Van knieleuning tot
verstelbare keuken
QeidócQowumt
Chaos en geweld bij verkiezingen in Nigeria
Waldheim wist
van misdrijven
erkiezingsstrijd
i Zuid- Korea
oerst naar climax
Dertig dagen cel voor doden echtgenote
Wê,899si
JNENLAND/BUITENLAND
MAANDAG 14 DECEMBER 1987 PAGINA 5
lldaat gijzelt
:ogangers
JAN Een soldaat,
ipénd met een auto-
.sch geweer en ver
llende handgranaten
zaterdagavond en-
mren zestig jongeren
tld in een disco-
ek in de Zuidkoreaan-
>laats Pusan. Hij
jde één 19-jarige be-
jer en verwondde er
i voordat hij zich aan
ïlitie overgaf. Bij de
indelingen met
I-jarige soldaat wer
diens moeder en
ingeschakeld. Zijn
even werden niet
id gemaakt
LAGOS Chaotische
toestanden, plaatselij
ke uitbarstingen van
geweld en geknoei
met stembiljetten en
kiezerslijsten ken
merkten de plaatselij
ke verkiezingen in Ni
geria, die de eerste
stap hadden moeten
zijn op de weg naar
een herstel van de de
mocratie.
Functionarissen van de
kiesraad beloofden een on
derzoek naar de onregel
matigheden en zeiden dat
in verscheidene delen van
het land vermoedelijk
nieuwe verkiezingen ge
houden moeten worden.
Nigeriaanse kranten spra
ken van een armzalige
start van het democratise
ringsproces, dat in 1992
moet worden afgerond
met presidents- en parle
mentsverkiezingen. In
sommige commentaren
klonk twijfel door of het
land al wel rijp is voor te
rugkeer naar een demo
cratisch gekozen burgerbe
wind.
Het ging zaterdag om
plaatselijke verkiezingen,
waarvoor zich ongeveer
15.000 kandidaten hadden
gemeld. De militaire rege
ring van generaal Ibrahim
Babangida heeft bepaald
dat politieke partijen pas
in 1990 weer toegelaten
zullen worden. Voor deze
plaatselijke verkiezingen
moesten de kandidaten
dus individueel campagne
voeren, zonder partijbin
ding.
De eerste verkiezingen
sinds 1983 leidden in de
hoofdstad Lagos en in ver
scheidene andere plaatsin
gen echter tot uitbarstin
gen van geweld. Auto's
werden met stenen beko
geld en in brand gestoken.
De noordelijke uitvalsweg
van Lagos werd urenlang
geblokkeerd door barrica
des en brandende autoban
den. De politie gebruikte
traangas om boze menig
ten uiteen te drijven.
De opkomst was hoog,
maar in veel plaatsen wer
den de kiezers na lang
wachten in de hete zon
dnverrichterzake wegge
stuurd omdat er te weinig
stembussen en stembiljet
ten waren, zo berichtte de
Nigeriaanse televisie. Ge
ruchten over een handel
in stembiljetten leken te
worden bevestigd door be
richten over de arrestatie
van sommige kandidaten,
leden van stembureaus en
minderjarige kiezers.
Werking apparaten
probleem voor vrouw
UTRECHT Vrouwen kunnen au
tomatische functies van apparaten
vaak niet gebruiken of ze durven het
niet. Dat blijkt uit een onderzoek van
ir. C.M. van 't Klooster-Van Winger
den, docente huishoudkunde in Wa-
geningen, naar het gebruik van nieu
we apparatuur. „Het lijkt me zeer las
tig als je de centrale verwarming, de
videorecorder of de automaat op het
fornuis niet kunt instellen als man of
kinderen niet thuis zijn", aldus Van 't
Klooster zaterdag in Utrecht op een
bijeenkomst over „De vrouw in 2012"
ter gelegenheid van het 75-jarig be
staan van de Nederlandse Vereniging
van Huisvrouwen. Ze waarschuwde
dat dit een nieuwe vorm van afhan
kelijkheid betekent.
