In de vuurtoren
QeidwGowumt
KERST
Gezondheidszorg
in Afrika meer dan
prikken en pillen
lichaam vol kippevel in een deken en hing de
kleren te drogen.
Het mens sliep drie dagen. De slang voerde het
gezouten muizen en krabbesap. Toen het mens
sterk genoeg was, zétte de slang het in een stoel
voor het raam en zei: „Vertel me nu eens wat je
hier komt doen".
Het mens antwoordde: „Wel, ik ben hier per
ongeluk terecht gekomen. Waarschijnlijk vertrek
ik morgen weer".
„Nee mens", zei de slang; „dat zal niet gaan. Van
hier uit varen geen boten naar de vaste wal. Als je
wilt kun je in de vuurtoren blijven wonen".
De eerste weken voelde het mens zich erg
eenzaam en ongelukkig. Het braakte de gezouten
muizen uit, het had nare dromen, tot de slang zei:
„We kunnen het ons beter zo gezellig mogelijk
maken nu we samen zijn en genieten van eikaars
gezelschap. Kun je zingen?".
Zo leerde de slang mensenliederen zingen en
leerde het mens slangenliederen zingen, die
overigens veel moeilijker te leren waren. Ze
zongen in canon en a capella. Ze verzonnen
nieuwe coupletten die altijd gingen over geheime
plaatsen en geheime zeeën.
Het mens richtte een eigen kamertje in. Met
tekeningen aan de muur en een klein kastje. In
het kastje kwamen gevonden voorwerpen te
liggen. Zoals een bril of een leeg medicijnflesje.
De slang en de mens besloten, nu ze samen
waren, zo veel mogelijk feesten te vieren. Ze
Vierden alle mensenfeesten en alle slangenfeesten
die ze maar konden bedenken. Vooral de
slangenfeesten waren talrijk. Zo had je een
vervelfeest, een nieuw-velfeest, een oud-velfeest,
maar ook een zonder-velfeest. Op sommige dagen
werd er gerouwd en gehuild, op andere gezongen
en gedanst.
Elke dag was een bijzondere dag. De slang en het
mens hadden het prettig samen. Als er een schip
aan de horizon verscheen doofden ze de kaars en
kropen onder de dekens. Ze fluisterden elkaar
verhalen in het oor en 's morgens dronken ze
thee en tuurden over dé smaragdgroene zee.
HARRIET VAN REEKi
Dit verhaal voor de jeugd is geschrevei
door Harriet van Reek (30) uit Rotted
die dit jaar de Gouden Griffel voor he
beste kinderboek won met haar debuut
avonturen van Lena Lena". Ook de
illustratie is van haar hand.
Heel ver hier vandaan, daar
waar de oceaan
smaragdgroen is, de
zeebodem begroeid met
zwart koraal en waar de
golven ijsschotsen
meevoeren, rijzen rode rotsen op uit de zee. Een
eilandje. Gemeen scherp zand slijpt de stenen tot
grillige punten. Midden op het eiland staat een
vuurtoren. De muren zijn verweerd door stormen
en zout water. Zand jaagt rond de toren. Geen
sprietje gras kan er groeien. De schipbreukeling
die aanspoelt op dit eenzaam en verlaten oord,
zou wanhopig weer op zijn of haar vlot terug
springen. De ijzige rode rotsen en de kale 4
vuurtoren zijn de woonplaatsen van zeepokken,
hard paars zeewier en verkalkte krabben en
kreeften. Niemand zou ooit kunnen geloven dat
er iemand woonde in de vuurtoren, op dit door
koude woeste zeeën omgeven eiland. Zo ver van
de bewoonde wereld. En toch woonde er iemand.
In de vuurtoren woonde een slang. Een dikke
Arabische slang. Het puntje van zijn staart lag
onder een wollen deken. Zijn kop reikte tot
boven in de vuurtoren. Zijn gele ogen tuurden
over de zee. Van tijd tot tijd likte hij de ramen
schoon.
Het grote vuurtorenlicht was al jaren geleden
gedoofd. Nu brandde er 's nachts niet meer dan
een kaarsje. In deze uithoek van de oceaan, met
zijn gevaarlijke stromingen, waagde geen zeeman
zich uit vrije wil. De enige schepen die de slang
vanuit zijn hoge uitkijkpost ontdekte, waren
wrakken en stuurloze notedoppen waarvan de
matrozen al lang en breed gevlucht waren in
wankele sloepen.
