Rol leken in kerk blijft beperkt
GEESTELIJK LEVEN/OPINIE
Vergeten
ZORG PRIESTERRAAD ROTTERDAM
OVER PAROCHIEBESTUUR
kerk
wereld
COC OP HERHALINGSOEFENING TEGEN KARDINAAL
Hervormd Werelddiakonaat fors
bekritiseerd over Nota Midden-Oosten
CeidAcSouAOTi
Ethiek en experiment
>weer
Ccidóc Qowiant
ZATERDAG 31 OKTOBER 1987 PA<
dooi Marinus van dei Berg
Onder rouwadvertenties staat
soms: „We zullen hem nooit
vergeten". Rouwadvertenties
worden meestal geplaatst in
zeer emotionele momenten.
Rouwadvertenties zijn een
middel om openlijk meeleven
te tonen. Een van mijn neefjes
zat in de krant advertenties te
tellen: „Acht voor dezelfde
man", merkte hij op. Sommi
ge mensen krijgen helemaal
geen advertentie in de krant.
Er is geen geld voor, zoals in
Engeland er mensen zijn die
geen geld hebben voor een
grafsteen. Ze maken dan zelf
een houten kruis met de naam
erop. maar omdat dit niet
„past in het geheel", omdat
het lelijk staat, worden ze ver
wijderd en zo hebben deze
mensen helemaal geen grafte
ken. Op een kerkhof ergens in
Brabant werd geëist dat de
mensen op het katholieke
kerkhof dat nu een algemene
begraafplaats was geworden
allemaal hetzelfde kruis op het
graf zouden hebben. Met per
soonlijke wensen van nabe
staanden kon geen rekening
worden gehouden. Eenvor
migheid rond de dood, en
standaardpakketten voor het
afscheid: wat een onzalig idee.
Afscheid is persoonlijk. Altijd
was iemand 'n persoon in ie
mands leven. Voor iemand
minstens onvergetelijk. Als er
niemand is, neemt God de
plaats in en is de mens voor
Hem onvergetelijk. Zo geloof
ik dat. In deze dagen van het
najaar waarin er een dode
geur in het bos hangt, worden
we herinnerd aan ons voorbij
gaan. We vieren het feest van
Allerzielen en veel mensen be
zoeken het kerkhof. In de kerk
worden „uit het dodenboek"
de namen voorgelezen van de
overledenen uit het voorbije
jaar. Die namen worden hard
op genoemd, maar in de har
ten worden de namen herin
nerd van hen die misschien al
jaren gestorven zijn. De naam
van je oude moeder of de
naam van je gestorven kind,
die zelfs niet eens een naam
heeft gedragen, maar die je
wel maandenlang onder je
hart hebt gedragen. Onverge
telijk voor jou en wat pijnlijk is
het dat bijna niemand er nog
aan denkt. Alsof hij nooit
heeft bestaan. Ook verwach
ting is leven, intens leven zelf,
maar we lijken het te verwaar
lozen. Te gauw wordt gedacht
„wat geweest is, is geweest".
Een vrouw die weduwe was
geworden vertelde hoe bijna
iedereen de naam van haar
man op de verjaardagkalen
der in het toilet had dóorge-
streept. Alleen één zus had de
naam laten staan en er kruisje
achtergeplaatst. In een be
jaardenhuis waar de vader
van een collega was overleden
zag ik op de naamlijst bij de
ingang dat zijn naam al verwij
derd was. voordat hij begra
ven was. „Leven gaat door",
heet dat. Het was alsof hij
nooit in dat huis gewoond
had. Vandaag als U dit leest
praten we met jongeren over
hun ervaringen na het verlies
van vader, moeder, broer of
zus, vriend of vriendin. Een
jongere schreef me: „Ik merk
hoe weinig ik uitgenodigd
word om te vertellen hoe het
voor mij is dat ik mijn vader
heb verloren".
