Gorbatsjov: Perestrojka
tot het einde volhouden
NEDERLANDS ESKADER
MORGEN AAN DE SLAG
Triomfantelijk „afscheid"
van China's sterke man Deng
Frankrijk verkocht
granaten aan Iran
Meer doden bij hinderlaag
in Mocambique
BUITENLAND
Jazi-misdadiger
ieeft geen spijt
HICAGO De 75-jarige Alois
unner, één van de laatste be-
ichte nazi-misdadigers die nog
vrije voeten loopt, heeft in een
terview verklaard geen spijt te
bben van zijn daden. Deze
lormalige assistent van Adolf
chmann zei het zelfs over te
illen doen, als dat nodig zou zijn.
unner woont momenteel in Da-
ascus onder de naam George Fi-
n geniet de bescherming
n de Syrische regering in ruil
or diensten in de „veiligheidss-
ar". Brunner werd in 1954 in
ankrijk bij verstek ter dood
roordeeld; Syrië heeft zowel
ankrijk als Westduitsland ge-
igerd hem uit te leveren.
SOVJET-LEIDER VASTBESLOTEN OP HERVORMINGSKOERS
Ccidóe Gomant
MAANDAG 2 NOVEMBER 1987 PAGINA S
In Griekenland
2500 abortussen
na Tsjernobyl
ATHENE Griekse artsen
schatten dat ongeveer 2500 vrou
wen in Griekenland vorig jaar
abortus hebben laten plegen uit
angst voor misvormingen bij
hun kinderen als gevolg van het
ongeluk in de kerncentrale van
Tsjernobyl in de Sovjetunie.
Abortus is legaal in Grieken
land. De Griekse artsen meldden
dat het ongeluk in april 1986
leidde tot nogal wat paniek
abortussen onder vrouwen die
wel een kind wilden. Artsen ga
ven veelal aan die wens toe, om
dat ook zij nog niet precies wis
ten wat er aan de hand was.
BRUSSEL Het Belgisch Nederlandse eska
der mijnenjagers begint morgen met de mij-
nenbestrijdings-operaties in de Golf van
Oman. De vijf schepen liepen gistermorgen
de haven Al-Fujayrah binnen, een van de
Verenigde Arabische Emiraten (VAE). Het
operatie-gebied ligt buiten de Perzische Golf
en de doorgang de Straat van Hormuz, waar
Iran Zijderupsraketten heeft opgesteld. Na de
Amerikaanse vergeldingsactie tegen een
Iraans booreiland in de Perzische Golf heb
ben de regeringen van Nederland en België
gezegd dat de schepen alleen gevaarlijk ge
bied binnenvaren, wanneer ze bescherming
krijgen van de Britse vloot in het gebied.
Aangezien de Britten menen „geen tijd" te
hebben voor die klus zijn vorige week tijdens
de WEU-conferentie afspraken gemaakt dat
onder meer Italiaanse fregatten, de Neder
landse mijnenjagers zonodig bescherming bie
den. Het Iraanse olieplatform Rostam, dat
twaalf dagen geleden door de in de Perzische
Golf gestationeerde Amerikaanse marine
werd aangevallen, stond overigens zaterdag
weer in brand, maar hoe die brand is ont
staan is niet bekend. Zowel Iran als Iraq heb
ben het afgelopen weekeinde melding ge
maakt van aanvallen op eikaars grondgebied.
Zuidafrika uit
na gooien tomaat
JOHANNESBURG De
Britse docente Sally Hut-
chings wordt Zuidafrika uit
gewezen, omdat zij vrijdag
een tomaat heeft gegooid
naar president Pieter Botha.
Het incident deed zich voor
tijdens een receptie op de
Universiteit van Zuidafrika
in Pretoria, waar Botha en
zijn vrouw Elize aanwezig
waren voor de uitreiking van
regeringsmedailles voor goed
gedrag en dienstbetoon. Vol
gens het dagblad The Star
had ze reeds
haar ontslag bij de u
teit ingediend. Het is niet be
kend of de tomaat doel trof.
