Gaat de PvdA terug naar de tijd van Drees?
De Rooie Haan
kraait een toontje lager
Sicilianen vrezen nieuwe maffia-oorlog
BINNENLAND
£ecdóc@ouocmt
ZATERDAG 3 OKTOBER iy87 PAGINA 4Ï1
DEN HAAG Dat een
bal raar kan rollen is een
bekend gegeven. Maar zó
raar als in het geval van
Wim Kok, is niet vaak
vertoond. Nog voordat hij
iets had gedaan, werd de
nieuwbakken PvdA-voor-
man ingehaald als De
Verlosser van links Ne
derland. Een goed debuut
in het debat over de rege
ringsverklaring en een
eveneens niet onaardig
optreden tijdens de alge
mene beschouwingen le
verden hem tot zijn ei
gen verbazing de titel
op van „Politicus van het
Jaar", toegekend door
zo'n zeventig procent van
de parlementaire pers.
Amper een jaar later blijken
diezelfde journalisten zien te
hebben gerealiseerd dat goed
spreken en handig debatteren
toch niet helemaal hetzelfde is
Kok is de laatste tijd dan ook
sterk veranderd. Te zeggen
dat het „Hosannah" is omge
slagen in „Kruisigt hem", zou
overdreven zijn, maar veel
krediet heeft de leider van de
socialistische fractie niet meer.
Daarvoor zijn twee directe
oorzaken aan te wijzen: Koks
volstrekte falen tijdens het de
bat over de visserijfraude en
zijn blunders in de affaire-
Harry van den Bergh. Over
het laatste is al heel veel ge
schreven, maar over het eerste
nog heel weinig. Ten onrechte,
want na het eind juni gehou
den visdebat moest ook menig
PvdA-kamerlid tot zijn spijt
concluderen „dat niet minister
Braks maar de oppositielei
der) was afgetreden'
In de luren
Daarmee werd onder meer be
doeld dat Wim Kok zich gran
dioos in de luren had laten
leggen door zijn fractiegenoot
Rob Tazelaar. Kok zou abso
luut niet in de gaten gehad
hebben dat zijn landbouw- en
visserijspecialist op een wel ui
terst vreemde wijze opereerde.
Eerst moord en brand schreeu
wen over fraude op de visafs-
lagen en de vermoedelijke me
deplichtigheid daaraan van
landbouwminister Braks. En
vervolgens, wanneer een offi
cieel onderzoek de schuld van
Braks heeft aangetoond, van
de daken schreeuwen dat de
minister wat de PvdA betrof
mocht blijven!
„Als je voor iedere fout uit het
verleden moet aftreden, blijft
er geen minister meer over."
verdedigde Tazelaar deze reu
zenzwaai. Een uiterst curieuze
redenering, want de oppositie
zit er toch om te zorgen dat
het kabinet verdwijnt. Dan
kan zij zelf weer eens aan de
bak komen. De houding van
Tazelaar had tot gevolg dat de
PvdA-fractie in de grootste
verwarring raakte. Men snap
te er niets van dat Braks eerst
moest worden aangevallen, om
hem vervolgens, toen het erop
aan kwam, de hand boven het
hoofd te houden. Fractieleider
Kok bleek niet in staat de rust
te herstellen en veel PvdA'ers
wisten op het laatst absoluut
niet meer of zij nu wel of niet
voor een (verkapte) motie van
wantrouwen van D66 moesten
stemmen. Tot grote hilariteit
uiteraard van de regerings
fracties CDA en VVD.
Vertrouwen
Sommige PvdA'ers en PPR-
fractievoorzitter Ria Beckers
veronderstellen nu dat Taze
laar wellicht ook enige zelf
zuchtige motieven heeft gehad
voor zijn rampzalige gedraai.
Dat vermoeden is versterkt
door het bericht dat de socia
listische landbouwspecialist
voorzitter wil worden van het
Produktschap voor Vee en
Vlees, een door minister Braks
te vergeven zeer goed gehono
reerde functie, met veel macht
en aanzien in de agrarische
wereld.