Je moet je soms afvragen wat
de waarde is van die woorden:
„We zullen hem nooit verge
ten". Het is eerlijker om te
zeggen: „De meesten zullen
hem snel vergeten, enkelen
zullen dagelijks aan hem blij
ven denken tot het einde van
hun leven toe".
De herinnering aan iemand
kan fijn zijn, maar ook bitter
of vol met gemengde gevoe
lens. Dat maakt het herinne
ren nog moeilijker, maar het
allerzwaarst is het niet meer
over je herinneringen en over
je emoties die daarbij horen te
mogen spreken. „In een ge
zelschap waar niemand zijn
naam noemt, voel ik me extra
alleen of waar je merkt dat
krampachtig zijn naam geme
den wordt", zei iemand.
Er zijn gebeurtenissen die on
vergetelijk zijn. Historische ge
beurtenissen heten ze in ge
schiedenisboeken. Zo zijn er
ook historische momenten in
ons e,igen levensverhaal. We
doen elkaar geweld aan als ze
niet herinnerd en genoemd
mogen worden. Er wordt veel
te gauw gepraat over koeste
ren van verdriet. Meestal be
tekent dat dat we geen zin
meer hebben om te luisteren.
Heel wat mensen hopen dat
„We zullen hem nooit verge
ten" ook betekent: „We blij
ven hem of haar gedenken".
Niet alleen in stilte maar ook
In onze gesprekken en ont
moetingen. Gedenken kan
troosten.
ROTTERDAM De pries
terraad van het bisdom Rot
terdam heeft zich na die van
Haarlem en Utrecht veront
rust getoond over de ko
mende wijzigingen in het
parochiebestuur. De raad
meent dat de „medeverant
woordelijkheid van de gelo
vigen voor het wel en wee
van een parochie, zoals die
na het Tweede Vaticaans
Concilie gestalte heeft ge
kregen in parochieraden on
deruit wordt gehaald". Aan
mgr. Bër is daarom uitstel
gevraagd van invoering van
het nieuwe reglement per 1
januari waarin een priester
weer voorzitter van de paro
chievergadering moet zijn.
Beschaving legt een
vernis over onze
boosaardigheid
RESULTATEN BISSCHOPPENSYNODE MAGER
(Van onze speciale
verslaggever Jan Bouwmans)
ROME Rijk in zijn
voorbereiding. Rijk in de
interventies van de bis
schoppen, maar mager in
zijn conclusies en aanbe
velingen aan de paus. Zo
was de balans van kardi
naal Godfried Danneels,
de primaat van België,
van de gisteren in Rome
geëindigde bisschoppen
synode over de roeping
en zending van leken in
kerk en wereld. Toen
hem werd toegevoegd
dat hij in feite met lege
handen naar huis moest,
ontkende Danneels dat
geenszins. „Ge kunt niet
altijd met een overwin
ning thuiskomen", zei hij
laconiek.
Een maand lang hebben
meer dan tweehonderd bis
schoppen. kardinalen en
twintig leken zich gebogen
over taak en plaats van leken
in kerk en wereld. De wereld
lijkt het in de aanbevelingen
ruimschoots van de kerk te
hebben gewonnen. Van de in
totaal 54 aanbevelingen gaan
er slechts tien over de plaats
en taak van de leek in de
kerk en maar liefst 34 over
de zending en de opdracht
van de leek in de wereld.
Deze 34 aanbevelingen wil
len in de kern een nieuwe
impuls geven aan de nale
ving van de sociale leer van
de kerk.
In die schamele tien aanbe
velingen is de vrouw van het
toneel verdwenen. Daarente
gen paraderen de 'Movimen-
to' (nieuwe lekenbewegin
gen) er in volle glorie in. De
gelijkwaardigheid van allen
in de kerk staat er nog in het
voorbijgaan in, maar de rela
tie clerus-leek is niet echt
meer aan bod gekomen.