Handel in
mensenhoofden
LAGOS In de zuidelijke Ni-
geriaanse provincie Ogun heeft
de politie sinds april van dit jaar
tientallen mensenhoofden ge
vonden. De autoriteiten ver
moeden dat in Ogun een lucra
tieve handel is opgebloeid in
mensenhoofden die waarschijn
lijk voor rituele doeleinden ge
bruikt worden. Er is inmiddels
één man gearresteerd omdat hij
in het bezit bleek van een afge
hakt mensenhoofd. Alle gevon
den hoofden zijn overgebracht
naar een mortuarium, maar de
politie wil niet zeggen waar dit
mortuarium zich bevindt uit
angst dat de hoofden worden
gestolen.
grootste aantal artsen en zie
kenhuisbedden per duizend
mensen, en tegelijkertijd zijn
er schrijnende tekortkomin
gen in onze gezondheidsdien
sten. Onze raketten kunnen
de komeet Halley vinden en
met verbazingwekkende
nauwkeruigheid naar Venus
vliegen. Maar naast die we
tenschappelijke, technologi
sche triomfen bestaat een dui
delijk gebrek aan efficiency
bij het gebruik van weten
schappelijke verrichtingen
voor economische noden en
veel huishoudelijke pr°duk-
ten in de Sovjetunie zijn van
slechte kwaliteit", aldus Gor
batsjov.
In een poging de slechte pres
taties van de Russische econo
mie te verklaren, komt Gor
batsjov tot de slotsom dat het
land op de helft van de jaren
zeventig „het tempo begon te
verliezen". De schuld daarvan
ligt onder meer bij Leonid
Brezjnev, onder wiens bestuur
het land werd gekenmerkt
door economische stagnatie en
moreel verval.
Buiging
„Er ontwikkelde zich een ab
surde siuatie. De Sovjetunie,
de grootste producent ter we
reld van staal, grondstoffen,
brandstof en energie, krijgt
tekorten door verkwistend of
inefficiënt gebruik. Een van
de grootste producenten van
voedingsgranen, moet elk jaar
miljoenen tonnen graan ko
pen voor veevoeder", aldus de
Sovjet-leider., .Arbeiders wa
ren terecht verontwaardigd
over het gedrag van mensen
die macht misbruikten, kri
tiek onderdrukten fortuinen
verdienden en, in sommige
gevallen zelfs medeplichtigen,
zo niet de aanstichters werden
van misdrijven."
Bij een beschrijving hoe het
wel moet maakt Gorbatsjov,
ondanks de afwijzing van het
kapitalisme, toch een buiging
naar het systeem van de vrije
(Vervolg van de voorpagina)
MOSKOU De slechte
kwaliteit van consumptie
goederen, de problemen
n de landbouw, de mas
sale corruptie en de alge
mene ongeïnteresseerd
heid; het zijn de stan
daard-elementen in een
verhaal over de tekortko
mingen van het Sovjet
systeem.
Niet zo interessant dus als
iemand hierover een
boek weet vol te schrijven.
Aardiger wordt het, wanneer
het boek geschreven blijkt
door een Russische functiona-
Groot wereldnieuws is
het. als degene die de onge
zouten kritiek laat horen de
hoogste Sovjet-leider zelf is.
In de inleiding van zijn boek
Perestrojka zegt de 56-jarige
Sovjet-leider Michaïl Gorbats
jov het boek te hebben ge
schreven op verzoek van een
Amerikaanse uitgever. Het
boek 'moet gezien worden als
politieke beginselverkla
ring voor zijn hervormingsbe
leid. „Dit boek", aldus de par
tijleider, „is geen wetenschap-
"lk traktaat of propaganda-
k, hoewel de evaluaties,
conclusies, en pogingen tot
analyse die de lezer erin zal
vinden natuurlijk gebaseerd
zijn op bepaalde waarden en
theoretische veronderstellin
gen. Een belangrijk deel is ge
wijd aan het nieuwe politieke
denken, de filosofie van bui
tenlandse politiek. Als dit
boek een bijdrage levert aan
internationaal vertrouwen,
beschouw ik het als geslaagd".
Een ding maakt Gorbatsjov
vooral gelijk duidelijk: de
hervormingen waarover hij
spreekt beogen geen invoe
ring van het kapitalistische
stelsel. „Er zijn mensen in het
Westen die ons willen vertel
len dat het socialisme in-een
diepe crisis verkeert en onze
maatschappij op dood spoor
heeft gebracht. We hebben
maar één uitweg zeggen zij:
kapitalistische methoden van
economische leiding en socia
le patronen overnemen. Maar
diegenen in het Westen die
verwachten dat wij het socia
lisme zullen opgeven, zullen
worden teleurgesteld", aldus
Gorbatsjov.
