Vermaak en
verdriet met
Lévi Weemoedt
Turk wint de Elfstedentocht
George Steiner: macht en onmacht van het woorc
CeidócSomout
Groot zelf bier brouw boek nu ook voor niet-alcoholic
De robot
als medemens
Vreemde
reizen van
Bas Hei jne
MOHAMMED NASR ZET DE WERKELIJKHEID NAAR ZIJN HAND
BOEKEN
VRIJDAG 11 DECEMBER 1987 PAGINJ
Meer dan dertig korte verha
len, waarvan het overgrote
deel al eens eerder te lezen
was, o.a. in tijdschriften, zijn
door de auteur, Lévi Wee
moedt bijeen gebracht onder
de titel „Liefdewerk oud pa
pier", aangekondigd als „de
beste verhalen". Een titel zoals
je van deze auteur kunt ver
wachten: ontregelend, spot
tend en toch wat overwerkt
leed: is het dan allemaal echt
niets waard?
De thema's die in deze verha
len aan de orde zijn, zijn be
paald niet rijk gevarieerd. Zo
j is een aantal verhalen gewijd
aan jeugdherinneringen, de
meeste andere verhalen gaan
over de listen en lagen die het
hedendaagse leven de ik-per-
soon biedt. Onder deze laatste
categorie vallen voor de hand
liggende gebeurtenissen: de
beschrijving van een Eurovi
sie-songfestival of van een uit
nodiging van De "Bijenkorf om
deel te nemen aan een „schrij-
versmarkt". De totale onbe
grijpelijkheid van het leven en
van de medemens wordt in dat
soort taferelen steeds weer uit
gebeeld.
Daarbij zijn enkele fraaie ver
halen aan te wijzen, het ver
slag van een hopeloze reis op
een motorschip door een ka
naal in Zuid-Frankrijk, onder
auspiciën van het weekblad
Avenue, is een humoristische,
maar van leed vervuld beeld
van een onmogelijke taak, die
de ik, de auteur, zichzelf heeft
opgelegd, al was dat tegen zijn
zin.
Alles bijeen wordt het beeld
geschetst van een ik, die niet
begiftigd is met het talent om
het hedendaagse leven te lei
den, of welk leven dan ook.
Met grote regelmaat vervalt de
verteller dan ook in somber
gepeins: „Dagdromen is mijn
grootste lust. Iedereen prutst
en knutselt om mij heen, maar
de winst is waar? Na veel ge
zucht en geschrei zie ik dingen
uit de handen vallen, die al
bestonden, bestaan en ook alijd
zullen bestaan omdat men ze
gewoon kant en klaar in de
winkel kan kopen". Soms lijkt
het of de weemoed de geest
van Nescio oproept: 'Na een
korte afwezigheid in het bui
tenland streek de Waanzin
weer eens neer op de hoofd
stad', aldus het begin van een
van de verhalen, waarbij je
onmiddellijk de Nesciaanse
„God van Nederland", in ge
dachten schiet.
De gebeurtenissen uit de jeugd
liegen er ook niet om: ook
daar volop verbazing over wat
het leven en wat anderen de
ik aandoen. Zoals „De here
met hulpmotor", waarin de
avonturen van de verteller
achter op de Solex van zijn
neef, die zich met die brom
mer nogal waar wil maken,
geschetst worden. In dat ver
haal lijkt Weemoedt dichter
bij Maarten 't Hart dan bij
Nescio te staan, waamee eigen
lijk het wisselende in de kwa
liteit van deze verhalen is aan
gegeven: iets tussen erg voor
Uniek voor het vasteland. Een
mooiere kritiek kan voor Jan
van Schaik, schrijver van
„Groot zelf bier brouw boek"
niet denkbaar zijn. Zeker niet
als deze opmerking komt van
de voorzitter van de Hoddeson
Winemakers uit Groot-Brit-
tannië. Jan van Schaik mag
dan op het vasteland een gat
in de markt hebben gevonden,
in Engeland doen ze het al ja
ren: zelf bier en wijn maken.
