Schepen machteloos
bij raketaanvallen
Moskou huiveri
voor Israëlische
raketten
Unicef:
Vaccinatie
maakt
terreinwinst
HANDBOEK VOOR KAPITEINS IN PERZISCHE GOLF:
Geen straf na opmerking
over soldaten
Premier „apenrots'
neemt ontslag
Weinig milieuschade bij brand Sandoz
BUITENLAND
DONDERDAG 10 DECEMBER 1987 PAG1N,
DEN HAAG In de af
gelopen twee dagen zijn
meer mensen gestorven
aan uitdroging door diar
ree dan de afgelopen twee
jaar aan aids. Wanneer zal
de wereld zich evenveel
zorgen gaan maken over
deze eenvoudig te voorko
men kindersterfte als ze
nu doet over aids?, zo
vraagt het jaarverslag van
Unicef, het VN-kinder-
fonds, zich af.
Toch heeft de Unicef ook goed
nieuws te melden. Als de hui
dige tendens doorzet zal in
1990 zeventig procent van alle
kinderen worden ingeënt te
gen de belangrijkste ziekten
die met vaccinatie te voorko
men zijn. Tien jaar geleden
werd minder dan vijf procent
van de kinderen ingeënt tegen
ziekten die jaarlijks 4,5 miljoen
slachtoffers eisten. Nu wordt
een vaccinatiepercentage van
vijftig procent gehaald met het
DTP-vaccin (difterie, tetanus
en polio) en van veertig pro
cent voor mazelen.
Dankzij de vaccinatieprogram
ma's worden jaarlijks 1,3 mil
joen sterfgevallen voorkomen.
Een veelvoud daarvan wordt
behoed voor ernstige lichame
lijke of psychische schade.
Unicef schat de kosten van
een permanent, wereldwijd
netwerk voor vaccinaties op
rond vijfhonderd miljoen dol
lar per jaar, ongeveer even
veel als de prijs van tien ge
vechtsvliegtuigen. Bovendien
zal zo'n netwerk goede dien
sten bewijzen als eenmaal een
entstof is gevonden tegen ma
laria en aids. Bovendien
worden zo'n 700.000 kinderle
vens behouden dankzij de ver
breiding van een eenvoudig
middel tegen uitdroging bij di
arree.
Zal vermindering van de kin
dersterfte het probleem van de
snelle bevolkingsgroei in de
Derde Wereld niet vererge
ren? „Nee", zegt Unicef, "als
ouders meer vertrouwen heb
ben dat hun kinderen in leven
blijven, hebben ze doorgaans
kleinere gezinnen"
Zorgwekkend vindt Unicef de
tendens dat vooral de kinde
ren in de arme landen de re
kening betalen van de interna
tionale recessie. Als alle hulp
en leningen worden afgewo
gen tegen alle terugbetalingen
van rente en aflossing van
schulden, gaat er een jaarlijkse
netto geldstroom van 27 mil
jard dollar van de arme landen
naar de rijke landen.
Sommige grote landen in Azië,
zoals India en China, hebben
zich redelyk immuun gemaakt
tegen de ergste gevolgen van
de recessie. Maar in zo'n ze
ventig landen in Afrika en La
tijns Amerika betalen veelal
de kinderen de prijs van de
economische aanpassingspro
gramma's. „Noch uit econo
misch, noch uit menselijk oog
punt is het zinvol de groei van
de kinderen van vandaag op te
offeren aan de groei van de
economie van morgen", meent
echter Unicef-directeur James
Grant.
DUBAYY/SJARJAH
Een kapitein- van een
olietanker of vrachtschip
in de Perzische Golf
heeft weinig kans zich te
verdedigen tegen een
raketaanval. Zeker wan
neer hij zich niet in de
min of meer bescher
mende nabijheid van
Amerikaanse, Britse of
Franse oorlogsschepen
bevindt, doet hij er het
beste aan direct met de
neus van zijn kostbare
schip in de richting van
de aanvaller te gaan lig
gen.
Op die manier stelt hij het
misst kwetsbare deel van het
vaartuig bloot aan een raket
en is de kans op overleving
van schip en bemanning het
grootst. Het is een wijsheid
die in de gevaarlijkste wate
ren ter wereld vermoedelijk
zelden in praktijk kan
worden gebracht. De drei
ging van een aanval met een
vliegend projectiel is voort
durend aanwezig; maar de
ontploffing van een mijn of
raket komt vrijwel altijd to
taal onverwacht.