Dat mannen en vrouwen in
de kerk in alles waarvoor
geen wijding vereist is, gelijk
moeten worden behandeld,
staat er als principe in voor
wie het welwillend lezen wil.
Maar tot de concrete aanbe-'
Mgr. Jan Schotte
FOTO: AP
veling dat de lekenambten
van acoliet en lector dan ook
voor vrouwen moeten open
staan, is het niet gekomen.
De synode is daar namelijk
verdeeld over gebleken. Men
laat de beslissing nu aan de
paus over. Meer zelfs, aan
paus Johannes Paulus II is de
vrijheid gelaten om deze door
paus Paulus IV ingestelde le-
kenambtên voor de liturgie
hoe weinig ze in de prak
tijk ook voorstellen af te
schaffen. Maar zoiets als de
bevordering van bedevaar
ten, processies en andere
volksdevoties lijkt moeiteloos
een plaats te hebben gekre
gen in het rijtje van die aan
bevelingen.
Mislukt
Het uiteindelijke resultaat
van de synode, neergelegd in
de aanbevelingen voor de
paus, kan niet los worden ge
zien van het verloop ervan.
Dat verloop is niet soepel ge
weest. Dat blijkt al uit de
mislukte poging om na veer
tien dagen alles absoluut ge
heim te houden. Maar zelfs
in de laatste ronde, toen de
aanbevelingen al twee keer
waren herzien, werden er op
de voorstellen nog meer 900
wijzigingsvoorstellen inge
diend. Dit kan geen toeval
zijn. Ofwel er is technisch
slecht werk geleverd - dat
het een honds karwei is, is
waar, maar toch - ofwel de
wensen van de synodevaders
werden tot op het laatste on
voldoende gehonoreerd en
dat is een kwestie van regie.
In het werkdocument van de
synode staat duidelijk de op
zet om de aandacht zo veel
mogelijk af te houden van
binnenkerkelijke kwesties en
zo sterk mogelijk te richten
op de link in de wereld.
Daarmee de verdeling 'kerk
voor clerus, wereld voor le
ken' beschermend. De syno
debisschoppen hebben zich
daarvan ae eerste veertien
dagen niets aangetrokken in
hun interventies. Achteraf
moet worden vastgesteld dat
relator Thiandoum stelselma
tig getracht heeft de synode
terug te brengen tot de aan
pak van het werkdocument.
Er is onvrede geuit over zijn
optreden. Maar in hoeverre
is de hele gang van zaken
niet stevig geregisseerd door
het synodesecretariaat onder
leiding van mgr. Jan Schot-
te?
Lekenbewegingen
Want op binnenkerkelijk ge
bied is de boventoon gevoerd
door de niet onomstreden le
kenbewegingen, waar de
paus voorstander van is. Op
de synode zijn er heftige in
terventies over geweest door
voor- en tegenstanders. Want
deze bewegingen zijn bron
van spanningen in de plaat
selijke kerken. Maar ze heb
ben op deze synode officiële
erkenning verkregen. Dat
was een van de grote doelen
van deze synode.
Zuidamerikaanse prelaten
vinden ze maar verdacht om
dat ze zich weinig of niets ge
legen laten liggen aan de ar
men. Zuideuropese prelaten
vinden dat ze de parochies
meer kwaad dan goed doen
door te trachten door de pa
rochieleden leeg te zuigen.
De tegenstanders hebben
weliswaar gedaan gekregen
dat een nieuwe beweging
niet zonder toestemming van
de plaatselijke bisschop in
zijn bisdom mag opereren.
Maar dit controlemiddel
wordt de plaatselijke bis
schop meteen uit handen ge
slagen, wanneer zo'n bewe
ging in het hele land wil
werken. Dan beslist namelijk
de bisschoppenconferentie.
