prie keer „ja" betekent
,nee" tegen kernenergie
Zandmuur door Sahara „omsingelt" rebellen
fieidAcSotmwt
rbatsjov: Weinig
voor plezier
Ethiopië eist
volksverhuizing
Overleg Sovjetunie
VS over kernproeven
VS leveren Chad
Stingerraketten
i ILIEUBEWEGING ITALIË OVER INGEWIKKELD REFERENDUM:
ilipi jns verzet
Waarschuwt tegen
bemoeienis YS
frankrijk verdeeld
fver euthanasie
)p gehandicapten
P I C T U R A
ANTIQUAIRS
NATIONAAL
Metaalvakbond Zuidafrika
hekelt Shell-campagne
Hélène Passtoors
vraagt hulp Nederland
VISSERIJ-AKKOORD MAROKKO GEVOELIG PUNT VOOR EG:
ITENLAND
ZATERDAG 7 NOVEMBER 1987 PAGINA 7
KOU Partijleider Gorbatsjov gaat
m uit dat de top met de Amerikaanse
umfcident Reagan in december drie dagen
duren en dat hard gewerktr moet
éden. Er is dus nauwelijks ruimte voor
554 ere zaken. Dit hebben regeringsfunc-
arissen in Moskou gisteren verklaard,
batsjov zal waarschijnlijk zondag 6 de-
1451 iber in Washington aankomen en don-
<0.< dag 10 december huiswaarts keren,
•tl batsjovs adviseur Arbatov zei eerder
at er „geen tijd zal zijn voor plezier-
ra3)es Sovjetleider verklaarde on-
p dat hij de VS graag zou zien en
504 gan sprak de hoop uit dat Gorbatsjov
Wi bezoek zou brengen aan zijn boerderij
lalifornie.
Twee miljoen voor
vrijlating Duitser
BAYRUT De Westduitser
Rudolf Cordes, die sinds negen
maanden in Libanon wordt
gegijzeld, wordt vrijgelaten na
het betalen van een losgeld
van twee miljoen dollar. Het
Libanese weekblad Ash-Shi-
raa heeft dat gisteren gemeld.
Het geëiste bedrag staat gelijk
aan wat volgens onbevestigde
berichten is betaald voor de
vrijlating van de Westduitser
Alfred Schmidt. Het geld zou
zijn betaald aan een groepe
ring die zich de Heilige Strij
ders voor Vrijheid noemt en
die ook Cordes gevangen zou
houden.
Belgische
gevangenis
omsingeld
BRUSSEL In een
gevangenis in Brussel
zijn gisteravond hon
derdtwintig gevange
nen aan het muiten
geslagen. Zii staken
meubilair in brand en
gijzelden twee be
waarders. Een tiental
gedetineerden maak
ten van de verwar
ring gebruik te ont
snappen. Het meren
deel kon snel worden
ingerekend. Het ge
bouw is omsingeld
door de rijkswacht.
ADDIS ABEBA De Etiopische re
gering wil volgend jaar drie miljoen
mensen hervestigen, zo maakte pre
mier Fikre-Selassie Wogderess giste
ren bekend. De verhuizingen passen
in het kader van het drie jaar eerder
begonnen hervestigingsprogramma,
op grond waarvan eind 1988 31 pro
cent van de bevolking ofwel 14,3 mil
joen mensen een andere woonplaats
moet hebben gekregen. De regering
zegt de bevolking te verhuizen om het
platteland beter te ontwikkelen, maar
waarnemers menen dat de gedwon
gen migratie is bedoeld om het verzet,
met name in het noordoosten van het
land, te breken.
GENEVE De Verenigde Staten
en de Sovjetunie beginnen maandag
in Genève onderhandelingen over
beperking van kernproeven. De re
gering in Washington brak de ge
sprekken over een stop op kern
proeven in 1981 bij het aantreden
van president Reagan af. Aan die
gesprekken namen ook de Britten
deel. Volgens de Amerikanen was
het nagenoeg onmogelijk een water
dichte controle te ontwerpen op mo
gelijke ontduiking. Partijleider Gor
batsjov vindt echter dat een stop op
kernproeven de basis is voor een
beëindiging van de wapenwedloop.
