Van
olie
tot zonnebrand
1
II
mal
lë
Huis als
derde huid
i binnen de perken
CeidócSouootit
1
ZATERDAG 5 DECEMBER 1987
j I
tl
Ons huis is onze derde huid. Daar
moeten we door ademen terwijl de
praktijk van nu is, dat in de bouw
giftige stoffen worden gebruikt. De
wooncultuur van beton en kunst
stoffen brengt ons bovendien ver
van wat goed is voor de aarde.
Die uitgangspunten lagen ten grondslag
aan een beurs die het afgelopen week
eind gehouden is in de RAI in Amster
dam. De beurs kwam tot stand door sa
menwerking van het maandblad On
kruid en de Vereniging Integrale Bio-lo-
gische Architectuur (VIBA). Vice-voor-
zitter ïr. E.M. Haas van die vereniging
en zijn collega ir. Frans van Til menen
dat het tijd wordt om niet alleen econo
misch te gaan bouwen maar ook ecolo
gisch. Met aandacht voor de gezondheid
van de toekomstige bewoners en gebrui
kers van de gebouwen. Dat geldt niet al
leen voor de buitenkant van de huizen
maar ook voor de binnenkant. Beiden
vinden dat de betoncultuur waar wij nu
mee leven, doorbroken moet worden.
„Je huis is net als je huid: je leeft erin en
het moet kunnen ademen. Beton en
kunststoffen kunnen dat niet en daarom
pleiten wij voor veel meer aandacht
voor de gezondheidsaspecten. Daarnaast
is het natuurlijk ook nog eens zo dat de
aarde niet eindeloos de lasten kan dra
gen van wat wij, ook in de bouw, haar
aandoen. We moeten weer gaan bouwen
met afbreekbare materialen". Beide
bouwkundigen vinden dat er in Neder
land te weinig aan. wat zij noemen „bio
logisch bouwen" wordt gedaan. In
Duitsland, de Verenigde Staten en België
is men daarmee al beduidend verder.
Niet alleen in peperdure bouw voor de
elite, maar ook in hoogbouw. „Alles uit
keramische materialen zoals baksteen en
tegels, afgewerkt met Noord-Europees
hout, bestreken met niet-giftige, plant
aardige verf. Dat kan", aldus deze twee
architecten tijdens een inleiding op de
beurs.
In Nederland is al wel enige ervaring op
gedaan met deze nieuwe manier van
bouwen. Onder andere in Den Bosch
waar gewerkt wordt aan het zogenaamde
MW2-project van Ir. Renz Pijnenborgh.
Op de televisie is daaraan de nodige
aandacht geschonken, vooral vanwege
de daken die op de huizen zitten. Die
zijn begroeid met gras.
Ir. Haas stelde zaterdag dat het binnen
milieu tegenwoordig vaak meer vervuild
is dan het buitenmilieu. „Dat komt on
der andere door de giftige gassen die
verf. spaanplaat en isolatiemateriaal af
scheiden terwijl de wanden potdicht
zijn. Natuurlijk materiaal, en daar hoort
ook baksteen bij, kan ademen. Beton en
gipsplaat niet".
Mensen die in een ongezond huis wo
nen, kunnen zelf het nodige doen om de
woonomgeving gezonder te maken. Er is
keus tussen natuurlijke en kunstmatige
materialen. Ook bij meubels en wandbe-
kleding. Kies als het kan voor hout,
voor wol of katoen, voor kurk en voor
linoleum dat van lijnolie wordt gemaakt.
Volgens ir. Van Til wordt daardoor het
huis behaaglijker en het woonklimaat
beter.
Elektriciteit
De bio-logische architecten gaan nog
verder in hun kritiek op de huidige ma
nier van bouwen en deinzen niet terug
voor omstreden zaken als de invloed
van aardstralen op de menselijke ge
zondheid. „Het is zonder meer duidelijk
dat wateraders en wat daarmee vergele
ken kan worden een slechte invloed op
de constitutie uitoefenen", zegt ir. Haas.
