Kerk komt niet buiten samenleving te staan „Dominicanen moeten schuld belijden over heksenvervolging "Christelijk geloof: geen getto-geloof" £eidóc6otiAOi GEESTELIJK LEVEN/OPINIE kerk wereld Herkansing voor Europa brieven lezers I Ecicbc Gouoaut DINSDAG 8 DECEMBER 1987 PA OJEC „verbijsterd" over oplevend antisemitisme AMSTERDAM Het Overlegorgaan van joden en christenen in Nederland (OJEC) is „verbijsterd" over het oplevend antise mitisme: de ontvoering en mishandeling van Jules Croiset en de bedreigingen aan het adres van verscheidene joodse gezin nen. „Het antisemitisme is in Nederland na de Tweede We reldoorlog helaas niet uitgeroeid. Er behoeft kennelijk slechts een geringe aanleiding te zijn om de bij sommigen sluimerende haatgevoelens boven te laten komen." Dit schrijft ds. S. Schoon in een open brief aan het Nederlands- Israëlietisch Kerkgenootschap, het Portugees-Israëlietisch Kerkgenootschap en het Verbond van Liberaal-Religieuze Jo den in Nederland. „Wie aan de joden komt, komt aan ons", al dus Schoon. Hof VS bekijkt belastingvrijdom rk kerk WASHINGTON Het Amerikaanse Hooggerechtshof zal bin nenkort een uitspraak doen in een rechtszaak over de eis dat de rooms-katholieke kerk in de VS geen belastingvrijdom meer mag genieten. De eis tot intrekking van de belastingvrij dom was door voorstanders van abortus ingediend in verband met de katholieke campagne tegen abortus. De Amerikaanse katholieke kerk hoeft voorlopig niet een boete van 100.000 dol lar per dag te betalen, die was opgelegd wegens minachting van de rechtbank omdat de kerk geen informatie had geleverd waar bij de rechtszaak om was gevraagd. De advocaten van de kerk vinden dat de boete wegens minachting onterecht is, om dat de gerechtelijke procedure in de betreffende zaak onjuist Zij veroordelen wat zij niet begrijpen. BISSCHOP ERNST TWINTIG JAAR BISSCHOP: BREDA „God is zo centraal in mijn leven dat het mij diep raakt dat velen, ook die van ka tholieken huize zijn, het geloof achter zich laten of niet tot geloof komen. Ook de Kerk is mij lief ondanks haar kwalen. Ik heb mijn leven in de Kerk geïnvesteerd. Ik blijf mij aan de Kerk wij den omdat ik overtuigd ben dat een binding met de Kerk nodig is, willen kinderen en jonge men sen in geloof opgroeien." In april vierde bisschop Hu- bertus Cornelis Antonius Ernst zijn zeventigste ver jaardag. Bovenstaande woorden schreef hij bij die gelegenheid neer in een brief aan de gelovigen van zijn bis dom Breda. Komende week is het twintig jaar geleden, dat hij tot bisschop van Breda werd gewijd. Zijn benoeming was destijds onomstreden, ge wenst, vanzelfsprekend. En nog steeds is hij geliefd bin nen en buiten het bisdom Breda. Door priesters en ge lovigen wordt bisschop Ernst op handen gedragen. Het col lege van B. en W. van Breda riep hem zelfs uit tot erebur ger van de stad. Een zach taardige man met een diep geloof en groot vertrouwen in de toekomst. „Onder tragische omstandig heden heb ik moeten begin nen. Mijn voorganger, mgr. De Vet, wiens vicaris-gene raal ik was, stierf op jonge leeftijd. Hij was een vernieu wer, had lijnen uitgezet en ik kon daarop voortgaan. Door een goede gezondheid en veel medewerking, in mijn on middellijke beleidsomgeving Gezamenlijk Zijn gevoerde beleid om schrijft mgr. Ernst als een be leid van „de gezamenlijk ge dragen verantwoordelijk heid". Hij erkent dat de tijd van de massale deelname van de gelovigen aan het kerkelijk leven definitief voorbij is, maar daar staat te genover het sterk toegeno men engagement van de ge lovigen. Daar put hij moed voor de toekomst uit. „Pasto res staan er niet aileen voor. Gelovigen dragen echt het kerkgebeuren. Als