En die staat ook weer buiten
spel, wanneer zo'n beweging
in meer landen tegelijk zijn
vleugels wil uitslaan. Dan is
AMERIKAAN GEARRESTEERD
TIJDENS SYNODE-MIS
VATICAANSTAD Een 57-jarige Amerikaan is giste
ren door bewakers in de Sint Pieter tijdens de afsluiten
de mis van de bisschoppensynode door de paus in Rome
gearresteerd, toen hij wild zwaaiend en schreeuwend
door het middenpad naar voren stormde. De man had de
afgelopen dagen een ondertekende „Verklaring vooi
mijn arrestatie" afgeleverd bij enkele kranten in Rome.
Hij zei daarin verantwoordelijk te zijn voor de publica
tie van een imitatie-encycliek over vrede en kernwa
alleen de paus tot oordelen
en beslissen bevoegd. Welnu,
dit is precies wat de Movi-
mento willen - en de paus
zelf hoogstwaarschijnlijk ook
-: direct onder de Heilige
Stoel vallen, zoals Opus Dei
met de status van persoonlij
ke prelatuur gelukt is. Het
past geheel in de voortgaande
versterking van het centra
listische bestuur van de
rooms-katholieke kerk dat
onder dit pontificaat niet
zonder succes wordt nage
streefd.
Vrouw
De Noordamerikaanse en Ca
nadese bisschoppen hadden
zich heel sterk voor de
vrouw in het ambt gemaakt.
Kardinaal Danneels meent
echter dat zij daarmee een
tactische fout hebben ge
maakt. Hun opstelling heeft
zijns inziens contraproductief
gewerkt. Ook zijn eigen ver
zoek om een historisch on
derzoek in te stellen of de
kerk ooit gewijde diacones
sen gehad heeft, is als aanbe
veling weggevallen. Geble
ken is volgens Danneels dat
in veel delen van de wereld
kerk het probleem van de
gelijkwaardigheid van man
en vrouw vooral maatschap
pelijk wordt opgevat. Omdat
de niet-westerse kerken op
zeker moment het gevoel
kregen op deze synode te
weinig gehoor te vinden voor
hun problemen, waren ze
ook niet meer bereid de wes
terse kerk in hun vrouwen
probleem te steunen. In het
licht van hun problemen is
een zaak als wel of geen
meisjes als misdienaar te be
lachelijk om over te praten.
Het positieve aan deze syno
de is dat er niets echt van ta
fel is gevallen. Want zowel
de interventies als 'de boo-
schap aan het volk van God'
vormen officiële synodestuk
ken die ook op het pauselijke
bureau gedeponeerd worden.
De vragen die daarin zijn op
genomen, kunnen niet meer
worden teruggedraaid en zul
len ooit beantwoord moeten
worden. Maar dat kan nog
lang duren, dat wel.
Koppeling
Rest de vraag of de bisschop
pensynode als instelling van
collegiaal bestuur er sterker
op is geworden. Dat mag
sterk betwijfeld worden. De
synode functioneert uitste
kend als forum van ontmoe
ting en uitwisseling van er
varingen van bisschoppen uit
de hele wereld. Dit heeft de
Haarlemse hulpbisschop Les-
crauwaet heel sterk ervaren.
Maar zo was de synode door
de concilievaders destijds niet
bedoeld, zeker niet op de eer
ste plaats. Kardinaal Dan
neels zegt dat de werkwijze
onder de loupe genomen
moet worden: „Van de syno
de zijn, zeg maar, de carros
serie en de motor goed. Maar
de koppeling deugt niet." Hij
is voor de komende periode
gekozen in de synoderaad,
zeg maar het bestuursorgaan
van de bisschoppensynode.
Misschien komt zijn voorstel
om ook te gaan denken aan
een overlegorgaan van bis
schoppen, priesters, religieu
zen en leken samen nog eens
op de agenda. Want dat idee
is door niemand op deze sy
node opgepikt.
AMSTERDAM „Ik vind het
laakbaar dat de tegenpartij
zonder goede argumenten stelt
dat een jongeman na kennisna
me van de visie van kardinaal
Simonis over homoseksualiteit
zelfmoord heeft gepleegd. Na
vraag door mij bij zijn vader en
psycholoog heeft geleerd dat
deze jongen helemaal geen
zelfmoord pleegde omdat hij
homoseksueel was."
