„Economie Suriname heeft
een noodinjectie nodig"
Polen stemmen tegen hervormingsvoorstel
Wörner
opvolger
Lord
Carrington
Parijs levert Iran onderdelen speedboten
BANKDIRECTEUR JOZEF BRAHIM:
Haïti verdoofd na
orgie van geweld
Miljardair reist wereld af voor vrede in Afghanistan
BUITENLAND fietdaeSoma/nldinsdag i december i987 pagina 5
BRUSSEL De West-
duitse minister van defen
sie, Manfred Wörner, zal
volgende week worden
benoemd tot secretaris-ge
neraal van de NAVO. Hij
is de opvolger van de
Britse Lord Carrington,
die Brussel volgend jaar
zomer vaarwel zegt. De
verkiezing van Wörner
staat vast aangezien de
enige andere kandidaat,
de Noorse ex-premier
Willoch, zich gisteren
heeft teruggetrokken.
In een brief aan de Noorse re
gering schreef Willoch dat hij
tot de conclusie was gekomen
dat hij niet van zijn rivaal
Wörner kon winnen en dat
het hem daarom het verstan
digste leek zich terug te trek
ken. Noorwegen stelde Wil
loch in augustus officeel kan
didaat. Het vond het weer tijd
dat een van de kleinere
NAVO-landen de secretaris
generaal leverde. Maar Wil
loch had alleen de steun van
Noorwegen, Denemarken, IJs
land en Griekenland.
De benoeming van Wörner is
niet ter sprake gekomen op de
bijeenkomst van Europese
NAVO-ministers van defensie,
die gisteren in het kader van
de zogenaamde Eurogroep bij
een kwamen. De vergadering
was een voorbereiding op de
bijeenkomst van alle NAVO-
ministers vandaag en morgen
in Brussel.
De Europese NAVO-landen
hebben besloten dat de Neder
landse minister van defensie
Van Eekelen in de eerste helft
van het volgend jaar naar de
VS gaat, om er namens de
Westeuropese NAVO-landen
steun te betuigen aan het INF-
ak-koord. De ministers willen
voorkomen dat Amerikaanse
senatoren, zich beroepend op
„twijfels" in West-Europa, het
akkoord kunnen afstemmen.
Waldheim verder
in het gedrang
WENEN De Oostenrijkse presi
dent Kurt Waldheim begint ook in
eigen land steeds verder in het ge
drang te komen wegens zijn oorlogs
verleden. Steeds vaker wordt ge
hoord dat alleen een vrijwillig ver
trek van Waldheim nog een consti
tutionele crisis in het land kan voor
komen. In Groot-Brittannië is op
schudding ontstaan over een bericht
in de krant Sunday Express op basis
van de archieven van de Verenigde
Naties, waarin staat dat Waldheim
betrokken is geweest bij het verhoor
van Britse krijgsgevangenen. Lager
huisleden hebben de regering om
opheldering gevraagd.
Ozal krijgt weer
meerderheid in
Turks parlement
ANKARA De Turkse premier Tur-
gut Ozal heeft munt geslagen uit de ver
deeldheid van de oppositie en heeft op
nieuw een meerderheid in het parle
ment gekregen. De centrum-rechtse
Moederlandpartij van Ozal krijgt 292
van de 450 zetels, hoewel de partij
slechts 36,3 procent van de stemmen
trok. Ozal heeft inmiddels het Rechte
Pad van oud-premier Suleyman Demi-
rel (59 zetels) uitgenodigd samen te gaan
met de Moederlandpartij. De Sociaalde
mocratische Volkspartij van Erdal Inö-
nü is met 24,8 procent van de stemmen
goed voor 99 zetels.
IN RUIL VOOR GIJZELAARS
PARIJS De Franse autoriteiten hebben nog niet
gereageerd op berichten in de Engelse pers, dat
Frankrijk Iran onderdelen heeft geleverd voor de
snelle speedboten van de Iraanse marine. Deze onder
delen zouden op dit moment via Portugal naar Iran
worden verscheept. Ook zou Parijs de ayatollah's een
raketgeleidesysteem hebben geleverd.
De leveranties zouden de Franse tegenprestatie zijn
in de afloop van de „ambassade-oorlog" tussen beide
landen. Gisteren kwam een einde aan de „gijzeling"
van een Franse diplomaat in Teheran en het gedwon
gen verblijf van de Iraanse tolk Gordji in zijn ambas
sade in Parijs. De zaak zou ook verband houden met
de vrijlating van twee Franse gijzelaars in Libanon,
eind vorige week.