Crises
Die voorwaarde betekent ech
ter niet, dat de kritiek van
Gorbatsjov minder scherp is.
Hij schrijft uitgebreid over de
slechte kwaliteit van con
sumptie-goederen, over cor
ruptie onder functionarissen,
de slechte gezondheidszorg en
de tanende familiebanden on
der Sovjet-burgers. Zijn be
langrijkste boodschap luidt
dat vertraging in de uitvoe
ring van hervormingen kan
leiden tot ernstige sociale,
economische en politieke cri-
Journalisten bladerden door het boek van Gorbatsjov, nadat het gisteren in Moskou officieel
Gorbastjov: „Wij hebben het was gepresenteerd. FOTO: TASS
markt. „De belangrijkste te
kortkoming van de oude eco
nomische machinerie is voor
alles het gebrek aan interne
stimulansen voor de zelf-ont-
wikkeling. Ondernemingen
moeten in zo'n conditie zijn
dat economische competitie
wordt aangemoedigd om zo
goed mogelijk aan de vraag
van de consument te voldoen,
en de salarissen van de werk
nemers moeten totaal afhan
gen van de produktie-resulta-
ten, van de winsten".
Vrouwen
Gorbatsjov heeft het echter
niet uitsluitend over de eco
nomie. In een stuk over de
positie van de vrouw stelt de
partijleider dat
produktie en de
kunst, maar dat men er niet
in is geslaagd „aandacht te
schenken aan de specifieke
rechten en behoeften die
voortkomen uit haar rol als
moeder en huishoudster en
haar onvervangbare opvoed
kundige functie ten aanzien
van de kinderen".
„Wij hebben ontdekt dat veel
van onze problemen in het
gedrag van kinderen en jon
geren, in onze moraal, cultuur
en in de produktie gedeel
telijk veroorzaakt zijn door de
verzwakking van de familie
banden en de lakse houding
ten aanzien van familieve
rantwoordelijkheid. Dat is een
paradoxaal gevolg van ons op
rechte verlangen om vrouwen
alles gelijk te laten zijn aan
Over de VS en de bewape
ningsrace schijft hij: „Hoe rijk
de Verenigde Staten ook zijn,
zij kunnen zich niet veroorlo
ven enorme bedragen weg te
gooien aan bewapening. Het
tekort op de Amerikaanse be
groting is in feite de schuld
van het Pentagon. Maar ja,
dat moeten de Amerikanen
zelf weten".
„Wij waarderen de bijdrage
van Amerikanen aan de we
reldbeschaving; houden reke
ning met de nationale belan
gen van de VS; begrijpen dat
het zonder dat land onmoge
lijk is de dreiging van een nu
cleaire ramp weg te nemen en
duurzame vrede te garande
ren Wij hebben geen onvrien
delijke bedoelingen ten aan
zien van het Amerikaanse
volk. Wij willen en zijn bereid
samen te werken in alle rich
tingen. Er is geen plek ter we
reld waar wij aan de Ameri
kanen kunnen ontsnappen en
de Amerikanen hebben geen
plaats om aan ons te ontsnap
pen. Daarom hebben wij con
tacten en dialoog nodig. Het is
noodzakelijk de weg te zoe
ken naar verbetering van de
betrekkingen".
Haalbaar
In een soort verklaring over
zijn eigen stijl van politiek be
drijven, schrijft Gorbatsjov:
„Politiek is de kunst van wat
haalbaar is. Voorbij de gren
zen van het haalbare, begint
het avonturisme. Het is om
die reden dat wij onze moge
lijkheden voorzichtig inscha-
ten en daarmee rekening hou
den bij het uitstippelen van
onze taak. Wijs geworden
door de bittere ervaring, hol
len wij niet voor onszelf uit
over de gekozen weg, maar
houden wij rekening met de
realiteit van ons land".
Maar ondanks het feit dat er
volgens Gorbatsjov als tal van
democratische veranderingen
hebben plaatsgevonden,
dringt hij aan op „i
me, het lot van de hele we
reld, hangt af van de succes
sen van Perestrojka. De inzet
is hoog. De tijd legde ons een
revolutionaire keus op en die
hebben wij gemaakt. Wij zul
len niet afwijken van Pere-
stroika en zullen die tot het
eind doorvoeren".
