Leidse Courant | 1987 | 17 december 1987 | pagina 17

Ir is nog hoop voor Blakka Foto

Inzameling schooltassen voor
weeskinderen in Ethiopië

CcidaeGomant

Aankoopbudget Stedelijk op
na verwerving Mondriaan

bioscopen

jEKEN/KUNST*

DONDERDAG 17 DECEMBER 1987 PAGINA 17

ia Turner in
inness recordboek

I JANEIRO De Amerikaanse zan-
'ina Turner maakt kans opgenomen
jen in het Guiness Book Of Records,
jeurt wanneer de verwachte 120.000
tgin volgend jaar inderdaad komen
n tijdens haar concert in Rio de Ja-
fiet optreden, de laatste van de jaar
e „Breaking Every Rule'-tournee,
laats op 16 januari in het Americana
van de hoofdstad. Het concert
tchtstreeks via de satelliet uitgezon-
Amerika. Verwacht wordt dat 20
fans zich achter de buis zullen scha-
j de tournee zal Tina Turner zich
uncentreren op haar filmcarrière. Ze
nomenteel met regisseur James Ca
en heeft laten weten graag te spelen
itger Hauer.

LAATSTE KEER HAITINK
MET CONCERTGEBOUWORKEST

AMSTERDAM Bernard Haitink staat op Eerste Kerstdag voor
het laatst als dirigent voor het Amsterdamse Concertgebouworkest.
Vanaf volgend jaar zal hij in diezelfde functie optreden in Covent
Garden. Het kerstconcert bestaat uit Gustav Mahlers Negende
symfonie in D. Dit werkstuk is Haitinks persoonlijke afscheidsca
deau aan Nederland. Mahler voltooide het werk in 1910. Het wordt
door kenners gezien als de epiloog van zijn carrière en is een chro
nologie van Mahlers confrontatie met de dood. Na de eerste opvoe
ring in 1912 schreef Alban Berg dat het eerste deel, het meest in
drukwekkende muziekstuk was dat Mahler ooit had gecompo
neerd. Eigenlijk is Mahlers Negende zijn tiende symfonie. Dat idee
bezorgde hem echter kippevel, omdat de „Tiende" fataal was ge
weest voor Beethoven, Schubert en Bruckner. Hij heeft er dan ook
alles aan gedaan om dat feit te verhullen onder meer door „Das
Lied Von Der Erde" een liederencyclus te noemen inplaats van
een vocale symfonie. Desondanks blijft Mahlers laatste symfonie
een testament van pijn, maar ook verzoening met de dood.

Eerste Kerstdag: Ned. 2 om 14.55 uur. Radio 4 om 15.00 uur en BBC
2 om 19.10 uur.

AMSTERDAM De aankoop van het schilderij „Compositie met twee lij
nen" van Piet Mondriaan van de gemeente Hilversum slokt vrijwel het ge
hele aankoopbudget voor 1988 op van het Stedelijk Museum in Amsterdam.

Het schilderij kost twee en een half miljoen gulden, waarvan het Stedelijk
zelf anderhalf miljoen betaalt. De rest komt uit bijdragen van fondsen. De
Vereniging Rembrandt die voor dit soort acitiviteiten geldelijke bijdragen
ontvangt van het Prins Bernhard Fonds heeft zelfs legaten moeten aanspre
ken. Ook het Prins Bernhard Fonds heeft een „reservepotje" geheel moeten
omkeren voor de transactie.

Toch liet directeur W. Beeren gisteren weten „uiterst gelukkig" te zijn met
de aankoop, waarmee voorkomen werd dat het werk naar het buitenland
verdwijnt. Ook wethouder Weijers van Hilversum toonde zich gelukkig met
de verkoop, die het mogelijk maakt te beginnen met de restauratie van het
architectonisch monument Gooiland.

mer, Neerlands meest
en, meest verguisde
rd. Als „de zwarte
>rdt hij gekend, en niet
anwege het grote per-
Surinamers - zwaan
n - dat er zijn schrale
ift gezocht. Toch staat
jet mooiste gebouw dat
ng ontworpen is. Het
ven tiert er. Zou het
w goed komen met de
ische nachtmerrie?
Jahn kan er telkens
ïelemaal lyrisch van
Deze Amerikaans
ster-architect - „de
er van het grote ge-
een eenvoudige,
oeltreffende zeggings-
- vertoeft nogal eens
erland vanwege een
ide, kolossale opdracht
onlangs bij zo n gele
een lezing voor colle-
fanneer je het betrok-
bouw nadert", venti-
lij zijn opgetogenheid,
e het gevoel een
uit een andere wereld
Het overtreft alles wat
>p dit kwaliteitsniveau
engekomen. Ik denk
de essentie belichaamt
e taak als architecten
bouwers. Het kan die
model voor al datgene
in de toekomst willen
i, als model voor al
iraties".

