgesloten de pub Jack the Ripper met geheven hoofd en veerkrachtige tred te kunnen betreden. Passender is de schuwe, bijkans vluchtende muizetrippel waarvan Victoriaanse gentlemen zich denk ik bedienden bij het binnengaan van een bordeel. Dat hebben de boze dames in ieder geval bereikt: er welt een licht gevoel van ongemak en schaamte in mij op. Dat rode drankje zal ik in ieder geval niet drinken. Ik neem vanavond wel een slok rode Bourgogne. Waarom Jack the Ripper een onuitroeibare historische figuur is geworden en Jack the Stripper, die in 1964 of omstreeks die tijd zeven prostituees vermoordde in de Londense wijk Hammersmith, lijkt mé een diepgaande studie waard. De Stripper, die zijn slachtoffers ontkleedde en aan de boorden van de Theems begroef, is nu even naamloos als zijn slachtoffers, ofschoon er om die vrouwen mogelijk nu nog wordt gerouwd. Intussen is er in de voorbije honderd jaar een aanzienlijke hoeveelheid nonsens omtrent Jack the Ripper geschreven. Naar aanleiding van dit Jack the Ripper-jaar is er al een dozijn boeken uitgegeven die in de Ripper-manie moeten gaan floreren. Wie was de Ripper, een vrouwenhatende poeet. een ritueel slachter die te weinig om handen had, een sadistische vroedvrouw, samenzweerders aan de top van Scotland Yard, de tsaristische politie of Edward, de Hertog van Clarence. Al deze mogelijkheden zijn aangedragen en Thames Televisie heeft beloofd dit jaar, in een vierdelige serie met de geduchte Michael Came, het oude raadsel op te lossen. Ik heb geen enkel bewijs, maar het zou me niet verbazen als het de kleinzoon van koningin Victoria blijkt te zijn.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1987 | | pagina 7