Maar net als in de zaak-Van
den Bergh zou Kok nooit enig
onraad vermoed hebben.
„Wim is gewoon te goed van
vertrouwen. Als fatsoenlijke
kerel verwacht hij eenzelfde
karakter bij anderen," zegt
zijn omgeving. Kok zou zo zijn
eigen redenen gehad hebben
om de stelling aan te hangen
dat de PvdA er zeer onver
standig aan zou doen het hoofd
van Braks te eisen.
Waarom? „Omdat hij vindt dat
de PvdA weer een redelijke
partij moet worden", zeggen
leden van de PvdA-fractie. Sa
men met de nieuwe partijvoor
zitter Marjanne Sint wil Kok
de kiezers ervan overtuigen
dat de periode van Max van
den Berg en Joop den Uyl
voorbij is. De PvdA moet af
van het imago dat zij een (ge
vaarlijke) links-radicale partij
is, waaraan men maar beter
geen verantwoordelijkheid
voor het landsbestuur kan toe
vertrouwen. Want het is dét
imago, denken Kok en Sint,
dat de PvdA vorig jaar een
„overwinningsnederlaag" deed
lijden: vijf zetels winst, maar
buiten spel tijdens de kabinets
formatie.
Iets dergelijks mag in 1990 niet
wéér gebeuren. De mensen in
het land moeten het weer nor
maal gaan vinden dat de
PvdA regeert. Vandaar dat
mevrouw Sint onlangs tegen
over het Genootschap van
Hoofdredacteuren betoogde,
dat de PvdA weer aandacht
voor het gewone gezin heeft
en dat zij niet langer vereen
zelvigd wenst te worden met
„vluchtige" groeperingea als
het Komitee Kruisraketten
Nee. De beloning: lovende
commentaren van CDA'ers als
minister De Koning en partij
voorzitter Van Velzen.
Gevaren
Maar die ontwikkeling houdt
ook gevaren in. De groepen
die de PvdA als „Partij van de
Actie" of „Partij van de Ar
moede" aan zich heeft gebon
den, zouden de lof van het
CDA weieens minder leuk
kunnen vinden. Zo ver willen
Kok en Sint het niet laten ko
men. Feministen, vredesacti
visten, werklozen, arbeidson
geschikten en andere „mini
mumlijders" mogen de PvdA
dan geen regeermacht kunnen
geven, zonder hen kunnen
Kok en Sint het regeren wel
helemaal vergeten.
De eigen achterban krijgt dus
heel andere verhalen te horen.
Dezelfde Marjanne Sint die de
hoofdredacteuren charmeerde
met haar zelfonderzoek, hield
afgelopen zaterdag de partij
raad van de PvdA voor dat de
op Prinsjesdag door de konin
gin uitgesproken troonrede en
de door minister Ruding ge
presenteerde miljoenennota
„beschamende stukken" wa
ren. Weer worden de armen
armer gemaakt, aldus me
vrouw Sint, wijzend op de
„schandalige" bezuinigingen
op de gezondheidszorg, de
huursubsidie en het onderwijs.
En weer worden de rijker rij
ker gemaakt, doordat zij het
meest profiteren van de be
loofde belastingverlaging.
Maar een halve week later
wordt de PvdA-fractie het er
over eens dat in haar scha-
duwbegroting ook rekening
gehouden moet worden met de
middengroepen. Iemand met
een salaris van plusminus zes
tig mille moet zich niet gepakt
kunnen voelen door de PvdA-
plannen... Het is het dagblad
Het Parool dat dit nieuwtje
meldt. Op dezelfde pagina
staat het bericht dat de Raad
van Kerken de armoede in
Nederland „mensonterend en
godgeklaagd" vindt. Dominee
W.R. van der Zee vraagt zich
af of de politiek, de PvdA in
cluis, nog wel echt belangstelt
ling heeft voor de armen. {ei
Aan Wim Kok dé taak. voljn
gende week tijdens de algemejm
ne beschouwingen, te bewijzerjv
dat de dominee zijn partij teijei
onrechte beschuldigt. Hoe dafce:
moet, zonder de genoemd^el
middengroepen in de wielen ti_
rijden? Tsja, dat is nu het geU
heim van de 'goede politicus.™
Misschien dat Kok zich eeni
zou kunnen verdiepen in d^
werkwijze van zijn meest illus
tere voorganger, dr. W. Drees
sr. Diens tijdgenoot mr. Edzo
Toxopeus, oud-voorman van
de VVD, meent dat daar all^
aanleiding toe is. Hij consta
teerde deze week dat de PvdA
op de terugweg is naar hei
tijdperk-Dfc-ees „Wel links,
maar niet zo heel erg".