:r stak Helmut Jahn
loftrompet? Niet over
ira, het nieuwe Haagse
heater, het complex
itraal Beheer te Apel-
vel het enige na 1970
I gekomen Nederland-
lerwerk genoemd) of
-gebouw van de Vrije
[ooi te Driebergen (ook
sofische architectuur
naar over het zojuist
-rins Claus geopende
Iptoor van de NMB,
I g de absolute kroon op
..xoposofische bouwen.
/Jr staat dit pronkju-
iet aan een historisch
aan een zijn schoon-
iblerende waterpartij,
•n centrum van cul-
I Jcommercie of in een
lijnenspel wedijver-
landschap. Nee, het
wat vaak als „de Ti-
de Nederlandse ste-
wordt gedoodverfd,
twerp van een kinds
n stedebouwkundige
ineerd is geraakt
blokkendoos van zijn
een „grandioze
g waar de flatneuro-
tiert en waar lang-
initiatief in honing-
betonblokken
moord".

re hoofdkantoor van
ontworpen door ar-
Alberts en zo won-
ijk dat ze bij de bank
agen voor een rond-
iet kunnen verwer
ft, kortom in de Am-
Bijlmer. Maar zo
eigenlijk niet langer
J worden, de meest
wijk van Nederland,
f bouwkundige en on-
ook etnische getto dat
~~j verste uithoeken van
L)| synoniem wordt ge-
IDfct verkrotting, drugs,
)teit en algehele ver-
Ig, materieel zowel als
Van Amsterdam
jj. dient voortaan ge-
tje te worden, want er is
r* ltscheepse poging aan
arpm de Bijlmer te reha-
jk om het blazoen van
,n nen samenklontering
itten, en in zo'n kader

komt een naamsverandering
goed van pas. Net als in zo'n
kader een juist verschenen
boek over 's lands meest aan
de schandpaal genageld plano
logisch concept past, dat van
auteur Evert Verhagen niet
voor niets de titel „Van Bijl
mermeerpolder tot Amster
dam Zuidoost" meegekregen
zal hebben - de nieuwe naam
in reusachtige kapitalen ge
drukt.

Evert Verhagen woont zelf in
de Bijlmer. Al bijna twaalf
jaar. Een kwart daarvan is hij
bestuurslid geweest van het
wijkopbouworgaan. Ook heeft
hij gewerkt bij het projectbu
reau Hoogbouw Bijlmermeer.
„Een kenner bij uitstek van de
problemen en mogelijkheden
van Amsterdam Zuidoost",
werft de Staatsuitgeverij die
het 120 pagina's dikke, rijk ge
documenteerde en geïllus
treerde werk heeft doen ver
schijnen. „Ruim 90 percent
van de Bijlmerbewoners is te
vreden dat men er woont (on
derzoek Bureau Veldkamp,
1984), terwijl we mogen aan
nemen dat 90 percent van de
overige Nederlanders blij is
dat men er niét woont",
schrijft hij zelf. Een eerlijk
boek dus? Niet helemaal - in
zoverre dat voor de zoveelste
treurig stemmende keer de
boodschapper wordt beladen
met de schuld van alle ellende.

Blue Movie

Met name slaat deze kritiek op
hoofdstuk 9 dat „Blue Movie
heet. Men herinnert zich deze
pikante rolprent van de voor
malige filmtweeling Wim Ver
stappen en Pim de la Parra
nog wel. „Daarin kreeg Neder
land", beschuldigt Verhagen,
„de Bijlmer te zien als een pa
radijs voor seksueel behoefti-
gen. Alleen het lenen van een
kopje suiker kon al op een leu
ke vrijpartij uitdraaien. Van
alles kwam in de film aan bod:
burgermansstriptease, groeps-
seks, pornofilm, allemaal on
gekend in Nederland op dat
moment. De film, met Hugo
Metsers als de seksmaniak in
een flatgebouw, trok dan ook
wekenlang volle zalen. Pro
motie voor de Bijlmermeer
was het ongetwijfeld niet".
Waarop Verhagen de volgende
hinkstapsprong doet. „De wijk
is kapot geschreven, gepraat
en gefilmd. Telkens weer
werd in de krant, op de radio
of op de televisie hetzelfde
nieuws verkondigd: het is er
waardeloos. De slechte kwali
teit van de woningen, de flat
neurose, het getto. Alle kran
ten hebben er meerdere malen
speciale beschouwingen over
geschreven en bijna al die arti
kelen zijn hetzelfde: ze gaan
over criminaliteit en junkies,
sloop en leegstand. Met onge
kende gretigheid hebben de
media van meet af aan de Bijl
mer met de opgespoten grond
gelijk gemaakt en nog zwarter
dan de wijk in veler ogen toch
al was. Zelfs wat er aan deug
de, deugde er niet aan. Ook de
strijdlustigste bewoners wer
den er op den duur moedeloos
van". Bijna één-derde van de
voormalige polder waarin de
Bijlmer staat, namelijk 450 ha,
is bestemd voor recreatieve
doeleinden, betoogt Verhagen
elders, 10.000 bomen en strui
ken zijn er geplant.