u mij vraagt wat mij het meest vreugde geeft, dan is het dit engagement. Daar kan ik ook de verwachtingen voor de toekomst aan ontlenen. Ook in moeilijke tijden zal dat doorgaan. Het moet al gek gaan als, ook bij een wisse ling van de wacht hier, men elkaar niet bereiken kan. Ik verwacht dat het juist om re denen van het diep gewor teld-zijn van dit engagement goed zal gaan." Dat engagement van de gelo vigen wil de bisschop van Breda vooral niet beperkt zien tot het interne kerkelij ke gebeuren. Het is niet al leen een kwestie van interne gerichtheid, van kerkopbouw en het overdragën van het geloof naar een jongere gene ratie, maar vooral ook van verantwoordelijkheid uitoe fenen in de samenleving. „De Kerk komt niet buiten de sa menleving te staan. Het is niet zo dat de Kerk straks al leen maar een soort binnen- cultuur kent. Er voltrekt zich veel in stilte in het dagelijkse leven van de Kerk: het be- drijfspastoraat, kerk en sa menlevingsactiviteiten, de zondag van de arbeid die nu al vier jaar rond 1 mei ge vierd wordt, waarbij arbeids vraagstukken in het hart van de liturgie van de Kerk worden geplaatst. In het bis dom Breda loopt een project voor haanlozen. Zelf heb ik ook veel contact met mensen die in de WAO terecht geko men zijn. En vergeet ook de betrokkenheid van de Kerk, nationaal en internationaal, bij de vredesproblematiek niet." Voor bisschop Ernst heeft die verantwoordelijkheid van christenen voor de samenle ving ook alles te maken met zijn Godsgeloof. „God is voor mij bovenal en allereerst de Barmhartige, bij wie het klei ne in goede handen is. Als wij houvast vinden in Gods barmhartigheid en Hij ons niet laat vallen, dan mogen wij mensen niet laten vallen. Geloof als het zich toever trouwen aan God betekent tegelijkertijd dat mensen zich bekommeren om de Ander. In het sociale en politieke en gagement van gelovigen en niet-gelovigen zie ik dat zij tegen beter weten in zich blijven inzetten voor het goe de. Ook na veel mislukking en teleurstelling geven ze niet op. Ze volharden en blij ven zich inzetten voor ge rechtigheid en vrede. Daar schuilt een hoop in. Al heeft die hoop geen naam bij men sen die niet gelovig zijn. Het is de hoop dat de geschiede nis zich uiteindelijk ten goe de zal keren. Daarin zie ik ook een beeld van God ver schijnen." Verharden Met lede ogen heeft bisschop Ernst na het Tweede Vati caanse Concilie de pölarisatie in de Nederlandse Kerkpro vincie zien ontstaan. „Die po larisatie was niet nodig, maar in feite hebben we die niet kunnen voorkomen. Tegen stellingen zijn bij vrijheid van meningsvorming onver mijdelijk en vruchtbaar. Maar bij polarisatie verhar den de meningen zich, zodat men elkaar niet meer berei ken kan. Men ziet elkaar als vijanden. De veranderingen in de Kerk na het Tweede Vaticaanse Concilie zijn zo snel gegaan dat het tot ont worteling heeft geleid. Een groep gelovigen heeft haar houvast verloren en heeft te ruggegrepen op het verleden. De andere groep wilde een andere Kerk opbouwen, het veranderde hun niet snel ge noeg. Achteraf gezien had den wij die grote veranderin gen, bijvoorbeeld op het ge bied van de liturgie, veel zorgvuldiger moeten begelei den. Wat die veranderingen aan emoties en daarmee aan tegenstellingen veroorzaak ten, hebben wij pas nader hand doorzien. Wij wilden Mgr. H.C.A. Ernst die veranderingen in tempo doorvoeren. Uitdrukkelijk hebben we er naar gestreefd de twee polen bij elkaar te houden." Bij „alle narigheid" van de afgelopen jaren vindt bis schop Ernst het toch een groot goed dat een kerk scheuring voorkomen is. „Er zal een basis gevonden moeten worden waarop men elkaar weer bereiken kan. Dat zal op de manier