CHICAGO De Oostenrijkse president
Kurt Waldheim heeft in een interview met
het Amerikaanse dagblad Chicago Tribune
erkend dat hij op de hoogte was van repre
sailles door de Duitse troepen op de Balkan,
maar voegde daar aan toe dat hij er niet di
rect bij betrokken was. „Er bestonden beve
len om represailles uit te voeren", zei Wald
heim tegen de krant. „Die kwamen van de
hoogste echelons in Berlijn. Dat was bekend
bij iedereen. Alleen was ik er niet bij be
trokken". Waldheim noejnde zichzelf op
nieuw een slachtoffer van „een lastercam
pagne" en zei niet van plan te zijn af te tre
den. In februari wordt het rapport verwacht
van een internationale commissie die Wald-
heims oorlogsverleden heeft bestudeerd.
portret van de glimlachende presidentskandidaat Roh Tae-
Gisteren voerde Roh campagne in de de stad Paegue in het
oosten van Zuidkorea.
foto: ap
GER INSTAAT VAN PARAATHEID
Sul De verkie
sstrijd in Zuidkorea is
afgelopen weekeinde
sen nieuwe fase geko-
i met de afkondiging
r de regering van de
;ste staat van paraat-
van de strijdkrach-
in verband met ver-
»nde dreiging van
irdkorea en van „on-
'ere elementen" in het
bevolking gaat aan-
inde woensdag naar de
Inbus in het kader vai>
eerste rechtstreekse
fcidentiële verkiezingen
festien jaar en de span-
weerspiegelde zich in
redevoeringen van de
laamste kandidaten.
iitiekandidaat Kim Dae-
verklaarde gisteren te-
'er een menigte van on-
;r één miljoen aanhangers
i regeringskandidaat Roh
fwoo zal worden gestraft
pe regering niet eerlijk te
K gaat bij de verkiezingen.
I waarschuwde de regering
fukkelijk af te zien van
wpte praktijken en riep
Iname Roh op eerlijke en
f verkiezingen te garande-
jertussen beschuldigde Roh
lijn geboorteplaats Taegu
f en de andere kandidaat
de oppositie, Kim Young-
i van oprui ing tot regiona-
[ijandelijkheid. Roh waar-
kwde dat het optreden van
pppositie heeft geleid tot
jen over chaotische toe
pen na de verkiezingen,
hamerde hard op zijn ver-
fingsthema, namelijk dat
je enige kandidaat is die in
I is stabiliteit en nationale
Wikkeling te garanderen,
jgers verspreidden traan-
tijdens zijn toespraak tot
(menigte van een half mil-
I en gooiden later stenen
t Roh's autostoet. De kan-
jat werd echter niet ge
it. Het persbureau Yonhap
pde de arrestatie van een
pnt die met traangasgrana-
en benzinebommen had
joid.
■er
I en beide Kims zijn aan
pinde van de lange bittere
9pagne verwikkeld in een
aan nek race voor het
identschap. Omdat de bei-
Kims er niet in
zijn samen onder één lijst uit
te komen, is de kans niet bij
ster groot dat zij Roh kunnen
verslaan. Drie andere kandi
daten van de oppositie maken
geen enkele kans.
De beide Kims zijn evenwel*
niet somber over hun electo
raat. Dit weekeinde waar
schuwden zij dat Roh niet op
een eerlijke manier aan een
verkiezingszege kan komen.
Kim Dae-jung beschuldigde
tevens president Chun Doo-
hwan ervan dat hij alles, ook
fraude, zal benutten om de re
geringspartij aan de macht te
houden. Hij waarschuwde in
dit verband de president er
voor op te houden zich met de
verkiezingen te bemoeien, om
dat anders zijn veiligheid niet
langer zou kunnen worden ge
garandeerd.
Chun, een voormalige gene
raal die in 1980 met steun van
het leger de macht greep,
stemde de afgelopen zomer toe
in rechtstreekse presidentiele
verkiezingen, nadat daar lang
durig en gewelddadig voor
was gedemonstreerd en ge
staakt. Chun zal op 25 februari
aftreden om de eerste demo
cratische machtsoverdracht in
het land mogelijk te maken.
Paraat
Intussen heeft het ministerie
van defensie bekend gemaakt
dat het leger, de marine en de
luchtmacht in de hoogste staat
van paraatheid zijn gebracht.