Het was gisteren het enige
emotionele moment in de ho
ger beroepszaak die door het
COC tegen kardinaal Simonis
was aangespannen wegens zijn
disciminerend geachte uitlatin
gen over homoseksuelen. Spre
ker was de advocaat van de
kardinaal, de grijze advocaat
mr. J. Wijn uit Utrecht, die
voor het Amsterdamse Ge
rechtshof in een geheel van
spitsvondigheden ontdaan be
toog opnieuw de opvattingen
van de kardinaal tot zijn kern
wilde herleiden. Nieuwe visies
konden daarbij moeilijk
worden verwacht. De kardi
naal had op verzoek van het
Humanistisch Verbond slechts
de opvatting van de rooms-ka
tholieke kerk uiteengezet. Dat
was niet zijn persoonlijke visie.
Pogingen van het COC de Ne
derlandse katholieke kerk uit
te spelen tegen de kerk in
Rome getuigde volgens hem
van een fundamenteel gebrek
aan inzicht in de gezagsstruc
tuur van die kerk. Hij meende
dat vanuit de visie van die
kerk op homoseksualiteit de
kardinaal er niet aan kon ont
komen het woord afwijking in
de mond te nemen, maar dat
de kardinaal zijn woorden
niettemin op een goudschaaltje
had gewogen. Dat kon moeilijk
volgehouden worden van het
COC en gelijkgezinde organi
saties die direct na het inter
view termen als homohaat
hadden gebezigd. De kardinaal
gunt iedereen zijn opvattingen,
hij heeft alleen de zijne gege
ven toen daar uitdrukkelijk
om gevraagd werd, aldus Wijn.
De advocate van het COC, me
vrouw A. Bierenbroodspot,
bleef niettemin bij haar eis op
straffe van ƒ40.000 de kardi
naal te verbieden opnieuw der
gelijke uitlatingen te doen. Zij
kwam met foto s aanzetten van
de manifestatie op 20 februSri
om de voorzitter van het Hof,
mr. J.A. Witteman, te overtui
gen van de omvang van de
emoties die de woorden van de
kardinaal hadden opgeroepen,
daarbij ook wijzend op het ge
val van zelfmoord waarop
Wijn verontwaardigd reageer
de. Zij meende dat de kardi
naal vanuit de r.k. visie homo
seksuele handelingen wel
mocht aanduiden als zonde,
maar daar maatschappelijk ge
zien geen consequenties aan
mocht verbinden.
Er was gisteren nog een orga
nisatie op herhalingsoefening,
het Nijmeegse LIO. dat in ho
ger beroep de opvattingen van
de kardinaal over de feministi
sche theologie wilde wraken.
Door de advocaat van de kar
dinaal werd opnieuw het recht
van deze organisatie betwist
namens theologen te spreken.
Mr. Witteman wijst op 10 de
cember vonnis.
PAUL VAN VELTHOVEN
NIJKERK „Waarom
eigent een christelijke
organisatie als het her
vormde Werelddiako
naat zich een adviseren
de rol toe in een politiek
conflict? Wie is daar toch
mee gediend? Ze denken
toch niet dat er naar hun
„oplossing" wordt geluis
terd"?
Dat zei de joodse journalist G.
Philip Mok in Nijkerk. Hij
was een van de sprekers op
een bijeenkomst van de (in
terkerkelijke) organisatie
„Christenen voor Israël" en
het Bezinningscomité Israël.
Doel van de bijeenkomst was
de beleidsnota Midden-Oos
ten van de hervormde com
missie Werelddiakonaat
(CWD) „aan de kaak te stel
len". De nota werd dan ook
fors bekritiseerd; niet alleen
door Mok, maar ook door ds.
G. Cohen Stuart, theologisch
adviseur in Jeruzalem voor
de Hervormde Kerk. Ook ir.