RIK IN T HOUTi
HILVERSUM Ger Ac-
kermans, eindredacteur
van de VARA voor Radio
2, kreeg begin deze week
een wonderlijk gevoel
toen hij NRC-Handelsblad
opsloeg. Deze krant bevat
te een lijvig „in memori-
am" van Ackermans' ra
dioprogramma De Rooie
Haan. Een tikkeltje voor
barig, deze overlijdensad
vertentie, want vandaag is
de Haan aan zijn veertien
de seizoen begonnen.
Maar helemaal ernaast was het
verhaal toch ook niet, moet
Ackermans toegeven. De
Rooie Haan is behoorlijk ge
kortwiekt en moet op een an
dere toonhoogte gaan kraaien.
De uitzendtijd is gehalveerd
van twee naar één uur en ont
daan van alle franje. Geen
Rooie-Haanlied, geen com
mentaren en geen stamtafelca
baret meer. Ook de bezoeken
de politici krijgen een andere
behandeling. Voortaan worden
zij ondervraagd „vanuit het
standpunt van de gewone
man", zoals Ackermans het
formuleert. „Die gewone man
kan het meestal geen bal sche
len waar de .incrowd' op het
Binnenhof opgewonden van
wordt", aldus de eindredac
teur.
Het nadenken over een nieu
we formule voor De Haan
blijkt al begonnen te zijn ter
wijl de oude nog elke zaterdag
van twaalf tot twee door de
ether daverde. Ackermans:
„Die drang tot verandering
ontstond niet omdat de belang
stelling van het publiek gerin
ger was geworden, want we
zaten dit jaar nog op zo'n
630.000 luisteraars per uitzen
ding en dat is héél veel voor
een informatief programma".
Ter vergelijking geeft hii de
cijfers van politieke actualitei
tenprogramma's als Kamer
breed van de TROS (190.000),
NCRV's Hier en Nu op zondag
(250.000) en AVRO's Magazine
(325.000).
Maar een andere vergelijking
leerde Ackermans dat De
Rooie Haan wel degelijk op z'n
retour was. In het topseizoen
1981-1982 werd het program
ma wekelijks beluisterd door
maar liefst 850.000 mensen.
Dat trotse getal bracht de
eindredacteur ooit tot de stel
ling dat „de VARA deze for
mule door de eeuwen heen
trouw moet blijven". Een ver
gissing, erkent hij nu nederig.
„Die formule was geënt op de
jaren zeventig en kan in dit
decennium niet volledig ge
handhaafd blijven. De cultuur
en met name de politieke
cultuur in de jaren tachtig
is geheel anders en daar kon
den en wilden ook wij niet
omheen".
„In de Rooie Haan" (het
voorzetsel „In" verdween
in het spraakgebruik al vrij
spoedig) werd in 1973 ge
boren tijdens een jaarlijks
vakantiereisje van VARA's
Jan Nagel (foto) en diens
politieke vriend André van
der Louw, toentertijd par
tijvoorzitter van de PvdA.
FOTO: DIJKSTRA
Jan Nagel
„In de Rooie Haan" (het voor
zetsel „In" verdween in het
spraakgebruik al vrij spoedig)
werd in 1973 geboren tijdens
een jaarlijks vakantiereisje
van VARA's Jan Nagel en
diens politieke vriend André
van der Louw, toentertijd par
tijvoorzitter van de PvdA. Het
aantreden van het „rooie" ka
binet-Den Uyl bracht beide
heren op het idee dat de
VARA-radio de politiek op
een geheel nieuwe, bij de tijd
geest passende wijze kon gaan
brengen. In de ambiance van
een café, met drank en veel ei
gen stamgasten, zouden politici
(en met name die van de
PvdA) waarschijnlijk wel ver
leid kunnen worden tot ont
hullende en verrassende uit
spraken.