De nationale politie werd be
gin december reeds gealar
meerd. Velen in Zuidkorea
zijn bezorgd dat een verkie
zingszege van de oppositie zal
worden gevolgd door een
couppoging van de strijd
krachten. Ook ligt het bloedi
ge verloop van de verkiezin
gen op Haïti veel Zuidkorea-
nen vers in het geheugen. De
regering besloot daar de ver
kiezingen af te gelasten na tal
rijke aanslagen bij stembu
reaus. En Zuidkorea heeft nóg
een reden om de komende
verkiezingen met enige zorg
tegemoet te zien: de aanstaan
de Olympische Spelen 1988.
Vóór het zo ver is, moet de
rust en orde in Zuidkorea her
steld zijn, heeft president
Chun al gezegd.
Presidentskandidaat Roh be
loofde in dit verband dat hij
als hij bij de verkiezingen van
volgende week woensdag als
overwinnaar uit de bus komt,
na de Olympische Zomerspe
len nieuwe verkiezingen zal
uitschrijven.
ITIS ELKE WOENSDAG DE
iBIJLAGE BIJ UW KBANT MET
FORMATIE OVER FILMS,MUZIEK
fEATER, RECREATIE,EXPOSITIES
,EN EEN COMPLETE AGENDA
DEN HAAG Ergono
mie in theorie: studie
van en streven naar aan
passing van de omgeving
aan de begrenzing van
het menselijk lichaam.
Ergonomie in de prak
tijk: een kinderbox met
een verstelbare vloer zo
dat moeder minder diep
hoeft te bukken om
dochter of zoon eruit te
halen; een geheel in
hoogte verstelbare keu
ken, een stoel met een
kniesteun in plaats van
een rugleuning, een
beeldscherm dat zich via
een knikvoet geheel
naar wensen van de ge
bruiker schikt, een sterk
verbeterd toetsenbord
met lichte aanslag.
Onder het trefwoord ge
bruiksvriendelijk staat het
deze week allemaal in de hal
van het Omniversum in Den
Haag. De Nederlandse vere
niging voor Ergonometrie be
staat 25 jaar en viert dat met
een bescheiden tentoonstel
ling. Lustrumvoorzitter ir.
B.A Weerdmeester zegt in
een begeleidend boekje: „Het
accent ligt niet op schoon
heid, maar op bruikbaar
heid".
Doel van de ergonomie is om
al bij het ontwerpen van iets
rekening te houden met de
mensen die het moeten gaan
gebruiken. Dat voorkomt on
der meer rugklachten en
spanningen. Een goede op
maat te stellen bureaustoel
kan bijvoorbeeld het ziekte
verzuim terugdringen. Het
werk van een ergonoom laat
zich echter niet altijd verta
len in een tastbaar voorwerp.
Bijna elk groot bedrijf heeft
wel een ergonoom in dienst
die zich met het arbeidspro
ces bemoeit.
Zo houdt P. Kamp zich als
één van de 40 ergonomen in
dienst van de PTT bezig met
het ontwikkelen van arbeids
processen binnen het bedrijf.
„Het enige dat het publiek
van mijn werk ziet is mis
schien de opvallend hoge op
bouw van de postwagens.
Ook lange mensen moeten
makkelijk zware vrachten in
en uit de wagen kunnen til
len".
Verder bewaakt hij onder
meer de positie van de PPT-
beamte tijdens het sorteren*
van de brieven. „We moeten
voorkomen dat mensen als
verlengstuk van een machine
de hele dag postcodes zitten
in te tikken". Door hen af en
toe wat anders te laten doen
en om de vijftig minuten een
poosje tot bezinning te laten
komen - Kamp wil absoluut
het woord pauze niet in de
mond nemen - moeten ook
deze arbeiders plezier in hun
werk houden. „Het bedrijf
heeft daar ook belang bij".
Psycholoog
Kamp benadert de ergono
mie vanuit de mens: hij is
psycholoog. Weerdmeester
daarentegen is afgestudeerd
aan de landbouw hogeschool
in Wageningen. Als mede
werker aan de Technische
Universiteit van Twente re
deneert hij meer vanuit de
machine of de stoel naar de
mens toe. In de praktijk gaat
het hen echter beiden om
één ding: de kleine ergernis
sen van alledag moeten zo
veel mogelijk worden wegge
nomen.