Charles en Diana
Groot nieuws vanmorgen in de Britse (roddel)pers, die al wekenlang bol staat van de geruchten
over problemen in het huwelijk van kroonprins Charles en prinses Diana. De twee hebben vannacht
voor het eerst sinds vele weken de nacht weer onder één dak doorgebracht. Dat had ook moeilijk
anders gekund, nu het paar voor een rondreis van zeven dagen in de Bondsrepubliek verblijft. Het
bezoek begon gisteravond in West-Berlijn, waar burgemeester Eberhard Diepgen Charles en Diana
vergezelde naar de opera. foto: ap
(Vervolg van de voorpagina)
PEKING Het lijkt erop
dat de afgetreden sterke
man van China, Deng
Xiaoping twee belangrijke
doelstellingen heeft ge
haald. Ten eerste heeft hij
voldoende steun gekregen
van het partijcongres voor
zijn marktgerichte hervor-
mingén en ten tweede
heeft hij voldoende jonge
re leiders aan de top ge-,
kregen, die het door hem
uitgestippelde beleid zul
len steunen. Het vertrek
van Deng kan dan ook
worden beschouwd als
een uiterst soepele
machtswisseling in de
Chinese Volksrepubliek.
Dengs carrière in de comu-
nistische partij gaat terug tot
1930 toen hij bevriend raakte
met Mao Zedong; hij nam
onder meer deel aan diens
Lange Mars. Deng steunde
ook Mao's poging om alle
Chinese landarbeiders en
boeren onder te brengen in
communes en leverde een-
aandeel in de zo smadelijk
verlopen Grote Stap Voor
waarts, de poging van Mao
om China binnen de korste
keren om te toveren in een
industriestaat.
Vanwege zijn „kaptalistische
tendenzen" werd Deng open
lijk te schande gezet. In 1969,
na twee jaar huisarrest,
kwam Deng als draaiban
kwerker in een tractorfa-
briek terecht. In 1973 kwam
Deng echter weer terug naar
Peking als vice-premier.
Maar drie jaar later was het
weer mis en werd hij wegge
zuiverd door de weduwe van
Mao en haar Bende van
Vier. Hun machtsovername
mislukte echter en een jaar
later was Deng weer aan de
top.
Sinds die tijd heeft China
grote veranderingen doorge
maakt. De communes op het
platteland werden ontman
teld en de familie werd weer
de basis waarop de land
bouwpolitiek was gebaseerd.
Particulier initiatief en pri-
ve-ondernemingen werden
weer, onder voorbehoud, toe
gestaan. De centrale plan
ning- werd gedeeltelijk over
boord gegooid en maakte
plaats voor een meer markt
gerichte economie.
USKE EN WISKE DE WOESTE WESPEN
Urnen im-wt sterkUntil de
ilal met m herd el dikwijls
sim, doih nik
StandMrd Ultg*vartJ/W«v«ry Production»
PARIJS Met medeweten van topfunctionarissen van het
Franse ministerie van defensie zijn tijdens de regering van de
socialistische premier Fabius tussen 1983 en 1986 450.000 Franse
granaten aan Iran verkocht. In de pers wordt deze „Affaire Lu-
chaire" al het Franse Irangate genoemd. Frankrijk hanteerde in
die tijd officieel een wapenembargo tegen Iran. Volgens het
weekblad Le Point heeft de Socialistische Partij bovendien pro
visie gekregen van Iran voor het afsluiten van de contracten. De
voormalige Franse minister van defensie Hernu heeft zaterdag
slechts lachend de schouders opgehaald over het bericht in Le
Point.
MAPUTO Het aantal slachtoffers van een hinderlaag door
vermoedelijk Renamo-rebellen in Mocambique is gestegen tot
278. Bij de aanval, zo'n tachtig kilometer ten noorden van de
hoofdstad Maputo werden vrijdag tientallen bussen in brand ge
stoken. De Mocambiquaanse regering heeft Zuidafrika, dat de
Renamo-rebellen steunt, ervan beschuldigd achter de aanval te
zitten. Renamo zelf heeft vanuit haar hoofdkwartier in Lissabon
iedere betrokkenheid afgewezen. De burgeroorlog in Mocambi-
que^eeft het afgelopen jaar zeker zeshonderd mensen het leven
geköst
ADVERTENTIE
nieuws onder de zon
door Roger Simon»
GRAND TOUR
De Britten houden van reizen
en trekken. Zij gaan vaak op
stap, deels om een stukje van
de wereld te zien, deels om bij
hun terugkeer te kunnen
zeggen dat het toch nergens
beter is dan in Engeland.