Na enige pressie van Van der
Louw toonden alle PvdA-mi-
nisters zich bereid hun vrije
zaterdagmiddag op te offeren.
Spoedig daarna volgden de
staatssecretarissen van deze
voor prominenten van andere
partijen, zoals de toen nog be
staande KVP, ARP en CHU.
De magische reputatie van het
programma werd op den duur
zelfs zo groot dat Jan Nagel
menig politicus tevoren de be
lofte kon afdwingen te zullen
zorgen voor voorpaginanieuws
in de maandagkranten.
Kruisinga in de val
Beroemd is het verhaal van
CHU-voorman dr. Roelof
Kruisinga. Het was 1977 en al
les wees er nog op dat er een
tweede kabinet-Den Uyl in
aantocht was. Kruisinga wilde
graag uit de oppositie en zocht
naar een manier om dat aan
zijn achterban te verkopen.
Toen hij werd uitgenodigd
voor een optreden in De Rooie
Haan. vertelde Kruisinga tij
dens een voorgesprek aan Na
gel wat hij van plan was in de
microfoon te gaan zeggen. Dit:
de CHU zou alleen aan een
tweede kabinet-Den Uyl wil
len deelnemen als zij de garan
tie kreeg, voor de volle vier
jaar volwaardig mee te mogen
doen.
De ook bij het gesprek aanwe
zige Relus ter Beek, buiten
landspecialist van de PvdA en
een graag geziene en gehoorde
gast in de Haan, vond het
maar niks. Kruisinga moest
gewoonweg eisen dat hij voor
ACHT jaar van de partij zou
kunnen zijn. En zo geschiedde.
Het ANP en het NOS-journaal
besteedden ruime aandacht
aan de opmerkelijke woorden
van de CHU-leider en op
maandag deden de kranten
het allemaal nog eens over.
Een maximale score dus voor
Nagel en zijn trawanten. Min
der leuk voor Kruisinga, want
die kreeg in zijn fractie de
wind van voren. Was hij gek
geworden om de CHU voor
acht jaar uit te willen leveren
aan die „rooien"?
Na Kruisinga zou de Haan nog
vele slachtoffers maken. KVP-
voorzitter Dick de Zeeuw
kwam vertellen dat zijn partij
het kabinet-Den Uyl tot inzet
van de verkiezingen zou ma
ken. Daarmee haalde hij zich
de woede op de hals van zijn
fractievoorzitter Frans An-
driessen, die schoon genoeg
had van de „rode terreur" en
daarom van harte met Piet
Steenkamp en Dries van Agt
bouwde aan het CDA. als bol
werk tegen die allesoverheer
sende PvdA. Op termijn leidde»
die botsing tot de afgang van
De Zeeuw.
Tegen die achtergrond wekt
het geen verwondering meer
dat Jan Nagel vervolgens aan
ARP'er Willem Aantjes alle
ruimte gaf om zich te profile
ren als de aanvoerder der pro
gressieve christen-democraten,
die van dat „conservatieve"
CDA-in-wording niet veel
moesten hebben.
Loyalisten
Uiteindelijk baatte het alle
maal niet. De CDA-karavaan
trok verder en „ome Joop"
werd de woestijn ingestuurd.
Maar voor De Rooie Haan was
er voorlopig nog niets aan de
hand. Onder leiding van Aan
tjes, die notabene fractieleider
werd van het CDA, deden de
loyalisten van zich spreken.
Deze nagels aan de doodkist
van het kabinet-Van Agt/Wie-
gel waren uiteraard trouwe
klanten van Jan Nagel (en
vanaf 1980 van diens opvolger
Ger Ackermans). Nadat Wil
lem Aantjes door Lou de Jong
ten val was gebracht nam
CDA-loyalist Hans de Boer de
fakkel (beter gezegd: de micro
foon) over.
