Het dagboek van een werpt
een ongedacht licht op de hongerwinter
DE STICHTING OUD ZOETERWOUDE HEEFT HEEL WAT INPETTO
EÏDEN OMGEVING
£cidócSöuio/nt
DINSDAG 3 NOVEMBER 1987 PAGINA 13
VERVAARLIJK
Kantonrechter Rigters blik
te ietwat verschrikt naar de
verdachte die naar voren
kwam. Als die maar geen
gedonder geeft, zo op de
vroege maandagochtend,
zag je hem denken. De Lei-
denaar zag er inderdaad
vervaarlijk uit. De bode
keek wat bedenkelijk naar
de zware zwarte motorlaar
zen die het parket in de
rechtszaal een onverwachte
schuurbeurt gaven. De spij
kerbroek en het spijkerjack
met afgeknipte mouwen
verlangden duidelijk naar
een langdurig verblijf in een
wasautomaat. Het leren jack
onder het spijkeijasje zag er
uit alsof het moeiteloos een
geweersalvo van een wille
keurig junglecommando
kon weerstaan. Bovendien
bungelde in de linkerhand
van de jongeman een ver
dacht geel plastic tasje. Toen
hij voor het hekje had
plaatsgenomen legde hij het
voorzichtig naast zijn voe
ten. Het tasje herbergde on
getwijfeld een vuurwerk-
bom, die na de eerste scher
mutselingen de rechtszaal
ingeworpen zou worden. De
jongeman leunde strijdlustig
over het hekje. De dappere
kantonrechter slikte twee
keer en begon de tenlaste
legging voor te lezen. De
Leidenaar had vorig jaar
verzuimd om de omroepbij
drage te betalen. „Dat
klopt", beaamde de jonge
man. Of er inmiddels al wel
betaald was, wilde Rigters
weten. „Ja, ik heb maar be
taald omdat mijn radio ver
zegeld werd, maar ik ben
het er niet mee eens", ant
woordde de jongeman en
zijn stem klonk beschaafder
dan je afgaande op zijn
uiterlijk zou vermoeden.
De jongeman ging er eens
goed voor staan. „Ik heb
drie punten aan te voeren",
kondigde hij aan. „Zo zou ik
wel eens willen weten op
welke rechtsgrond men
mijn woning heeft betreden.
Ik heb het nagezocht, maar
geen artikelen in de wetboe
ken kunnen vinden". De
dienstdoende controleamb
tenaar had hij eerst de
toegang tot de woning ge
weigerd, maar de twee
agenten die even later ten
tonele waren verschenen
hadden met een indrukwek
kende uitziende machtiging
gezwaaid en waren de wo
ning binnen gedrongen.
„Voordat ze zoiets mogen
doen, moet je verdachte zijn,
maar ik wordt toch geacht
te goeder trouw te zijn", al
dus de verdachte, die zich
kennelijk een middagje in
de bibliotheek had ver
schanst met de nodige wet
boeken.
Jurist
Officier van justitie Hansma
formuleerde zijn antwoord
voorzichtig, er inmiddels
van overtuigd dat hier geen
jurist van de koude grond
stond. Als je een controleur
van de omroepbijdrage de
toegang tot je huis weigert,
word je als verdachte aange
merkt, zo legde hij uit.
„Maar eigenlijk ben ik prin
cipieel tegen de radiopro
gramma's van de Neder
landse omroepverenigin
gen", gooide de jongeman
het nu over een andere
boeg. „Maar u heeft wel een
radio", dacht kantonrechter
Rigters de man in de hoek
te zetten, maar die zei met
een wijs gezicht: „Er ge
beurt meer in de wereld".
Hansma zei het argument
dat de Nederlandse radio
programma's niet deugen te
kunnen begrijpen, maar eis
te toch 45 gulden boete.
Rigters gaf de jongeman
weer het woord, maar had
daar na tien minuten duide
lijk spijt van. „Ik was dus
pas bij punt één gebleven",
begon de Leidenaar zijn
tweede termijn, waarin ach
tereenvolgens de Universele
Verklaring van de Rechten
van de Mens en de Neder
landse Omroepwet uitge
breid aan bod kwamen.
