'finale
„Kamergebouw van Europese allure"
In de oude
vergaderzaal
hebben
drank en bloed
rijk gevloeid
Eerste fase
nieuwbouw
Tweede-Kamer
op een haar
na gevild
CeidóeGoimwt
ZATERDAG 5 DECEMBER IS
DEN HAAG - Minister Nijpels van
volkshuisvesting, ruimtelijke ordening en
milieu zal op 11 december aanstaande „de
sleutel" van het gerenoveerde gebouw van het
voormalige Haagse Hotel Central overdragen
aan voorzitter Dolman van de Tweede Kamer.
Hiermee wordt fase 1 afgerond van de nieuw
en verbouw van de Tweede Kamer. In 1992
moet de gehele operatie zijn voltooid, waarna
de volksvertegenwoordiging verhuist naar het
nog te bouwen nieuwe complex aan het
Hofcingelplein.
Nog lang geen beëindiging dus van de
bouwactiviteiten in het hartje van de
Residentie. Maar wel is er volgende week een
klein mijlpaaltje bereikt. Want sinds 1815, het
jaar waarin de Tweede Kamer definitief haar
huidige vergaderstek (de oude balzaal) betrok,
is driemaal een poging gedaan een nieuw
parlementair complex te bouwen. Twee keer,
in 1860 en 1920, bleven die
nieuwbouwplannen beperkt tot het stadium
van de tekentafel. Dit keer lukt het dan
eindelijk en kunnen de kamerleden zich
verheugen op de tijd dat zij hun lange benen
niet meer hoeven op te vouwen, zoals nu in de
krappe groene bankjes het geval is.
En ook het kamerpersoneel kan gaan dromen
van een ruimer en comfortabeler
onderkomen. Om een voorbeeld te noemen:
als de nieuwbouw klaar is zullen de fracties van
de drie grote partijen elk waarschijnlijk
kunnen beschikken over een eigen gebouw in
het Binnenhofcomplex. Zoals het er nu uitziet,
zal het CDA het voormalige justitiegebouw
aan het Plein betrekken, de PvdA krijgt Plein 1
(dit gebouw wordt al grotendeels door de
fractie van deze partij bewoond) en de WD
zal dan een groot deel van het „hotel" ter
beschikking staan.
Maar dat is voor de betrokken fracties nog
toekomstmuziek. Op dit moment is alleen de
eerste fase van de nieuwbouw gereed. Om dat
te vieren een extra bijlage over de nieuwbouw
van de Kamer. Hoewel, vieren? Voor een
aantal mensen is die nieuwbouw het
gruwelijkste wat de stad kon overkomen. „En
dat zal de toekomst leren".
VOORZITTER DR. DICK DOLMAN:
DEN HAAG - Het gereedkomen
van het „hotel" aan de Lange Po
ten, dat met zijn lichtgroen-oranje
dakkoepels Byzantijns aandoet,
heeft enigszins de functie van een
memo. Het betekent dat de nieuw
bouw van de Tweede Kamer nu
echt gestalte begint te krijgen en
dat het moment in zicht komt
waarop de volksvertegenwoordi
ging haar vertrouwde adres aan het
Binnenhof zal verlaten. Voor men
sen die aan tradities hechten is dat
even slikken.
Dr. Dick Dolman, de 52-jarige voorzit
ter van de Tweede Kamer, heeft wel be
grip voor dit soort sentimenten maar
vindt tevens dat men niet moet overdrij
ven. Dat blijkt als hij met een glimlachje
vertelt over de VVD-fractie die wèl ak
koord wilde gaan met een nieuw ge
bouw, als de Kamer zelf maar in de hui
dige zaal zou blijven vergaderen. „Met
als argument: hier is de parlementaire
democratie geboren en hier dient zij te
blijven".