Het was de tijd van de grote
kamerdebatten, over de wo
ningbouw, het NAVO-dubbel-
besluit en Zuid-Afrika. Het
aantal keren dat er (verholen)
met een kabinetscrisis werd
gedreigd was niet te tellen.
Daarna volgde in 1981 de
verkiezingsstrijd, met een
steeds groter wordende rivali
teit tussen PvdA en D66 (Jan
Terlouw), en de formatie van
het tweede kabinet-Van Agtl
Weer deed een cohort PvdA-; j
bewindslieden zijn intrede en
De Rooie Haan beleefde een
tweede Gouden Eeuw. De tita- j
nenstrijd tussen Van Agt en
Den Uyl, met Terlouw uitein-
delijk in de „verradersrol" (hij
koos voor het CDA), leverde
wekelijks programma's op die
met gloeiende oortjes werden
beluisterd.
Dood in de pot
Maar toen begon het vervaj
voor De Haan. Uit de ruines
van het tweede en het derdej
kabinet-Van Agt ontstond he£
eerste kabinet-Lubbers. De
nieuwe premier ging met eeiC
stofzuiger door de CDA-fractieP-
en zoog heel nauwkeurig alle»
politieke talent weg naar hei'
kabinet. Jan van Houwelinf'
gen, die na het vertrek vanp]
Hans de Boer (burgemeesteiLi
van Haarlemmermeer) de lin-jk
kervleugel had kunnen gaai*
aanvoeren en wellicht zelfs de*
gehele fractie, liet zich verlei*
den met een staatssecretariaat"
op defensie. De loyalist Sytzei®
Faber hield het nog wel enige#
tijd vol, maar bezweek uitein-*
delijk voor het burgemeester*
schap van Hoogeveen. Toen^
moesten alleen Jan Nico#
Scholten en Stef Dijkman no{^
even worden opgeruimd en d£(
zuivering was een feit. 51
Voor De Rooie Haan beteken-»1
de dit de dood in de pot. Een»*
tijd lang kon de VARA het le-_
ven van het beest nog reddenl
doordat er interne problemei*
waren bij de PvdA. Voorzitterii
Max van den Berg was altijij]
van harte bereid Joop den Uyi
even op stang te jagen mei j
woeste verklaringen 'ovef I
atoomcentrales of atoomraket-^
ten. Daarnaast was er der
kwestie rond De OpvolgingL
Den Uyl wilde maar niet weg,
en wekte daarmee een groei?
ende ergernis in eigen kring.1
Volgens de PvdA-fractie pro-»]
beerde De Rooie Haan heel be-,,
wust de strijd aan
ren, door met „flodderige"
quêtes te komen waaruit
blijken dat het onder t
dere leider (Van Dam,
der Louw, Kok) veel beter met
de partij zou gaan.
Maar van alleen een oppositie
partij kan een politiek pro-,
gramma natuurlijk niet leven. j
En de coalitie van CDA en
VVD kende zo weinig interne
problemen dat er voor Acker
mans weinig lol aan was. Bo
vendien moest hij de buit gaan
delen met concurrenten als
TROS-Kamerbreed
NCRV- en AVRO-progranv
ma's op zondag. De spoelinj
werd uiteindelijk zo dun, dat
slechts met de allergrootste
moeite de „grote items" in het
"programma waren te vullen
Volgens Ackermans komt dal
ook doordat de huidige gene
ratie kamerleden niet in
schaduw kan staan van de vo
rige.
Hoogste tijd dus voor een in
grijpende verl
café De Rooie Haan." Of de!
nieuwe opzet kans van slagen
biedt? „Dat zullen we pas we
ten als de andere omroepen
ons opnieuw gaan kopiëren"
aldus Ackermans.