Vis voormannen,
die zonen willen
LONDEN Mannen die overwe
gend vis eten, verwekken naar alle
waarschijnlijkheid veeleer zonen
dan dochters. Britse onderzoekers
hebben gezegd dat in Schotse kust
steden de mannelijke geboorten ver
boven het gemiddelde liggen, wat
doet vermoeden dat eenaieet, dat
veel vis bevat verantwoordelijk is.
Het aantal mannelijke geboorten in
Schotse vissershavens ligt soms
dertig procent boven het landelijk
gemiddelde. In een deskundige
verhandeling zeggen de onderzoe
kers dat het verband zou kunnen
zijn een betrekkelijk onschadelijk
organisch arsenicum in vis, dat de
mannelijke sekshormonen wijzigt
WASHINGTON De Verenigde Sta
ten hebben besloten om toch luchtdoel-
raketten van het type Stinger te leve
ren aan Chad. Dat heeft een zegsman
van het Pentagon vrijdag bekend ge
maakt. Tot de leverantie van de projec
tielen plus training van het Chadische
leger is besloten door de aanhoudende
bedreiging van het luchtruim van Chad
door Libië, aldus luitenant-kolonel
Snyder. Met uitzondering van de Ango
lese verzetsbeweging Unita, die in het
geheim Stingers heeft gekregen, wilde
de Amerikaanse regering de moderne
raket, die van de schouder wordt afge
vuurd, aan geen enkel Afrikaans land
leveren.
li
ME Kernenergie
in het middelpunt
2M Italiaanse belangstel-
"jj g nu de bevolking zich
jj weekeinde in een refe-
t7i dum mag uitspreken
de bouw van vijf
«Suwe kerncentrales. In
zelfde referendum
ii9o rdt de Italianen ook
gUraagd of rechters aan-
450 akelijk moeten worden
teld voor justitiële fou-
en of de parlementai-
onderzoekscommissie
gjder toestemming van
oj parlement, onderzoek
u en ministers mag stop
pen.
referendum heeft de ge-
ideren in Italië danig ver-
01 Niet alleen vanwege het
71 tieke belang, maar ook
57.0
omdat het veertig procent van
de stemgerechtigde bevolking
nog niet duidelijk is waarover
nu precies gestemd moet
worden. Althans, de vragen
zijn op zo'n ingewikkelde ma
nier gesteld, dat de gemiddel
de Italiaan blijkens onder
zoek tien minuten nodig
heeft de vraagstelling te snap
pen.
De milieubeweging, onder
meer anti-kernenerciegroepe-
ringen en het Wereld Natuur
Fonds, hebben het de Italia
nen gemakkelijk proberen te
maken, met de slogan: Drie
keer „ja" is „nee". Ofwel, als
men op alle drie de vragen die
in het referendum over kern
energie \yorden gesteld „ja"
antwoordt, dan worden vrij
wel zeker geen nieuwe centra
les gebouwd.
Italië heeft momenteel drie
kerncentrales, die in ruim vier
procent van de nationale ener
giebehoefte voorzien; de rest
wordt in de vorm van olie ge
ïmporteerd. Om minder af-
35.(x r
NILA Het commu-
ische verzet op de Fili-
fcjjjhen heeft de Verenigde
JJj ten gisteren op het hart
londen zich buiten de
ipijnse politiek te hou-
W en gedreigd dat Ame-
Hanen, die de waarschu-
jftg in de wind slaan een
lelwit van aanslagen"
9.50 rden.