„Daarbij werd tot vervelens toe Chur
chill geciteerd, die na het Duitse bom
bardement van het House of Parliament
beloofde dat het gebouw precies hetzelf
de zou worden herbouwd. Churchill
vond ook dat de vergaderzaal te klein
moest blijven. Op spannende momenten
moest het er een Turks bad gelijk zijn".
Nogmaals glimlacht Dolman, als een
volwassene om een kind dat iets leuks
zegt.
Toch willen we wel even weten wat er
gebeurt met de oude vergaderplek van
de Tweede Kamer, de voormalige bal
zaal van stadhouder Willem V, die in
1796 in bezit werd genomen door de Na
tionale Vergadering, voorloper van de
Tweede Kamer. We behoeven ons niet
ongerust te maken. „Die zaal wordt he
lemaal in oude glorie hersteld. De bal
kon-tribunes bijvoorbeeld, die de geo
metrische verhoudingen ernstig versto
ren, zullen worden afgebroken. Na de
restauratie wordt de zaal gebruikt voor
ontvangsten en commissievergaderin
gen".
Prachtig ingepast
Na deze geruststelling kan het gesprek
wat de kamervoorzitter betreft geheel in
het teken van het enthousiasme worden
geplaatst. „Het nieuwe complex is vol
gens mij van Europese allure. Het zal
voor geen enkel ander parlementsge
bouw op ons continent - en ik heb er zo
langzamerhand heel wat bezocht - be
hoeven onder te doen. Het moderne ge-
Dr. Dick Dolman
bouw wordt prachtig ingepast in het
oude centrum van Den Haag".
Dolman vertelt dat architect Pi de
Bruijn juist om die reden gekozen is.
„Hij heeft zijn sporen verdiend met het
maken van ontwerpen voor belangrijke
gebouwen in oude centra. En dat was
precies wat wij nastreefden. We wilden
niet weg uit de sfeer van het Binnenhof,
maar we wilden wel een betere behui
zing. Welnu, die krijgen we".
Ook het interieur van het nieuwe ge
bouw wordt door Dolman met warmte
besproken. Alles wordt veel ruimer en
efficiënter dan het nu is. De parlemen
taire pers krijgt veel meer zitplaatsen,
evenals de publieke tribune, die plaats
zal bieden aan driehonderd mensen (vijf
keer zoveel als nu). Natuurlijk komen er
ook weer „wandelgangen" rond de ver
gaderzaal, maar ook die zullen ruimere
afmetingen hebben dan de smalle corri-
dortjes van nu. En men zal daar niet
meer op een droogje hoeven zitten. Ver
spreid over de gangen worden koffiebuf-
fetten gebouwd.
Ook de regering zal zich heel wat plezie
riger voelen, verwacht Dolman. „Het is
toch een beetje achterlijk zoals de minis
ters er nu bij zitten tijdens de Algemene
Beschouwingen. Tochtig en opeenge
pakt". In het nieuwe gebouw komt een
grote regeringstafel te staan, die gesi
tueerd wordt naast het spreekgestoelte
en de voorzitterszetel en tegenóver de
150 Tweede-Kamerleden. Dat laatste is
mogelijk doordat men breekt met de
links-rechtsopstelling van nu. De volks
vertegenwoordigers komen te zitten in
een halve cirkel, die onderverdeeld is in
segmenten.
De leden krijgen uitzicht op een vlakke
wand, waarvoor nog een passende deco
ratie moet worden bedacht. Eén ding
wordt dat in elk geval niet: een portret
van de koningin. Haar aanwezigheid als
gast, bijvoorbeeld straks bij de opening
van het nieuwe gebouw, wordt op hoge
prijs gesteld, dat zéker. Dolman heeft de
koningin daarvoor al uitgenodigd.
„Maar een permanente aanwezigheid is
naar mijn mening in onze parlementaire
democratie minder wenselijk. Dat zou
de indruk wekken alsof het staatshoofd
toezicht houdt op ons doen en laten",
meent Dolman.
