„Mij zie
je hier
nooit meer
terug"
Bond Zonder Naam gooit anker
uit naar jaar 2000
UCL
Driedaagse cursus
Programma
Ook op scholen
EEN HALVE EEUW SPREUKEN EN RADIO-PRAATJES IN DIENST VAN DE NAASTENLIEFDE
slnnombre
Iedereen
GRAVE - Het gebied tussen Oss
en Nijmegen wordt gekenmerkt
door fraai natuurschoon. Weiden
en bossen wisselen elkaar sportief
af en gunnen ook de Maas een rus
tig voortkabbelend bestaan. En wie
het aan deze rivier gelegen ves
tingstadje Grave binnenrijdt, weet
al direct: hier houd ik het wel een
tijdje uit. Eén stap uit de auto en je
staat voor de indrukwekkende
Hampoort, daterend uit 1688. Aan
de overkant een praktisch evenoud
complex. De Raam. Pratend met
de tijdelijke bewoners van dit voor
malige militaire complex, zou je je
kunnen verbazen over hun eenslui
dende uitspraken: „Mij zie je hier
nooit meer terug". Ze genieten er
zoveel vrijheid en medewerking,
dat De Raam al de bijnaam „Costa
Grava" heeft gekregen. Maar ze
klagen ook niet over w&ar ze zitten,
maar dét ze er zitten. Voor straf.
De Raam in Grave is een half-open
strafinrichting voor volwassen mannen
met een veroordeling van maximaal vier
weken onvoorwaardelijke gevangenis
straf. De meeste van de negentig bedden
zijn bezet door betrapte „rijders-onder
invloed". Veel gedetineerden willen niet
dat hun familie, collega's en kennissen
weten waar ze zitten. Zij zijn zogenaamd
met vakantie en laten een ingewijde ken
nis ansichtkaarten rondsturen uit een
zonnig land. Na hun vrijlating duiken ze
nog twee dagen onder de hoogtéion.
Echte tralies zie je niet in De Raam, de
poort is ook niet dicht en de bewaarders
- penitentiaire inrichting werkers
(PIW's) heten ze tegenwoordig - doen
hun werk zo onopvallend mogelijk. De
gedetineerden slapen ook niet in cellen,
maar in vrij grote slaapzalen. „Het is
hier eigenlijk net als in militaire dienst.
Alleen: hier mag je niet naar buiten en
in dienst moetje", vertelt een jonge ver
oordeelde, die stoer klaagt over het ge
brek aan escort-service in hotel Tralie-
zicht.
Het hele sfeertje ademt Brabantse ge
moedelijkheid uit, maar aan het idee
vrijheid-blijheid zitten grenzen. Wie
zonder begeleider de open poort van De
Raam uitstapt wordt ogenblikkelijk
overgeplaatst naar een gesloten inrich
ting elders in het land. „En", weet een
gedetineerde te vertellen, „laatst hadden
enkele mannen vijf flessen whiskey bin
nengesmokkeld en opgedronken. Toen
liep je tegen een muur van alcohol aan.
Ook zij zijn verhuisd". Hetzelfde geldt
voor iemand die zich stomdronken
meldt om zijn straf uit te zitten. Een
heel lichte beneveling bij aankomst
wordt door de mensen van De Raam
nog wel geaccepteerd. Ze weten ook dat
zo'n persoon soms na zijn straf te heb
ben uitgezeten ogenblikkelijk de eerste
de beste kroeg in Grave binnenstapt en
zich weer laat vollopen. Waar het echter
in eerste instantie om gaat, is dat zo ie
mand niet weer onder invloed in een
auto stapt.