In kringen van de Franse premier Chirac kon van
ochtend worden vernomen, dat deze van plan is de
banden met Iran indien mogelijk snel te normalise
ren. In verband hiermee zal Parijs waarschijnlijk
deze week nog 330 miljoen dollar naar Teheran over
maken in het kader van de terugbetaling van een ooit
door de sjah geïnvesteerde bedrag. Politieke waarne
mers zien in Chiracs plotselinge haast tot toenadering
met het land van de ayatollah's een laatste poging de
Franse gijzelaars in Libanon nog voor de komende
presidentsverkiezingen naar huis te halen. De Franse
premier zou hopen hiervan belangrijk electoraal
voordeel re trekken. De Britse premier Thatcher
heeft de Franse regering inmiddels om opheldering
gevraagd over de onderhandelingen met Iran. Zij is
niet van plan met Iran te marchanderen.
SANDINISTEN EN
CONTRA'S VOEREN
VREDESOVERLEG
MANAGUA De regering van Nica
ragua en de door de Amerikanen ge
steunde Contras zullen deze week hun
eerste vredesbesprekingen houden in
de Domicaanse Republiek. Het voorstel
hiertoe komt van de Nicaraguaanse
kardinaal Miguel Obando y Bravo, die
als bemiddelaar optreedt. Obando y
Bravo probeert al enige tijd in het ka
der van het onlangs gesloten vredes
plan voor Midden-Amerika de sandi
nisten en de Contras tot elkaar te bren
gen. De kardinaal heeft een beroep ge
daan op de strijdende partijen voor de
periode rond Kerstmis een wapenstil
stand in acht te nemen.
Geldof naar
Etiopië
Bob Geldof, twee jaar gele
den de grote man achter de
wereldwijde actie „Band Aid"
waarmee miljoenen werden
ingezameld voor de strijd te
gen de honger in Etiopie, is
gisteren opnieuw naar de
Oost-Afrika vertrokken. Eto-
pië wordt weer geteisterd
door droogte en hongers
nood. Geldof, die op het
vliegveld uitgeleide werd ge
daan door zijn vrouw, zal in
Etiopië onderzoeken of hij
opnieuw in actie moet ko
men.
i FOTO: AP
In de hoofdstad Port-au-Prince liggen na de bloedige terreur van
zondag duizenden stembiljetten als oud papier voor het oprapen.
FOTO: AP
PORT-AU-PRINCE
Haïti likt zijn wonden.
Het is stil op straat in de
hoofdstad Port-au-Prince,
nadat op „zwarte zondag"
de verkiezingen werden
afgelast door moordpartij
en en brandstichtingen.
De meeste winkels zijn
gesloten en er zijn aan
zienlijk minder mensen op
straat dan normaal. Door
de stad patrouilleren hier
en daar kleine groepen
militairen.
Een oude man zit op de hoek
van de straat te midden van
grote hopen straatvuil: „Het
lijkt alsof dit land vervloekt
is". De reacties op straat zijn
algemeen die van afschuw en
verslagenheid. De hoop na
dertig jaar weer aan vrije ver
kiezingen te kunnen deelne
men is aan flarden geschoten.
Leden van de Tonton Macou-
tes, het beruchte geheime le
ger van de verdreven dictator
Duvalier, sloegen genadeloos
toe. Het leger stond erbij en
keek ernaar. De laatste cijfers:
alleen al in Port-au-Prince 29
doden en tachtig gewonden.
In de Rue Vaillant, aan de
rand van Port-au-Prince is het
druk. Haïtianen, buitenlandse
waarnemers en journalisten
komen kijken naar de resten
van de „Ecole Argentine Bel-
garde", waar een bende gewa
pende mahnen zondag een
waar bloedbad aanrichtte.
Fluisterend en voortdurend
slikkend worden plassen opge
droogd bloed, verbrijzelde ra
men en kapot geschoten meu
bilair bekeken.
In het park voor het Holliday
Inn Hotel, waar het merendeel
van de buitenlandse pers is ge
huisvest, zit een groep jonge
Haïtianen te praten. Het „Cre
ole", de inheemse taal van
Haïti, klinkt meestal opge
wekt, deze keer niet. „Zal het
volk in opstand komen"?
„Nee, de bevolking heeft nu al
genoeg bloed gezien. Het leger
zal zeker schieten en anders
de Macoutes wel". „Misschien
later. Maar waar zijn de lei
ders"?
Niemand weet waar de vier
kandidaten zijn die naar ver
wachting een belangrijke rol
zouden spelen bij de verkie
zingen. Sylvio Claude, Louis
Dejoie, Gérard Gourge en
Mare Bazin houden zich ge
deisd. Bazin laat via de radio
weten dat de bevolking „pa
raat" moet blijven en Claude
deed, eveneens via de radio,
een beroep op de Verenigde
Naties of de Organisatie van
Amerikaanse Staten te inter
veniëren en toezicht te houden
op verkiezingen.