In de Eerste Kamer hangt toch wel een
levensgroot portret van koning Willem
II achter de stoel van de voorzitter? Dol
man: „Tja, de koning deed zichzelf ca
deau aan de Eerste Kamer en die wilde
hem niet beledigen door het portret el
ders op te hangen. De Tweede Kamer
beschikt ook over zulke portretten. We
hebben alle koningen en koninginnen en
die hebben we ook allemaal keurig opge
hangen. Maar niet achter de voorzitters-
stoel", zegt de man die in zijn werkka
mer achter zijn bureau wèl een portret
van koningin en prins heeft laten beves
tigen. „Er is een groot verschil tussen
een privé en een openbaar vertrek".
Forum der natie
De kamervoorzitter lijkt zich zo te ver
eenzelvigen met de nieuwbouwplannen
dat het hem moeite kost er enige kritiek
op uit te oefenen. Toch moet dat er van
komen. Waarom duurt het allemaal zo
vreselijk lang? Het besluit tot nieuw
bouw viel al in 1976 en elf jaar later
komt eindelijk fase 1 tot stand.
De Tweede Kamer blijkt daar zelf
schuld aan te hebben. „Kijk", zegt Dol
man, „als wij ergens in een polder bui
ten de stad hadden willen bouwen, had
het allemaal in een paar jaar achter de
rug geweest kunnen zijn. Maar wij wil
den nu eenmaal per se op deze plek in
Den Haag blijven. Dus moest er heel in
tensief met de gemeente worden over
legd, moesten er panden onteigend
worden, moest er inspraak komen, on
der meer van de winkeliers in de Lange
Poten, die hun hele straat zagen veran
deren, enzovoorts".
Dolman ontkent dat de achtereenvolgen
de ministers van volkshui vesting, die de
Rijksgebouwendienst in hun portefeuille
hebben, de rem op de plannen hebben
gezet. „Er is weieens gevraagd of het niet
iets goedkoper kon (dan 160 miljoen
gulden, RH), maar dat vind ik bepaald
geen schande". Waar de voorzitter zich
wel aan ergert, zijn de mensen die via
ingezonden brieven in kranten beweren
dat er te veel wordt uitgegeven voor de
nieuwbouw. Zulke brieven zie je nóóit
als het over nieuwe departementen gaat,
terwijl die soms twee keer zo veel kos
ten. Dat is begrijpelijk, omdat wij meer
•in de publiciteit staan. Maar het prikt
wel".
Een volgend kritiekpuntje. Als straks de
Tweede Kamer weg is van het Binnen
hof, zal dit dan niet zijn functie verlie
zen van Forum der Natie? Wat heeft het
nog voor zin op dit plein te gaan de
monstreren, als er geen kamerlid meer te
bekennen zal zijn?
Dolman ziet dat niet zo somber in. „Na
tuurlijk, het zal niet meer zo kunnen
gaan als in 1923, bij de massale demon
stratie tegen de Vlootwet van het kabi-
net-Ruijs de Beerenbrouck. Terwijl de
vergadering nog aan de gang was, snelde
één van de kamerleden naar een raam
en riep vol trots naar de massa op het
Binnenhof: „Hij is verworpen!!". Vanaf
1992 zullen we als kamerleden honderd
meter moeten lopen om grote demon
straties met eigen ogen te zien. Maar dat
hebben we er graag voor over, hoor.
Overigens zal het nieuwe Hofcingelplein
ruimte genoeg bieden voor protesten op
wat kleinere schaal".
RIK IN T HOUT
Nieuwe vergaderzaal van de Tweede Kamer.
DEN HAAG - De oude vergader
zaal waarin de Tweede Kamer nu
nog bijeenkomt, heeft een veelzij
dige historie. Het is nauwelijks
voorstelbaar dat zich in deze ruim
te, die al generaties lang het hart
van de Nederlandse politiek vormt,
uitspattingen van allerlei aard heb
ben voorgedaan. Niet alleen drank
maar ook bloed heeft er rijkelijk
gevloeid.