„Dat geldt ook voor de aanwezigheid
van elektrische leidingen, met name in
een slaapvertrek. Ons magnetisch veld
wordt daardoor gestoord. Vandaar dat
wij in onze architectuur omzichtig om
gaan met elektriciteit. Natuurlijk is
stroom niet meer uit een huis weg te
denken. We willen niet terug naar de
Middeleeuwen. Maar mensen die zich in
hun slaapkamer omringen met radio's,
tv-toestellen, elektrische wekkers en lees-
lampen doen zichzelf daarmee geen
goed. In bed breng je tenslotte een groot
deel van het etmaal door". De leden van
de VIBA testen daarom de bouwplaats
altijd met een wichelroede voordat ze
aan het werk gaan.
In het laatste, extra dikke, nummer van
het maandblad Onkruid wordt aan deze
onderwerpen veel aandacht besteed. Een
citaat uit dat blad: „Biologisch bouwen
heeft op de eerste plaats te maken met
het besef dat óók bij het bouwen van
een huis ecologische principes uitgangs
punt moeten zijn. Dat net als voor alle
produkten gemaakt door mensenhanden
óók voor een huis geldt, dat het weer
door de natuur moet kunnen worden af
gebroken als er geen gebruik meer van
gemaakt wordt. Ook een huis is niet
meer en niet minder dan een moment in
de kringloop. Wie dat beseft loopt van
zelf met een grote boog om alle giftige,
ongezonde, milieuvriendelijke bouwma
terialen heen".
JAN VAN KOOTEN
IRAQ
IRAN
Een attractie: zandskiën in de woestijn
FOTO: PR
zetting, in een stukje niemandsland. Ter
wijl de eerstgeborenen van de hier aan
wezige Arabische vaders vastgebonden
op hun dieren voortrazen door het zand,
rijden hele families luid toeterend in
hun Range Rovers langs de baan mee.
Een half uurtje later zit het hele gezel
schap bij kapitale auto's op de knieën te
bidden tot Allah.
Een veelbezocht oqrd is de woestijnstad
Al Ain, in het emiraat Abu Dhaby. Al
Ain, dat kan bogen op een adequate hoe
veelheid goed water, was eeuwenlang
een kruispunt van handelskaravanen op
weg naar alle uithoeken van het Ara
bisch schiereiland. Een archeologische
missie deed in 1958 een aantal interes
sante ontdekkingen. Men vond onder
meer bewijzen voor de bewering dat
oude stammen al in 4000 voor Christus
een belangrijke rol speelden in het ge
bied.
Terreinrijden
Arabische reisbureaus organiseren „wadi
bashing trips", wat zo ongeveer te verge
lijken is met terreinrijden door het woes
te landschap, door de wadis (droge ri
vierbeddingen in de Hajar Mountains)
of over de hoogste zandduinen ter we
reld. Orient Travel in Shaijah organi
seert ook van zulke tochten en regelt
desgewenst ook een weekendverblijf in
een oase. compleet met Arabisch ontbijt
en barbecue.
In dit land, dat maar tweemaal zo groot
is als Nederland, worden voortdurend
ongemerkt grenzen van sjeikdommen
overschreden. Het emiraat Fujayrah gaat
over in het rijk van de heerser van Shar-
jah. Het is meteen een alcoholgrens,
want in dit sjeikdom is geen druppel te
krijgen. Voorstanders van economische
vooruitgang fluisteren dat dat te maken
heeft met de nieuwste moskee in het
sjeikdom, een gulle gift van buurland
Saudiarabië. De Saudi's zouden in ruil
voor hun gulheid een gebaar hebben ver
langd, het liefst een die tevens de goed
keuring van Allah zou kunnen wegdra
gen. En aldus werd de alcohol in de ban
gedaan en wel van de ene op de andere
minuut. De alcoholloosheid doet hen die
grotendeels afhankelijk zijn van het toe
risme verdriet. In Khor Fakkan, een
oord aan de Golf van Oman dat de po
tentie had om uit te groeien tot een klei
ne badplaats, is de teleurstelling van het
gezicht van de plaatselijke hotelmanager
af te lezen. De bezetting van zijn aan
een rustige baai gelegen hotel is gedaald
tot minder dan tien procent. Drank
hoeft dan niet essentieel te zijn voor een
geslaagde vakantie, maar het maakt het
bestaan van een sociale drinker wel wat
gezelliger.
ARJEN VAN DER SAR
ren wel voor. De flonkering van Ah Ba
ba's schat in Dubayy is betoverend.