J. van der Graaf, secretaris
van de Gereformeerde Bond
had zo zijn bedenkingen te
gen de nota. Overigens had
hij er zelf aan meegewerkt,
als lid van de CWD. „Maar",
aldus Van der Graaf, „de kri
tiek die ik hier uitspreek.
heb ik ook uitgesproken in
de commissie".
De nota telt vele feitelijke
missers, zo concludeerden
Mok en Cohen Stuart, ver
simpelingen, verdraaiingen
en onwaarheden. „Blunders"
noemde Mok diverse fouten,
zowel historisch als politiek
gezien. Ds. Cohen Stuart kon
ook nog wel wat theologische
fouten aanwijzen. Uit beider
kritiek bleek onvrede met
een eenzijdige pro-Palestijnse
houding die uit de nota
spreekt. Ir. Van der Graaf
verwoordde eigenlijk hetzelf
de gevoelen toen hij waar
schuwde voor de „zachte
houding" in de nota ten op
zichte van de PLO. „Solidari
teit met Israël verdraagt zich
niet met sympathie of begrip
voor de PLO
Eerder deze maand wees hij
op het gevaar van „links
anti-semitisme". Hij bedoelde
daarmee dat in linkse krin
gen, ook theologisch, de un
derdog de bevoorrechte is en
in het Midden-Oosten heb
ben de Palestijnen die rol
toebedeeld gekregen, waarbij
Israël de onderdrukker is.
De zorg voor de Palestijnen
in de kampen is erg groot, al
dus Van der Graaf. Er ligt
daar ook een diakonale taak,
zeker ook voor de kerken.
Daarmee is het sterke span
ningsveld getekend waarin
de kerk zich bevindt: ener
zijds de diepe band met Israël
en anderzijds hulp in een
sfeer die afwerend is ten
aanzien van Israël.
De „beklaagde", het her
vormd werelddiakonaat, was
niet aanwezig in Nijkerk.
Daardoor kreeg de discussie
soms een wat schimmig ka
rakter. Er werden vragen ge
steld naar het „waarom" van
passages uit de nota, naar
achtergronden en naar de re
den om sommige zaken niet
te noemen. Van der Graaf
kon daar ook maar moeilijk
antwoord op geven omdat hij
zelf ook nogal forse kritiek
heeft. En van een repliek
van de zijde van het Wereld
diakonaat kon al helemaal
geen sprake zijn.
Deze hervormde nota, uitge
komen in maart van dit jaar,
is de zoveelste publicatie over
Israël en de Palestijnen van
uit kerkelijke kring die nogal
wat stof doet opwaaien. Het
gereformeerde werelddiako
naat schreef ook een derge
lijk boekje, dat grote woede
opwekte van het gerefor
meerde deputaatschap voor
Kerk en Israël. De Raad van
Kerken haalde zich naar
aanleiding van standpunten
over het Midden-Oosten de
gram van het OJEC op de
hals.
Met Allerzielen voor de deur (aanstaande maandag)
werden gisteren in Maastricht door nabestaanden
graven bijgewerkt en schoongemaakt.
FOTO: ANP
Priester-religieuzen hebben opvolger voor Abt Baeten
TILBURG De Stichting
Nederlandse Priester-Reli
gieuzen (SNPR) heeft de pro
vinciaal overste van de Kar
melieten, pater J. Steneker,
voorgedragen voor het lid
maatschap van de Bisschop
pelijke Beleidsadviescommis
sie (BBK), het belangrijkste
adviesorgaan van de bis
schoppen. Dat heeft de secre
taris van de SNPR, drs.
A.C.N.P. Leys, bevestigd. Als
de bisschoppen met de voor
dracht instemmen, zal de
plaats van de SNPR in de
commissie, die ruim een jaar
vacant is geweest, weer bezet
worden. Steneker is deze
maand gekozen tot eerste
vice-voorzitter van de SNPR.