Echt oud is de zaal niet eens. Zij is zelfs
betrekkelijk jeugdig in vergelijking met
de hoogbejaarde Ridderzaal (uit de der
tiende eeuw) en het aan de overzijde ge
legen gebouw van de Eerste Kamer, met
daaraan grenzend de Trèveszaal (beide
uit de zeventiende eeuw). Het pand aan
Binnenhof IA, waarin 's lands politieke
arena zich bevindt, verrees pas tussen
1780 en 1793, op een plaats waar oor
spronkelijk louter bomen en wat kleine
huisjes stonden. Het nieuwe gebouw
werd opgetrokken in opdracht van stad
houder Willem V, die had besloten zijn
woon- en werkvertrekken aan het Bin
nenhof flink uit te breiden.
Om verschillende redenen zat er maar
weinig schot in de bouwwerkzaamheden.
De republiek der Verenigde Nederlan
den was weer eens in een oorlog met En
geland gewikkeld, zodat het grootste deel
van onze vloot op zee bezig was een rob
bertje met de Britse tegenstanders uit te
vechten. Daardoor waren er nauwelijks
schepen beschikbaar voor de aanvoer
van bouwmaterialen. Pech speelde ook
een rol. Een schip dat uit het Oostzeege
bied stenen had gehaald voor het nieuwe
onderkomen van de stadhouder, kwam
nooit in de haven van Scheveningen aan
omdat het onderweg zonk. En toen een
aantal materialen met paarden en wa
gens werd aangesleept, konden de karren
wegens hun zware lading niet over be
paalde bruggen heen, zodat ze flink
moesten omrijden.
Patriotten
Het heeft er nog enige tijd naar uitgezien
dat Willem in het geheel niet van zijn
nieuwe „vleugel" zou kunnen genieten.
In 1786 werd de grond hem te heet on
der de voeten omdat hij steeds meer kri
tiek kreeg te verduren van de Patriotten
(democratisch gezinde tegenstanders van
regentendom en Oranje-dynastie) die
juist in Den Haag sterk vertegenwoor
digd waren. De stadhouder verhuisde
naar Het Loo in Apeldoorn en later naar
Nijmegen, maar na ruim een jaar keerde
hij alweer naar Den Haag terug omdat
zijn zwager, de Duitse koning Wilhelm
II van Pruisen, met een leger de Patriot
ten tot kalmte had gedwongen.
In 1790 was het grootste deel van de
nieuwbouw klaar. Vooral de balzaal, de
latere vergaderzaal van de Tweede Ka
mer, kreeg een schitterende aankleding.
Stadhouder Willem en zijn vrouw Wil-
helmina van Pruisen besloten dan ook
dat deze feest- en dansruimte zo snel
mogelijk in gebruik moest worden geno
men. Daarvoor diende zich een mooie
gelegenheid aan: de dochter van Willem
en Wilhelmina, prinses Frederika Loui
se, zou op 12 oktober in ondertrouw
gaan met haar Duitse vriend Karl van
Brunswijk-Wolffenbüttel. En zo werd tij
dens de Haagse herfst van 1790 in de
balzaal aan het Binnenhof een knalfuif
gehouden waar in de hogere standen nog
weken over werd gesproken.
Nog vele malen daarna is de zaal het to
neel geweest voor sjieke feesten, maar in
januari 1795 kwam daar een eind aan.
Willem V was zo bevreesd voor het naar
de Residentie oprukkende Franse bezet
tingsleger, dat hij besloot met zijn gezin
naar Engeland uit te wijken. Kort daarna
werd zijn nog maar vijfjaar oude onder
komen door de Fransen in beslag gen
men. Die hielden er flink huis. Zij roe
den schilderijen, sieraden, boeken en l
van andere dingen die van waarde a
den geacht.