Iedere Bijlmerbewoner heeft
35 vierkante meter groen tot
zijn beschikking; ter vergelij
king: in een wijk als de Am-

De wereldberoemde architect Helmut Jahn kan er telkens weer helemaal lyrisch van worden: het
door onze landgenoot Ton Alberts ontworpen hoofdkantoor van de NMB in de Bijlmer. De
eigenaar van het gebouw.dat geldt als een hoogtepunt van antroposofische architectuur, kan de

aanvragen voor een rondleiding dan ook nauwelijks verwerken.

sterdamse Dapperbuurt

moeten ze het stellen met 20
vierkante decimeter per hoofd
van de bevolking. In de Bijl
mer? Daar spelen konijntjes
voor de deur en zingen nach
tegalen voor de ramen.

Keerzijde

Dat die konijntjes vervolgens
niet worden gezien en die
nachtegalen niet worden ge
hoord, ligt aan de neersabe-
laars van de media, zo laat
zich de visie van Verhagen sa
menvatten. Toch is hij eerlijk
genoeg om ook de keerzijde
van de medaille te tonen en
dat siert zijn boek weer. Deze
keerzijde, verwoord door ir.
M. Klaren, jarenlang voorzit
ter van de door de gemeente
ingestelde Beheersgroep Bijl
mermeer: „Aan de wijk ligt
het beginsel van gelijkheid ten
grondslag - een ongenuanceer
de uitleg van de beginselen
van het socialisme. Gelijk
waardigheid, vertaald als ge
lijkheid. Verschillen in leefstijl
of woonvoorkeur hebben prin
cipieel geen kans gekregen om
tot uitdrukking te komen.
Voor wooncomplexen, wonin
gen en woonomgeving is lou
ter één type ontwikkeld. Er zit
de filosofie van het stempel-
kussen achter: een stereotiep
mensbeeld dat eindeloos wordt
herhaald". Anders - en door
anderen - gezegd: Amsterdam,
de rode stad, wilde met zijn
Bijlmer een toonbeeld creëren
van het collectieve wonen; de
gebouwen moesten de indruk
wekken van samen leven; de
bewoners mochten als het
ware niet eens in staat zijn aan
te wijzen: dat daar, dat is mijn
huis; daarom moesten alle wo
ningen er hetzelfde uitzien.
De onderliggende gedachte die
ook heeft meegespeeld bij de
planologische, ontwerpen van
de nieuwe poldersteden Alme-
re en Lelystad, was: met het
scheppen van woonsystemen
schep je betere mensen. Social
engineering, heet dat in het
vakjargon. Maatschappelijk
constructiewerk. De socialisti
sche idee van de maakbare
mens. Drs. Hans Gruijters
hing die zienswijze aan toen
hij nog minister van volks
huisvesting was. Inmiddels

echter heeft hij als burgemees
ter van Lelystad de praktijk
leren kennen en sindsdien laat
hijgeen gelegenheid voorbij
gaan om publiekelijk te erken
nen dat hij zich bar heeft ver
gist. In het ene interview na
het andere belijdt hij zijn mea
culpa. Hij heeft de mate waar
in mensen door middel van
hun woonomgeving verbeterd
kunnen worden, overschat,
biecht hij op. Gezond, leuk en

comfortal

L7

te-

FOTO: SP

Bijlmerexpres op gang, de
vliegdienst tussen Zanderij en
Schiphol waarmee uiteindelijk
120.000 gekleurde rijksgenoten
naar de vermeende vleespot
ten van Nederland stroomden.
En voor een kwart stroomden
ze naar de Bijlmer. De wijk
kreeg de bijnaam Blèkka Foto,
dat is sranan tongo voor: de
zwarte stad. Waarom? Mr.
Gerrit Brokx, acht jaar lang
staatssecretaris voor Volks
huisvesting, zegt daarover in

genstelling tot zijn vroegere het boek van Verhagen: „Het

was een ontmoedigingsbeleid.
We redeneerden: als we die
mensen te goed opvangen, ko
men er nog meer. Zo kwamen
ze allemaal in de Bijlmermeer
terecht. Kijk, de Surinamers
arriveerden niet in Delfzijl,
maar °P Schiphol en daar vlak
worden. Een naar Nederlandse- bij. in de Bijlmermeer, woonde

overtuiging, niet een vorm
van beschaving die de mensen
opstuwt naar een verhevener
maatschappelijk gedrag.