„TROS, Veronica, AVRO,
ze leveren pulp waar ont
wikkelingslanden zich voor
zouden schamen. Ze moeten
volgens de wet programma's
leveren, maar je krijgt kik
kerdril. Hdt is een schande",
zo beëindigde de jongeman
zijn tirade. Er viel een stilte
in de rechtszaal, die werd
doorbroken door het zachte
stemgeluid van Rigters die
vroeg: „Dat was het?". Hij
wachtte het antwoord niet
af, maar sprak direct het
vonnis uit: 45 gulden boete,
want voor klachten betref
fende de kwaliteit van de,
Nederlandse omroep moest
de jongeman ergens anders
zijn. Die informeerde gepi
keerd hoe hij in cassatie kon
gaan bij de Hoge Raad. En
nam vervolgens weer plaats
in de zaal, in afwachting
van de volgende zaak. Dat
hele rechtsgebeuren was
hem kennelijk toch gaan in
teresseren.
PAUL VAN DER BIJL
De jonge frater had boven in
zijn kamer een prachtige ob
servatiepost. Het Kruisheren
klooster aan de Zoeterwoud-
se Vrouwen weg was een
hoog gebouw en je kon tot in
de wijde omgeving, tot Den
Haag en Delft, gemakkelijk
over de polder kijken. Je kon
zelfs de bommen zien vallen
en daarna de inslagen en
rookwolken. En ook „de En
gelse jagertjes", die almaar in
het luchtruim krioelden. De
jonge frater was niet slechts
een veelbelovend philoso-
fant, hij werd ook gegrepen
door het barre tijdperk waar
in hij voor priester studeerde.
Zo zag hij ook in de verte het
bombardement op het Haagse
Bezuidenhoutkwartier en de
luchtactie tegen de buurt bij
het Leidse spoorwegstation.
De berichten van de Engelse
radio waren hem ook niet
vreemd. Uit dat alles ont
stond bij het fratertje de be
hoefte om het allemaal op te
schrijven in een dagboek. De
student beschikte niet over
een buitengewoon briljante
pen, maar niets ontsnapte in
Zoeterwoude en omgeving
aan zijn waarneming. Minu
tieus en'gedetailleerd legde
hij in geschrift de Zoeter-
woudse Hongerwinter vast:
vanaf 1 september '44 tot 6
juni '45. De frater telde zelfs
(ook 's nachts) het aantal ma
len dat er een VI of V2 werd
gelanceerd, met een aanteke
ning als zo'n lancering mis
lukte. Hij kon dan wel soms
die 1 of 2 niet uit elkaar hou
den, maar hij hield vanuit
het klooster het aantal stuks
nauwlettend in de gaten. Een
„uitschieter" was zaterdag 20
jan. '45, toen hij van 's mor
gens 9 tot 's avonds 10 uur
uitgerekend 10 „afschietin
gen" noteerde: „Dat gaat
vandaag reusachtig. Het is
anders de laatste dagen erg
rustig geweest", schreef de
observant in koelen bloede.
Herontdekt
Dit fratertje was de latere
Kruisheer pater A. van den
Eisen, wiens dagboek (men
leefde stap voor stap naar de
bevrijding toe) onlangs he
rontdekt werd in Uden, teza
men met onnoemelijk veel
fotomateriaal uit de nalaten
schap van wijlen pater Spie-
rings, eens zielzorger in Zoe
terwoude, die het dorp ook al
in zijn hart gesloten had. De
Stichting Oud Zoeterwoude
(„Dat leeft in Zoeterwoude;
we hebben bijna 550 leden
Oud Leiden heeft er 1617
wat toch wel wat zegt, wat
onze gemeente betreft", vindt
voorzitter A.Chr.J. Duindam)
was daar erg blij mee. „Je
ziet die hongerwinter, Dolle
Dinsdag, de razzia's, de vor
deringen en overvallen, de
executies ook, helemaal vóór
je", vindt Duindam ook. „Ik
dacht, dat we dit dagboek in
1990, 50 jaar na het begin van
de oorlog, in boekvorm uit
konden geven. Hef is belang
wekkend genoeg, ook voor
de geschiedschrijving van het
voortlevende Zoeterwoude.