moeten zoals bij de oecumene met de andere Kerken en bij de Hel- sinki-akkoorden: vertrou wenwekkende maatregelen. Op dit punt zullen we ook het nodige moeten leren. Ik werd eens uitgenodigd om te spreken op een bijeenkomst, waarbij katholieken zich en gageerden met Israël. Bij die gelegenheid heb ik een plei dooi gehouden voor de Pales- FOTO: ANP tijnen. Als je bij de ene partij bent, vraag je aandacht voor de ander. Deze kunst zullen de bisschoppen moeten le ren." Mgr. Ernst geeft toe dat hoe wel in de Bijzondere Synode van 1980 afgesproken is dat de bisschoppen contact on derhouden met beide vleu gels, het in de praktijk bij voorbeeld met het beleids- platform van de Acht-Meibe- weging maar moeizaam ver loopt. „Bisschoppen moeten zich nooit vereenzelvigen met één groep. Ze moeten weten dat de Kerkgemeen schap breder is. Ik hoop dat door het sterke engagement van de gelovigen de polarisa tie op den duur overwonnen zal worden. Daar waar echt samengewerkt wordt, komt men tot elkaar." THEO KRABBE Hervormd - gereformeerde contacten met Koreaanse kerk OEGSTGEEST De Her vormde Kerk en de Gerefor meerde Kerken gaan samen werken met de Presbyterian Church van (Zuid)-Korea. Een delegatie van de Kore aanse kerk is in Nederland op bezoek geweest om afspra ken te maken. De kerken hebben afgespro ken dat er in 1988 in Neder land een gezamenlijke bij eenkomst zal plaatsvinden rond de belijdenissen van de onderscheiden kerken en in 1989 zal in Korea gesproken worden over de actualiteit van vrede, gerechtigheid en eenheid. Bovendien is gesproken over uitwisseling van studenten en docenten. De Nederlandse kerken hebben uitwisseling van zendingswerkers voorge steld. De Nederlandse kerken zullen, bekijken of zij een bij drage kunnen leveren in het antwoord geven op vragen van secularisatie en vrede- sopvoeding. De Presbyterian Church van Korea heeft bijna 1,4 miljoen leden, met in totaal vierdui zend kerkgebouwen en ruim 2700 predikanten. Theolo gisch gezien neemt de kerk een middenpositie in tussen de fundamentalistische groe pen in Korea en de groepen die de minjung-theologie on derschrijven, een soort Kore aanse bevrijdingstheologie. IKV en Pax Cristi vieren akkoord in Woensdrecht WOENSDRECHT Op ini- tiatief van Pax Christi en IKV (Interkerkelijk Vredes beraad) hebben ongeveer 350 mensen uit de vredesbewe ging gisteravond bij de toe gangspoort tot het Ameri kaanse deel van de vliegbasis in Woensdrecht een korte viering gehouden naar aan leiding van de topontmoeting van president Reagan en par tijleider Gorbatsjov.„Wij heb ben i^iet de pretentie dat de ondertekening van het INF- verdrag morgen gebeurt, om dat wij daarvoor actie hebben gevoerd. Maar ik geloof wel dat we kunnen zeggen dat de vredesbeweging een factor in het geheel van oorzaken is geweest die tot het akkoord hebben geleid, aldus prof. D. Mulder, voorzitter van de Raad van Kerken tot de aan wezige atievoerders in Woensdrecht. KAMPEN „Het chris telijk geloof moet geen getto-geloof wordten. We moeten op zoek naar nieuwe symbolen zodat het evangelie in onze si tuatie nog iets te zeggen heeft. Geloof komt niet uit de lucht vallen, maar plaats en datum moeten in aanmerking genomen worden om de werkelij ke waarde van het evan gelie te bepalen". Dr. P.N. Holtrop hield deze week zijn inaugurale rede bij zijn bevestiging als kerkelijk hoogleraar missiologie aan de Theologische Universiteit te Kampen. Dit ter gelegenheid van de 133-ste dies natalis van de voormalige hoge school der gereformeerde kerken. Volgens Holtrop wordt de waarde van het evangelie al tijd bepaald door de situatie waarin het weerklinkt: uit de bijbelse context kun je geen