Beloofd Land

begrippen ongekend Beloofd
Land, „waar eindelijk echt ge
woond gecommuniceerd en
vooral geleefd wordt en waar
samenwerking en inspraak ze
gevieren". Hoe anders zou het
uitpakken. Al in 1971, vijfjaar
slechts nadat burgemeester
Van Hall de eerste paal gesla
gen had, stuurden Bijlmerbe
woners een telegram naar ko
ningin Juliana toen die de
„stad van de toekomst" wilde
komen bezichtigen. „Blijf
s.v.p. uit onze buurt; wij hopen
dat de aanblik u bespaard zal
blijven", seinden ze aan de
vorstin. Juliana kwam uiter
aard toch en belde aan bij een
willekeurige flat waar haar
werd opengedaan door een
stomverbaasde mevrouw R.
Plas-de Metz.

„Neemt u mij niet kwalijk dat
ik zomaar bij u binnenval",
verontschuldigde de koningin
zich, „maar in verband met
klachten zou ik graag even
met u praten". Waarop Hare

hun familie al. Zwaan kleef
aan". Vanaf dat moment ging
het snel bergafwaarts met de
reputatie van de Bijlmer.
Trappenhuizen dienden nog
slechts als openbaar urinoir,
balkons werden als vuilnisbel
ten gebruikt en de verkrach
tingen in liften waren legio.
De oorspronkelijke bewoners
verlieten massaal de woon
complexen, de leeggekomen
woningen bleven onverhuurd
en werden regelmatig ge
kraakt door randfiguren. Op
de tropische markten in de
binnenstraten van de flatge
bouwen begonnen hard drugs
de exotische groenten te ver
dringen. in de parkeergarages
was geen auto meer veilig.
Een zichzelf versterkende ne
gatieve spiraal.

Het dieptepunt werd bereikt
in de zomer van 1985. Een tel
ling wees uit dat maar liefst
een kwart van alle woningen
in de Bijlmer leeg stond. En de
bewoners die er waren, had-

Majesteit een vuilnishok in- den een achterstallige huur
specteerde, want „er waren van 7 miljoen gulden opge-
ook klachten over stank van bouwd. „Wonen in de Bijlmer-
de vuilnisruimten en ik ruik meer staat gelijk aan vrijwilli-
hier wat, is die ruimte soms ge ballingschap", heette het.
hier?". De anecdote is teke- En: „de stad van de toekomst
nend voor de kwalijke geur dreigt weg te zakken in het
waarin de Bijlmermeer letter- moeras dat ze ooit geweest is",
lijk was komen te staan. Meer dan 300 miljoen werd er
Gedurende die periode ook, de van overheidswege naar de
iaren die aan de onafhanke- zinkende Titanic van de stede
lijkheid van Suriname vooraf bouw gepompt om er te red-
gingen, kwam de zogenaamde den wat er nog te redden viel.

Niets leek te helpen. „Laat
ons, ter voorkoming van de
criminaliteit, heel die Bijlmer
maar slopen", luidde dan ook
een voorstel dat in de Tweede
Kamer ter tafel kwam. Zo ver
zou het echter niet komen. De
bodemloze put bleek uiteinde
lijk toch een bodem te hebben.
Allerlei maatregelen ter be
vordering van leefbaarheid en
veiligheid gingen langzaam
maar zeker hun vruchten af
werpen, het leegstandspercen
tage liep met 1 percent per
maand naar normale propor
ties terug, rondom de ge
wraakte, anonieme hoogbouw
verrezen „anti-Bijl mers" als
Gaasperdam en Holendrecht
Oost die - ofschoon door som
migen truttig bevonden - in ie
der geval ontworpen waren
naar een meer menselijke
maat, maar vooral: dank zij de
aanwezigheid van de metro en
van parkeerruimte in over
vloed bleek de Bijlmer, mits
tot Amsterdam Zuidoost her
doopt, een magische aantrek
kingskracht uit te oefenen op
het bedrijfsleven.