De leiders van de onafhanke
lijke kiesraad (CEP) zijn ge
vlucht naar enkele buiten
landse ambassades. Ze vrezen
represailles van het leger. De
CEP heeft het leger ervan be
schuldigd samen te werken
met de Tonton Macoutes. Het
leger op zijn beurt beschuldig
de de CEP van „verraad" aan
het volk.
Het leger heeft inmiddels alle
macht in het land aan zich ge
trokken en aangekondigd een
nieuwe kiesraad te vormen die
beter kan samenwerken met
de militaire interim-regering
onder leiding van luitenant-
generaal Henri Namphy. Offi
cieel heeft Namphy gezegd dat
er volgens plan een nieuwe
Eiresident zal worden geïnstal-
eerd in februari 1988. De con
clusie van een Haïtiaansc jour
nalist is somber: „We will not
have an elected president, but
a selected president",,
(Van onze verslaggever
Marc de Koninck)
PARAMARIBO De
rijksuitgaven in Suriname
bedragen dit jaar om en
nabij de een miljard Suri
naamse guldëns. De in
komsten van de overheid
belopen zo'n half miljard
gulden. Het tekort be
draagt dus eveneens een
half miljard. De inflatie
ligt tussen de 500 en de
600 procent. De werkloos
heid wordt geschat op 30
procent van de beroepsbe
volking van 100.000 men
sen. Er is echter veel ver
borgen werkloosheid. Het
jaarinkomen per hoofd
van de bevolking is terug
gelopen van 4.600 Suri
naamse guldens in 1985
tot 3.880 in 1986.
Deze cijfers over de deplorabe
le toestand van de Surinaamse
economie komen boven tafel
tijdens een gesprek op de Suri
naamse Bank met directeur
Jozef Brahim en twee van zijn
stafleden. De Surinaamse
Bank is de grootste particulie
re bank in het land en voor 51
procent in Surinaamse en 49
procent in Nederlandse met
name ABN handen.
Drs. Brahim staat op het punt
naar Nederland te vertrekken
(„voor gesprekken over de
toekomst") als hij in zijn lucht-
gekoelde kantoor aan de Gla-
zenstraat in Paramaribo ver
telt wat de meest urgente be
hoefte is van Suriname.
„Een allereerste noodinjectie,
die in de orde vari grootte kan
liggen van 100 tot 125 miljoen
gulden. Dat geld is nodig om
de ergste schaarste aan levens
middelen en andere produkten
op te heffen. Dat is dus geen
investering, het geld verdwijnt
gewoon, dat moet men zich re
aliseren. Meteen daarna is er
behoefte aan kapitaal om
grondstoffen te kopen voor de
firoduktiebedrijven die nu stil-
iggen en via de zwarte markt
veel te duur moeten inkopen.
Daarna komt de financiering
aan de orde van de echte in
vesteringen, die Suriname een
economie moeten geven waar
in het op eigen kracht de de
viezen kan genereren".
In Nederland ligt nog 1,6 mil
jard gulden aan opgeschorte
ontwikkelingshulp aan Suri
name te wachten. Bij een hui
dige reële wisselkoers van 1 op
5, is dat een kolossaal bedrag
voor de verarmde ex-kolonie.
Het komt neer op acht maal de
huidige rijksbegroting. Als de
besteding van het bedrag over
tien jaar zou worden uitge
strekt, komt dat in die periode
neer op een hulp van 2000 Su
rinaamse guldens per hoofd
van de bevolking per jaar.
In de discussie over de vorm
waarin de ontwikkelingshulp
moet worden gegoten, wordt
altijd de vraag gesteld: is dat in
grootschalige 01 in kleinschali
ge projecten?
Brahim: „Die keus is niet
reëel. Het moet niet of-of,
maar het moet en-en zijn. Het
moeten rendabele, betalings
balans-ondersteunende projec
ten zijn".
Oud-premier Arron heeft de
zer dagen gezegd dat het grote
West-Suriname Project, dat is
stopgezet in 1980, weer moet
worden opgestart. Dat heeft
velen verbaasd, omdat dat ty
pisch een voor dit kleine land
te ambitieus plan was. Maar
volgens Brahim is „het West-
Suriname Project niet zo ko
lossaal als het lijkt, omdat het
uit verschillende kleinere de
len is samengesteld. Het is niet
alleen het stuwmeer voor
energie-opwekking, het is ook
mijnbouw, landbouw en vee
teelt en een hele infrastruc
tuur".