Nog steeds is het bij een for
nuis niet duidelijk welke
knop bij welke pit hoort, nog
steeds geven mensen een
rijksdaalder uit als ze een
gulden moeten betalen, nog
steeds staan veel kantoren
vol met slechte stoelen en
niet verstelbare bureaus, nog
steeds moeten mensen in de
huishouding diep bukken
met zware lasten.
Zelfs is het zo dat de studie
naar mensvriendelijk meubi
lair wordt misbruikt. In ergo-
nomiekringen gaat tenminste
het hardnekkige gerucht dat
een bekende Hamburger-
magnaat zijn stoelen met op
zet zo modelleert dat het pu
bliek niet langer blijft zitten
dan strikt noodzakelijk is om
de honger te stillen. „Als je
moe bent lijken die moderne
stoeltjes inderdaad precies
goed, maar al gauw merk je
dat het toch niet echt lekker
Vooral vroeger was het bij veel fornuizen niet echt duidelijk
welke knop bij welke pit hoorde. Bij dit modernere fornuis
geeft een wit puntje in één van de vier cirkeltjes boven elke
knop de positie van de betreffende gaspit aan.
foto: pr
zit", weet Weerdmeester uit
eigen ervaring.
Toch heeft de in 1962 door
Philips-medewerkers opge
richte ergonomievereniging
al wel het een ander bereikt,
meent hij. Eén van de groot
ste successen staat momen
teel op stapel. Binnenkort
wordt artikel drie van de Ar-
beids Omstandigheden Wet
van kracht. Naast de nu al
geregelde veiligheid en ge
luidsbelasting op de werk
vloer worden dan ook nor
men voor het welzijn van de
arbeider wettelijk vastgelegd.
Neemt een „normaal mens"
de geconstateerde kleine on
gemakken vaak voor lief,
juist bij een ergonoom leiden
ze tot irritaties en opmerkin
gen over hoe het beter kan:
Kamp ergert zich aan de
vaak slechte bewegwijzering
bij verkeersomleidingen.
„Die zijn vaak gemaakt door
mensen die de weg ter plek-
25 JAAR
GEBRUIKS
VRIENDELIJKHEID*
IN OMNIVERSUM
ke zo goed kennen dat ze
vergeten dat iemand er ook
nog kan verdwalen".
Ook de tandartstoel voldoet
niet op alle ergonomische
fronten. Kamp en Weerd
meester geven toe dat deze
stoel ook nooit optimaal kan
zijn, omdat hij of gebruiks
vriendelijk is - voor de tand
arts - óf aangenaam is voor
de patiént. Er zal dan naar
een compromis gezocht
moeten worden.
Gebreken
Rondkijkend in de hal van
het Omniversum tellen beide
ergonomen moeiteloos de no
dige gebreken. De bereik
baarheid voor mensen in een
rolstoel is redelijk, maar een
versnapering kopen levert
problemen op. „Ik moet mijn
koffie op ooghoogte van een
toonbank pakken", bromt
Weerdmeester. Het meubilair
kan ermee door. Er is welis
waar meer op de vorm gelet
dan op de houding, „maar
mensen zitten hier toch geen
uren, dus dat is niet zo erg".
Een voor het raam opgehan
gen monitor is zeker niet ge
bruiksvriendelijk, omdat be
zoekers tegen het licht
moeten inkijken.
De kassa van het filmtheater
is volgens de heren een staal
tje van te ver doorgeschoten
techniek. Een caissière met
een gewoon stapeltje bonnen
zou veel sneller kunnen wer
ken. Nu moeten mensen elke
keer weer wachten tot hun
toegangskaartje met logo en
al is gedrukt. Verder zou
Weerdmeester het liefst zien
dat in de hal werkzame elek
triciens hun (tijdelijke) ka
beltjes niet over de grond
zouden spannen. Hoewel het
gevaar van struikelen door
plakband vrijwel is geëlimi-
neerd, ziet hij toch liever dat
ze dergelijke bedrading langs
het plafond leggen.