Bijlmerkasteel

Waarmee dit verhaal terug is
bij zijn vertrekpunt. Het Bijl
merkasteel, zoals het nieuwe
hoofdkantoor van de NMB in
de volksmond al heet. Archi
tect Alberts zelf over zijn beju
belde schepping: „De keuze is
op mij gevallen vanwege wat
ik noem: het m« nselijk aspect.
Als je de meeste kantoorge
bouwen bekijkt, dan zie je een
eindeloze herhaling van de
zelfde elementen. Een mono
cultuur. Dat is niet menselijk.
Als mens eis je variatie. Ik wil
dingen maken alsof het leven
de organismen zijn. Een ge
bouw of een stad is een levend
wezen, een samenstel van ver
schillende materialen, zo ge
vormd en op elkaar afgestemd
dat het een orgaan vormt voor
de mens die erin verblijft". De
ironie van het lot. Uitgere
kend het architectonisch hoog
tepunt van de Bijlmer veegt de
vloer aan met de principes
waarop „de stad van de toe
komst gebouwd had dienen te
worden. De antroposoof Al
berts wil niet, zoals zijn socia
listische tegenvoeters, de mens
maken, nee, hij wil maken
voor de mens. En nu mag -
Verhagen besluit er zijn boek
mee - de architect Rem Kool
haas nog eens naar de Bijlmer
kijken. Een gigantisch tegen
wicht aan het reeds bestaande
wil hij toevoegen; het hele
maaiveld van de wijk wil hij
herinrichten. Immers: „Nog
nooit eerder in de geschiedenis
is geprobeerd 50.000 mensen
gelukkig te maken met een
stedelijk leven, verschraald tot
wandelen, pootje baden, vis
sen, spelen en andere onschul
dige activiteiten. Het spectrum
van stedelijkheid zoals dat
vastligt in het maaiveld, is
veel te beperkt. Het antwoord
daarop luidt: verlevendig het
maaiveld met allerlei voorzie-

leven weer de straat op". Zo
eindigt de klaagzang over de
Bijlmer, door Verhagen in zijn
boek samengevat, met een re
delijk positieve noot. Er is wa
rempel nog hoop voor Blékka
Foto.

PIET SNOEREN

Evert Verhagen: „Van Bijl
mermeerpolder tot Amster
dam Zuidoost" Staatsuitge
verij, Den Haag. Prijs ƒ25.-

1URG/DEN
~"j— Het Jeugd Rode
;aat actie voeren
ikinderen in Ethi-
schooltassen met
te voorzien. Het
-r Rode Kruis doet dit
toek van het Rode
in Ethiopië. Daar-
^vil men geld inza-
I zodat er in het
■is onder meer een
■kamer en een bi-
Hek kunnen worden

Jt.

jgd Rode Kruis voert
lê voor zeshonderd
(leren van Gulelie.
ders zijn omgekomen
pngersnood van 1984.
Ishuis waarin de kin-
iU zijn ondergebracht,
over slechts een toi-
ere sanitaire voorzie-
pntbreken en het te-
hard aan een opknap-

schooltas wil schen-
et een stevige, eenvou-

ACTIE JEUGD RODE KRUIS

dige schooltas kopen die zowel
in de hand als met riemen op
de rug kan worden gedragen.
Rugtassen of -zakjes zoals die
hier populair zijn, moeten be
slist niet worden gegeven, om
dat de kinderen daar volgens
het Rode Kruis geen raad mee
zullen weten.

In de schooltas moet men de
volgende artikelen stoppen: 1
dik kladbloc, 4 gelinieerde
schriften, 2 ruitjes schriften, 4
potloden HB, 1 puntenslijper. 1
vlahgum (geen fantasiegum), 1

lineaal (30 cm), 1 potloden/
pennen-etui en 1 doos kleur
potloden (12 stuks). De school
tas en de schoolspullen moeten
nieuw zijn. Het Jeugd Rode
Kruis adviseert in de tas een
ansichtkaart in te sluiten met
naam en adres van de gever in
duidelijk blokschrift, hoewel
men er niet vast op moet reke
nen dat men een berichtje van
de ontvanger krijgt.
De schooltassen kunnen op
maandag, woensdag of vrijdag
tussem 10 en 12 uur worden in

geleverd bij het Rode Kruis in
Voorburg, Herenstraat 165.

Ziekenboeg

Men kan ook geld overmaken
voor een van de andere pro
jecten. Het Jeugd Rode Kruis
wil de centrale EHBO-kamer
van het weeshuis die ook
fungeert als een soort zieken
boeg inrichten en verder
aanvullen. Hiervoor is een zo
genaamde WHO-kit nodig, een
standaardpakket volgens de

normen van de Wereld Ge
zondheid Organisatie. Deze kit
kost ongeveer 4.000 gulden
(project 1).

In het weeshuis wil men ook
een bibliotheek inrichten met
kinder- en studieboeken die
ter plaatse worden aange
kocht. Voorlopig is een aantal
van 1000 boeken begroot (pro
ject 2).