eeuwig geldende waarheid halen die voor alle tijden en plaatsen op dezelfde wijze toe te passen is: het goede nieuws van het evangelie brengt in iedere cultuur een andere boodschap. Het is in Brazilië wat anders dan in een Azia tisch land en daar nog weer anders dan in een Europees land". Holtrop vroeg zich af of er een zuiver evangelie bestond los van de culturele achter grond: „Speelt niet steeds het menselijk verstaan daarin van het begin al een rol?" Met deze woorden kritiseerde hij het gangbare gerefor meerde denken van de eerste jaren van deze eeuw. Met name de gedachte van Kuy- per en Bavinck berusten vol gens Holtrop op verkeerde veronderstellingen: namelijk dat alle niet-christelijke reli gies in wezen valse religies zijn en,dat het hart van de cultuur wordt bepaald door de religie. In die visie wer den niet-christelijke culturen dan ook als negatief beoor deeld en moesten deze dan ook gekerstend worden. Volgens Holtrop kan niet zo makkelijk onderscheid ge maakt worden tussen evan gelie en christendom, tussen religie en cultuur. Hij nam zeer nadrukkelijk afstand van de verheffing van het evangelie boven de cultuur. Hij concludeerde dat het evangelie altijd geheel en al door de cultuur bepaald wordt, maar dat het tegelij kertijd elke keer toch net even weer wat anders is dan wat er in een cultuur van wordt gemaakt. Daarom noemde hij de begrippen christelijke religie christelij ke partij en christelijke cul tuur dan ook innerlijke te genstrijdigheden: „Het evan gelie laat zich niet zo makke lijk in een cultureel jasje ste ken". NIJMEGEN „Ik had op zijn minst een schuldbelijde nis verwacht van de kant van de Dominicanen. Tot die tijd zullen wij vrouwen de heksenvervolging zeker niet vergeten of vergeven". Dat zei de feministisch georiën teerde hoogleraar prof. dr. M. Mies op een wetenschappelij ke bijeenkomst in Nijmegen over heksenvervolging. Aanleiding voor de bijeen komst was het feit dat precies vijfhonderd jaar geleden de „Hexenhammer" verscheen, het handboek voor de hek senjacht van de Dominicaan se inquisiteurs Heinrich In- stitoris en Jakob Sprenger. Organisatoren waren het Derde Wereld Centrum in Nijmegen, het Centrum voor Vrouwenstudies en het Al- bertinumklooster in Nijme- fen van de Dominicanen- Iet een grote groep vrouwen heeft prof. Mies dit voorjaar tijdens het pausbezoek aan de Bondsrepubliek bij de Dom in Keulen geprotesteerd te gen het feit dat de kerk nog nooit officieel schuld heeft beleden voor het terechtstel len van zogenaamde heksen in vooral de zestiende eeuw. Maar niet alleen de kerk is volgens Mies schuldig aan de heksenvervolging. Ook de staat en de burgerij hebben een behoorlijke steen bijge dragen. „De kerk bood theo logische rechtvaardiging. De staat leverde de rechters en voerde de vonnissen uit." Behoefte Volgens prof.dr. B.M.F. van Heksen komen nu alleen nog maar voor als onschuldig carnavalsvermaak zoals hier in Beieren. In de zestiende eeuw was echter vooral in Duitsland sprake van een bloedige heksenvervolging. FOTO: AP Dresen uit meer voort dan „de angst van celibataire man voor de vrouw als ver leidster." Iersel, rector magnificus van de Katholieke Universiteit in Nijmegen, is de Hexenham mer binnen 180 jaar na de eerste uitgave niet minder dan 30 keer herdrukt. „De uitgebreide raadgevingen voor het opsporen van hek sen voorzagen blijkbaar in een behoefte". De psychologe dr. Lène Dre- sen-Coenders betoogde dat de heksenjacht waarschijnlijk werd veroorzaakt door de slechte sociaal-economische situatie in die tijd en door het overschot van vrouwen als gevolg van oorlogen. Het zondebok-mechanisme speel de in dat geheel ook een ster ke rol. Zo