In juni vorig jaar ontsloegen
de bisschoppen abt Ton Bae
ten, toen eerste vice-voorzit
ter van de SNPR, als lid van
de BBK, omdat hij had ge
weigerd zich te distantiëren
van de afsluitende eucharis
tieviering tijdens de manifes
tatie van de Acht Mei Bewe
ging in Den Bosch. In deze
viering, waarin Baeten sa
men met pastoraal werkster
Tony Gokke voorging, werd
als eucharistisch gebed ge
bruik gemaakt van een tekst
van Huub Oosterhuis die niet
door Rome is goedgekeurd.
Bovendien werden de instel
lingswoorden niet door Bae
ten gezegd, maar door hem
samen met de gelovigen ge
zongen. De SNPR-bestuur,
dat zich solidair met Baeten
verklaarde, besloot na het
ontslag geen initiatieven te
nemen om in de vacature te
voorzien, zolang Baeten eer
ste vice-voorzitter van de
SNPR was.
De bij menigeen levende indruk dat opinie-onderzoel^
waarbij Jan en Alleman wordt ondervraagd over de t
uiteenlopende en soms moeilijkste kwesties slecht*
betrekkelijke waarde hebben, zal waarschijnlijk zijn b
tigd door de uitslag van het NIPO-onderzoek naar
vaardbaarheid van de zelfdodingspil die de Amstera
kankerspecialist prof.dr. J. Voute aan jeugdige patiënte»
strekt. De discussie over die kwestie is ook in wetenschj
lijke kring nog niet ten einde en de meningen zijn
schijnlijk meer verdeeld dan de uitslag van de enquête
gereert. Er bestaat begrip voor de barmhartigheid dif
grondslag ligt aan de handelwijze van deze arts, maar ai
andere kant wordt hem lafheid verweten, omdat hij del
zieke jongeren aan hun lot overlaat door zich op het crt
moment aan de verantwoordelijkheid over de laatste U
sing te onttrekken.
EEN ander element in deze discussie krijgt minder
dacht. In het Emma Kinderziekenhuis, waar prof. Vod
scepter zwaait, zou de behandeling van kankerpatiënte
verantwoord ver worden doorgevoerd. Onthutsend
verband is de getuigenis van ds. B.J. Knottnerus i
weekblad De Tijd van twee weken geleden. Hij pro
sinds zijn zoon aan botkanker overleed een onderzot
gang te brengen naar de behandeling. Wat te denken,
deze dominee, van een jongen van wie eerst een been i
geamputeerd, daarna het tweede, vervolgens de eersU
en ten slotte ook de tweede arm. En dat alles terwijl <j
lijk is dat er geen kans bestaat op genezing.
De ethische problematiek die de predikant daarmee si
is eigenlijk voor de mens niet oplosbaar. Er wordt op hi
perimentele vlak werk van grote betekenis gedaan i
kinderziekenhuis. De behandeling met medicijnen en U
ling werpt soms resultaat af maar faalt helaas vaker. li
die de vooruitgang van de wetenschap dan vraagt is 4
zien de ervaringen van ds. Knottnerus en vele anderj
hoog. Te hoog? Wie zal het zeggen, want hoeveel toekom
patiënten krijgen er een betere overlevingskans door?j
wel rijst de vraag of jonge mensen daarmee niet ongevi
als proefkonijn worden gebruikt.
Medici staan voor grote gewetensvragen. Door de ti
mende kennis en de daarmee onverbrekelijk verbond©
zekerheden zijn proefnemingen zo vanzelfsprekend da
belang van de patiënt ondergeschikt dreigt te raken. De
ne groep artsen die zich met deze ontwikkelingen bezigl
raakt geïsoleerd van de samenleving en zelfs van de i
beroepsgenoten. Het is onmogelijk alle leed van de beha
den op zich te nemen, maar van behandelende artsen
niettemin gevraagd het lijden van het individu niet ui
oog te verliezen. Is het niet zinvol hen diepgaander da
nu toe kennelijk gebeurt te laten bijstaan door ethische
missies, die helpen een evenwicht te vinden tussen de b
gen van de grensverlegging in het medisch kunnen e
heil van de patiënt?