Op een avond echter, het was bitter koud, hoorde
de slang beneden op de deur kloppen. Hij liet zijn
kop zakken en opende de deur op een kier. Met
zijn gele oog zag hij een mens staan met natte
haren en doorweekte kleren. Het mens huilde en
klappertandde tegelijkertijd. De slang bracht het
mens naar boven, trok het de natte kleren uit,
legde het voor de kachel, wikkelde het bibberende
Bedremmeld probeert
Freida de vorsende blik
van de dokter te
ontwijken. „Moeder, heb
je dan geen geld voor de
kooklessen?", had hij
gevraagd. Maar waarom hij daar nu
naar, zal ze denken, terwijl zij aan haar
geelverschoten omslagdoek frummelt.
Natuurlijk heeft ze geen geld voor
kooklessen om haar ondervoede
tweeling een gezondere maaltijd voor te
zetten. Ze heeft toch ook geen geld om
de rekening van het ziekenhuis te
betalen De gezondheidszorg in
Afrika: dilemma's voor Memisa en
andere hulporganisaties.
NJINIKOM - Freida Fua, een kleine tengere
vrouw, staart voor zich uit terwijl zij haar baby
Charity op schoot houdt. De andere helft van de
tweeling. Promise, zit op het bed en kijkt nieuws
gierig in het rond. Met z'n drieën delen zij het
bed in het ziekenhuis van Njinikom, een dorpje
in een slecht ontsloten berggebied in het noord
westen van Kameroen.
Drie jaar geleden kreeg Freida ook al een meisjes
tweeling en acht jaar eerder een dochter. Deze
oudste is door haar vader van school gehaald om
dagelijks voor Freida water te halen, anderhalve
kilometer vanaf de compound, de verzameling
hutten waar Freida met haar familie woont. De
dochter zoekt ook elke dag het hout bij elkaar dat
nodig is om op te koken.
Het gebeurt niet zelden dat nog heel jonge meis
jes van dertien en veertien jaar - verkeerd, of in
het geheel niet sexueel voorgelicht - zwanger ra
ken. En dit resulteert vaak in
sterfte van de meisjes tijdens de
bevalling, miskramen of te
vroeg geborenen (prematures),
die uiteindelijk toch in de hou
ten couveuses of in de kleine
bedjes sterven. In dat opzicht
heeft Freida - die haar leeftijd
niet weet - geluk dat zij ge
trouwd is en in de beschermde
omgeving van haar familie
woont.
Proteïnen
MOEDER, HEB JE GEEN GELD VOOR KOOKLESSEN
Maar de ziekenhuizen (en hun buitenlandse
steunorganisaties) staan voor een moeilijke finan
ciële keuze. Het geld kan, worden uitgegeven aan
basisgezondheidszorg oftewel het opzetten van
kleine medische posten en het opleiden van dor
pelingen tot „lokale dokter". Daarmee zouden de
mensen op het platteland, die arm zijn en zonder
vervoer zitten, enorm zijn geholpen.
Daar staat tegenover dat als een ziekenhuis min
der geld uitgeeft aan basisposten, er meer geld
overblijft voor gespecialiseerde apparatuur, zodat
meer operaties en onderzoeken gedaan kunnen
worden. Een gecentraliseerde vorm van gezond
heidszorg dus, waardoor ook mensen met uitzon
derlijke ziekten kunnen worden geholpen. Maar
het betekent wel lopen geblazen voor de patiën
ten, die ver van het ziekenhuis verwijderd wonen
en in Afrika geldt veel sterker dan voor de wes
terse wereld dat de afstand tussen patiënt en me-
Deze „lokale dokters" kunnen ook malariapillen
uitdelen, op tuberculose controleren en de vacci
natie op zich nemen tegen polio, tetanus, kink
hoest en mazelen. In dorpen in Kameroen waar
een dergelijke „dokter" aan het werk is gegaan
zijn inmiddels alle kinderen ingeënt en het sterf
tecijfer is dan ook aanzienlijk gedaald. Geen
overbodige luxe in een land waar van elke dui
zend borelingen er 117 hun eerste verjaardag niet
halen.