8,a
5 75een verklaring eisten de op-
{s idelingen overigens geen
i.isfantwoordelijkheid op voor
W recente serie aanslagen bij
luchtmachtbasis Clark,
irbij drie Amerikanen en
Filipijn om het leven kwa
men. Zij beschuldigden de VS
er evenwel van een steeds
wredere onderdrukking van
het verzet en de linkse bewe
ging op de Filipijnen aan te
moedigen. Vanuit Washington
is nog niet op de verklaring
van de rebellen, verenigd in
het NDF, gereageerd.
Nabij de Amerikaanse ambas
sade demonstreerden gisteren
driehonderd aanhangers van
de verdreven dictator Marcos,
eveneens uit protest tegen
„Amerikaanse bemoeienis". In
dit geval was het de demon
stranten er echter om te doen
de VS over te halen ex-presi
dent Marcos uit zijn ballings
oord Haïti naar de Filipijnen
te laten terugkeren.
IJS In het Franse parlement is een felle pole-
jek ontstaan over een voorstel dat euthanasie op mis-
-Jrmde, ernstig gehandicapte of mongoloïde pasgebo-
1 kinderen moet worden legitimeerd. Het voorstel
eft direct geleid tot een controverse waarbij religieu-
autoriteiten en politici waarschuwden dat het voor-
kan uitlopen op „gelegaliseerde barbarij".
voorstel is afkomstig van de Vereniging ter voorkoming van
landicapte jeugd (APEH). „Een arts begaat geen misdrijf of
ertreding door een kind van jonger dan drie dagen de noodza-
ijke zorg voor het leven te onthouden als dat kind ongenees-
i e gebreken vertoont". De voorzitter van de Franse bisschop
sconferentie, mgr Jean Vilnet meent echter dat „euthanasie
voeren op gehandicapte kinderen het openen van de deur is
ir schending van alle rechten van de mens". De Franse
atssecretaris voor de mensenrechten, Claude Malhuret, zei
erontwaardigd" te zijn over het voorstel van de APEH dat „de
est elementaire rechten van de mens negeert".
(ADVERTENTIE)
met MVSEADE: deen presentatie van 6 amsterdamse
RAI AMSTERDAM
13-22 NOVEMBER 1987
DAGELIJKS 12-21 UUR ZANT/ZON 12-18 UUR
hankelijk te zijn, heeft de Ita
liaanse regering zes jaar gele
den al voorgesteld vijf nieuwe
centrales te bouwen, die een
kwart van de energiebehoefte
moeten gaan leveren.
Risico's
Maar de ramp in Tsjernobyl
schudde de Italianen wakker
voor de risico's van kernener
gie. De milieubeweging haalde
een half miljoen handtekenin
gen op en dwong daarmee de
regering een referendum te
houden. Algemeen wordt aan
genomen dat de Italianen
„nee" tegen kernenergie gaan
zeggen.
Overigens gaat het in de
vraagstelling niet in directe
zin of Italië voortaan moet af
zien van kernenergie. Maar er
zal een stevige rem gezet
worden op de ontwikkeling
van de omstreden energie
vorm. In dat geval maakt na
melijk niét langer de minister
raad uit waar nieuwe kerncen
trales gevestigd worden, maar
het parlement. Dat zal de pro
cedures sterk vertragen, mede
ook omdat het parlement ge
voeliger is voor het protest
vanuit de bevolking. En dat
f>rotest zal alleen nog maar
uider worden, wanneer ook
op de tweede vraag in meer
derheid ,ja" wordt geant
woord.
Daarin wordt namelijk voor
gesteld de royale subsidies te
schrappen, die gemeenten en
regio's krijgen wanneer ze ak
koord gaan met de bouw van
een centrale op hun gebied. In
de derde vraag over de kern
energie gaat het er om of de
overheidsmaatschappij Enel af
moet zien van deelname in
kernenergieprojecten in het
buitenland.