Het Jeugd Rode Kruis heeft
inmiddels honderd paar schoe
nen gekregen voor de wezen

die tussen de vier en zestien
jaar oud zijn. Er zijn dus nog
500 paar (a 75 gulden) nodig
(project 3).

Voor het opbergen van de per
soonlijke eigendommen van de
kinderen zijn houten kastjes
nodig die op de slaapzalen
worden geplaatst. De kistjes
worden in Ethiopië gemaakt
en gekocht. De kosten hiervan
bedragen 18.000 gulden (pro
ject 4).

Wie één van deze projecten fi
nancieel wil steunen, kan geld
overmaken op girorekening
2911 van het Nederlandse
Rode Kruis in Den Haag on
der vermelding van JRK-actie
Ethiopië-Gulelie en het num
mer van project 1, 2, 3 of 4.
Men wordt verzocht bericht
van de geldstorting te sturen
naar het Nederlandse Jeugd
Rode Kruis, Antwoordnum
mer 10553 in Den Haag. Een
postzegel plakken is niet no
dig.

Voor meer informatie kan
men zich wenden tot het bu
reau van het Jeugd Rode
Kruis in Den Haag, tel. 070
846 656.

ALPHEN AAN DEN RIJN EURO
CINEMA I (Van Boetzelaerstraat 6.
tel. [phone]): Donna donna
(al); 13.30, 18.30. 21.00. zo. t/m
wo. ook 16.00. EUROCINEMA II:
Inner apace (12); 18.30. 21.15.
Reddertjea (al); za. 14 00. zo. t/m
wo. 14.00. 16.lè. EUROCINEMA
III: Dirty dancing (al); 13.45, 18.45.
21.30. zo. t/m wo. ook 16.15.

EUROCINEMA IV: Hector (al);
13.30, 18.30.n 21.00. zo. t/m wo.
16.00.

LEIDEN LUXOR (Stationsweg 19,
tel. [phone]): Dirty dancing
(al); 19.00. 21.15. za. zo. wo. ook
14.30. LIDO en STUDIO (Steen
straat 39. tel. 124130): Laat Empe
ror; 20.00. zo ook 14.30. Donna
Donna (al); Bigfoot (al); Hector (al);
The Witchea of Eaatwick (16);
14.30. 19.00, 21.15. Reddertjea
(al); 14.30. TRIANON (Breestraat
31, tel. 123875): Van geluk ge
sproken (12); 14.30. 19.00, 21.15.

REX (Haarlemmerstraat 52, tel.
071-125414); Mijn zuster, mijn le
rares (16); 14,30, 19.00, 21.15.

NACHTVOORSTELLINGEN
e REX: Mijn zustsr, mijn lerares

(18); 23.30.

NOORDWIJK LIDO THEATER
(Pr. Bernhardstraat 56. tel. 01719-
12800): Robocop (16); zo. ma.
19.00. Een maand later (al); zo.
ma. 21.00.

KATWIJK CITY THEATER I
(Badstraat 30. tel. [phone]):
Mastera ot the universe (al); 14.45,
19.00. Mannequin (al); 21.15.

CITY THEATER II: Beverly Hill*
Cop II (al); 14.45. 19.00, 21.15, be
halve za - en wo.-middag. Avon
tuur met een staartje (al); za. wo.
14.45.

VOORSCHOTEN GREENWAY (tel.
01717-4354): Hector (al); vr. t/m
wo. 15.45, 21.15. Robocop; do. t/m
wo. 19.00 Een maand later (al); vr.
t/m wo. 20.30. za. t/m wo. 14.30.
Tiempo de morir (16); do. zo.
21.15.

KINDERVOORSTELLING

Een avontuur met een ataartje; za.

t/m wo. 14.00.

WASSENAAR ASTRA (tel.
01751-13269): Oztord Bleus (al);
do. t/m zo. 20.00. Beverly Hills

Cop II (al); ma. di. wo. 20.00.

KINDERVOORSTELLING
Avontuur met een staartje; za. zo.

wo. 14.00.

DEN HAAG. ASTA 1 (Spul 27, tel.
463500): Donna, Donnall (al); do.
vr. za. 14.00. 19.00. 21.30. zo. t/m
wo. 13.30. 16.00. 19.00, 21.30.
ASTA 2: Hector (al); do. vr. za.
14.00, 19.00, 21.30. zo. t/m wo.
13.30. 16.00, 19.00, 21.30. e ASTA
3: Ishtar (al); 14.00. zo. 13.30,
16.00. Raising Arizona Jr. (al);
19.00. 21.30. BABYLON 1 (Win
kelcentrum Babylon, tel. 471656):
Bigfoot A The Hendersons (al); do.
vr. za. 14.00, 19.00, 21.30. zo. t/m
wo. 13.30, 16.00, 19.00. 21.30.