Aspirine
Maar ook al kan veel gedaan worden op basispos
ten, Freida werd met haar baby's doorverwezen
naar het streekziekenhuis in Njinikom. Ze had
geluk en kon nog dezelfde dag meerijden met de
ambulance. Was dat niet zo geweest dan hadden
de onfortuinlijke vrouwen ten minste een dag
moeten lopen. En als zij het ziekenhuis die dag
niet gehaald hadden, zouden zij 's nachts langs
de kant van de stikdonkere weg hebben moeten
slapen. Er was immers geen sprake van dat zij de
bijna vijftien gulden voor taxi- of busvervoer
hadden kunnen betalen.
Eenmaal in het ziekenhuis onderging de tweeling,
Freida's baby's zijn inmiddels
elf maanden oud. Grote bruine
ogen in bolle koppies geven de
schijn van gezondheid, maar de
opgeblazen wangen zijn veroor
zaakt door vochtophoping.
Charity en Promise wegen res
pectievelijk 4,7 en 5,4 kilo; veel
te weinig dus. Promise kan het
nog wel opbrengen in de hand
van de dokter te knijpen, maar
Charity verbergt het hoofd ver
legen en ziek achter moeders
armen.
In plaats van de kinderen zo
lang mogelijk borstvoeding te
geven, was Freida al snel op ge
wone pap overgestapt. Dat ze
haar kinderen daarmee allerlei
belangrijke vitaminen en pro
teïnen onthield, wist zij niet.
Zij voedde haar kinderen zoals gram.
haar moeder haar had gevoed.
Maar deze kleintjes groeiden niet, spuugden
steeds hun eten uit en raakten aan de diarree.
Met de baby's op de rug gebonden, zochten Frei
da en haar moeder hulp bij de dichtst bijzijnde
medische post. Een tocht van drie uur lopen over
de met stenen bezaaide weg, die als een slordig
gedrapeerd lint door de hoge bergen kronkelt. Zo
nu en dan werden zij gepasseerd door een luid
toeterende auto, die hen eerst in de greppel
dwong en dan achterliet in verstikkende rode
stofwolken.
Basisposten
De hulppost in Konene wordt bezocht door vijf
tig tot tachtig mensen per dag, die daarvoor
- ziek als zij zijn - tientallen kilometers in de
tropische hitte afleggen. Het aantal medische pos
ten, waar de patiënten een soort „eerste hulp"
kunnen krijgen, zou eigenlijk moeten worden uit
gebreid, maar dat kost geld. Misschien zou het
personeel van ziekenhuizen vaker de auto moeten
volladen met medicijnen en verband en daarmee
de dorpen in de omgeving afgaan. Dan zouden
mensen als Freida niet langer, zonder een cent op
zak, langs de stoffige en hete weg hoeven te zwoe-
Gebrekkige voorlichting en gezondheidszorg leidt bij zwangerschappen niet
zelden tot vroeggeboorten: deze 26 weken oude baby woog bij de geboorte
Malariapillen
Memisa Medicus Mundi in Rotterdam, die jaar
lijks zo'n tien miljoen gulden uitgeeft aan medi
sche projecten, voornamelijk in Afrika, heeft ook
lang gewikt en gewogen over de principiële kwes
tie. Voor directeur F. T. B. Puls, die onlangs een
aantal Memisa-projecten in Kameroen bezocht is
de zaak duidelijk: „Ziekenhuizen laten zich beïn
vloeden door de klachten waarmee mensen bij
hen op de stoep staan. Daarom vragen zij aan ons
meer en hoogwaardiger apparatuur en nieuwe
hulpposten in stedelijke gebieden, ter aanvulling
van bestaande medische voorzieningen".
Maar Puls gaat daar niet zonder meer mee ak
koord: „De armen op het platteland, die versto
ken zijn van gezondheidszorg, hoor je niet en zie
je niet. Als deze mensen niet in staat zijn naar het
ziekenhuis te komen, moet de zorg juist naar hen
toe gaan. In de dorpen zouden mensen moeten
worden opgeleid die met eenvoudige middelen en
medicijnen kunnen voorzien in de basisgezond
heidszorg en die voorlichting kunnen geven over
hygiëne en voedsel".