„Maar", zegt hij direct na
deze constatering, „ik pro
beer meestal te blijven glim
lachen om dingen die nog
verbeterd kunnen worden.
Je moet alles wat je ziet ook
weer niet al te serieus ne
men, want dan houd je het
niet vol in dit vak".
Gifwagens ontspoord
Alle 5000 inwoners van Round Rock in Texas moesten dit week
einde worden geëvacueerd toen er een trein ontspoorde. De
trein vervoerde tankwagens met gifgasen. Enkele wagens vlogen
door het ongeluk in brand. foto: ap
Duitse liberalen akkoord met vermommings-verbod
(Van onze correspondent
Rink Drost)
MANNHEIM De Duitse liberale partij FDP
heeft zaterdag op een buitengewoon partijcon
gres in Mannheim de weg vrijgemaakt voor een
verscherping van het vermommingsverbod bij
demonstraties. De meerderheid was minimaal:
210 stemmen voor en 185 stemmen tegen het
opwaarderen van de vermomming van een
overtreding tot een misdrijf. Veel afgevaardig
den zeiden voor te stemmen» om van het gezeur
van de coalitiepartners CDU en vooral
CSU af te zijn. Maar gisteren werd al duidelijk
dat het gezeur zeker zal aanhouden. De Beierse
ministerpresident en CSU-voorzitter Franz Jo
sef Strauss wil nog veel meer wetswijzigingen
en nieuwe wetsartikelen, die het geweld bij de
monstraties moeteffc voorkomen
DEERFIELD BEACH
Een rechtbank in Florida
heeft een 77-jarige man
die zijn vrouw om het le
ven bracht en daarna
zichzelf van het leven wil
de beroven veroordeeld
tot 30 dagen gevangenis
straf, twee jaar huisarrest
en 500 uren werkzaamhe
den in een verpleegtehuis.
De man stak in februari zijn
vrouw neer, kort voordat ze
beiden de film „It's a wonder
ful life" wilden bekijken. De
bejaarde man zei dat zijn
vrouw de dood wenste en hij
aan deze wens had toegege
ven. Zij was niet ongeneeslijk
ziek maar zeer depressief en
bevreesd seniel te worden. In
de genoemde film speelt Ja
mes Stewart een man die zelf
moord wil plegen, maar wordt
tegengehouden door een engel
die duidelijk maakt dat het le
ven veel te veel waard is om
zo maar weg te gooien. De
veroordeelde is overigens ver
plicht om de film te zien. De
rechter kwam tot zijn straf
maat zodat de bejaarde man
kon inzien „dat al het leven
gewaardeerd moet worden".
Leninmonument in
brand gestoken
WENEN Als blijk van pro
test tegen president Nicolae
Ceausescu van Roemenië is af
gelopen week een beeld van
Lenin, de grondlegger van de
Sovjetunie, in de Roemeense
hoofdstad Bukarest. in brand
gestoken.
In benzine gedrenkte autoban
den werden ongeveer een
week geleden om het vijftig
meter hoge beeld opgestapeld
en in brand gestoken, aldus
een diplomaat uit Wenen. Er
ontstond nauwelijks schade
aan het beeld, dat voor het ge
bouw van de Roemeense radio
en televisie staat. De diploma
ten kennen geen nadere bij
zonderheden of achtergron
den. In verband met chroni
sche tekorten aan voedsel en
energie heeft staatshoofd en
partijleider Ceausescu met
steeds meer onmin van zijn
volk te kampen. Arbeiders in
een vrachtautofabriek in Bra-
sov (Centraal-Roemenië) kwa
men vorige maand in opstand
(ADVERTENTIE)
Canon, automatisch beter
Canon TB0 Auto focus spiegelreflexcamera met 35-70
autofocus zoomobjectief. een meervoudige automaat met
pictogrammen, automatische filmtransport en terug
spoelen. Flitsautomaat en elektronische zelfontspanner.
Alle FD objectieven blijven toepasbaar.
ALTIJD IETS NIEUWS ONDER DE ZON
door Roger Simons
Dure premier
LONDEN Premier
Margaret Thatcher (62) is de
duurste politicus die Groot-
Brittannië ooit heeft gehad.