Maar we zullen veel fotoma
teriaal erbij moeten hebben.
Ter verluchting van de tekst,
en om het een beetje „gezel
lig" te maken. De echte Zoe-
terwoudenaars kunnen ons
daarbij helpen door ons ma
teriaal, dat ergens vaak ver
geten in een hoekje ligt, ter
beschikking te stellen. Ze
krijgen het natuurlijk weer
van ons terug. Maar het kan
De Dorpsstraat van Zoeterwoude een kwart eeuw geleden, vóór de rigoureuze afbraak.
een Zoeterwouds standaard
werk worden".
Ton Duindam, oud-wethou
der van Zoeterwoude en
thans, „rustend", 6 jaar voor
zitter, nog dag aan dag actief
voor de stichting anno 1970.
Vandaag huldigt hij de inzet
van één van de oprichters,
mevrouw A.E.C.M. Kort-
mann-Keulen (5 jaar voorzit
ter en „stuwende figuur") en
de energieke vasthoudend
heid van bestuursleden als
Jan van Gent jr., vice-voor-
zitter, en C.P.J. Paardekoo-
per. Alle activiteiten zijn
vastgelegd in de kwartaaluit
gave „Suetan", een boeiend
periodiek dat eeh karolingi-
sche nagalm heeft; maar daar
heeft de stichting alleen
maar plezier in, „omdat je zo
fijn terug kunt grijpen". Zo
als Duindam ervan getuigt:
„Bekend als zeer gefundeerd,
een goed blad, niet de minste
onder de bladen van oud
heidkundige verenigingen".
Kortom, de Zoeterwoudse
stichting wil toonaangevend
zijn. Het gaat erop lijken.
Herdershond
Maar nog even terug naar
dat ontdekte dagboek van
pre-herdershond Van den Ei
sen. De frater kreeg, destijds,
elke dag berichten door of
ondervond de ontwikkeling
aan den lijve: „15 oktober '44:
vannacht dreunde alles, zelfs
m'n bed. Er werd zwaar ge
bombardeerd aan de kust.
Vanaf 7 uur vlogen de E(n-
gelse) jagers erg hoog, iets
wat ze niet gewend zijn; om
half 10 nog een VI". Vcnray
was gevallen en ze hadden
Duisburg „onder handen ge
had met 4000 bommenwer
pers". Maar ook over het
Verre Oosten was de, op pa
pier enthousiaste, jeugdige
frater goed geïnformeerd:
„Formosa en Yokohama zijn
ontzettend gebombardeerd.
Vanmorgen ging er een VI".
„Donderdag 19 October '44:
om 8 uur v.m. een VI afge
schoten. Zondag hadden de
Duitsers een geheime zender
ontdekt op de Lammen-
schansweg in Leiden. Hij had
al 4 jaar gewerkt. Het moet
absoluut verraden werk zijn
geweest. De bezitter van het
toestel, die leider is van de
ondergrondse in Leiden, is er
van door. Zijn vrouw en kin
deren zijn meegenomen.
Daar zij Rijksduitse was, is ze
vrijgelaten met haar dochter.
Een zoon is er eveneens van
door en een ander hebben ze
vreselijk mishandeld. Hij ligt
onder bewaking in het zie
kenhuis. Het huis dat ze be
woonden vloog vanmiddag
(Ton Duindam zag het, met
eigen ogen, aan de overkant,
T.P.) om 3 uur in de lucht.
De Duitsers veronderstelden,
dat 't geheime toestel ergens
in de muur zat. Daarom er
maar mee de lucht in. De
huisraad hebben de Duitsers
maar zelf ingepalmd. Dan
hebben ze ook wat voor de
moeite. De Engelsen zitten
nog 3 km. van Breskens",
schreef de frater. „Het weer
is slecht, daarom veel hin
der".