Op de brug van olietankers
die regelmatig döor de Straat
van Hormuz de Perzische
Golf in en uit varen, ligt tus
sen alle zeekaarten en la
dingpapieren een zeer bijzon
der boekwerkje. Voor de
weinige nieuwelingen irt het
uitgedunde korps van „golf-
vaarders" mag het boek
werkje een wat sinister ka
rakter hebben, voor de kapi
teins die de Golf sinds het
uitbreken van de oorlog tus
sen Iran en Irak zijn blijven
bevaren, is het gesneden
koek. Er zijn tientallen va
rianten van het handboek,
maar alle bevatten zij voor
schriften. procedures, waar
schuwingen en raadgevingen
in geval van een aanval.
Bovengenoemde raad wordt
concreet genoemd in de
„Guidance Notes for Owners
and Masters with Vessels in
the Arabian Gulf". Opsteller
van het werkje is de General
Council of British Shipping,
De onder Amerikaanse vlag varende Kuwaytse tanker Bridgeton was het afgelopen half jaar
een van de vele doelwitten van Iraanse aanvallen. foto: ap
die in het met „confidential"
gemerkte stuk onder meer
aanvalsmethoden van Iran
en Iraq, wapentuig en bevei
ligingsmethoden analyseert.
De reders en de overheden
hebben uiteraard het beste
voor met de mensen die in de
Golf hun leven wagen, maar
niet elke raadgeving in het
boekwerkje is eenvoudig op
te volgen. De in omzichtige
bewoordingen gegoten advie
zen bieden geen mogelijkheid
om volledig op een aanval te
anticiperen.
Te laat
Het waarnemen van een
Exocet- of andersoortige ra
ket blijft voor de scheepvaart
in de Golf een moeizame
zaak en in feite is het bij
waarneming al te laat. Visue
le bewaking van de horizon
rondom het schip blijft essen
tieel, al was het alleen maar
voor de bemanning om het
vege lijf te kunnen redden.
Wordt de raket afgevuurd
door een vliegtuig (in dat ge
val gaat het vrijwel zeker om
een Iraakse aanval) dan zal
dat toestel zeer laag over het
water vliegen, om zo lang
mogelijk voor de radar onop
gemerkt te blijven. Voor het
vuren zelf moet het toestel
eerst klimmen, het moment
waarop een oplettende radar
man lont kan ruiken, meldt
het handboek.
„Let erop dat het lanceren
van een laagvliegende raket
vergezeld gaat van een zicht
bare lichtflits en rook", zo
meldt het handboek. Als een
gezagvoerder op de brug van
een of andere mammoet zo
iets al waarneemt, dan heeft
hij doorgaans nog minuten
nodig om zijn schip ook maar
enigszins in de richting van
de aanstormende raket te
krijgen. Dat zijn minuten die
hij zeker niet heeft, dus kan
hij met zijn bemanning al
leen nog dekking zoeken.
Weinig opwekkend
„Eenmaal doelwit van een
raket heeft een ongewapend
schip weinig opties", meldt
het handboek weinig opwek
kend maar wel zo realistisch.
Geen prettige gedachte, kapi
tein van een log schip te zijn
dat alle kans loopt door Iran
of Iraq als doelwit te worden
uitgekozen. Volgens de Gui
dance Notes kunnen oplet
tende opvarenden aanwijzin
gen verkrijgen voor een na
derende aanval. Lange tijd
kon er met zekerheid van
worden uitgegaan dat doelen
worden uitgekozen bij regel
matig uitgevoerde patrouille-
vluchten. Nu zowel Iran als
Iraq wat minder goed in hun
vliegend materieel zitten, zijn
de verkenningsvluchten wat
minder talrijk, maar een tan
kerkapitein blijft gewaar
schuwd. Bij zo'n vlucht komt
een toestel doorgaans laag
over om identiteit, koers en
snelheid van een schip vast
te stellen. Aanvallen volgen
doorgaans binnen twee a drie
uur, dus daar kunnen opva
renden van schepen in de
Golf de klok op gelijk zetten.
„Als een schip eenmaal is ge
zien door een verkenner,
moet gewacht worden tot het
toestel is verdwenen. Dan
moet er een 90 graden koers
wijziging worden gemaakt en
met de maximale snelheid
worden weggestoomd van de
oorspronkelijke koers, zo snel
mogelijk naar welke „vrien
delijke" kust dan ook", raadt
het handboek de kapiteins
aan. Het geheime boekwerkje
vermeldt tevens een aantal
risicovolle routes door de
Golf, die het beste 's nachts
kunnen worden afgelegd.