Rechters
De Italianen moeten zich ook
uitspreken over de civiele ver
antwoordelijkheid van de
rechter. De voorstanders van
het referendum, onder aan
voering van de socialistische
ex-premier Bettino Craxi, vin
den dat een rechter persoon
lijk aansprakelijk gesteld moet
kunnen worden wanneer hij
een ernstige fout maakt. Tot
nu toe kan een verdachte een
rechter alleen ter verantwoor
ding roepen wanneer die zich
heeft schuldig gemaakt aan
bedrog, oplichting en verduis
tering. De mogelijkheden om
rechters aan te pakken zullen
na een „ja" veel ruimer gefor
muleerd moeten worden door
het parlement.
Velen in Italië zien in dit refe
rendum vooral een persoonlij
ke kruistocht van Craxi, nadat
zijn partij de afgelopen jaren
vaak flink in botsing is geko
men met de rechterlijke
macht. Dat de justitie niet
functioneert en hopeloos gebu
reaucratiseerd is, wordt alge
meen als een groot euvel be
schouwd. Maar daar zal de uit
slag van het referendum niets
aan veranderen.
Brand-
/V bommen in
Seoul
Brandbom
men ontplof
ten gisteren
boven een
kordon van
Zuidkoreaan-
se oproerpo
litie in de
hoofdstad
Seoel. Vele
honderden
studenten
hielden daar
een protest
mars tegen
de regering
Chun Doo
Hwan, die
volgens de
demonstran
ten moet
worden ver
vangen door
een interim
kabinet tot
dat, volgende
maand, ver
kiezingen
worden ge
houden.
FOTO: AP
Walvis uit lijden verlost
Amerikaanse dierenartsen verlosten gisteren een vijftig ton wegende walvis met een injectie uit zijn
lijden. Het dier was zondag op het strand van Virginia aangespoeld en probeerde dagenlang
los te komen uit het zand.
FOTO: AP
JOHANNESBURG De
vakbond van metaalarbei
ders in Zuidafrika heeft
de campagne van Shell,
waarin net bedrijf (letter
lijk) zegt te werken voor
„democratie" in dat land,
aan de kaak gesteld. In
een advertentie voor
weekbladen merkt de
vakbond op dat Shell zich
weinig gelegen laat liggen
aan zaken als een „mens
waardig loon", die de
vakbond beschouwt als
een hoeksteen van de de
mocratie.
De actie van de Landelijke
Vakbond van Metaalarbeiders
in Zuidafrika (Numsa) één van
de grootste vakbonden in het
land, maakt deel uit van een
staking die de afgelopen vier
weken is gevoerd in Cadac,
een fabriek voor gas-installa-
ties. Cadac is een volle dochter
van Shell Zuidafrika. Een
woordvoeder heeft bevestigd
dat Shell heeft geweigerd met
de stakende arbeiders te pra
ten. De arbeiders in de doch
teronderneming van Shell
die volgens de woordvoerder
financieel volledig losstaat van
het moederbedrijf eisten
een uurloon van vier rand
(ongeveer evenveel gulden),
maar zijn gisteren toch weer
aan het werk gegaan.
In verscheidene Zuidafrikaan-
se kranten zijn deze w#ek sar
castische reacties verschenen
op de zogenoemde Neptunus
(of Pagan-) Strategie van de
Shell Oil Company in de Ver
enigde Staten. Deze strategie is
erop gericht tegengewicht te
bieden aan anti-apartheidsac
ties die worden gevoerd door
Amerikaanse vakbonden en
religieuze organisaties. Het
tijdschrift New Nation, beho
rend tot de „alternatieve pers"
in het land, doet een boekje
open over de pogingen van
Shell de internationale sanc
ties tegen de multinationale
onderneming te ondermijnen.
Ook de campagne van Shell
voor democratie in Zuidafrika
neemt het blad op de hak.
