Er leven veel meer
mensen van aids
dan eraan sterven
KERST
£cidóc6otvumt
"Titxtt-
eigen bloed kan worden ingevroren. In het Bri
Gloucester werd een leegstaand bedrijfspand d<
twee aankomende ondernemers omgevormd
een winkel voor bevroren bloed: Jonathan Lis
en Peter Arthur in het Arthur-Lister Medi
Center. Voor het bevriezen wordt gebruik
maakt van liquid nitrogen. Onduidelijk is of
kwaliteit van het bloed door het bevriezings-
ontdooiingsproces niet wordt aangetast. Ven
bieden zij een „instant-bloedtest" aan voor v
enzeventig a honderd gulden, klaar terwijl
wacht, dat wil zeggen binnen twee uur „res
taat".
En dan zijn er natuurlijk de condooms. Dank
aids maakt dit voorbehoedmiddel een geweld
revival door.. Sonja, André, Erwin, Danny en i
een handjevol andere Nederlanders laten ons
peperdure reclameborden weten dat zij ze gebi
ken. Voor wie het nog niet wist: „ze" staat vi
condooms. Toch staat het geld dat aan deze ce
pagne is uitgegeven in geen verhouding tot wat
ders wordt besteed. Grote niet aflatende reclar
op radio, tv en in de schrijvende pers prijzen
het buitenland dit rubber dagelijks aan en la
zaam maar zeker zien de fabrikanten hun wins
stijgen. Vooral in Zweden en Frankrijk blijkt
condoom erg populair. Buiten Europa springt
pan er uit: condoommaker Okomoto Industi
zag (vóór de beurskrach) in zes maanden 3
aandelen stijgen van 375 yen naar 1600 yen
aandeel. Japanners gebruiken jaarlijks 800 r
joen condooms tegen 300 miljoen in de VS
100 miljoen in Groot-Brittanmé.
Verliezers
Behalve de patiënten voor wie al die bedrij
heid toch te laat kwam, zijn de verzekeringsm;
schappijen tot nu toe de grote verliezers van
strijd rond aids. Ook hierin gaan de Vereni
Staten ons voor. Vier aidsgevallen kostten h
wich Union bijvoorbeeld al achthonderdduiz
gulden. De meeste verzekeraars eisen nu een a
test. Soms weigeren ze groepen met een verho
risico, zoals drugsgebruikers, hemofilipatiën
homoseksuelen of mensen die eerder geslac
ziekten hebben gehad. Waar het de verzeken
is verboden een aidstest verplicht te stellen,
gen de premies voor met name mannen tusser
en 50 omhoog.
Ook op dit terrein loopt Nederland drie jaar i
ter op de VS, maar achter de schermen zijn
de verzekeraars hier zich al driftig aan het in<
ken. Het heeft er alle schijn van dat wie een p
boven een bepaald bedrag wil, binnenkort
hier voor een aidstest naar de dokter zal moe
ook al zegt die test dan nog zo weinig.
Behalve voor een menselijk
drama staan de letters aids
ook voor keiharde
business. Want er leven
(nog) meer mensen van
aids dan er aan doodgaan.
Zo zijn er voor tientallen miljoenen
complete fabrieken uit de grond
gestampt of aangepast om het tot nu toe
enige middel dat wat soelaas biedt
(AZT) te maken. En dat middel is duur:
de fabrikant wil de onderzoekskosten
terugverdiend hebben voordat een
concurrent met een nieuw en
goedkoper middel op de markt komt.
En dan zijn er de test: „Klaar terwijl u
wacht", binnen twee uur „resultaat".
Medicijnen die enig soelaas
moeten bieden aan aidspat ie n-
ten; er zijn er nog maar weinig
en daarom zijn ze ontzettend
duur.
FOTO: AP
AMSTERDAM - Niet lang na de jaarwisseling
zal in Nederland voor de vijfhonderdste keer de
diagnose „aids" worden gesteld, de uiteindelijk
veelal dodelijke verzwakking van het menselijk
afweersysteem. Voor de man of vrouw die dit lot
treft begint dan het gevecht met en om het leven.
Een soms nog langdurige strijd, intensiever dan
geen andere, met zijn talrijke emoties en depres
sies. Steeds minder vaak worden die afgewisseld
met momenten van hoop en geluk die, als ze er
zijn, toch zoveel intenser worden beleefd dan
toen het leven nog vanzelfsprekend was.
Vrijwel tegelijkertijd met de diagnose „aids"
wordt ook deze vijfhonderdste patiënt opgeno
men in de medische molen die rond de vier let
ters van aids draait en waaraan geen ontkomen
meer lijkt als je er eenmaal in zit. Het is de mo
len van tests, onderzoeken, proefbehandelingen
en experimenten die elkaar onafwendbaar in
steeds sneller tempo opvolgen. Maar voor wie
aids heeft is niets te veel, geen offer te groot, als
daar het heilig doel maar mee kan worden ge
diend: de strijd om zo lang mogelijk menswaardig
te kunnen blijven leven.