Ter lering wordt ook nog een
gebeurtenis in herinnering
geroepen aan boord van het
Britse schip Pacific Protector,
dat in 1984 werd getroffen
door een raket van één van
beide oorlogspartijen. Nadat
het schip voor onderzoek en
reparatie naar Dubayy was
versleept bleek dat de zo
noodzakelijke medische hul
partikelen zoals pijnstillers
nog steeds in de zorgvuldig
gesloten kluis van de kapi
tein lagen, onbereikbaar voor
bemanningsleden die bij de
inslag gewond waren ge
raakt.
Drastisch veranderd
Door „manuals" als deze, die
in vele variaties, maar alle
met dezelfde basisgedachte
v worden opgesteld en gehan
teerd, is de situatie aan boord
van de tankers in de Golf
drastisch veranderd. Brand-
blusvoorzieningen zijn uitge
breid, alles wat gevaarlijk
kan gaan schuiven wordt
zorgvuldig vastgesjord, ieder
bemanningslid heeft een per
soonlijk overlevingspakket
bij de hand. Als stelregel
geldt dat opvarenden zo hoog
mogelijk op het schip moeten
verblijven, maar werken aan
dek wordt zoveel mogelijk
vermeden. Voert de vaarrou
te door de Straat van Hor
muz of een ander gevaarlijk
gebied, dan heeft ieder vrij
bemanningslid uitkijkdienst.
Bij nacht gaan alle lichten uit
en wordt de radio op zoveel
mogelijk golflengten afgeluis
terd. De ramen op de brug
zijn met breed plakband af
geplakt om bij een explosie
spiintervorming zo veel mo
gelijk te voorkomen.
Voor het geval dat bij al die
voorzorgsmaatregelen toch
nog een verwoestende aanval
mocht volgen, dan heeft hèt
handboek nog maar één ad
vies. „De reddingsboten
moeten nagekeken zijn en
klaar voor direct gebruik".
ARJEN VAN DER SAR
BONN Het Westduitse mi
nisterie van defensie en de le
gertop zijn woedend over het
oordeel van de rechtbank in
Frankfurt dat de uitspraak
„alle soldaten zijn potentiële
moordenaars" niet strafbaar is.
taatssecretaris WUrzbach
(CDU), verklaarde dat door
deze rechterlijke uitspraak de
soldaten „op een boosaardige
manier als verachtelijk
worden bestempeld". De uit
spraak was gedaan door een
arts tijdens een discussie met
scholieren en hij werd daar
voor beboet met 12.000 gulden.
Hij ging in hoger beroep en
werd gisteren door de recht
bank in Frankfurt vrijgespro
ken van „ophitsing van het
volk".
SUSKE EN WISKE DE EDELE ELFEN
(Van onze correspondent
Ad Bloemendaal)
TEL AVIV President
Ronald Reagan en partij
leider Michail Gorbatsjov
gaan deze week drie pro
cent van de kernwapens
de wereld uit helpen. De
meeste raketten blijven
dus gewoon op hun plaats.
Dat geldt niet alleen voor
de Russische en Ameri
kaanse wapensystemen,
maar ook voor alle raket
ten van andere landen.
Inclusief die van Israël.
Beschikken de Israëli's over
raketten die de grote mogend
heden zorgen baren? Kenne
lijk wel. In juli van dit jaar
richtte de Sovjetunie via Radio
Moskou de eerste van een
reeks waarschuwingen aan het
adres van de Israëlische rege
ring. En het kan geen toeval
zijn dat het protest werd uitge
zonden op dezelfde dag waar
op Moskou Amerika een reeks
nieuwe voorstellen deed voor
de vernietiging van de raket
ten voor de middellange af
stand (500-5500 km), de Inter
mediate Nuclear Force (INF).
Daarover gaat het akkoord dat
deze week in Washington
wordt ondertekend.
De Russische waarschuwingen
aan Israël betroffen de ont
wikkeling van de Jericho-2,
een kernraket die officieel
niet bestaat. Het ministerie
van defensie in Tel Aviv doet
er tenminste geen mededelin
gen over en de jongste uitgave
van de „Middle-East Military
Balance" maakte er geen mel
ding van.
Toch mag worden aangeno
men, op grond van gezagheb
bende buitenlandse publikaties
en voorzichtige verhalen in de
Israëlische pers, dat de Jeri
cho-2 in een vergevorderd sta
dium van ontwikkeling ver
keert. Bij een proeflancering
eerder dit jaar, zou de raket
een afstand hebben overbrugd
van 850 km, maar de maxima
le draagwijdte zou 1450 km be
dragen, en volgens sommige
berichten zelfs 1600 km. Daar
mee valt het wapen dus in de
INF-categorie. De Jericho-2
kan in principe worden uitge
rust met een kernlading en er
bestaat maar weinig twijfel
over dat Israël atoomwapens
bezit.