DEN HAAG Hélène Passtoors, die in Zuidafrika een ge
vangenisstraf van tien jaar uitzit wegens hoogverraad, heeft
de Nederlandse regering om hulp gevraagd, zo heeft het mi
nisterie van buitenlandse zaken bevestigd. Den Haag heeft
inmiddels contact over de zaak opgenomen met de Belgische
regering. Nederland wil de „consulaire bijstand" die Brussel
verleent aan Pastoors niet doorkruisen om een „oplossing
niet te bemoeilijken".
Passtoors, die vorig jaar in Zuidafrika werd schuldig bevon
den aan hoogverraad wegens het verlenen van hulp aan het
verboden Afrikaans Nationaal Congres (ANC), heeft zowel
de Nederlandse als de Belgische nationaliteit. Met hulp van
Klaas de Jonge zou zij wapendepots voor het ANC hebben
ingericht. Klaas de Jonge kwam deze zomer vrij in een op
zienbarende gevangenruil. Na haar arrestatie verkoos zij
haar belangen te laten behartigen door België, ofschoon zij in
de toenmalige aanklacht alleen als Nederlandse staatsburger
werd aangeduid.
Oostenrijk vraagt
uitlevering Brunner
WENEN Oostenrijk heeft
opnieuw de uitlevering ge
vraagd van de in Syrië wo
nende oorlogsmisdadiger
Alois Brunner. Syrië heeft
tot dusver verzoeken om uit
levering van Brunner van de
hand gewezen met het argu
ment dat niet bewezen is dat
hij misdaden heeft begaan.
Het nieuwe verzoek houdt
verband met de komende
opening van de oorlogsar
chieven van de Verenigde
Naties, die in het geval van
Brunner aanvullende infor
matie kunnen leveren. Brun
ner was de naaste medewer
ker van Adolf Eichmann, die
in 1962 wegens het deporte
ren van miljoenen joden, ter
dood werd gebracht.
FEZ De aarde heeft er
een derde Muur bij: geen
Chinese, geen Berlijnse,
maar een echte Saharaan-
se Muur. Van woestijn
zand dus. Aan deze muur
hebben 20.000 soldaten
van het Marokkaanse le
ger gewerkt. In record-
tempo hebben ze de wal,
die eerst alleen van noord
naar zuid liep op enkele
tientallen kilometers van
de oostgrens met Maurita
nië, doorgetrokken naar
de kust, naar het uiterste
zuidwestelijke puntje van
de Westelijke Sahara: alles
bij elkaar een muur van
2500 kilometer lengte.
De wal moet troepen van het
Polisario, dat strijdt voor een
onafhankelijk Westelijk Saha
ra ir. de tang houden: de
vluchtweg voor de strijders
naar het bevriende Mauritanië
is erdoor afgesneden. Sinds
twaalf jaar is Polisario in
gevecht met Marokko, dat de
woestijn als haar eigendom be
schouwt.
Het mag dan wel op een lege
zandbank lijken: de Sahara is
rijk aan fosfaten en er worden
grote hoeveelheden olie en
ook uranium vermoed. En
daarvoor heeft Marokko wel
een oorlog over, die zo'n slor
dige vier tot zes miljoen glden
per dag kost. Overigens pikt
de Amerikaanse en Europese
wapenindustrie een aardig
grantje mee van de patstelling
waarin de strijd zich momen
teel bevindt.
Het Polisario is dit jaar enkele
keren succesvol door de muur
gebroken, dat wil zeggen in
het noordelijke gedeelte ervan,
want het grootste deel van het
zware geschut van het Polisa
rio bevindt zich op Algerijns
grondgebied in de buurt van
Tindouf. Dat is het gebied
waar de vluchtelingenkampen
van de Westsaharanen liggen,
die tiidens de Marokkaanse in-'
vasièvin 1975 zijn gevlucht.