Reizen zit hen in het bloed
sedert de tijd van koningin
Elizabeth I. Deze vorstin
lanceerde de Engelse mode
van de „Grand Tour". Jonge
diplomaten die nog veel
moesten leren maar die bij
Elizabeth toch aardig in de
smaak vielen, mochten op
haar kosten een grote reis
maken door Europa zoals de
Britten het Europese vasteland
plegen te noemen).
De benaming „Grand Tour"
heeft geleid tot het ontstaan
van het woord toerist dat in
het Engels met een u wordt
geschreven. In de tijd van
Elizabeth I werd de grote
toernee" beschouwd als een
soort postacademische cursus
aan de universiteit van het
leven.
Historicus Christopher Hibbert
schrijft over dit gebruik in zijn
boek „The Grand Tour". Van
Hibbert kom je aan de weet
dat praktisch iedere Engelse
gentleman toen vond dat hij
het aan zijn reputatie verplicht
was een Europese „Grand
Tour" te ondernemen. Dit had
tot gevolg dat het vasteland
jaarlijks zo'n 40.000 Britten op
bezoek kreeg. Vandaag de dag
gaan ieder jaar bijna 18
miljoen onderdanen van
koningin Elizabeth II op
vakantie in vreemde regionen.
Het beeld dat het buitenland
van deze bezoekers heeft is
niet altijd even gunstig. Vooral
Engelse voetbalsupporters zijn
impopulair. Niemand houdt
van ongemanierde „yobs" die
ontzettend veel drinken, de
boel op stelten zetten en
zelden goede reclame maken
voor hun eigen land. Maar met
de Britten die in de 18de eeuw
bij ons op „Grand Tour"
waren, was het niet veel beter
gesteld.
In plaats van „naar Europa" te
gaan om hun geestelijke
onwikkeling te verruimen,
talen te leren en hun kennis
van de schone kunsten te
verbeteren, zorgden volgens
Hibbert de meeste „Grand
Tourists" ervoor dat zij
geregeld te diep in het glas
keken. Hun geliefkoosde
continentale bezigheid was
bordeelbezoek.
Cynici zullen opmerken dat
sedertdien niet veel is
veranderd. Maar Christopher
Hibbert geeft toe, dat Britse
gentlemen die in de 18de eeuw
van hun land overstaken om
eens wat anders te zien, niet
zonder reden steeds opnieuw
behoefte hadden aan
opkikkertjes. Zo werd er
gereisd in koetsen zonder
comfort. De wegen werden
onveilig gemaakt door
struikrovers. Britse reizigers
vonden het eten in
continentale herbergen niet
lekker. Hun dagboeken en
reisverslagen gewagen van
stinkende schaapskoteletten,
bedorven eieren en water uit
de sloot".
Het Britse volkje was toen al
erg kieskeurig van aard. Het
beschouwde alle
continentalsals viezerikken.
Reiziger Horace Walpole
noemde Parijs „de lelijkste en
bovendien de smerigste stad
van het heelal". Venetië bij
zonsopgang stonk volgens hem
een uur in de wind. Met meer
enthousiasme schrijven Britse
rezigers over de spectaculaire
openbare executies die in
Europese steden ten beste
werden gegeven.
De meeste „Grand Tours"
namen verscheidene jaren in
beslag en kostten gemakkelijk
120.000 tot 180.000 pond.
Omdat zij over veel poen
beschikten, waren Engelse
heren vrijwel overal geziene
gasten. Hun nette manieren en
rijke kleren (afgestemd op de
Franse mode) dwongen
eerbied en bewondering af.
Kunstschilders pikten wat
graag een graantje mee door
welgestelde Engelse toeristen
netjes in de verf te zetten.
Dergelijke duur betaalde
schilderijen werden van het
continent als aandenken
overgebracht naar Engeland.
Zij waren de voorlopers van
de huidige vakantiekiekjes.
De Napoleontische oorlogen
maakten een einde aan de het
fenomeen van de Britse
„Grand Tour". Er kwamen
spoorwegen en Thomas Cook-
reisbureaus die het toerisme
sterk vergemakkelijkten. Maar
er zijn nog altijd welgestelde
jonge Britten die vóór zij in
het serieuze leven stappen een
grote „Europese" reis maken,
een „Grand Tour" in het
kielzog van de jeugdige
dip^maten van weleer.