BABYLON 2: Angel heart (16);
18.45, 21.30. do. vr. 00k 14.00.

e BABYLON 3: Full metal Jacket

(16); 14.00, 18.45. 21.30. zo. 13.15.
16.00. 18.45, 21.30. CINEAC 1
(Buitenhof 20. tel. 630637): Mas
ters of the universe (al); do. t/m
za. 14.00, 18.45, 21.30. zo. t/m wo.
13.15. 16.00. 18.45. 21.30. CINE-
AC 2: Innerspace (al); do. t/m za.
14.00, 18.45. 21.30. zo. t/m wo.
13.15, 16.00. 18.45. 21.30. CINE-
AC 3: Dirty dancing (al); do. t/m
za. 14.00, 18.45, 21.30. zo. t/m wo.
13.15, 16.00, 18.45. 21.30. e ME-

14.00, 20.30. zo. 13.15. 16.45.
20.30. The glenn Millder story (al);
zo. 11.00. METROPOLE 2. De
reddertjea (al); dó. t/m za. 14.00.
zo. t/m wo. 13.00, 15.30. The wit
ches of Eastwick (12); 18.45.
21.30. METROPOLE 3: Inner-
space (al); do. t/m za. 14.00, 18.45.
21.30. zo. t/m wo. 13.15. 16.00,
18.45, 21.30. METROPOLE 4:
The witches of Eastwick (12): do.
t/m za. 14.00. zo. t/m wo. 13.15.
16.00. Van geluk gesproken (al);
18.45, 21.30. METROPOLE 5:
Beverly Hills Cop II (al); do. t/m
za. 14.00, 18.45, 21.30. zo. t/m wo.
13.15. 16.00. 18,45, 21.30. ODE-
ON 1 (Herengracht 13, tel. 462400):
De reddertjes (al); do. t/m za.
13.45. zo. t/m wo. 12.00, 14.00.
16.00. Spaceball8 (al); do. t/m za.
13.45. 18.45, 21.30. zo t/m wo.
13.15. 16.00, 18.45, 21.30. ODE-
ON 2: Dirty dancing (al); do. t/m
za. 13.45. 18.45, 21.30. zo. t/m wo.
13.15, 16.00. 18.45, 21.30. ODE-
ON 3: American Ninja 2: (16);
18.45, 21.30 ODEON 4: Lucht
macht academie (al); do. t/m za.
13.45, 18.45, 21.30. zo. t/m wo.
13.15, 16.00, 18.45. 21.30. STU
DIO 1 (Kettingstraat 12b, tel.
656402): Ocl Ciornie (16); do. t/m
za. 19.30. 21.45. v.a. zo. 14.45.
19.30, 21.45. STUDIO 2: The un
touchables (16); do. t/m za. 19.15,
21.30. v.a. zo. 13.40. 19.15. 21.30.

STUDIO 3: The secret of my
success (al); do. t/m za. 19.00,
21.15. v.a. zo. 14.15, 19.00. 21.15.

HAAGS FILMHUIS (Denneweg
56. tel. 459900): Zaal 1: dag. 19.30,
21.45. zo. 14.00. 16.15. ma. di. wo.
15.00. Crazy love. zo. 14.00, 18.15.
Young Frankenstein; ma. di. wo.
15.00. Dr. Doolittle Zaal 2: dag.
19.30. A night in Casablanca;
21.45. zo. 16.15. Casablanca. Zaal
3: dag. 19.30, 21.45. Frankenstein
meets the wolf man; do. Invasion
of the bodysnatchers; vr. Fanto-
mas; za. The Texas chainsaw
massacre; zo. The last wave; ma.
Freaks; di. Creepshow; wo.
NACHTVOORSTELLINGEN

CINEAC 1: Innterspace (16); za.
00.15. CINEAC 2: Masters of the
Universe (16); za. 00.15. CINEAC
3: Dirty dancing (18); za. 00.15.

KINDERVOORSTELLINGEN

BABYLON 2: De Iroetelbeertjes

3; za. 14.00. zo. t/m wo. 13.30,
15.30. e CINEAC Masters of the
universe; do. t/m za. 14.00, 18.45.
21.30. zo. t/m wo. 13.15, 16.00,
16.45. METROPOLE 2: De red
dertjes; do. t/m za. 14.00. zo. t/m
wo. 13.00, 15.30. ODEON 1: De
reddertjes; do. t/m za. 13.45. zo. t/
m wo. 12.00. 14.00. 16.00.