Pershing
In de eerste uitzending van de
reeks waarschuwingen sugge
reerden de Russen dat de Ver
enigde Staten West-Duitsland
en Israël kunnen gebruiken
voor het omzeilen van de be
palingen in een INF-akkoord.
Wat Duitsland betreft had dat
betrekking op de Pershing-IA,
een qua vermogen met de Je
richo-2 vergelijkbare raket,
die aanvankelijk niet onder
het verdrag zou vallen. De Je
richo-2 zou de Verenigde Sta
ten dus ten dele kunnen com
penseren voor de vernietigde
Pershing-2 en kruisraketten in
West-Europa. Israël is immers
de trouwste bondgenoot van
Washington in het Midden-
Oosten.
Israëlische politici hebben de
Russische klachten met een
schouderophalen afgedaan.
Minister van buitenlandse za
ken Shimon Peres zei op 29
juli in de Knesset dat de Sov
jetunie zich niet bezorgd hoef
de te maken, omdat Israël niet
over raketten beschikt die het
Russische grondgebied kunnen
treffen. Dat laatste is natuur
lijk zonder meer waar, al was
het alleen maar omdat nie
mand beweert dat de Jericho-2
al operationeel is. Het ant
woord stelde de Russen ii
der geval niet gerust.
Propaganda
In september had Perei
New York een ontmoeting
zijn Russische collega Sjev
nadze en de laatste steld
het gesprek de Jericho-2
de orde. Wat Peres pn
heeft geantwoord is e<
matiek geheim, maar prei
Shamir liet in Jeruzalem
ten dat de Russische ongei
heid „propaganda" was
„onderdeel van de psycho
sche oorlogsvoering",
woordvoerder zei dat hel
genlijk beter is helemaal
op dergelijke berichten te
geren „omdat men de
dan opblaast tot een hele a
Maar waarom zouden de
sen zich niet ongerust mi
maken over het vooruit:
dat Israël straks over eer
ket beschikt die. misse
met een kernlading, niel
leen vrijwel alle belangf
doelen in de Arabische lai]
kan treffen, maar ook eeni
van het zuiden van de Soi
unie? In dat gebied lij
Odessa en andere Zwarte-I
havens; bases voor in totaj
onderzeeboten en hondei
oppervlakteschepen. In
zelfde gebied bevindt zich:
luchtmachtbasis met 194'
vechtsvliegtuigen.
Het maakt in Russische t
niet veel uit of de INF-ra
ten staan opgesteld op
grondgebied van NAVO-
den of in de Negevwoej
Het is immers duidelijk da
raël zich aan de kant vai
Verenigde Staten zal opste
als het ooit tot een tre
komt tussen Oost en West
Syrië
Een heel andere vraag i
men het Israël kwalijk i
nemen dat het de Jeric!
ontwikkelt. De Russen hei
Syrië voorzien van rake
voor de korte afstand. In c
ren zeventig leverden z
Frog-7 en de Scud-B, e
1983 volgde de SS-21, die
grote precisie de belangri
Israëlische bevolk ingsc
kan bereiken. De Syriër
schikken weliswaar niet
kernwapens, maar de I
sche raketten kunnen
worden voorzien van cl
sche ladingen. Israël I
ernstig rekening met een
gelijke aanval, zo blijkt u
recente verstrekking op
schaal van gasmaskers aa
burgerbevolking.
Bij zijn bezoek aan Moskd
april van dit jaar, heeft dt
rische president Hafez A
de Russische regering
vraagd om leverantie vai
SS-23, een wapen uit de I
categorie. Maar hij kreeg
op het rekest. Het INI
koord maakt het alleen 1
onwaarschijnlijker dat Md
tot levering van de SS-2a
Syrië zal besluiten. Het
immers niet zo'n goede ini
maken als Moskou de raki
die het in Europa niet i
mag plaatsen, zou neerzi
in het Midden-Oosten. Da
komt dat de Sovjet Uni
geen belang bij heeft plaat
ke conflicten in het Mid
Oosten aan te wakkeren, i
kou heeft al ervaren dat d
vering van hoogwaardige
pens aan Syrië protesten
roept van Iraq, dat Darra
ervan verdenkt een tw
front in de Golfoorlog te
len openen om de drul
Iran te verlichten.