Als Suriname verder wil, is
volgens Brahim een aantrek
kelijk investeringsklimaat
voor buitenlandse onderne
mingen noodzakelijk. Beëindi
ging van de oorlog tussen het
leger en de groep-Brunswijk is
daarvoor een eerste verseiste.
„Zonder vrede is geen ontwik
keling van Suriname mogelijk.
En dan moet er natuurlijk een
stabiel politiek klimaat komen
met een overheid die zich zich
voorspelbaar gedraagt".
WARSCHAU De Pool
se bevolking heeft de re
gering van Jaruzelski een
onaangename verrassing
bezorgd. Nu de stemmen
van het zondag gehouden
referendum geteld zijn,
blijkt slechts 44,2 procent
van de 26 miljoen stemge
rechtigden het regerings
voorstel voor economische
hervormingen gesteund te
hebben. Iets meer dan 46
procent keurde een twee
de voorstel voor sociale en
politieke hervormingen
goed.
Vooral de relatief geringe
opkomst voor het referen
dum was pijnlijk voor de re
gering. Slechts 67,3 procent
van de kiesgerechtigden
bracht zijn stem uit, nadat de
oppositie had opgeroepen
niet mee te doen aan het re
ferendum. Zondag werd in
Warschau en enkele indus
triesteden gedemonstreerd
tegen de „schijndemocratie"
in Polen.
Volgens de Poolse grondwet
moet 51 procent van de kies
gerechtigden vóór een voor
stel stemmen, wil het bin
dend zijn. Door de geringe
opkomst, was die meerder
heid van 51 procent een on
haalbare kaart. Van de Polen
die wèl naar de stembus ging
stemde 66 procent bij de eer
ste vraag „ja" en 69 procent
bij de tweede vraag.
Het is voor het eerst dat de
kiezers in een Oostblokland
een voorstel van de overheid
afwijzen. Partijleider Jaru
zelski heeft echter al laten
weten dat de economische
hervormingen door zullen
gaan, zij het in een langza
mer tempo. De partijleider
heeft bij herhaling gezegd
dat er geen alternatief is om
Polen met een buiten
landse schuld van 36 miljard
dollar uit het economi
sche moeras te trekken.
Zoekactie naar
verdwenen
toestel
levert niets op
(Vervolg van de voorpagina)
BANGKOK Het zondag bo
ven Thais-Burmaans grensge
bied verdwenen Zuidkoreaan-
se passagiersvliegtuig met 115
inzittenden is nog altijtj spoor
loos. Thaise functionarissen
spraken gisteren een eerdere
melding als zouden wrakstuk
ken van de vermiste Boeing
707 zijn gevonden, tegen. Een
politiechef in de Thaise grens
provincie Kanchanaburi ver
klaarde dat geen wrakstukken
zijn gelokaliseerd hoewel al se
dert zondagmiddag intensief
wordt gezocht. Het is zelfs nog
onduidelijk of het toestel bo
ven Thais grondgebied is ver
ongelukt. Het opsporingswerk
in het grensgebied tussen
Thailand en Burma wordt
vooral belemmerd doordat het
terrein bergachtig en dichtbe-
bost is. Er zijn maar weinig
wegen.
Cho Choong Hoon (I). de voorzitter van de Koreaanse luchtvaartmaatschappij, speurt op lie kaart
naar mogelijke locaties voor het wrak van de Boeing 707 terwijl Koreaanse fotografen hun came
ra's in de aanslag houden.
FOTO: AP
„Gorbatsjov: Wij
praten over alles"
(Vervolg van de voorpagina)
MOSKOU In het vraagge
sprek beklemtoonde Gorbats
jov dat SDI voor Moskou niet
onderhandelbaar is en dat
vastgehouden moet worden
aan de strikte uitleg van het
ABM-verdrag van 1972 ter be
perking van anti-raketsyste
men. De uiteenlopende stand
punten van de VS en de Sov
jetunie over SDI en het ABM-
verdrag staan tot op heden een
akkoord over het halveren
van de strategische kernraket
ten in de weg. Gorbatsjov gaf
overigens maar weinig inzicht
in de manier waarop de Sov
jet-aangelegenheden worden
geregeld of in de manier waar
op hij regeert. Op de vraag of
hij met zijn vrouw ooit over
politiek praat, antwoordde hij:
„Wij praten over alles". Over
de belemmeringen voor men
sen die de Sovjetunie willen
verlaten zei Gorbatsjov, dat
zijn land wil voorkomen dat
de knappe koppen het land uit
gaan. „We zulien nooit toela
ten dat de mensen van buiten
af worden aangespoord om
hun land te verlaten". Hij be
loofde echter dat het Kremlin
„op humane wijze" zal blijven
proberen een oplossing te vin
den voor ieder apart geval.