Het Polisario voert een uitput
tingsguerrilla of in de
woorden van Jamal Zakaria,
de nieuwe Polisario-diplomaat
voor de Benelux: „We willen
dat de bezetting Marokko te
duur wordt en dat de soldaten
een hekel aan deze oorlog krij
gen, die voor hen grotendeels
uit wachten en verveling be
staat, terwijl ze toch op hun
hoede moeten zijn voor onze
verrassingsaanvallen."
Daarbij komt dat de Marok
kaanse regering meestal het
bestaan van een oorlog ont
kent. In de Westelijke Sahara
bouwt men aan „de nationale
defensie" en over de krijgsge
vangenen die het Polisario
maakt, worden dan ook geen
mededelingen gedaan, laat
staan dat ze worden uitgewis
seld tegen die van het Polisa-
Waarom heeft Marokko de
muur dit jaar opeens afge
bouwd, na een bouwstop van
vier jaar? Het Polisario ziet de
muur vooral als een middel
om de situatie binnen de muur
zo ingrijpend te wijzigen dat
de Marokkaanse bezetting een
volledige culturele, economi
sche en politieke annexatie
wordt. Het is de bedoeling dat
de Marokkanen in aantal de
Westsaharanen gaan overvleu
gelen, onder meer omdat er zo
een pro-Marokkaanse meer
derheid zal ontstaan voor het
geval het ooit nog eens komt
tot een referendum. Alleen
met de politieke annexatie wil
het nog niet zo lukken. In feite
is Marokko het enige land in
de wereld dat de bezetting als
rechtmatig erkent.
Het land mag dan steun krij-
ten van de VS, Frankrijk en
audiarabië, maar de Verenig
de Naties, de EG, Organisatie
voor Afrikaanse Eenheid, Be
weging van Ongebonden Lan
den erkennen op zijn minst
„het onvervreemdbare recht
van het volk van de Westelij
ke Sahara op zelfbeschikking
en onafhankelijkheid".
Vis-akkoord
Begin april, toen de muur nog
niet eens af was, vroeg de ster
ke man van Mauritanië, Jabril
Ould Abdellahi, al audiëntie
aan bij koning Hassan II van
Marokko. Hoewel de inhoud
van het gesprek niet openbaar
is gemaakt, werd bekend dat
Abdellahi direct door vloog
naar Parijs om garanties te
vragen dat Marokka Maurita
nië niet zou binnenvallen.
Mauritanië heeft immers geen
verweer tegen het Marok
kaanse leger.
Over de reden waarom de EG
en Marokko onlangs niet tot
een hernieuwd visserij-ak
koord kwamen, hullen zowel
Brussel als Rabat zich in abso
luut stilzwijgen, maar het is
wel zeker dat het conflict rond
de Westelijke Sahara mede
een rol speelt, zo niet de be
langrijkste. Zicht op een oplos
sing is er nu, drie maanden la
ter, nog niet. Jacques Delors
van de Europese Commissie
toog begin oktober naar Rabat,
maar na een reeks perscom
muniqués over zijn vertrek.
kwam er niets meer uit Brus
sel.
Het Polisario is inmiddels een
diplomatiek offensief begon
nen tegen een verlenging van
de visserij-overeenkomst. Mi
nister van landbouw en visse
rij Braks heeft gezegd dat „de
Nederlandse regering voor
stander van een visserij-over
eenkomst tussen de EG en Ma
rokko is. Nederlandse vissers
hadden jaren geleden al be
langstelling om bij Marokko te
vissen. Dat is toentertijd afge
ketst op de te hoge compensa
tie die Marokko voor ae vis
rechten vroeg.
Bovendien heeft voorzitter Ja-
mal Zakaria gezegd dat het
Polisario niet zal schromen
door te gaan met aanvallen op
schepen die voor de kust van
Westelijk Sahara vissen, als er
geen wettelijke basis voor dat
vissen komt. De aanvallen op
de muur zullen ook doorgaan,
al was het maar „om de mythe
van de muur te doorbreken.
Het is geen echte muur en we
hebben al aangetoond dat we
er doorheen komen."