In Nederland en België neemt
de belangstelling voor het zelf
brouwen van bier toe. Daarom
is van het „Groot zelf bier
brouw boek" inmiddels een
geheel vernieuwde vierde
druk verschenen. De tekst van
dit boek is ingrijpend gewij
zigd. Daarnaast zijn nu ook re
cepten toegevoegd van bier
zonder alcohol.
Zelf bier maken is goedkoop.
Maar voor de ware hobbyist
kan dit niet de belangrijkste
reden zijn. Het bier aanpassen
aan de eigen smaak en vooral'
telkens weer vol spanning af-»
wachten hoe het brouwsel dit
keer zal smaken. Wie zo ver
gevorderd is, kan aan de hand
van recepten zelf Duitse la
gers, Ierse stouts en Engelse
ales maken.
Het boek houdt echter ook re
kening met beginnende brou
wers. Al op de eerste bladzij
den worden eenvoudige recep
ten aangedragen voor begin
ners die bij het lezen van het
boek de drang om zelf te brou
wen niet meer kunnen onder
drukken en zelf aan de slag
willen. Zelfs wordt de sugges
tie gegeven om voor de eerste
keer een kant-en-klaar pakket
te komen.
Het „Groot zelf bier brouw
boek" is een compleet werk.
De geschiedenis van het bier
komt aan bod, vaktaal wordt
verklaard, er wordt een over
zicht gegeven van de soorten
bier, de professionele brouwe
rijen worden beschreven, er is
veel aandacht voor de samen
stelling van het bier en na
tuurlijk aanwijzingen hoe zelf
te brouwen. Dat laatste
niet alleen met tekeni
maar ook met foto's toegi
Het boek besluit met i
van boeken en tijdsch
over bier en nuttige adr
en een reeks advertentie
Ook de Wet komt in het
aan de orde, want bier
wen is officieel eigenlijk
boden. Wie zich echter w
beperken tot huiselijk ge
en zich niet aan de ve;
waagt, heeft van justitie t
niets te vrezen.
NANDA TR(
Jan van Schaik: „Groo
bier brouw boek" Uitg<
Kosmos. Prijs: 19,90.
Theo Kwak tekende deze ,.,Levi
Weemoedt aan het werk" voor
de omslag van „Liefdewerk
oud papier".
de hand liggende beschrijvin
gen, die best met het oud pa
pier meemogen en anderzijds
knappe werkstukjes, die veel
liefde en grote kwaliteit tonen.
Dit boek zal overigens mis
schien een teleurstelling zijn
voor lezers van Lévi Wee
moedt, zoals ik, die na „De
ziekte van Lodesteijn" gehoopt
hadden dat er een nieuw werk
met een bredere adem zou ko
men. Iets om naar uit te blij
ven kijken.
JAN VERSTAPPEN
Lévi Weemoedt: „Liefde
werk oud papier" - de beste
verhalen. Uitgeverij Con
tact. Prijs 24,90.
Uit de vele korte sciencefic
tionverhalen die Isaac Asimov
tussen 1940 en 1980 heeft ge
schreven en waarin robots een
hoofdrol spelen, zijn de twintig
beste geselecteerd en opnieuw
uitgegeven onder de titel „Een
robot droomt".
In de loop van die veertig jaar
heeft Asimov de robots in zijn
verhalen laten evolueren van
metalen arbeidskrachten tot
mechanische medemensen, die
een eigen plaats in de samen
leving van de toekomst inne
men. Het titelverhaal, speciaal
voor deze uitgave geschreven,
behandelt de ultieme ontwik
keling in de robotica: de con
structie van een robot met een
zelfbewustzijn, dat hem in
staat stelt buiten de grenzen
van zijn mechanische con
structie te treden.
In de illustraties van Ralph McQuarrie voor „Een robot droomt" valt vooral het menselijke ulti
van de robot op.