Grave staat bekend om zijn in 1979/'80
begonnen Alcohol-Verkeer-Project
(AVP), dat nu bestaat uit een driedaagse
cursus - op vrijwillige basis - in de eer
ste week van iemands detentie. „Het is
onze bedoeling de mensen hier met dit
project te behoeden voor verdere recidi
ve", legt AVP-coördinator Eric Lam-
bregts van het consultatiebureau voor al
cohol en drugs Oost-Brabant uit. „Ik zeg
Eric Lambregts, coördinator van het Alcohol-Verkeer-Project
(A VP), en PI W-teamleider Wiebe Sennema in het hart van de half
open inrichting De Raam in Grave. Links op de achtergrond het
zeer oude kerkje waarin de wegens rijden onder invloed veroordeelde
mannen de A VP-cursus volgen.
GOEDE VOORNEMENS AAN
DE COSTA GRAVA
bewust „verdere" recidive, omdat de
meesten al eens eerder gepakt zijn".
Het initiatief van De Raam en een re
cent experiment in Assen kunnen er vol
gend jaar toe leiden dat een voorlich
tingscursus een vast onderdeel binnen
een straftijd voor dronken rijders gaat
worden. „Maar ons programma graaft
dieper, omdat het wat langer duurt", al
dus Lambregts.
„Je moet het tegenwoordig wel heel bont
maken, wil je gevangenisstraf krijgen.
De mensen die er nu komen hebben ook
grotere alcoholproblemen dan de groëp
van vroeger. De indruk die wij hier heb
ben, is dat de mensen met een hogere
opleiding, die een goede verhaal hebben
en een goede advocaat, vaak hun celstraf
ontlopen. Dat maakt het voor ons moei
lijk om het juiste effect te bereiken. Je
moet de opleiding aanpassen aan het
peil. Vroeger zag je elke week wel een
veroordeelde academicus, nu is het meer
Jan-met-de-pet die hier komt".
Er wordt niets ten nadele van het niveau
van de aanwezige gedetineerden be
doeld, het is slechts het signaleren van
iets dat lijkt op klassejustitie. „Het even
wicht is weg", verduidelijkt Wiebe Sen
nema, teamleider van de PIW's. Tijdens
de lunch met de gedetineerden valt in
derdaad op dat er maar weinig mensen
bij zitten uit wat de reclamejongens de
A/B-klasse noemen. Een chique gedeti
neerde bevestigt de indruk: „Ik heb hier
enkele jaren geleden ook al eens gezeten.
Toen was er veel meer variatie, kon je
nog een goed gesprek voeren. Ik lees
graag, maar in de kleine bibliotheek hier
kom ik bijna als enige. De tv staat con
stant op Veronica of de TROS en de bla
den die hier populair zijn getuigen ook
van een culturele armoede. Nee, mij
zien ze hier nooit meer terug".
Maar heeft hij dat de eerste keer ook
niet gezegd? „Nee. Ik heb na die ene
keer steeds een taxi genomen als ik ge
dronken had. Driejaar lang. Toen ze tij
dens een borrel op het werk steeds te
veel whiskey bij m'n water deden, ben ik
per ongeluk zo dronken geworden dat ik
toch ben gaan rijden. Stom, maar dat ge
beurt me nooit weer".
De man zit nu zijn tweede week uit en
had de eerste week de afleiding van de
AVP-cursus. „Ach, wat mij betreft zat er
niet veel nieuws bij". Een andere gedeti
neerde weet wel beter. „Ik ben al jaren
lang chauffeur, maar ik heb van die cur
sus ongelooflijk veel opgestoken. Ik stap
straks met de cursusmap naar al mijn
collega's".
Een derde man noemt de cursus ook
nuttig, maar hij is in gedachten meer bij
zijn bedrijf en gezin. Een vierde veirast
met: „Ik kom hier weer helemaal bij. Ik
was bijna totaal doorgedraaid, zat de
avond voordat ik hier kwam nog allerlei
zaken te regelen. Hier ontspan ik me
eindelijk. Het is ook mijn eigen fout, ik,
pot altijd alles op en dan opeens laat ik
me gaan".