Wat betreft het uit te geven
dagboek van de voormalige
frater, zou Ton Duindam best
gegevens willen hebben over
de volgende voorvallen: „Op
de Hoge Rijndijk liet de Grü-
ne Polizei op Dolle Dinsdag
uit een vlaggemast een vlag
verwijderen door een schil
der, die daar aan het werk
was. Toen hij bovenin de
vlaggemast geklommen was,
schoten ze hem dood". Wie
weet wie deze schilder was?
In Stompwijk werden rond 4
okt. '44 paarden gevorderd.
De Duitsers vonden één
Het autobedrijf en de bezinepomp van de heer Bousie aan de Zoeterwoudse Rijndijk in de dertiger jaren.
paard in een druivenkas. De
boer, die dit paard niet kon
missen, mocht hem houden
tegen afgifte van een kaas.
Wie was die boer? Op 26
nov.'44 stond aan de Hoge
Rijndijk zwaar Duits afweer
geschut opgesteld. Wie weet
waar? Half januari '45 kwa
men er Rotterdamse kinde
ren in het Graalhuis (dorp)
en het Witte Huis, Rijndijk.
Wie weet hier meer van?
En nog een heel goeie. Geno
teerd bij een, razzia in de
Weipoort en het Westeinde.
Vooral de Weipoort; daar
viel, tot in de laatste uren
van de wanhoop nog wat vet
tigs te halen. „Bij een boer,
die zijn 25-jarig huwelijks
feest vierde in de kerk, was
niemand thuis. De Duitsers
braken daar in, omdat ze alle
deuren op slot vonden. Ze
vonden er de tafels fijn ge
dekt, flessen jenever etc. eet.
Als beesten hebben ze alles
opgegeten en opgezopen. Zul
ke lieflijkheden halen ze tij
dens hun razzia's uit. Het re
sultaat van de razzia's weten
we niet. Een Duitser zei, dat
ze hier wel anderhalve week
bezig zouden blijven. We
hebben dus nog wel wat te
verwachten". Wie was die
boer? die we vandaag
agrariër noemen. Maar Oud
Zoeterwoude zou 't best graag
willen weten.
Er zit nog heel veel meer
vast aan dat uit te geven dag
boek van frater Van den Ei
sen, zaliger gedachtenis. Het
is goed voor een feuilleton.
Daarom alleen al kom ik
erop terug. En op de stichting
Oud Zoeterwoude, die nog
heel wat boeiends in petto
heeft voor die groene ge
meente: dorp en Rijndijk te
zamen.
Witte Singel blijft protesteren
Bewoners van de Witte Singel in Leiden blijven protesteren tegen het afsluiten van de Breestraat.
Nu de raadscommissie ruimtelijke ordening zich deze week opnieuw over de kwestie Breestraat
buigt, hebben bewoners van de Witte Singel de oude lakens weer uit de kast gehaald om hun
bezwaren kenbaar te maken. Volgens de bewoners heeft het afsluiten van de Breestraat tot gevolg
dat de Witte Singel en de Zoeterwoudsesingel worden geteisterd door automobilisten, die wat al te
veel haast hebben. Vooral kinderen en ouderen zouden daar de dupe van kunnen worden. De
raadscommissie vergadert donderdagavond.
FOTO: TEJO RINGERS
Geen subsidie voor badmintonvereniging
NIEUWVEEN - De badmin
tonvereniging krijgt geen sub
sidie voor het 15-jarig jubile
um. Dit ondanks het pleidooi
dat penningmeester C. Ver
meulen gisteravond hield in
de raadscommissie welzijn.
Vermeulen deed een beroep
op de toevoeging aan de sub-
siedieverordening. Deze houdt
in dat, indien de verenigingen
een jubileum willen vieren, al
leen subsidie word verstrekt
bij een 12'/2, 25 en 50-jarig jubi
leum waarbij de vereningin-
gen met een overzicht van de
kosten en een jubileumplan op
t*fel dienen te komen. Toen
de commissie welzijn dit in
mei aan de gemeenteraad ad
viseerde was er duidelijk spra
ke van dat ook andere lu
strumvieringen zoals een 15-
jarig bestaan, mogelijk gesubsi
dieerd kunnen worden. „In
goed overleg is alles mogelijk"
waren de woorden van wet
houder Franssen destijds.