Daarnaast bevatten de verha
len ook alle andere bekende
Asimov-thema's, zoals reizen
in ruimte en tijd, sprekende
auto's en intelligente compu
ters.
In deze bundel zijn de robot-
verhalen voor het eerst ook
geïllustreerd. Science-fiction-
kunstenaar Ralph McQuarrie
maakte bij ieder verhaal een
fraaie tekening, waarin vooral
het menselijke uiterlijk van de
robots opvalt. McQuarrie ver
wierf o.a. bekendheid door zijn
werk voor films als „Star
Wars" en „Close Encounte
the Third Kind".
WOLFGANG DIEKS
Isaac Asimov: „Een i
droomt". Illustraties: K,
McQuarrie. Uitgeverij j
na. Prijs: 39,50.
Een reisboek, dat is altijd wel
aardig. Een auteur die verslag
aflegt van zijn belevenissen in
den vreemde, liefst nog in ver
band gebracht met zijn per
soonlijke ontwikkeling, waar
door alles nog meer inhoud
krijgt. Veel voorbeelden zijn
bekend. De auteur Bas Heijne
komt met „Vreemde reis",
waarin vijf verhalen zijn opge
nomen, die zich in India, Grie
kenland, Venetië en op allerlei
andere plaatsen afspelen. Heel
herkenbare situaties: „Iedere
middag tegen drie uur rijdt
een airconditioned bus van
G.O.-tours door de straten van
Athene. Zijn route voert hem
langs enkele van de grotere
hotels van de stad, waar hij de
toeristen ophaalt die zich heb
ben opgegeven voor een hal-
ve-dag-excursie naar kaap
Sounion". De auteur stapt op
de bus voor dat bekende uit
stapje. Het verhaal brengt een
confrontatie met het verleden,
wat voor de hand ligt in Grie
kenland.
Confrontaties met het verle
den, dat gebeurt steeds weer in
de reizen, waar Bas Heijne in
deze bundel verslag van aflegt.
Hij gaat de Engelse romanticus
Byron achterna, in Venetië en
in andere Franse steden.
Steeds wordt in zo'n verhaal
de confrontatie tussen heden
en verleden uitgewerkt. Dat
levert op den duur een wat
voorspelbaar procédé op.
Zo is er in dit boekje een ver
haal over een bezoek aan Pa
rijs, waarbij de toerist zich
herinnert hoe hij in zijn stu
dentenjaren voor het eerst in
deze stad verbleéf. Telkens op
nieuw dat heden met het ver
leden. Maar je kunt heel goed
constateren dat Bas Heijne
deze verhalen uiterst zorgvul
dig en met veel gevoel voor
detaillering en uitwerking
heeft geschreven. Dat maakt
van „Vreemde reis" toch een
plezierige bundel.
JAN VERSTAPPEN
Bas Heijne: „Vreemde reis" -
vijf verhalen. Uitgave Bert
Bakker. Prijs ƒ24,90.
ADVERTENTIE
Reus zet stad en
land op stelten
In het leuke jeugdboek „Pa
niek" van Jac Linders, bij
Lannoo verschenen, zijn de
kinderen Joost en Myra de
hoofdpersonen. Zij fietsen op
hun eerste vakantiedag van
Doornestad naar Wilgendam
en zien bij een pak knotwilgen
iets ongelofelijks liggen. Het is
geen koe en ook geen paard-
...het is nog groter. Het is een
reus van zes meter, die zijn.
been gebroken heeft en die om
hulp vraagt. Hier begint èen
spannend avontuur, dat tot ver
over de landsgrenzen voor
grote paniek zorgt en dat Joost
en Myra enorm beroemd
maakt. Het originele gegeven
is goed en luchtig uitgewerkt,
hetgeen in een uitstekend en
toegankelijk kinderboek heeft
geresulteerd.
LEO HENNY
Jac Linders: „Paniek", illus
traties: Ingrid Godon. Uitge
verij Lannoo. Prijs: 21,50.