De cursus kent over drie volle dagen
verspreid de volgende onderwerpen: zeer
uitgebreide kennismaking, medische as
pecten van alcoholgebruik, invloed van
alcohol op het rijgedrag, de plaats van
alcohol in de samenleving, het optreden
van de politie, het handelen van het
Openbaar Ministerie en de rechtbank,
terublik en samenvatting van de cursus
en een evaluatie en afsluiting. Vrijblij
vend kan op een vierde dag nog worden
deelgenomen aan een groepsgesprek
waarbij dieper op de privé-omstandighe-
den wordt ingegaan.
Het aardige van de cursus is vooral dat
er geen moraliserend sfeertje wordt ge
kweekt door de inleiders en de diverse
deskundigen uit de praktijk. De video
beelden zijn - op een weggedronken le
ver na - nooit zo hard dat je uit pure
angst juist meer zou gaan drinken. Er is
na elk onderwerp in ruime mate gelegen
heid voor vragen en discussies. Opval
lend is dat alle vijftien cursisten van
deze week spijt hebben van het rijden
onder invloed en eigenlijk zeer kritisch
staan tegenover alcohol in het algemeen.
Kroegbazen zouden op het drinkgedrag
van hun klanten moeten letten, vinden
sommigen. Anderen zijn opgelucht dat
hun kinderen nog geen druppel hebben
aangeraakt, want de alcoholcontrole on-
ZATERDAG 19 DECEMBER 19!
Slechts met een tussengordijntje kan e<
gedetineerde zich enigszins afzo
van de anderen op de slaapzaal.
FOTO'S: CEES VERKEK
der 12- tot 14-jarigen in discotheken lij
volgens hen nergens op.
Tijdens de middagsessie met een recht
uit Utrecht neemt de uiterst gemotivee
de groep cursisten een opmerkeli
standpunt in. Artikel 26.2 zegt dat rijdt
onder invloed van alcohol met een pi
millage hoger dan 0,5 verboden is (et
straf bij 2,5 promille en hoger), maar d
grens is moeilijk exact aan te tone
„Helemaal niet drinken als je nt
moeten rijden is een eerlijker situatie
zeggen zij. „Een nulgrens, dan ben je
van af. Nu is de meting veel ingewikkt
der, is er te vaak sprake van een grensg
val. De politie houdt er later rekenii
mee als je één of meer keer een rijve
bod hebt gehad, maar dat verbod ki
best elke keer gegeven zijn bij een we
kelijk promillage van 0,5 of minder
„En", aldus de grootste cursist, „zo
promillagegrens is ook een lachertje oi
dat ik vijf pilsjes mag drinken en ei
licht persoontje al na één biertje over
grens gaat".
Het protest van de vijftien cursisten d
elke rechtbank andere uitspraken kei
wordt door de Utrechtse rechter afg
weerd. „Geen enkel geval is gelijk. V
staan minder negatief tegenover iemai
die drinkt omdat hij echt problenu
heeft dan tegen iemand die voor de I
dronken wordt. Maar in beide gevallt
blijft het iemands eigen foute beslissii
om met alcohol op in de auto te sta
pen".
Zowel de gedetineerden als de cursusg
vers zouden het een zinvolle zaak vi
den als het Alcohol-Verkeer-Project oi
op scholen, in bedrijven en in wij kg j
bouwen de ronde zou kunnen doe
Coördinator Lambregts: „Jaarlij
worden 50.000 mensen geverbalisee
wegens het rijden onder invloed van
cohol. Maar wij hebben in acht jaar ml
onze cursus maar 3000 man bereikt
plaats van 400.000". j
Uit een onderzoek is gebleken dat de i
cidive meer afneemt bij de groep die t.
AVP-cursus heeft gevolgd dan bij t1
groep die gewoon zijn straftijd hèeft u|
gezeten. Maar net als bij reclame gel:
dat een boodschap veelvuldig herhaai
moet worden wil hij een blijvend effej
sorteren.