Die strijd is vaak een eenzame, maar een aidspa-
tiënt staat niet alleen. Het aantal mensen, instel
lingen en bedrijven dat op de een of andere wijze
munitie aandraagt voor dat gevecht is intussen
niet meer te tellen. In Nederland gaat het al om
vele honderden, maar in een groot land als de
Verenigde Staten, waar men drie jaar vooruit is
op wat ons hier nog te wachten staat, zijn dage
lijks al vele duizenden met aids bezig. De gevol
gen van de ziekte voor de samenleving als geheel
worden steeds ingrijpender. Door de vertragings
factor van drie jaar kunnen wij ons daarvan in
Europa nog nauwelijks een voorstelling maken.
Medio 1987 werd al berekend dat aids en de be
strijding daarvan de Amerikaanse economie in
1990 bijna 70 miljard dollar zal kosten. Maar ook
anno 1987-1988 is aids al een miljardenzaak.
Aidsklinieken
Voor een patiënt zelf en zijn directe omgeving be
tekent aids hebben meer dan een full-time bezig
heid. Dat geldt ook voor de talloze vrijwilligers
die hulp bieden, zoals de uit Amerika overge
waaide „buddies", jonge mannen en vrouwen die
zich het lot van aidsslachtoffers aantrekken en
praktische hulp bieden in het dagelijks leven.
Dank zij de hulp van deze vrijwilligers kunnen
mensen met aids vaak langer uit een ziekenhuis
wegblijven.
Naarmate het ziekteproces voortschrijdt komen
de meesten echter vroeg of laat
toch in een ziekenhuis terecht.
Doorgaans op de afdeling interne
geneeskunde, in toenemende
mate echter in de speciale aids-
kliniek. Sinds november kent
Nederland al twee van die klinie
ken. Als eerste opende het Am
sterdamse Academisch Medisch
Centrum (AMC) er een met zes
tien bedden. Deze kliniek neemt
een voorhoedefunctie in: er is
een directe aansluiting bij het
wetenschappelijk onderzoek en
hier worden als eerste nieuwe be
handelingsmethoden toegepast.
Vlak na de opening van de
AMC-kliniek volgde het Sloter-
vaartziekenhuis in de hoofdstad
met nog eens vijf bedden. Bij de
ingebruikname van deze in to
taal eenentwintig speciale aids-
bedden werd vastgesteld dat dit
aantal nu al veel te klein is, want
de aids-epidemie breidt zich on
verminderd uit, ook al horen we
er de laatste tijd wat minder
over. Nog altijd verdubbelt het
aantal patiënten elke tien tot
twaalf maanden. De kans is dus
reëel dat in 1988 het aantal van
duizend Nederlandse patiënten
wordt bereikt.
In maart 1988 krijgt het Sloter-
vaartziekenhuis er nog eens vijf
tien aidsbedden bij. Voor dit
Amsterdamse ziekenhuis is aids
daarmee in zekere zin een red
dende engel geweest: het Sloter-
vaart zou vast en zeker gesloten
zijn als deze ziekte niet zoveel
slachtoffers was gaan maken.
Personeel vinden om patiënten
te verplegen bleek geen enkel probleem. Op een
advertentie solliciteerden zo'n zeventig verpleeg
kundigen. Het voor sluiting behouden Slotervaart
staat min of meer model voor andere ziekenhui
zen. Staatssecretaris Dees (volksgezondheid) er
kende bij de officiële opening van de AMC-aids-
kliniek dat binnenkort honderdvijftig tot twee
honderd extra bedden nodig zijn voor aids verple
ging. En dat in een tijd waarin de beddenreductie
tal van krantekoppen vult.
De stijgende vraag naar aidsbedden is niet alleen
een gevolg van het voortschrijden van de epide
mie. Hoe gek dat ook mag klinken: zij wordt ook
veroorzaakt door successen in de wereld van me-
disch-wetenschappelijk onderzoek. Ook hier ver
dienen steeds meer mensen hun brood met het
bestrijden van aids. Groot voorbeeld zijn onge
twijfeld de farmaceutische bedrijven van Bur
roughs Wellcome in de Verenigde Staten en de
Wellcome Foundation in Groot-Brittannië. Van
oudsher is Wellcome sterk in het bestrijden van
virusziekten. Acyclovir was hun eerste effectieve
middel tegen herpes en zo'n anderhalf jaar gele
den bleek een in de vergetelheid geraakt middel
tëgen kanker, azidothymidine (AZT), onverwacht
gunstige effecten te hebben bij aidspatiënten. Ze
bleven langer leven en werden minder vaak en
minder ernstig ziek: Zodra dat bleek richtte Wel
come zowat alle beschikbare onderzoeksfacilitei
ten op het vervolmaken van dit AZT. Voor tien
tallen miljoenen werden complete fabrieken uit
de grond gestampt of aangepast om AZT te ma
ken. Gelijktijdig werd ijlings een wereldwijde
proefbehandeling gestart om te zien of de aanvan
kelijke positieve resultaten bevestigd werden. Nog
geen jaar later werden over de hele westerse we
reld meer dan vijfduizend mensen met AZT be
handeld en hun aantal neemt nog dagelijks toe.