Mohammed Nasr schept er be
hagen in alles en iedereen, in
clusief zichzelf, te kijk te zet
ten. In zijn eerste twee boeken
„Achmed" en „Minder over
meer" staan fraaie staaltjes.
Wat mankeert er eigenlijk aan
Nederland? Nasr: „Ik heb het
altijd heel gek gevondendat
de mensen hier op de w.c. een
kalender hebben hangen. Daar
staan meestal de namen van
intiemste vrienden en familie
op. Al# je dus wilt weten of je
een vriend bent van iemand,
moet je op de w.c. gaan kij
ken... Wat ik ook nog steeds
vreemd vind is de omgang met
dieren. In bussen en trams
spelen zich echt vreselijk on
smakelijke taferelen af. Eige
naren die in hun gezicht gelikt
worden of hun boterham met
het huisdier delen. Het gaat er
niet om dat die beesten in mijn
ogen onrein zijn. Het iq ge
woon vies. En dan het handen
geven. Als ik iemand na een
paar uur weer zie, geef ik hem,
opnieuw een hand. In Neder
land lijkt er haast een verbod
te staan op handtastelijkheid.
Behalve dan in de sport. Dan
zie je ze weer aan elkaar han
gen en op de grond spartelen".
Casablanca
De genoemde merkwaardighe
den vormden uiteraard geen
aanleiding voor de 31-jarige
schrijver om zijn gedachten op
papier te zetten. In de eerste
plaats wil hij landgenoten
waarschuwen voor een te
overhaaste reis naar Europa.
„Als ik mijn leven over zou
moeten doen, ging ik niet op
nieuw naar Nederland. Het is
me tegengevallen. De Europe
se glamour, de welvaart, daar
wordt in Marokko mee ge
strooid. Filmpjes met mannen
in mooie auto's. Zo'n wagen
wordt total-loss gereden en on
middellijk hebben ze weer een
nieuwe. Dan beginnen de
mensen te geloven dat het hier
allemaal gemakkelijk gaat".
Dat dacht Mohammed Nasr
ook. Geboren en getogen in
Casablanca, meende hij dat in
Nederland zijn liefde voor
film-en foto technieken op
maat ontwikkeld kon worden.
Dat viel tegen. Ondanks een
opleiding regie bij de NOS, een
baan bij de Islamitische om
roep en de Amsterdamse mi
granten-televisie, liet de grote
Mohammed Nasr bekijkt de dagelijkse gang van zaken In Nederland met een Marokkaanse bril,
waarvan de glazen niet beslagen raken door gebrek aan kritiek op land-en lotgenoten, leder krijgt
zijn portie. Over sonja Braend zegt hij: „Normaal gesproken is ze heel fel, maar als er een Turk of
Marokkaan bij haar aan tafel zit, Is ze heel aardig. Dat is toch verschrikkelijk schijnheilig. Je wordt
anders behandeld dan een Nederlander. Wat een betutteling!"
FOTO: PERS UNIE
doorbraak als regisseur op zich Iets op film-en t.v.-«gebied. De suggestie dat het schrijver-
wachten. „Dat was mijn enige Maar Nederland, het beloofde schap in feite uit nood is gebo-
ambitie toen ik hier kwam. land, zat qua banen potdicht", ren, wordt door Nasr beves
tigd. „Het is een soort indirec
te compensatie van een per
soonlijke behoefte. Ik wil mijn
stem laten horen over allerlei
dingen. Mijn mening kan een
voudigweg niet gedempt in
mijn binnenste blijven zitten.
Ik moet er vorm aan geven".
Koot en Bie
Het onderwerp was snel ge
vonden: de Nederlandse sa
menleving vanuit Marokkaans
perspectief. In de tien jaar dat
Nasr in ons land woont heeft
hij eén aspect goed onder de
knie gekregen; maak veel
bombarie bij de presentatie
van een boek. Zo wordt „Ach
med" opgedragen aan Koot en
Bie. Nasr: „Ik heb waardering
voor de manier waarop zij de
maatschappij kritisch en sub
tiel volgen. Van Kooten en De
Bie wilden geen officïle pre
sentatie. Daarom hebben we
gezellig in een café zitten bab
belen".