SUSKE EN WISKE DE WOESTE WESPEN
(c) Standaard Uitgovarlj/Wavary Production*
LONDEN Armand
Hammer, de 89-jarige
Amerikaanse miljardair
die op vriendschappelijke
voet staat met elke Sovjet
leider sinds Stalin, is aan
een opmerkelijke, eenza
me pelgrimstocht begon
nen. Uiteindelijk streeft
hij er naar Michail Gor
batsjov te overreden zijn
troepen terug te trekken
uit Afghanistan.
De afgelopen negen maanden
vliegt Hammer met zijn privé-
Boeing 727 in het geheim van
of naar Moskou, Kabul, Isla
mabad, Peking, Rome en Was
hington in de hoop een con
creet plan te ontwerpen om
het Rode Leger Afghanistan
uit te krijgen.
Tijdens een vraaggesprek zei
Hammer te verwachten dat
zijn ideeën ter sprake zullen
komen bij de Reagan-Gorbats-
jov top in Washington. „Ik
hoop dat de leiders van de su
permachten het eens zullen
worden over een specifieke
datum waarop begonnen zal
worden met het terugtrekken
van de Russische strijdkrach
ten".
Bij zijn meest recente tocht,
die naar Moskou, Kabul en Is
lamabad leidde, kwam Ham
mer met een provisorisch plan
voor een gefaseerde uittocht
van de Sovjettroepen. In het
eerste stadium zouden de Rus
sen 30 duizend soldaten terug
roepen. Dat is een kwart van
de totale aanwezigheid in Af
ghanistan. In ruil daarvoor
zou de Mujaheddin moeten
toestemmen in een wapenstil
stand gedurende een bepaalde
periode, waarschijnlijk negen
tig dagen. Waarnemers van de
Verenigde Naties zouden erop
toezien dat iedereen zich aan
het verdrag zou houden.
„Als dit eerste plan slaagt",
legde Hammer uit, „zullen
voor de tweede maal 30 dui
zend Russische manschappen
terugmarcheren, opnieuw ge
volgd door een wapenstilstand.
Na negen maanden zal Afgha
nistan bevrijd zijn van de Rus
sische strijdkrachten". Vervol
gens zal een „loya jirgah", een
traditionele vergadering van
de verschillende stammen, ge
houden worden om de forma
tie van een nieuwe coalitiere
gering te bespreken. Aan het
hoofd van de nieuwe regering
komt de voormalige koning
van Afghanistan, Zahir Shah,
die in 1973 ten val werd ge
bracht en sindsdien in Rome
woont. Alle politieke facties in
het land worden uitgenodigd
tot deelname aan de bespre
king, waaronder tevens de
heersende communistische
Volks Democratische partij.
Najibullah
Hammer meent dat de huidige
leider dr. Najibullah die
zichzelf gisteren officieel tot
president liet benoemen zal
moeten aftreden. Najibullah
had Hammer al eerder laten
weten dat hij bereid was zijn
positie op te geven en dat hij
de terugkeer van de koning
zou toejuichen. „En ik geloof
dat hij het meent", voegde
Hammer daar aan toe. „Hij zou
ook altijd nog kunnen terug
keren als de situatie in Afgha
nistan weer wat rustiger is".
Hammer is er van overtuigd
dat ook Gorbatsjov graag een
einde zou willen maken aan
de betrokkenheid in Afghanis
tan, als hij maar een manier
zou kunnen vinden om te
voorkomen dat de mujaheddin
de communisten in Afghanis
tan massaal afslachten. Giste
ren meldde het Sovjet-persbu
reau Tass overigens dat met
Najibullah was overeengeko
men de Sovjet-troepen in Af
ghanistan binnen twaalf
maanden terug te trekken, op
voorwaarde dat het verzet de
wapens zou neerleggen. Dat
verzet is de enige hinderpaal
in Hammers^ plannetje. Hanv
mer heeft van de guerilla's
nog geen enkele medewerking
gekregen, hoewel hij met en
kele gematigde rebellen ge
sproken heeft. Toen de Af
ghaanse regering enige tijd ge
leden een wapenstilstand af
kondigde, trok de mujaheddin
zich daar niets van aan.
Maar als Pakistan, de Verenig
de Staten èn China het plan
van Hammer steunen, wordt
het de rebellen wel erg moei
lijk gemaakt om hun strijd
voort te zetten.