RIK IN T HOU1
SUSKE EN WISKE DE WOESTE WESPEN
(c> Standaard Ult0w»ari|/Wevary Product**»
COMMANDO'S STUREN KOGELREGENS:
ROME De Siciliaanse
hoofdstad Palermo vreest
een nieuwe maffia-oorlog.
Binnen de misdaadorgani
satie lijken tegenstellin
gen te zijn ontstaan. Mario
Prestifilippo, een van de
meest gevreesde killers
van de maffia, is op gru
welijke wijze vermoord
door een commando van
minstens tien man dat
hem met twee auto's klem
reed.
De moord op Prestifilippo be
wijst volgens de onderzoekers
dat er interne spanningen in
de misdaadorganisatie zijn ont
staan. De afgelopen jaren was
het in Palermo relatief rustig.
De laatste grote maffia-oorlog
van de jaren zeventig was ge
wonnen door de familie van
de Corleonesi. Het hoofd van
deze familie, Luciano Leggio,
zit al sinds 1974 in de gevange
nis, maar hij geeft nog steeds
bevelen en leidt de familie
met ijzeren hand. Volgens veel
onderzoekers is Michele Gre
co, die formeel de hoogste
maffia-baas is omdat hij aan
het hoofd staat van de „com
missie" van maffia-families,
slechts een werktuig in de
handen van Leggio. In elk ge
val heeft de alliantie Leggio-
/Greco na een bloedige maf
fia-oorlog met vele honderden
doden het heft in Palermo vast
in handen.
Dat er opnieuw beweging in
het maffia-front komt, heeft te
maken met het grote maffia-
proces in Palermo. Straks zal
een aantal maffiosi wegens ge
brek aan bewijs vrijkomen,
anderen worden tot levenslan
ge gevangenisstraffen veroor
deeld. Het is goed mogelijk dat
nu intern een strijd los gaat
barsten om de opengevallen
plaatsen in te nemen. Een
maffia-baas die tot levenslang
veroordeeld wordt verliest in
veel gevallen langzaam zijn
greep op de familie.
Niet uitgesloten wordt is dat
binnen de Corleonesi, waartoe
ook de vermoorde Prestifilip
po behoorde, een strijd is los
gebarsten. Mogelijk zijn Leg-
gio's beide stadhouders, Ber
nardo Provenzano en Salvato-
re Riina, met elkaar in conflict
gekomen. Mogelijk ook heeft
Leggio aan Riina de opdracht
gegeven de groep-Provenzano
te liquideren. Door de rechter
gevraagd wat hij van zijn bei
de vrienden Provenzano en
Riina wist, antwoordde Leggio
deze week: „Bernardo Proven
zano? Ik weet niet wie dat is,
daar heb ik nog nooit van ge
hoord. Salvatore Riina is een
grote vriend. Zijn naam draag
ik altijd in mijn hart."
De naam Prestifilippo deed de
bevolking van Palermo huive
ren. De 29-jarige had in een
tijdsbestek van enkele jaren
meer dan zestig mensen ver
moord. Kleine maffia-soldaten
van andere families, maar ook
rechters en hoge politie-offi-
cieren. Hij maakte volgens de
justitie deel uit van de com
mando's die rechter Terranova
en carabinieri-generaal Dalla
Chiesa doodden.
Bij „cadaveri eccelenti" treedt
de maffia altijd op met grote,
tot de tanden bewapende com
mando's. Zo'n excellente be-j
handeling viel de supermoor
denaar Prestifilippo deze week
zelf ten deel. Hij werd met zijn
motor klem gereden en voor
dat hij zijn Smith „Wesson-pis-
tooi kon pakken viel hij in een
regen van kogels. Er werd op
hem geschoten met pistolen,
kalashnikovs en zware gewe
ren zoals die bii de jaent op
groot wild in Afrika gebruikt
worden. Ook het handelsmerk
van de maffia, de Lupara, het
iachtgeweer met afgezaagde
loop ontbrak niet op het appèl.
Van de maffia-killer bleef
slechts een bloederige massa
over. Na afloop van de sectie
op het stoffelijk overschot kon
de arts op geen stukken na
zeggen hoeveel kogels er in
het lijk zaten