Fichtl, nu 85 jaar, verschaft
niet veel nieuwe inkijkjes in
de persoon van Freud. Zij bab
belt over het luchten van de
tweedkostuums van de profes
sor om er de sigarenreuk uit te
verdrijven, het halen van zijn
lijfblad, de „Manchester Guar
dian", en het wassen van zijn
ondergoed.

Knap ding

Sigmund Freud

Huishoudster
Freud doet
boekje open

De vuile was van Sigmund
Freud wordt buiten gehangen
door de vrouw die hij in dienst
nam om hem te kuisen. De
grondlegger van de psychoa
nalyse, die in 1939 overleed,
probeerde altijd onderzoek
van zijn persoonlijke leven te
verijdelen. Nu zijn in Oosten
rijk en de Bondsrepubliek
Duitsland de memoires ver
schenen van Paula Fichtl, een
huishoudster die 53 jaar voor
Freud en zijn gezin werkte.
Het boek werd onlangs ten
doop gehouden in het museum
dat Freuds Weense huis was
tot hij in 1938 uitweek naar
Engeland. „Freud zou er be
slist niet mee ingenomen zijn
dat zo'n intiem boek in zijn ei
gen woonhuis ten doop wordt
gehouden, maar de tijden ver
anderen en teruggaan kan niet
meer", zei de voorzitter van
het Sigmund-Freud-Genoot-
schap, Harald Leupold-Lö-
wenthal op de bijeenkomst.
Naar het boek hoeft niet ge
grepen te worden door de le
zer die de theorie van o.a. Carl
Jung bevestigd zou willen zien
dat Freud een amoureuze ver
houding had met zijn inwo
nende schoonzuster Minna
Bernays. De huishoudster be
schrijft het huwelijk van
Freud als „kalm, vriendelijk,
maar niet bijzonder gelukkig".
Volgens haar besprak Freud
zijn arbeid liever met Bernays
dan met zijn vrouw Martha,
die zich dikwijls terugtrok om
dat zij migraine had.

Fichtl begon in 1929 voor
Freud te werken en zij werkte
tot aan haar dood in 1982 voor
Freuds dochter Anna. Onder
haar taken waren het binnen
laten van patiënten, onder wie
rijke huisvrouwen, de dirigent
Bruno Walter en de dichteres
Hilda Doolittle. „Ze kwamen
gedeprimeerd binnen en gin
gen gedeprimeerd weer weg",
schrijft Fichtl. „De vrouwen
waren natuurlijk allemaal ver
liefd op hem; dat kon ik zien.
Soms had de professor rode
koontjes, wanneer hij een
knap ding op bezoek had."
De huishoudster herinnert aan
Freuds ingehouden woede
over de Anschluss bij het Der
de Rijk, toen hij in zijn dag
boek schreef: „Finis Austriae
Hij was toen 81 en had niet
veel zin in vertrekken. Vrien
den haalden hem er met steun
van de Amerikaanse ambassa
deur, William Bullitt, toe over.
Nadat de Gestapo een inval in
het huis van Wenens be-

Anna voorstellen dat men
zelfmoord zou plegen. De pro
fessor weigerde, verbitterd
zeggende: „Dat is nou net
waarop zij hopen".

Paula Fichtl reisde mee naar
Londen. Toen Groot-Brittan-
nië Duitsland de oorlog ver
klaarde, werd Fichtl tot „vij
andige buitenlandse" ver
klaard en geïnterneerd op het
eiland Man. Na haar vrijlating
ging ze terug naar Hampsteaa
en werkte er voor Anna
Freud. Fichtl roept de be
roemdste patiënt van Anna
Freud in herinnering: Marilyn
Monroe, die zich in 1956 tot
haar wendde na een instorting
tijdens de opnamen voor „The
Prince and the Showgirl". De
behandeling had klaarblijke
lijk kort succes, want Monroe
ging terug naar de set en
maakte haar laatste film af.
Fichtl reisde in de loop der ja
ren enkele keren naar Oosten
rijk om haar familie te bezoe
ken. Het deed haar pijn dat
aan de gevel van het huis in
de Berggasse in Wenen geen
herdenkingsplaat was aange
bracht voor de man wiens na
gedachtenis zij in ere hield, zo
als aan het huis in Hampstead.
In 1968 haalde Fichtl Anna
Freud ertoe over mee te wer
ken aan de inrichting van een
Freudmuseum in Wenen.

Kort na de dood van Anna
Freud ging Fichtl teruggetrok
ken leven in Salzburg. Vol
gens Berthelsen leeft zij van
royalties van de verkoop van
Anna Freuds geschriften en
krijgt zij een gestage stroom
brieven van bewonderaars
van Freud, die bijzonderheden
ovet zijn leven willen horen.