Er is trouwens nog een andere conflictsituatie aai
groeien, die al evenzeer en in toenemende mate geneesl
met gewetensvragen confronteert. Een incident dat ziel
geleden in het Sint Anthoniusziekenhuis in Nieuv.
heeft voorgedaan, is in dit opzicht illustratief. Een h
tiënt kon niet althans niet op het gewenste tijdstip
de dottermethode geholpen worden, omdat het maand
get van het ziekenhuis was uitgeput en de benodigde c
ter (kosten 2200 gulden) niet betaald kon worden.
Het werken via een systeem van budgettering en kc
beheersing is in de ziekenhuizen nieuw. Tot nu toe was
wat wenselijk werd geacht ook mogelijk. Nu dient bij
behandeling de afweging gemaakt te worden of de gew
therapie wel noodzakelijk is. Dit soort afwegingen is
een arts moeilijk te maken. Het stellen van grenzen a;
kosten van de gezondheidszorg maakt het evenwel no
kelijk ergens een streep te trekken.
HOE moeilijk dat soms ook kan zijn, dit kostenbewu
stelt eisen van een geheel andere aard dan die van de i
sche experimenten. De groei was de lpatste jaren aanzie
vooral in de cardiologie, waar tot voor kort „onmoge
operaties nu aan de lopende band plaatsvinden. Een
stapje terug, iets zorgvuldiger oordelen, is moeilijk maa
ondoenlijk. Als men de problemen maar niet alleen „a
top" zoekt, namelijk bij patiënten die in levensgevaar v
ren, maar aan de „bodem", waar best minder intensie
worden behandeld. Dan staan de artsen er in het Emn
kenhuis heel wat moeilijker voor.
Nevelig,
later kouder
DE BILT (KNMI) Hel
wordt vandaag een rustige
maar nevelige herfstdag. Toch
is de lucht waarin ons land
zich op het ogenblik bevindt,
nog niet sterk afgekoeld, zodat
de temperatuur in de middag
in mist-vrije gebieden tot zo'n
graad of 13 kan oplopen. De
wind gaat overigens na van
daag voelbaar uit oostelijke
richting waaien en dan begint
koudere en drogere lucht uit
het Europese vasteland ons
land binnen te stromen. Dat
betekent geleidelijk meer zon,
maar ook lagere temperaturen.
Het toenemen van de oostelij
ke wind wordt teweeggebracht
door een zich boven Scandina
vië vormend hogedrukgebied.
Weersvooruitzichten voor di
verse Europesë landen, geldig
voor morgen en maandag:
Zuid-Noorwegen, Zweden en
Denemarken: half tot zwaar
bewolkt en meestentijds droog.
Middagtemperatuur ongeveer
8 graden.
Britse Eilanden: half tot zwaar
bewolkt en vrijwel overal
droog. Middagtemperatuur
van 10 graden in Schotland tot
13 graden in zuicteost-Enge-
land.
Duitsland, Benelux en noord-
Frankrijk: Af en toe zon,
plaatseliik mist en vrijwel
overal droog. Middagtempera
tuur ongeveer 12 graden.
Alpengebied: perioden met
zon en droog. Middagtempera
tuur in de dalen 10 tot 15 gra
den. Nul-gradengrens tussen
2000 en 3000 meter.
Zuidwest-Frankrijk: wi
velden en kans op eei
Middagtemperatuur onj
19 graden.
Spanje en Portugal: wi
velden en een enkele
Middagtemperatuur va
graden in het binnenlai
21 graden aan de kust.
Italië en Joegoslavische
perioden met zon en
overal droog. Middagter
tuur ongeveer 22 graden
Zd Lim
Aberdce
Athene