ontstonden in Duitsland golven van hek senvervolgingen na het mis lukken van een oogst. En dat vooral vrouwen het in de Hexenhammer en dus de heksenvervolging moesten ontgelden, komt volgens Vrouwenmacht De oude vrees voor de in vloed van de vrouw via de voortplanting is sterk terug te vinden in de Hexenham mer. In wezen gaat het om de vraag of de vrouwen macht ten dienste van het Godsrijk of het rijk van de duivel moest worden gesteld: Maria of heks", aldus Dresen. „Volgens de Hexenhammer was de duivel via de nieuwe sekte van heksen begonnen aan zijn eindstrijd. Hij zou via de heksen zoveel moge lijk mensen in zijn rijk willen proberen te krijgen". De auteurs van de Hexen hammer streefden met hun boek naar een „ordelijke sa menleving waarin het wetti ge huwelijk met de man als gezagsdrager en de vrouw als ondergeschikte, centraal stond. Vrouwenmacht in en buiten het huwelijk moest onder controle worden ge bracht," aldus Dresen. In de golf van publikaties en heksenprocessen die na de uitgave van de Hexenham mer in Europa ontstond, zijn de noordelijke Nederlanden wat achterwege gebleven, zo vertelde de sociologe dr. Ma rijke Gijswijt-Hofstra, die sinds 1972 onderzoek doet naar hekserij en toverij. Het aantal terechtstellingen bleef hier ver achter bij Duitsland. Alleen Groningen vormde een uitzondering: daar zijn in één jaar (1547) twintig men sen wegens hekserij terecht gesteld. Waarom iuist in Gro ningen zoveel heksen zijn te rechtgesteld is tot op heden onduidelijk. Dat de Repu bliek der Nederlanden ach terbleef kan volgens G ijs wijt worden verklaard uit het feit dat er over het algemeen „een geringe gevoeligheid voor samenzweringstheo rieën was". In haar dertigjarig bestaan heeft de Europese Gemei al menige crisis gekend en overleefd. Vanuit die consi hoeven we niet overdreven zwaar te tillen aan de afli de jongste EG-topconferentie in Kopenhagen. De rej leiders bereikten in de Deense hoofdstad geen over© ming over een pakket maatregelen om Europa op h« spoor te zetten teneinde tegen 1992 de verwezenlijk! de grote Interne Markt van vrije handel mogelijk te Net als vier jaar geleden tijdens de teleurstellende to rentie in Athene verloren de regeringsleiders zich oo technische details, waardoor ze door de bomen het I meer zagen en het gemeenschappelijke doel niet ber KOPENHAGEN heeft ontegenzeggelijk ook het van de Europese Gemeenschap geschaad. Het zou overtrokken en voorbarig zijn de mislukking van d< rentie af te schilderen als een zwarte, rampzalige blad de Europese geschiedenis. Bij de meeste delegaties vi afloop geen defaitistische uitspraken te beluisteren enkel onderdeel van het pakket van te nemen maat werd absoluut en definitief afgewezen. Niemand var geringsleiders is er op uit de Europese Gemeenscha blazen. Dat neemt niet weg dat de regeringsleiders evenm zagen positieve uitspraken te doen. Ze kwamen ni verder dan de vaststelling dat er ingrijpende aanpa nodig zijn. Op het eerste gezicht bestaan er nog onov bare tegenstellingen over de vraag welke vorm die krijgen, hoewel de Europese leiders zich steeds meer blijken te zijn van de noodzaak van de aanpassingen, sef dat 1992 niet ver meer af is en dat de genades worden toegebracht aan de grote Interne Markt indi» eind zou worden gemaakt aan de zich voortslepend! vormt daarbij een stevige stimulans. OvER twee maanden wordt er een tussentop gehot uit dat besluit spreekt op z'n minst de grote zorg van ropese leiders om tijdig overeenstemming te bereik» de voorgestelde maatregelen. Op spaarzame terrein* Kopenhagen wél vooruitgang geboekt en van daarui nieuwe discussies getracht worden een oplossing te voor de nog bestaande onderlinge