Werkelijk verfijnde ontwerpen van be
roemde goudsmeden zijn er moeilijk te
vinden, want de honderden kleine juwe
liers in dit wonderlijke winkelgebied
hebben duidelijk een andere smaak. Wie
bijvoorbeeld bij Keshawji Khimji Hirji
Jewellers (om er maar eens een te noe
men) of bij zijn buurman toch iets van
zijn gading vindt, doet er goed aan de
dagprijs van bewerkt goud in z'n hoofd
te hebben. Die prijs wordt vermenigvul
digd met het gewicht van de hangers,
colliers, armbanden en andere sieraden
die door de juwelierszaken worden aan
geboden.
Dubayy heeft meer bijzondere attracties,
zoals de overdekte ijsbaan in het com
plex van het luxueuze Hyatt-Regency
Hotel (prijs per uurtje, inclusief schaats-
huur: 10). Buiten de stad is zich een
klein wondertje aan het voltrekken. Tus
sen Dubayy City en de Jebel Ali freezo-
ne, waar een groot aantal buitenlandse
bedrijven is neergestreken, moet een 18-
holes baan komen naar een ontwerp van
de in de golfwereld befaamde Karl Lit-
ten. De baan, die in de loop van volgend
jaar wordt geopend, moet een groot aan
tal palmbomen gaan tellen, vier vijvers
met vis en een clubhuis in Arabische
stijl. Het zal de eerste gras-gplfbaan
worden van het Arabisch schiereiland.
Fluitje van een cent
Reizen door de emiraten is een fluitje
De opvarenden van de Nederlandse mijnenjagers Maassluis en Hellevoet-
sluis zijn sinds donderdag aan hetpassagieren" in Abu Dhaby, de hoofd
stad van de Verenigde Arabische Emiraten (VAE). De mannen mogen in
deze Arabische staa een paar dagen uitpuffen van het spannende werk dat
ze in de Golf van Oman en in de
Perzische Golf hebben gedaan. De
paar dagen rust zijn erg welkom.
De zon en het strand of het gekoel
de zwembad, de luxe van een
maaltijd aan de wal en de onbe-
zorgdheid van een bezoek aan de
'n soukh (markt) zullen voor de Jan
nen niet de meest opvallende ele
menten in hun verblijf vormen. De
zl Verenigde Arabische Emiraten, met
en Abu Dhaby en Dubayy als belang
rijkste sjeikdommen, stOÖn bekend
om de extravagante uitingen van
ïn olierijkdom. Een land van sjeiks
ai die ,,van gekkigheid" niet weten
n hoe ze hun gela moeten uitgeven,
1 van topklassehotels zonder gasten,
van yuppie-Arabieren en van dat
ene stukje strand in de Arabische
J i wereld aat exclusief is gereserveerd
voor vrouwen.
Voor de marinejongens is in de
VAE genoeg te doen, al is het al-
e- leen maar terreinrijden in de woes-
JJ tijn en de bergen. Als de opvaren-
eten van de mijnenjagers de Neder-
p; landse herfst en winter een beetje
■n mochten missen, dan kunnen ze al-
is tijd nog gaan schaatsen op de over-
b dekte ijsbaan van Dubayy of zands-
[Jj kien op de duinen in de woestijn.
'5 ABU DHABY/DUBAYY - „Spwet",
zegt de kameel op het moment dat de
"J camera „klik" doet. Terwijl het schip
J der woestijn nog een keer spuwt, vliegt
J een Porsche „laag" over de snelweg.
Achter het getinte glas is nog net de
grijns te zien van een Arabier die zich in
zijn witte disdasha, met de autotelefoon
n in de hand, richting horizon spoedt.
r_ Langs de zesbaans snelweg die door de
j_ woestijn naar het niets lijkt te voeren
it staan achtergelaten wrakken van aan
■t puin gereden dure sportauto's. Het zou.
n niet juist zijn om te zeggen dat ze de
l_ woestijn ontsieren, ze passen eigenlijk
p wel in het landschap. Want de Verenig-
de Arabische Emiraten, het land van on-
j der meer Abu Dhaby en Dubayy, vor-
men sinds een jaar of dertig een land dat
n in het teken staat van de „losgeslagen"
k rijkdom. Waar een opmerkelijk groot
aantal clichés over schatrijke oliesjeiks
tt elk uur van de dag weer de doodgewone
n waarheid blijkt te zijn.