Tegenwoordig kost zij haar
land ruim vijf miljoen pond
per jaar. Dat is 700.000 pond
meer dan koningin
Elizabeth, die kan
rondkomen met een toelage
van 4,3 miljoen pond.
Het bedrag van 4.962.950
pond is nodig om de
Thatcher-machine op gang te
houden in Downing Street 10
(haar Londense
ambtswoning en kantoor) en
op Chequers (haar officiële
landhuis). Voeg daarbij het
salaris dat ze krijgt a raison
van 44.775 pond en je komt
aan dat bedrag van vijf
miljoen pond.
Wel dient gezegd, dat de
premier een erg zuinige
dame is. Het enige jaar
waarin zij haar volledige
salaris opstreek was 1979. In
de overige jaren kon zij met
minder toe.
Deze zuinigheid wordt
echter niet door iedereen
gewaardeerd.
Labourafgevaardigde Tony
Banks, een van haar
scherpste critici, vindt dat de
Britten zich zo'n dure
premier niet kunnen
veroorloven. Hij wijst er op
dat sinds Thatcher in 1979
aan het bewind kwam. de
exploitatiekosten van het
premierschap zijn
verdrievoudigd.
De zwaarste post op de
begroting wordt gevormd
door de loonkosten, want de
premier heeft 67 man in
vaste dienst. Maar premier
Thatcher kost ook meer dan
al haar voorgangers voor wat
betreft de bescherming van
haar persoonlijke veiligheid
tegen terroristen en andere
belagers. Agenten van de
Speciale Afdeling van
Scotland Yard houden dag
en nacht de wacht. Voor
haar verplaatsingen, onder
bescherming van gewapende
agenten, maakt de premier
gebruik van een kogelvrije
regeringsauto van het merk
Daimler, wat tegenwoordig
gewoon een iets minder dure
Rolls-Royce is.
Telkens wanneer premier
Thatcher in het parlement
wordt ondervraagd over de
stijgende kosten van haar
ambt, reageert ze erg
verontwaardigd. Zij
beschouwt dergelijke
interpellaties als een aanslag
op haar eer en goede j
eigenschappen van zuinige I
huisvrouw.
Een van de oorzaken van de
kostenstijging is het feit. dat
de premier tegenwoordig
van alle overige
departementen de rekening
krijgt gepresenteerd van de
diensten die zij voor de
premier verrichten. Vorig
jaar liepen deze en andere
..dagelijkse" kosten op tot
528.602 pond. Thatchers
officiële huishouding draagt
ook de hoge kosten van de
vele recepties, lunches en
diners, die doorgang vinden
op No. 10 en Chequers.
Thatchers kantoorkosten
kwamen afgelopen jaar neer
op bijna 500.000 pond. De
kantoren in No. 10 zijn
uitgerust met de modernste
com pu terappara tu ur.
Sedert afgelopen november
is de rechtstreekse
telefoonlijn van haar
ambtswoning verbonden aan
een antwoordapparaat.
Hiertoe werd overgegaan
nadat een Londense krant
het abonneenummer van
Downing Street 10 had
afgedrukt, wat praktisch
onmiddellijk een ware
stortvloedvan telefoontjes
veroorzaakte afkomstig van
Britten die ofwel dronken
waren ofwel gewoon hun
hart eens wilden luchten in
de vorm van een lekkere
scheldpartij.
Dank zij het
antwoordapparaat kan
's middags en tijdens het
weekeinde, wanneer er
minder telefonisten
aanwezig zijn, telkens vooraf
worden gecontroleerd of de
persoon die No. 10 opbelt
bonafide is of niet.
Maar niet alles wordt voor
de Thatchers betaald. De
premier en haar echtgenoot
Dennis betalen zelf de twee
werksters die hun flat in
Downing Street 10
onderhouden. Maggie en
Denis (72) wonen namelijk
..boven de winkel". Telkens
wanneer het echtpaar
Thatcher daar in de late
avonduren een poosje relaxt
bij een drankje en een
borrelhapje, mag de
buitenwereld aannemen dat
d&t op hun eigen kosten is.