Het gaat hen veelal beter, al betekent dat niet dat
ze maar meteen zonder het ziekenhuis kunnen.
Gevolg: de behoefte aan speciale aidszorg neemt
hand over hand toe naarmate medici meer greep
krijgen op de ziekte.
Ook Nederland laat de successtory van AZT (dat
inmiddels onder de naam Retrovir werd geregi
streerd) niet onberoerd. Vrijwel iedere gediagnos-
tiseerde patiënt krijgt het middel aangeboden.
Aanvankelijk ging de distributie mondjesmaat
via speciaal aangewezen ziekenhuizen, maar AZT
komt straks in het ziekenfondspakket. De kosten
ervan zijn enorm. Een jaardosis kost zo'n vijf-
tien- tot twintigduizend gulden. Wellcome verde
digt die prijs met een verwijzing naar de honder
den miljoenen die het bedrijf al heeft uitgegeven
om AZT tot een succes te maken. Alleen al het
jaarlijkse onderzoekbudget van 350 miljoen gaat
grotendeels op aan AZT. Uiteraard werkt overal
ter wereld de concurrentie koortsachtig aan ande
re, misschien wel betere en goedkopere middelen
dan AZT, met bijvoorbeeld minder bijwerkingen.
Zodra zo'n alternatief wordt gevonden maakt
AZT geen kans meer, dus moet Wellcome wel zo
snel mogelijk de voor AZT gemaakte kosten er
uit zien te krijgen.
Business
ters van aids dus ook voor een keiharde business.
Het afgelopen jaar kent tal van voorbeelden van
gelanceerde veelbelovende produkten tegen aids
die later toch een zeepbel bleken. Nadat British
Tar Products Pic eind februari aankondigde dat
zijn nieuwe produkt, Niacide, in staat bleek het
aidsvirus buiten het menselijk lichaam geheel te
doden, schoten de aandelen van dit bedrijf met
een rijksdaalder omhoog. Hetzelfde bedrag ging
Links: Een speciale
afdeling voor
aidspatiënten. Het
Amsterdamse AMC (foto
boven) was het eerste
ziekenhuis dat er een
inrichtte. Het
hoofdstedelijke
Sloter vaartziekenhuis
(foto onder) heeft aan
zo'n aparte afdeling zelfs
zijn voortbestaan te
danken.
FOTO'S: ANP
er weer af toen het ook tot de beurs was doorge
drongen, dat gewoon kokend water buiten het li
chaam precies hetzelfde effect heeft. Kodak stak
in de Verenigde Staten 45 miljoen dollar re-
searchgeld in Virazóle, waarvan men beweerde
dat het de ontwikkeling van het aidsvirus in het
menselijk lichaam stopt bij seropositieven (men
sen die besmet zijn, maar niet ziek). Nader on
derzoek liet zien dat weer veel te vroeg werd ge
juicht.
Aidstests hebben wereldwijd tot nog toe het
meeste geld in het laatje gebracht. Onder invloed
van de vaak hysterische angst rond de ziekte
wordt er steeds vaker, al dan niet vrijwillig, om
een test gevraagd. Mensen willen soms zekerheid,
ook al zegt een positieve test niets over de kans
op ziek worden en kan een negatieve test een vals
beeld geven: soms duurt het maanden voordat
het aidsvirus in het lichaam de antistoffen heeft
gevormd die met zo'n test kunnen worden aange
toond.
Hoewel een aidstest dus alleen maar schijnzeker
heden kan bieden, stellen velen zich er mee tevre
den. Sommige landen vragen hem voor een vi
sum, steeds meer verzekeringen voor een polis en
wie in het Duitse Beieren als vuilnisman voor de
overheid wil gaan werken, wordt eerst naar de
dokter gestuurd voor een aidstest.
Alleen al rond dit testgebeuren heeft zich een hele
industrie gevormd die aan duizenden werk ver
schaft. De prijs van de test verschilt overal. In de
Verenigde Staten schommelt hij tussen de zes
honderd gulden in sommige particuliere klinieken
tot 82 cent per stuk voor het massale testen van
het Amerikaanse leger. In Groot-Brittannië zijn al
vijf privéklinieken die een test thuis aanbieden,
waarbij men voorrijdt in een alledaagse auto zon
der heren in witte jassen. Ook in Nederland zijn
speciale commerciële testcentra in voorbereiding.
Bevrorenbloed
Een van de nieuwste vormen van de commercie
rond aids zijn de particuliere bloedbanken waar