„Er is toen nadrukkelijk ge
vraagd of er verenigingen wa
ren die op dat moment de
dupe zouden kunnen worden",
pleite GB-raadslid F. Swart
voor de vereniging. Zijn frac
tiegenoot de heer Tesselaar
verweet de wethouder dat na
de „dead-line" (op 1 oktober
ging de nieuwe regeling in)
wel verzoeken van anderen
verenigingen zijn ingewilligd,
al dan niet terecht. „Er is ge
constateerd dat men het met
die datum niet zo nauw
neemt", zei Tesselaar. Wethou
der Franssen stelde echter dat
B en W een duidelijk besluit
willen nemen om discussies als
deze te voorkomen. „In het ge
val van de badmintonvereni
ging is er eerst feest gevierd,
nog voordat dit punt ter spra
ke kwam in de commissie.
Blijkbaar heeft de badminton
vereniging geen behoefte ge
had aan financiële steun", al
dus wethouder Franssen.
Expositie (1)
De kunstenaar Harm Rijk
mans exposeert zijn oliever
ven en aquarellen in de
maanden november en de
cember in De Nachtegaal van
Lisse aan de Heereweg 10.
Rijkmans heeft een voorkeur
voor water, wei, bos, heide
en Hollandse luchten. Hij is
een duidelijk exponent van
de Haagse School. De ten
toonstelling is dagelijks van 's
ochtends negen tot 's avonds
elf uur te bezichtigen. De
toegang is gratis.
Expositie (2)
Vier kunstenaars exposeren
in de maand november in
Galerie Alba aan de Kort-
steekterweg 42 in Alphen
aan den Rijn. Lianne Wer-
neke toont sieraden en kleine
plastieken, Theo Hoogewerf
kleuretsen, Elbert Ploos van
Amstel tekeningen en José
Calsina etsen en aquarellen.
De officiële opening is zon
dagmiddag om vier uur. Ga
lerie Alba is elke vrijdag, za
terdag en zondag geopend
van 's ochtends tien tot 's
avonds acht uur.
Expositie (3)
Paula Mosmans met kera
miek en Elly Boeve met ba
tik schilderingen exposeren
tot en met donderdag 26 no
vember in galerie De Pomp
in Warmond. De uit Lekker-
kerk afkomstige Paula Mos
mans maakt geestige figuren
die ontstaan op de draaischijf
en met de hand verder be
werkt worden. De schilderin
gen in batik van de Benne-
broekse Elly Boeve kenmer
ken zich door bijzondere
vormgeving en kleuren. Ope
ningstijden: dinsdagavond
19.00-21.00 uur, woensdag
10.00-12.00 en 14.00-16.00 uur
en donderdag, zaterdag en
zondag 14.00-16.00 uur. In het
Oude Raadhuis in Warmond
zijn tot en met 26 november
etsen van Ab Steenvoorden
te zien. Openingstijden:
woensdag, donderdag, en
zondag 14.00-16.00 uur en za
terdag 11.00-16.00 uur.
Expositie (4)
„Kinderen...krijg je die zo
maar?" is de titel van de ten
toonstelling die deze maand
te zien is in de bibliotheek
aan de Weteringkade in
Noordwijk. Deze expositie is
georganiseerd ter gelegen
heid van het tienjarig bestaan
van de Stichting Medisch
Centrum voor Geboorterege
ling (SMCG) en belicht de
geboorteregeling van ver
schillende kanten.
Expositie (5)
In Galerie De Sluis aan de
Sluitkant in Leidschendam
wordt tot 20 november een
tentoonstelling gehouden van
werk van vier Nederlandse
kunstenaars. Addy Bloem
toont keramische objekten,
Marijke Bruins schilderijen
en tekeningen, Henk Hesseli-
us sculpturen en Wimme
Kerklaan schilderijen en
werken op papier. De galerie
is geopend van woensdag tot
en met zaterdag van half een
tot vijf uur, zondag van één
tot vijf uur en na telefonische
afspraak.