Van extravagantie kijkt in de emiraten
r niemand op. Dus ook niet van een im-
e mense koepel op een moskee in Abu
t Dhaby, die belegd is met 24 karaats
a goud. Of van een geheel uit marmer op-
r getrokken kantoor van enkele honder
den meters lengte, dat pas voor de
kroonprins is neergezet. Of van een pre-
sidentieel paleis dat een kilometer ver
derop staat, waarvan de architectuur
I meer op het imposante dan op het prak
tische lijkt ingesteld. De VAE waren tot
nu toe vrijwel onbekend voor toeristen.
Het is een Disneyworld van rijkdom,
waarin echter voortdurend de hand van
Allah zichtbaar blijft, al was het alleen
maar door het pijltje op nachtkastjes in
hotels, dat de gebedsrichting van Mekka
De afhankelijkheid van de olie liet zich
in de VAE goed voelen, zeker toen de
opbrengsten wat minder werden. Een be
kende grap onder cynici in de emiraten
over wat er gebeurt als de olie eenmaal
op is, gaat zo: „Wil de laatste persoon
die de emiraten verlaat a.u.b. niet verge
ten het licht uit te doen!". De sjeiks heb
ben besloten dat het zover niet mag ko
men en sinds twee jaar worden actief
contacten gemaakt met reisorganisaties
over de hele wereld. De Nederlanders
die sinds augustus met Arke Reizen en
KLM naar de emiraten op vakantie kun
nen, vliegen in zes en een half uur naar
e wat de Arabische Rivièra moet worden.
Alle ingrediënten zijn er: stranden, ho-
:ti tels, een redelijk „toegankelijke" Arabi-
sche keuken, schone steden, belastingvrij
winkelen en een vrijwel afwezige crimi
naliteit. Het toerisme heeft in dit land
nog niet zo bijzonder veel te betekenen
en dat zal volgens Arke nog wel even zo
blijven. De touroperator begroot het toe
ristisch bezoek aan de emiraten voor het
eerste jaar op ongeveer vijfhonderd be
zoekers, maar hoopt uiteraard op meer.
„Vergelijk het maar met China. Tien
jaar geleden kwam daar maar een enkele
Nederlandse toerist, en dit jaar gaan er
meer mensen heen dan ooit", zegt Arkes
Rob Admiraal.
De rijkdom is volgens sommigen een
van de interessantste toeristentrekkers
van het land. De zeer welvarende Mer-
cedes-vestiging in Abu Dhaby - in de
volksmond de „moderne kamelenmarkt
genoemd - zal zelden een „kleiner" mo
delletje verkopen, want aan de situatie
op de wegen te oordelen kan de dealer
de asseccoires niet aanslepen. De Ara
bieren zijn naar verluidt zeer modege-
voelig op autogebied, waarbij het bezit
van een autotelefoon een van de laatste
„musts" is. Je hoeft niet eens zo gek op
auto's te zijn om op de eerste dag van
het verblijf in dit wonderlijke land met
stomheid geslagen te zijn als het toeris
tenbusje wordt voorbijgestoven door een
superlange Mercedes 1000 SEC, eentje
met gouden deurknoppen en een massief
gouden kentekenplaat. Heel gewoon in
de Verenigde Arabische Emiraten.
De VAE gelden - naar Arabische maat
staven - als een vrij liberaal land. In de
belangrijkste sjeikdommen vloeit in de
hotels de alcohol rijkelijk, tegen betaal
bare prijzen. Het is een misverstand dat
alle Arabische vrouwen gesluierd gaan.
Buitenlandse vrouwen kunnen praktisch
alles dragen wat ze gewend zijn, zolang
het maar niet al te gewaagd is. Minirok
jes en al te blote topjes worden niet ge
waardeerd, althans niet door de autori
teiten. Om zijn liberale instelling te eta
leren liet sjeik Zayed van Abu Dhaby
enige tijd geleden een stuk strand afzet
ten en tot verboden gebied verklaren
voor mannen. Volgens de manager van
het Abu Dhaby Hilton-hotel wordt op
dit volledig- afgesloten stukje zelfs top
less zonnen getolereerd, hoewel hij dit
uiteraard nooit met eigen ogen heeft
kunnen vaststellen.