De militaire samenwer
tussen de Verenigde State
Israël gaat ver, maar het ii
waarschijnlijk dat Washin
Israël nodig heeft om heti
verdrag te ontduiken,
heeft immers vele andere
gelijkheden tot zijn besi
king als het compensatie
willen. Plaatsing van mee
ketten aan boord van oi
zeeboten bijvoorbeeld.
GIBRALTAR De pre
mier van de Britse kroon
kolonie Gibraltar, de 72-
jarige advocaat sir Joshua
Hassan heeft gisteren na
een onafgebroken ambts
termijn van vijftien jaar
zijn onmiddellijke ontslag
aangekondigd. Hassan
heeft zich in zijn 40-jarige
politieke loopbaan altijd
hardnekkig verzet tegen
elke Spaanse poging de
souvereiniteit te herkrij
gen over de „apenrots".
De bejaarde premier leed
ge week een zware nede
toen de regeringen van
den en Madrid een aki
sloten over het gemeenst
pelijk gebruik van het
veld van Gibraltar. Die
eenkomst maakte de wej
voor de liberalisering vat
Europese luchtverkeer,
grote ergernis van Hassai
kende Londen in het aki
expliciet de Spaanse aan:
ken op de omstreden rot)
aftredende premier werd
de Britse regering gedwo
het verdrag te accepteren
Geen krant ontvangen Bel tussen 18.00 en 19.00 uur, i
dags tussen 14.00 en 15.00 uur, telefoonnr.071-122248
krant wordt nog dezelfde avond nabezorgd.
Sovjetunie werkt aan
biografie over Stalin
MOSKOU Een biografie over de
in 1953 overleden Sovjetleider Josef
Stalin is waarschijnlijk volgend jaar
klaar. De schrijver, kolonel-generaal
Dmitri Volkogonov, onderdirecteur
politieke zaken van de Russische
krijgsmacht, deelt met partijleider
Gorbatsjov de mening dat Stalin
„enorme en onvergeeflijke fouten"
heeft begaan en verantwoordelijk
was voor de dood van miljoenen Sov
jetburgers. De wijze waarop Stalin te
genstanders uit de weg liet ruimen
bestempelt de schrijver als een „tra
gische triomf van het kwaad". Tot nu
toe is in de Sovjetunie geen volledige
levensbeschrijving van Stalin voor
handen.
Politie noemt kok
„onverteerbaar"
PARIJS De bekendste
chef-kok van Frankrijk, Paul
Bocuse heeft de toorn van de
Franse Rijkswacht over zich
afgeroepen. Hij had zich er in
een interview op beroemd
dat geen politieman in Lyon
het waagde hem een bekeu
ring te geven. Als dat al eens
gebeurde „loopt het in de re
gel bij een borrel in mijn res
taurant op een sisser af." Dè
Rijkswacht vindt het com
mentaar van de chef-kok
„onverteerbaar", maar gaf
toe dat alle bonnen aan Bocu
se „in het niets oplossen".
Minstens een dode
bij rel Gazastrook
TEL AVIV Bij ongeregeldheden
in de door Israël bezette Strook van
Gaza is gisteren minstens één Pales
tijn doodgeschoten en vielen talrijke
gewonden. De Israëlische omroep in
Gaza had het over één dode en tien
gewonden, maar Radio Jeruzalem
riep onder verwijzing naar Pale
stijnse bronnen om dat er drie doden
en 27 gewonden waren. Volgens de
autoriteiten in het vluchtelingen
kamp Jabaliya openden Israëlische
soldaten het vuur nadat zij door Pa-
lestijnen met brandbommen en ste
nen waren bekogeld. In Jabaliya, met
45.000 inwoners het grootste kamp in
de Gazastrook, is een avondklok in
gesteld.
Palestijnse vrouwen protesteren wanneer Israëlische soldaten het vluchtelingenkamp
Jabaliya binnenkomen.
foto: epa
BASEL Op het fabrieksterrein van het
chemieconern Sandoz nabij Basel is gisteren
voor de derde keer in twintig dagen een on
geluk gebeurd. Een tank met alcohol ontplof
te, waardoor brand ontstond. De schade aan
het milieu zou niet groot zijn; de materiële
schade beloopt de veertien miljoen gulden.
Onmiddellijk na het ongeval werd de afwa
tering van de fabriek in de Rijn afgesloten,
zodat daarin nauwelijks bluswater met scha
delijke stoffen terecht kwam. Vorig jaar
werd de Rijn biologisch dood verklaard, na
dat zwaar giftig bluswater van Sandoz was
geloosd, f*
Brandweerlieden bekijken de schade na de brand op het terrein van het Zwitserse chemieconcern
Sandoz.
foto: ap