Poppenkast
In het gebouw Amstelhoeve
aan het Fluitpolderplein in
Leidschendam gaan morgen
kinderen van zes tot en met
twaalf jaar oud zelf poppen
maken en vervolgens ook
zelf een poppenkastverhaal
in elkaar zetten en aan hun
vriendjes vertonen. Het pop
penkastspel begint om half
twee en eindigt om drie uur.
Toegang vijftig cent.
Moslimvrouw
De Stichting Leidschendam-
se Vrouwenraad vandaag
een voorlichtingsavond on
der het thema „De rol van de
Moslimvrouw en de Tibe
taanse vrouw in Centraal
ChinaMevrouw W. L. T. M.
Duynstee, die in mei van dit
jaar Centraal China bezocht,
zal aan de hand van dia 's van
haar ervaringen vertellen.
De toegang is gratis, de bij
eenkomst begint om acht
Droogbloemen
De Kon. Mij. Tuinbouw en
Plantkunde organiseert op
drie woensdagavonden een
cursus droogbloemen schik
ken. De cursus begint mor
gen en wordt gegeven in de
voormalige kleuterschool aan
het President Kennedyplein
in Leidschendam. Leden be
talen 21 gulden, niet-leden 25
gulden. Bloemen en materi
aal zijn te koop bij de docen
te. Aanmelden telefoon
278411.
Concert
De muziekvereniging Wil-
helmina en het mannenkoor
Jubilate geven vanavond een
concert in de Immanuelkerk
aan de Kerkstraat 7 in Rijns
burg. Aanvang acht uur. De
toegangsprijs bedraagt zeven
gulden vijftig. Voor de pauze
worden klassieke stukken
gespeeld waaronder van
Gounod en Schubert. Na de
pauze komt het populaire
werk aan bod.
Fancy-fair
In bejaardenhuis De Bernar-
dus in Sassenheim wordt
morgen de jaarlijkse fancy-
fair gehouden. Behalve de
verkoop van de handwerken.
is er een rommelmarkt, een
rad van avontuur, een glas
blazer en een stand met
droogbloemen. Kinderen
kunnen meedoen aan een te
ken- en knutsel wedstrijd.
Verder zijn er twee loterijen
en men kan hapjes kopen. De
fancy-fair is 's morgens tus
sen tien en twaalf open, 's
middags tussen twee en vijf
en 's avonds van half zeven
tot acht uur.
Poppenspel
De poppenspeelster Francine
Abbing geeft morgenmiddag
een voorstelling voor kinde
ren van 3 tot 6 jaar oud in
het K&O-gebouw aan de
Sluis weg in Katwijk. F ran
den Abbing betrekt de kin
deren actief bij haar optre
den. Kaarten -kosten drie gul
den per stuk en zijn te koop
bij K&O in Leiden en Kat
wijk en bij de Katwijkse
VVV. De voorstelling, geti
teld „In Holland staat een
huis", begint om twee uur.
Winkelen
De afdeling Leidschendam
van de Unie Van Vrijwilli
gers gaat morgenochtend
weer met ouderen en gehan
dicapten winkelen in Leid-
senhage. Men wordt, even
tueel met de rolstoel, per
auto opgehaald en weer
thuisgebracht. Tussen de in
kopen door wordt bij V&D
een kopje koffie gedronken.
Meer inlichtingen, telefoon
271805 of 856253.
Verzekeringen
Het Zoeterwouds katholiek
Vrouwengilde houdt van
avond in Don Bosco een bij
eenkomst met als thema
„Wat vrouwen van de sociale
verzekeringen moeten we
ten". Deer Van Hal van de
Detam, de bedrijfsvereniging
voor detailhandel, ambachten
en huisvrouwen, houdt inlei
ding. Aanvang acht uur.