Verder weg
In zekere zin is dit deel van het Midden-
Oosten psychologisch gezien verder weg
dan het Verre Oosten. Een mooie vakan
tie boeken naar Singapore of Indonesië
is in Nederland een aanvaard verschijn
sel, maar wie geheel vrijwillig en bij het
volle verstand kiest voor de Verenigde
Arabische Emiraten, kan op z'n minst
rekenen op behoorlijke scepsis. Laten we
het misverstand meteen maar even uit
de wereld helpen: geen enkel Arabisch
eethuis of vijf-sterrenhotel serveert een
„Exocet-Sandwich" of een „Mineswee-
per" als tropische vruchtensapcocktail.
Er is in het dagelijks leven maar weinig
dat werkelijk herinnert aan het feit dat
enkele honderden kilometers verderop
Iran en Iraq elkaar in de gelovige haren
vliegen. Hoogstens is het bestaan van
een conflict af te lezen aan het verbod
om in de haven van Dubayy foto's te
maken. Voor wie een strandvakantie in
het niet onaardige plaatsje Khor Fakkan
aan de Golf van Oman verkiest boven
een verblijf in het wat bruisender Du
bayy of Abu Dhaby, krijgt als beloning
's morgens bij het ontbijt vanuit het
raam uitzicht op een indrukwekkende rij
olietankers die al dan niet gehavend
doorvaren naar veiliger oorden. Hoog
stens zullen er in hetzelfde hotel enkele
Nederlandse zeelieden verblijven die ge
bruik hebben gemaakt van hun recht om
in het zicht van de Straat van Hormuz
van boord te gaan en te wachten tot het
schip terug is van zaken in het Golfge-
bied. Maar verder houdt het „oorlogje
kijken" op.
Er zijn genoeg „gewone" toeristische at
tracties te vinden. Sommigen vinden de
Arabische wereld bij avond en nacht
mooier dan overdag. Ze zullen in ieder
geval gelijk hebben als het gaat om een
aantal winkelstraatjes in het oude cen
trum van Dubayy. In de Goudsoukh is
het wel degelijk alles goud wat blinkt. En
dat het blinkt, daar zorgen de handela
van een cent geworden sinds de ontdek
king van de olie de aanleg van schitte
rende snelwegen mogelijk maakte. Wie
van het nijvere Dubayy door de bergen
naar Fujayrah aan de Golf van Oman
rijdt, krijgt binnen enkele uren onverge
telijke tegenstellingen voorgeschoteld.
De absurde paleizen en andere pronk
stukken van Dubayy zijn in enkele mi
nuten ver weg. Voor je is dan nóg alleen
een oneindige zandwoestijn, waarin op
gezette tijden een groep lage witte huis
jes opduikt. Een eigenaardigheid van het
rijden over snelwegen in dit land is, dat
vrij plotseling verkeersdrempels opdui
ken. Verder wordt de voortgang over Al
lah's wegen alleen gehinderd door over
stekende kudden armoedige schapen en
een enkele loslopende kameel. Reizen
bij nacht wordt door de VAE'ers vrijwel
algemeen afgewezen vanwege de neiging
van een kameel om zo af en toe de we
reld eens van de andere kant van de
snelweg te gaan bekijken.
„Je vraagt je voortdurend af van wie die
losse kamelen zijn. Wacht maar tot je er
één aanrijdt, dan komen de „eigenaars"
bij drommen aangelopen", weet een in
de VAE woonachtige Nederlander, die
zelf een aanrijding met zo'n woestijn
schip maar ternauwernood kon voorko
men. De talrijke autowrakken midden in
de woestijn vormen het bewijs dat zo'n
ontmoeting ook desastreus kan aflopen.
Al rijdend door de woestijn zou dit land
op Tunesie of Marokko kunnen lijken,
maar van dat idee word je bij de oase
plaats Dhaid afgeholpen. Daar speelt
zich een kamelenrace af buiten de neder-
aantrekkehjke
PERZISCHE GOLF
KUWAYT
STRAAT VAN HORMUZ
GOLF VAN
OMAN
SAUDIARABIË
■■kas