Tweekamers
In het voorjaar van 1796 werd de voc
malige balzaal voor het eerst als verg
derruimte gebruikt. Onder het oog 1
de Franse bezetters, die ons land sami
met de Fransgezinde Patriotten haddt'
omgedoopt tot „Bataafse republiek-
kwam in deze zaal het nieuwe pari?
ment, de „Nationale Vergadering" bj
een. Daarmee werd een traditie van bi
na 200 jaar doorbroken, want sinds 15?
hadden de afgevaardigden van de Statö
(de Staten-Generaal) altijd aan de ovej
kant van het Binnenhof vergaderd.
Twee jaar voor de eeuwwisseling, I
1798, werd de volksvertegenwoordigirj
naar Frans voorbeeld in tweeén gesplits'
een Eerste en een Tweede Kamer.
Eerste Kamer, die toen de belangrijks!
was (te vergelijken met de huidige Twe!
de Kamer) bleef in de oude balzaal ve[
gaderen. Deze situatie duurde voort tf
1806, toen de Franse keizer Napolecf
besloot dat de Bataafse Republiek eel
koninkrijk moest worden. Een broer va!
Napoleon, Louis (Lodewijk), werd t|
koning van Holland gebombardeerd. Hr
nam onmiddellijk zijn intrek in de vier
gel van oud-stadhouder Willem V, zodt
in dit pand geen politieke vergaderinger
meer konden worden gehouden. Omdl
Lodewijk in Den Haag niet kon aarder
verhuisde hij echter al vrij snel naf
Utrecht en weer later naar Amsterdaf
en Haarlem.
Etherlucht i
Na het vertrek van de pseudo-koniif
raakten de vroegere balzaal en haar aai*
palende ruimten snel in verval. Er wej
den zelf$ plannen gesmeed om het hel
gebouw maar af te breken. Uiteindelij'
werd besloten het pand te gebruiken af
opleidingsschool voor officieren. Ej
eens zo barokke dansruimte bouwtf
men om tot eetzaal, waar de kadettef
aan lange tafels hun dagelijks natje eg
droogje kregen voorgeschoteld. In 18lj
maakten de geluiden van lachende milP
tairen en rammelend serviesgoed plaag
voor gekreun en gesteun. Ook de vel
trouwde geur van etenswaren verdweel
in de oude balzaal hing voortaan eef
doordringende etherlucht. De Willem-V
vleugel was een militair hospitaal gewojl
den. In plaats van drank vloeide er nj<
bloed. r
Zoals bekend kwam er in het najaar vali
1813 een eind aan de Franse overheee
sing. De uit Engeland teruggekeerd
zoon van Willem V werd koning ovin
Nederland en in 1815 ook over eeje
groot deel van België. In datzelfde ja<k
werd er opnieuw een Staten-Generaal gtt
formeerd. De Tweede Kamer kwam 'u
oktober 1815 bijeen in de inmiddejï
weer gefatsoeneerde voormalige dansic
vergader-, eet- en ziekenzaal. Tot hm
jaar waarin België zelfstandig weilc
(1830) vergaderden de volksvertegeöi
woordigers afwisselend in Bfussel eri
Den Haag. Sinds 1830 is de oude balzait
de vaste vergaderstek van de TweecN
Kamer, hoewel er in de afgelopen 15(<
jaren nog heel wat restauraties en vegi
bouwingen zijn uitgevoerd. Toch blijf,
het een vreemde gedachte dat grote polu
tici als Thorbecke, Kuyper, Colijl
Drees, Den Uyl en Lubbers hun mom
en dialogen hebben afgestoken in eer
zaal waar zoveel is gedanst, gemusl)
ceerd, gegeten, gedronken en geleden ej(
waar zelfs mensen hun laatste adem he|e
ben uitgeblazen.
DICK VAN RIETSCHOTEÏ
In 1796 kwam de Nationale Vergadering, de volksvertegenwoordiging van de BataaJ
Republiek, bijeen in de oude balzaal.