Minister Brinkman is het
tweede slachtoffer van Nasr's
dadendrang. Hij weet de be
windsman er van te overtui
gen dat het verstandig is het
boek „Minder over meer' in
ontvangst te nemen. Het ge
volg: veel belangstelling van
en in de media.
Wiegel
Voor „De Elfstedentocht" leek
Hans Wiegel een uiterst ge
schikte kandidaat. Nasr: „Ik
heb het geprobeerd, maar hij
wilde niet. In Friesland schij
nen zoveel boeken over die
tocht te verschijnen, dat hij
zich niet leent voor welke pre
sentatie dan ook".
In „De Elfstedentocht" staat
de hoofdpersoon, een Marok
kaan, in dubio. Zal hij zelf
standig gaan wonen of „veilig"
in een pension blijven zitten.
Mohammed: „In de pensions
kun je je eigen taal spreken.
Er is geen eenzaamheid. Hui
len is er net zö gewoon als het
vieren van een verjaardag in
Nederland". Maar als je niet
zelfstandig gaat wonen, komt
er van integreren ook niets te
recht, denkt de hoofdpersoon.
Deze tweestrijd wordt door de
schrijver overgoten met een
smakelijk humoristisch sausje
en de onverwachte afloop van
de Elfstedentocht, waarii
Turk wint. Die opmerki
zege heeft een heus vol
roer tot gevolg.
Nasr: „Ik spot graag. Als
hoofdpersoon op een
moment zelfstandig
moet hij een loodgieter
ben. Die heeft geen tijd.
accent heeft me verraden
moedt de Marokkaan,
denkt hij dan vergoeili
de loodgieter kon tocj
niet weten 'dat hij md
„aangepast" mens te
had".
Toetje
Mohammed Nasr zet de
kelijkheid op fraaie wijze
zijn hand. Op een gegeven,
ment is de hoofdpersoon
dat hij geen Marokkaan
wil zien. Hij wil definite
Nederlander door het
gaan. Dan blijkt dat de Mi
kanen uit wraak alle tele!
cellen hebben vernield,
hij niet met thuis kan bel
De schrijver vindt de
pension of zelfstandig wi'
belangrijk genoeg als tl
voor zijn nieuwste boek.
derlanders willen zo graaj'
dividualistisch zijn. Pril
privacy. Maar hoe vaak le
niet over iemand die wekf
maanden dood thuis heef
legen. Ik noem zoiets altiji
toetje van de privacy".
Bij alle kritiek op Neder
en zijn landgenoten, dli i
eveneens regelmatig van 1
krijgen, spaart Nasr ook
zelf niet. „De manier wa1
Europa in Marokko en Tu
wordt gepresenteerd, dat 11
moet veranderen. Maar
doe ik, als ik op vakantie
ben. Hetzelfde als mijn lan
noten. We scheppen op: i
niet werkt krijg je een u
ring, je vangt wel twintig e
nalen op je televisietoestf i
iedereen heeft een elektriy
tandenborstel. In Marokk
Turkije is het altijd pror
geblazen. Ik werk er aan
in mijn boeken probeer i
de spot mee te drijven"
JOOP OFFRI!
Mohammed Nasr: „De
stedentocht". Uitgeverijl,
Geus. Prijs 14,90.
Algemene Boekhandel Couvee
Var) Hoytemastraat 66
2596 ES Den Haag
Tel.070-247930
Boekhandel H. Hoon houd
L. van Meerdervoort 213
2563 AA Den Haag
Tel. 070-600903
Boekhandel Houtschild
Papestraat 13
2513 AV Den Haag
Tel. 070-467949
Boekhandel Paagman
Frederik Hendriklaan 217
2582 CB Den Haag
Tel. 070-512041
Boekhandel J.B. vanSeters
Theresiastraat 123
2593 AE Den Haag
Tel.070-856908
Deze top 5 Is samengesteld
naar aanleiding van de ver
koopcijfers b/J de boven
staande boekhandelaren.