verdeeldheid. De hebben meer tijd nodig, niet op de laatste plaats voor met de deskundigen op het thuisfront, om de ingew en onderling aan elkaar gekoppelde hervormingsvoo in bindende afspraken te vertsden. Dat neemt niet weg dat het uitblijven van succes penhagen een schril contrast vormt met het historisl koord over het uitbannen van de kernraketten voor j dellange afstand, dat de Sovjetunie en de Verenigde vandaag in Washington ondertekenen. De twaalf leid er in de Deense hoofdstad niet in zijn geslaagd in onz ne Europese problemen orde op zaken te stellen, kuni voorbeeld nemen aan het resultaat, eveneens na m* overleg, tussen de twee grootmachten. Over twee m krijgt Europa een herkansing. In de nacht matige vorst DE BILT (KNMI) - Het weer in onze omgeving wordt be paald door een hogedrukge- bied boven de Britse eilanden. Aan de oostflank daarvan met een noordelijke stroming kou de en onstabiele lucht naar ons land gevoerd. Boven de Noordzee vormen zich in deze lucht gemakkelijk enkele sneeuwbuien, die vooral de kustgebieden kunnen binnen drijven. Vannacht is er weinig bewolking en vriest het plaat selijk matig, in het binnenland daalt het kwik tot rond min 6 graden. Morgen zijn er perioden met zon. De middagtemperaturen liggen om het vriespunt. De wind is matig, rond kracht 3, en komt uit noordoostelijke richtingen. Na morgen wordt het geleidelijk minder koud. ratuur rond het vriespunt.; denniveau van 1000 meter it ten tot 100 meter in het wef Italië: Half tot zwaar bewo! en toe regen. Middagtenj van 5 graden in het noord| graden in het zuiden. Spanje. Portugal: Half tot t wolkt en af en toe regen. Mi1 peratuur van 10 graden inj nenland tot 18 graden aan Joegoslavië en Griekenland zwaar bewolkt en at en tj Middagtemperatuur van 10 i het noorden tot 20 graden i? den. WEERRAPPORT HEDENMORtf Weer Hu Ml Amsterdam sn.bui 3 -I De Bilt sneeuw 3 Eelde sneeuw 2 J Eindhoven zwbew. 3 - Den Helder h bew. 4 diverse Weersvooruitzichten vo< Europese landen, geldig v dag en donderdag: Zuid-Scandinavië: Wolkenvelden en vrijwel overal droog. Middagtempe ratuur rond het vriespunt. In de nacht en ochtend lichte tot «matige Britse Eilanden: Droog en vrij zon nig. 's Nachts lichte vorst, middag- temperaturen iets boven nul. Benelux: Perioden met zon en droog. In de nacht en ochtend lichte tot ma tige vorst. Middagtemperatuur om het vriespunt. Duitsland: Droog en vrij zonnig. In de nacht en ochtend matige vorst, overdag meest lichte vorst, maar donderdag in het noorden r temperatuur iets boven nul. s lichte vorst. Middagtempe- 'n i Brieven graag kort en duidelijk geschreven De redactie behoudt zich het recht voor ingezon den stukken te bekorten Zieke moeder Met tranen in mijn ogen heb ik in de zaterdagbijlage Finale het trieste maar liefdevolle verhaal gelezen van de vrouw die al vele jaren haar demente moeder verpleegt. Ze wilde niet met haar naam in de krant. Waarom begrijp ik niet, want het is voor veel mensen het overdenken waard om zó goed voor je ouders te zijn als F r deze vrouw. Ik heb zieke zus (Parkinson-ji Zelf kon ik niets vod doen, maar haar docb schoonzoon hebben 1. huis genomen om te men dat ze in een vem huis wordt geplaatst, i vaak kom ik in die t en ik weet dat er pi zijn die nooit bezoek en blij zijn als ie een" met ze maakt. Ik hootf mensen zo lang als I hun hulpeloze ouders i ven verzorgen en eef* beeld nemen aan die nv met haar zware taak. Mevr. L. Krouwel, RIJSWIJK. Aanbidding In dP chiekerk van de H. Mt/ Oosteinde 75 in Vo/ vindt voortaan iedere zondag van de maand/ 14.00 en 18.30 aanbiddi het H. Sacrament pla3-

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1987 | | pagina 2