Moeder Freida is met de tweelingen Promise en Charity naar het ziekenuis gekomen voor bij-voeding e
kooklessen.
FOTO'S: JOOS PERSOON
die aan ernstige bloedarmoede leed, een blo
transfusie. En nog dagelijks krijgen zij een poi
ijzer- en vitaminetabletten. Eenvoudige medi
nen, die, althans door missieziekenhuizen,
goedkoop mogelijk worden verstrekt.
Niet dat de ziekenhuizen alleen „eenvoudu
medicijnen in de kast hebben Hospitalen
ontwikkelingslanden worden overspoeld met
loze monsters van nieuwe produkten. Er volle
aan voorbijgaand dat doktoren, ver in de binn
landen van Kameroen echt niet zitten te sprinj
om zestig middelen tegen hogebloeddruk. So
maken doktoren dankbaar gebruik van alle
gratis bezorgde medicijnen, maar als de voorn
op is, staat het ziekenhuis voor de keus al
niet kostbare merkprodukten bij te bestellen.
Het zou natuurlijk efficiënter zijn grote vooi
den aan te leggen van een aantal meest toep:
medicijnen. Liefst merkloos (maar wel van
waakte kwaliteit) want het verschil in kostp
tussen Aspirine (van Bayer) en naamloze tab
ten van acetylsalicylzuur, met dezelfde stof
werking, is tientallen procenten. In de particuli
ziekenhuizen in Kameroen gaan inderdaad st<
men op - en ook Memisa laat zich vanuit Ne<
land niet onbetuigd - een basispakket mediciji
samen te stellen en deze centraal in te kopen. I
houdt de aanschafprijs van medicamenten
mers laag. En dat betekent dat de allerarms
niet weken- of zelfs maandenlang hoeven te s
ren danwel een vernederende gang naar famili
den moeten maken voor een lening, alvorens
een pilletje bij de dokter durven te gaan halei
De aandoenlijke tweelingen Charity en Pron
worden inmiddels in het ziekenhuis weer op
wicht gebracht. En Freida is uitgenodigd dee
nemen aan de gratis kooklessen die voor
moeders worden gegeven. Tijdens de bijeenkc
sten wordt geleerd dat in de maaltijd van yi
een zetmeelhoudende knol, ook eieren moe
worden verwerkt, of vis, meloenpitten en pin<
voor de proteïnen. Pech is echter dat Freida g
geld heeft omdie produkten te kopen. En zon
ingrediënten valt er weinig te koken. Haar n
die nog twee vrouwen plus kinderen heeft te
derhouden, is alleen bereid naar het ziekenhui
komen om de medicijnen en de verzorging te
talen.
„Onverschilligheid", zo verklaart Freida gek
het gedrag van haar man. Maar als zij weer t(
is op de compound, zal zij zeker bonen, pin
en meloenen gaan verbouwen. Kippen zijn e
maar nu worden de eieren door de volwasse
gegeten. Door ook maïs en yams te kweken
deze op de markt te verkopen, kan zij wat i
verdienen om vis te kopen. Zou haar man
geld dan niet afpakken? Freida grinnikt slim:
moet haar man er eerst maar eens achtér ziei
komen dat zij de kleine geldmuntjes bewaar
de band van haar omslagdoek
Overigens is Freida niet van plan de baby's
ontdoen van de arm- en beenbandjes van te
en ijzer die hen tegen ziekten en overgeven h
den moeten beschermen. Zij weet best dat de
tisjen in dit geval niet hielpen, maar je weet m
nooit waar ze de kinderen wèl tegen beschern
Al was het ziekenhuis in Njinikom volgestoi
met de meest moderne (westerse) apparatuur,
draadje om boze natuurgeesten of verstoo
voorouders af te weren, mag aan geen Afrika1
kind ontbreken
Memisa Medicus Mundi is gevestigd aan
Eendrachtsweg 49 in Rotterdam. Het gironi
mer is 5657.
JOOS PERSO
Van heind
en verre
komen de
patiënten,
voor het
merendeel
lopend, na
de mediscl
posten wai
zij op
behandelin
en medicij
wachten.