Mijn eigen bewustzijn is ge
obsedeerd door de uitbar
sting van barbarisme in het
twintigste-eeuwse Europa,
door de massamoorden onder
Hitler en Stalin. We weten
nu dat een man 'avonds Goe
the of Rilke kan lezen, dat
hij Bach en Schubert kan
spelen en 's morgens naar
zijn werk gaat in Auschwitz.
Deze zinnen schreef de jood
se literatuurcriticus George
Steiner, de man die van
avond in de Leidse Pieters
kerk de Huizingalezing
houdt. Als weinig anderen
benadert George Steiner het
Renaissance-ideaal van de
Europese „homo universale".
Hij heeft een welhaast onge
looflijke kennis van de wes
terse literatuur, maar hij is
ook thuis op vele andere ar
tistieke terreinen. Weinig
anderen ook hebben zich zo
diepgaand bezig gehouden
met het failliet van de Euro
pese humanistische cultuur
als juist hij. Want die twee
benaderingen gaan in zijn
werk onverbrekelijk samen.
Wat is er met de mens ge
beurd in onze eeuw, begon
men zich enigszins theatraal
af te vragen in de jaren zes
tig. Steiner kampt met het
raadsel hoe het mogelijk is
geweest dat mensen die met
het humanistische Bildungsi-
deaal werden grootgebracht,
leiding konden geven aan
massamoord.
In twee boeken die ook in
het Nederlands werden ver
taald, „Verval van het woord
(uitgave Athenaeum-Po-
lak) en „Een seizoen in de
hel" (uitgave Polak) heeft
Steiner deze opvattingen
verwoord. Het fascinerende
aan de boeken van Steiner is
dat hier een man van een in
drukwekkende eruditie aan
het woord is die zijn kennis
in brede vergezichten eta
leert. Eigenlijk is etaleren
geen goed woord. Steiner is
zo zeer begaan met de vra
gen van zijn eigen tijd dat hij
er niet van beschuldigd zou
kunnen worden te pronken
met zijn kennis. Hij heeft
niets van een academische
criticus die ver van de wer
kelijkheid bouwt aan het ene
standaardwerk na het ande-
Een verklaringen voor het
echec van het humanisme
ziet Steiner in de manier
waarop de taal wordt ge
bruikt. Hij denkt daarbij niet
alleen aan de manier waarop
onder het nazisme en in an
dere totalitaire regimes de.
taal van zijn oorspronkelijke
betekenissen werd ontdaan,
maar ook aan moderne rela-
me-uitingen. Voor achttiende
en negentiende-eeuwse
schrijvers, aldus Steiner, was
het vanzelfsprekend dat hun
werken (morele) consequen
ties hadden voor de manier
waarop zij tegen mens en
maatschappij aankeken. Nu
lijkt dat verband vaak afwe-
De ervaring dat onder de to
talitaire regimes de taal werd
verkracht, maakte een aantal
schrijvers sprakeloos. Of je
ook duizend woorden hebt,
citeert Steiner in „Verval
van het woord" de in bal
lingschap gegane Duitse
schrijver Karl Wolfskehl, het
woord is dood. Steiner heeft
geprobeerd om op het niveau
van de kritiek de verscl u
kingen van onze eeun
verwerken. Waar men li
maar nauwelijks begonw
dat verleden te verwerkt
de vorm van roman, tof
of film is het niet vertf|
derlijk dat ook Steiners ir.'
tegenover die uitdaging
hulpeloze indruk
Maar niemand heeft die a
peloosheid waarschijnlij! in
indrukwekkend ver\v^£
als Steiner.
PAUL VAN VELTHOlF