Zowel cursisten als niet-cursistr
worden belast met simpele arbeidstak1
als schoffelen en eten rondbrengel
Want het strafverblijf in Grave mqet et)
doel hebben en een stukje vergelding b
vatten. Onder dat laatste valt ook h
constante gebrek aan privacy. Samt,
eten, samen werken, samen in de oi.
spanningsruimte en samen in een slaaj
zaal. De sfeer verschilt per week en p,
slaapzaal. Dan weer gezellig lachent
groepjes, dan weer solisten die voor ei
landerige stemming zorgen.
„Van mensen met echt sterke ontwt
ningsverschijnselen merk ik hier n
veel", vertelt een gedetineerde tot sl
„Wel gebeurt het dat sommig
's nachts schone lakens gaan halen o
dat ze volledig doorgezweet zijn. Je ktj'
wel medicijnen krijgen om het gerr
aan alcohol op te vangen, maar de dij^
toren hier delen die dingen uit alsof
snoepjes zijn". Dat laatste loopt geluk!
wel los, net als iedere gedetineerde. Vij
heid-blijheid.
HERMAN JANSIr|
VOORSCHOTEN - „Luisteraars",
aldus pater Henri de Greeve, zater
dagavond 2 april 1938 om kwart
over acht over de Katholieke Ra
dio Omroep, „luisteraars u zult
wellicht verbaasd zijn als ik u van
avond uitnodig een bond op te
richten met mij. U zult nog meer
verbaasd zijn als ik zeg dat deze
bond geen geld kost, geen contribu
tie; nog meer verbaasd als ik u zeg
dat deze bond geen bestuur zal
hebben; noch een voorzitter, noch
secretaris noch penningmeester;
dat deze bond geen zetel zal heb
ben, noch officiële kerkelijke, noch
officiële koninklijke goedkeuring.
En toch, als het plan mocht slagen,
zou er wezenlijk een bond èn een
band zijn".
Bij duizenden stroomden de reacties
binnen. En zo ontstond, nu bijna een
halve eeuw geleden, de Bond Zonder
Naam. Een beweging die tot doel had en
heeft de naastenliefde te bevorderen. Op
allerlei manieren, waaronder het publi
ceren van een maandelijkse spreuk. De
eerste spreuk die pater De Greeve lan
ceerde: „Verbeter de wereld, begin bij je
zelf'. Die is tot op de dag van vandaag
de kernspreuk van de bond. En meer
dan dat; de uitspraak is zozeer gemeen
goed geworden dat hij anno 1987 de
kwalificatie van spreekwoord verdient.
Een halve eeuw na pater De Greeves op
roep telt de Bond Zonder Naam 63.000
leden. Dat zijn er 100.000 minder dan in
de voor- en naoorlogse gloriejaren, maar
nog steeds ruim voldoende voor een
bloeiend bestaan. Hetgeen bijvoorbeeld
mag blijken uit de actie waarmee de
bond het jubileumjaar 1988 herdenkt.
Elk van de twaalf Nederlandse provin
cies krijgt een bedrag van vijftigduizend
gulden cadeau, ter besteding aan een so
ciaal project.
Zijn radiopraatjes noemde pater De
Greeve „Lichtbakens" en de maandelijk
se spreuken werden „hefbomen" ge
noemd, die de wereld uit de klei van het
egoisme moesten trekken. De nazi's wa
ren er dan ook niet zo enthousiast over
en pater De Greeve belandde in het gij
zelaarskamp „De Ruwenberg". Maar
overleefde. Na de oorlog stortte hij zich
met verdubbeld elan op zijn bond. De
wekelijkse radiopraatjes kluisterden hele
volksstammen aan de toenmalige kastjes
niet in de steek laten als zij aan zo'n spe
ciaal bed de voorkeur geeft boven het al
maar pillen slikken. Dus hebben we
daarvoor drieduizend gulden beschik
baar gesteld".
Ook andere materiële noden worden
door de bond, mits aantoonbaar is dat
ze niet op een andere manier kunnen
worden opgelost, met gulheid gelenigd.
Zo werd dit jaar voor 43.000 gulden aan
renteloze kredieten beschikbaar gesteld
aan mensen die, onder de hoede van Ge
meentelijke Kredietbanken, bezig zijn
hun uit de hand gelopen schulden te sa
neren. Aan slachtoffers van misdrijven
werd in totaal 35.000 gulden uitgegeven.
Terwijl er aan projecten voor daklozen
in den vreemde maar liefst twee ton
werd besteed.
Intussen geschiedt het stimuleren van
een levenshouding van naastenliefde nog
net als vijftig jaar geleden door middel
van een wekelijks radiopraatje (elke
maandag van 18.55 tot 19.00 uur op ra
dio 5) en een maandelijkse spreuk.
Dat culturele ontwikkelingen op de in
houd en de formulering van de spreuken
hun invloed hebben is duidelijk.
„Satan heeft leedvermaak! En gij
uit het begin van de jaren veertig, zou
het thans niet meer doen.
„Helpt ook, wanneer u geen sigaret be
loofd wordt" zou vandaag de dag de
jeugd maar op slechte gedachten bren
gen.
De volgende spreuk, eveneens uit de be
ginjaren van de bond, heeft echter aan
actualiteit niets ingeboet: „Zeg, hoe staat
het met jou? Ben je een mens of een
stuk steen?". Terwijl „Redt 1950 uit de
klauwen van het egoïsme" alleen qua
jaartal een aanpassing zou behoeven.
Toen pater De Greeve in 1938 zijn bond
lanceerde, stond hem een beweging voor
ogen „zonder zetel" en zonder organisa
torische structeren. Deze gedachte moest
echter na verloop van tijd worden opge
geven. Als zetel werd een pand aan de
Spruitenbosstraat in Haarlem gekozen,
terwijl er op den duur wel degelijk ook
een officieel bestuur werd geformeerd.
Pater De Greeve werd opgevolgd door
pater Loop (befaamd van zijn D-day ge
heten massabijeenkomsten, die in het te
ken stonden van Denken, Durven en
Doen) en pater Loop weer door pater
Knibbeler. Pater Knibbeler werd eind
1966 opgevolgd door de huidige vooni
ter van de bond, pater Chris Corbey.
Veel bekendheid kreeg de Bond Zont
Naam in de loop der jaren ook door
vakanties die men aanbood aan mens
die daarvoor zelf de financiële middel
ontbeerden. Jarenlang exploiteerde m
zelfs een eigen hotel aan de Spaanse ki
van de Middellandse Zee: „Sin No1
bre" in het plaatsje Cubellas. Het suct
van de BZN-vakanties leidde aan b
eind van de jaren zeventig tot grooi
plannen om ook in Zandvoort eigi
hotelaccommodatie te gaan exploiter!I
Maar dit werd een fiasco. Een ongein
kige gang van zaken met een projecto i
wikkelaar leidde in 1979 tot een miljti
nenverlies en de bij na-ondergang van
bond. i
Ds. Voerman: „We zaten toen in een
penibele situatie dat we hebben overvi
gen te stoppen. Aan al onze begunstigd
hebben we schriftelijk de vraag voori
legd of zij er nog wel voor voelden d<
te gaan. Zo'n zestigduizend mensen z
den: doorgaan. Dus dat hebben we I
daan. Zij het op een wat bescheiden
schaal, cn met een iets andere structui
Vóór '79 stortte iedereen een vrijwilli
bijdrage. Sindsdien betalen de leden el
tientje per jaar. Daarvoor krijgen ze dl
de tweemaandelijkse Krant Zont
Naam plus twee spreuken - voor e
maand één". i
In het feestjaar 1988 blijkt het ledeni
van de bond inmiddels alweer opi
klommen tot 63.000. Een reeks van at*
viteiten zal aan het jubileumjaar exl
luister bijzetten. Een heel bijzondere)
de „anker-actie" die tot doel heeft om
de trein, de tram, de wachtkamer van
dokter of waar dan ook mensen met
kaar in gesprek te brengen. Onder
motto „Gooi 't anker uit naar het j
2000" zal de bond volgend jaar aan i
der die dat wil een miniatuur-anken
uitreiken. Zo'n ankertje kan men opsi
den of aan een kettinkje dragen en i
heeft de betekenis dat de drager ai
spreekbaar is voor een gesprek „t
mens tot mens". Aanknopingspunt z
kunnen zijn de spreuk in de loper i
maand. „Word mens, je hoeft geen s
te zijn", luidt het doordenkertje dat
leden van de Bond Zonder Naam dij
maand aan de wand hebben hangen. I
ven de kleurentelevisie is thans~een-
pu)aire plek. WILLEM SCHE
Het postadres van de Bond Zonder Naam is: 11
bus 1500, 2250 MA Voorschoten. Telefoon: 011
- 7966.
Pater Henri de Greeve, die bijna vijftig jaar geleden de KRO-
luisteraars uitnodigde een bond op te richten. Doel: het bevor
deren van de naastenliefde. FOTO: MILAN KONVALINKA
van de radio-distributie, wat er vermoe
delijk de reden van was dat in de meeste
huiskamers ook de spreuken in de on
middellijke omgeving van dit apparaat
werden gehangen. Tussen de radio-dis
tributie en het Mariabeeld - dat was
voor katholieken eigenlijk de beste plek.
Waarmee niet gezegd wil zijn dat de
bond als een louter katholieke aangele
genheid van start ging. Van stonde af
aan richtte pater De Greeve zich tot ie
dereen die zijn levenshouding wilde ij
ken aan de christelijke naastenliefde, on
geacht zijn of haar politieke overtuiging,
ras of geloofsoriëntatie. Dat principe
geldt nog steeds. Ds. mr. A.A.A.E.A.
Ds. mr. A.A.A.E.A. Voerman, lid van het bestuur van de Bond
Zonder Naam: „Aan de goede kant een handje meehelpen".
FOTO: CEES VERKERK
ten vergoed, maar voor de indirecte be
staat vaak geen voorziening. Denk bij
voorbeeld aan de huisvader die, eenmaal
in wao, de hypotheeklasten van zijn huis
niet meer kan opbrengen".
„Nog een ander voorbeeldje uit de vele
duizenden die we zouden kunnen geven:
een tijdje terug hebben we een langdurig
zieke mevrouw geholpen die een spe
ciaal bed nodig had ter verlichting van
haar pijn. De dokter vond het bed op
zichzelf zeer wenselijk, maar kon niet
verklaren dat het medisch noodzakelijk
was voor haar genezing. Hem bleef niets
anders over dan de pijn met medicijnen
te bestrijden. In die situatie was geen en
kele instantie bereid het speciale bed te
vergoeden. Wij als Bond Zonder Naam
vonden dat het er desondanks moest ko
men. Je kunt zo'n langdurig zieke toch
Voerman, bestuurslid van de bond: „Je
moet het zo zien dat er in de wereld een
hoop goede en een hoop slechte dingen
gebeuren. Wat de Bond Zonder Naam
doet, is aan de goede kant een handje
meehelpen".
Puur praktisch gebeurt dat bijvoorbeeld
door het aanwenden van het eigen fonds
van de bond, genaamd „Mensen in
Nood". In 1987 keerde men hieruit ne
gentigduizend gulden uit aan mensen die
met financiële problemen kampten en
die door geen enkele andere instantie ge
holpen konden worden.
„Niet zelden gaat het daarbij om zie
ken", aldus ds. Voerman. „Je zou dat in
Nederland misschien niet verwachten,
maar bij langdurige ziekte belanden ook
in onze samenleving veel mensen tussen
wal en schip. Wel worden de directe kos-
£eidóc0otvuuvt'
