De
hertog
van Alva
ontvangt
haring en
witte
brood in
de Waag
ALBA: ZONNEGLOREN
Leidens 3-october-
feest met een
ongedacht facet
V RIENDELIJKE MAN
Ceidóc Souwnt'
De optocht die vanmiddag door Leiden trekt heeft als motto „We are the world". Desondanks lopen er ook weer Een sfeer rijke opname van het Leidse lunapark rond molen De Valk. De kwalificatie „grootste kermis van Neder-
eroepen in historische kledij mee. FOTO: KEES V.D. BURG land" wordt bedreigd, doordat het Schuttersveld met zijn nieuwbouw steeds minder ruimte biedt voor attracties.
FOTO: KEES V.D. BURG
licht ook tegen heug en meug) de
Leidse sacramenten van haring en wit
tebrood. Een wonder was geschied. De
vijandelijkheden behoorden voorgoed
tot het verleden.
In de voornaam aangeklede, statige re
sidentie van de koninklijke Spaanse
ambassade aan het Lange Voorhout in
Den Haag, zat ik dezer dagen naast de
hertog van Alva op een magnifieke
bank. Op het puntje; je gaat er in zo'n
omgeving natuurlijk niet gemakkelijk
even voor zitten. Alva het me een
kostbare catalogus zien over de curieu
ze verzameling van onbetaalbare schil
derstukken die zijn Huis bezit: doeken
en gravures van Rembrandt, Van
Dijck, Rubens, Dürer, Van der Velde,
El Gréco, Franse impressionisten, Ita
liaanse meesters en zoveel andere
kunstenaars. Hij zou de catalogus aan
bieden aan „uw minister van cultuur".
Alva wist niet dat dit ene Brinkman
was. Juan, in zwart-rood livrei, schonk
koffie uit een zilveren kan in porselei
nen kopjes, voorzien van het Spaanse
wapen, en serveerde suikerklontjes
van een zilveren schaaltje. Alva rookte
het ene sigaartje na het andere. „De
Spaanse hertog rookt sinds jaren uit
sluitend Nederlandse sigaartjes", zei
hij in 't Duits. En ik zag „Café noir"
van Henri Wintermans, 20 stuks in 't
zwarte doosje. De hertog rookt ook
wel lange Schimmelpennincks. „Lei
der zu viel". Maar het betekent ook,
zei hij, dat de vrede „al jaren is gete
kend".
Jesus Aquirre y Ortia de Zarate is 53
jaar. Hij is getrouwd met de 18e herto
gin van Alva. „Uw Alva was de derde
hertog; ik ben de 18e. Althans als con
sort van de hertogin dan; vergelijk het
met koningin Beatrix en prins Claus.
De familie stamt van de 11e eeuw; het
waren toen nog graven van Alva, ge
noemd naar het kasteel Alba in de
provincie Salamanca. Alba wil hier
zeggen „het eerste zonnegloren"; 't
kan ook „wit" betekenen, maar niet in
deze zin. In de 14e eeuw was er de eer
ste hertog. Het is een lange, gecompli
ceerde geschiedenis. In de 18e eeuw is
de tak van de Toledo's overgegaan in
die van de Stuarts. Een zoon van Ja
cobus II, de laatste Stuart-koning van
Engeland, is een voorvader van mijn
vrouw. Die zoon was de hertog van
Berwick (Schots), een titel die nog
steeds in ons Huis bestaat. Mijn
vrouw is ook nog achtmaal hertogin
met andere titels en achttien keer een
„grande d'Espana". In ons Huis ko
men 58 adelstitels voor. U kunt 't vol
gen, hoop ik. Ik zit echter niet onder
de plak".
De hertog-consort van Alva is een
vriendelijk man, voorkomend ook.
Hij liet me vóórgaan in de ambassade:
„Ik ben hier uw gastheer; dit is Spaan
se grond". Maar hij is ook een aristo
craat in lijf (vrij kort) en leden, en tot
in z'n van diamantjes voorziene hor
loge en het goud om zijn gebruinde
polsen en getailleerd colbert. Spaans,
kortom. Jesus Aquirre studeerde acht
jaar in München sociologie, filosofie
en theologie. „Ik ben al vaak in Hol
land geweest. In '82 hield ik in Den
Haag, op verzoek van uw regering, een
voordracht in het ministerie van fi
nanciën. Maar het is de eerste keer dat
ik in Leiden kom, met z'n mooie ge
schiedenis". Deze Alva is niet de „IJ
zeren hertog" van de 16e eeuw. Geen
Spaanse kraag, geen wapengeflonker,
noch de waakzame krijgersblik. „Ich
bin überhaupt nicht knegerisch", „en
jagen doe ik ook niet". Des hertogs
dagelijkse taak is zijn Huis (drie resi
denties. alsmede de onnoemelijke
kunstschatten; bezichtiging op zater
dag, op aanvraag) in stand te houden.
En hij (lid van de koninklijke Spaanse
academie van beeldende kunsten, taal
en geschiedenis) publiceert: gedichten
en proza, essays. Een liefdesverklaring:
„Ik hou van dit lage land, van Hol
land en België. Voor een Spanjaard
•blijft het Vlaanderen. De 16e en 17e
eeuw zijn voorbij, het is nu een scho
ne lei; God zij dank. Voor mij was het
een grote eer en vreugde om door Lei
den te worden uitgenodigd".
TON PIETERS
LEIDEN - In alle vroegte is van
morgen het Leidse feest bij uitstek
weer losgebarsten: 3 oktober. De
stad kent op deze dag vrijwel geen
uitslapers, want iedereen wil er als
de kippen bij zijn. Reveille, in de
vroegte, bij het stadhuis; de koraal-
muziek vol stoere geuzenvroom-
heid bij het gedenken in het Van
der Werfpark; de uitreiking van ha
ring en wittebrood aan de vele dui
zenden „opvolgers" van de nood
druftige en uitgehongerde Leide-
naars die in 1574 bij de massale
voedseldropping vanaf de plat
boomde vaartuigen voor het eerst
hun „3 October" vierden.
Eten en drinken horen bij elkaar, en
daarom is de laatste jaren een nieuw
element aan de symbolische herden
king toegevoegd: Corenwijn, die voor
al uitgeschonken wordt aan de vele
vooraanstaande gasten van gemeente-
bestuur en 3 October Vereeniging die
in deze herfstige dagen de Sleutelstad
aandoen. Het lijkt in niets op wijn,
maar het is oud en fijn. Leiden is van
daag voor de vierhonderddertiende
keer ontzet en iedereen trekt de straat
op of duikt de kroeg in, na een bezoek
aan de kermis, het zien van de Grote
Optocht (deze keer onder het motto
„We are the world", en daar is geen
woord Spaans bij) en het inslaan van
paling en druiven. Overal ruik je de
hutspot met klapstuk, van die aroma
is de stad doortrokken. O Leyda glo-
riosa.
En dat allemaal omdat op de avond
van 2 oktober 1574 de Spaanse ven
dels (die Leiden met hun uithonge-
ringstactiek bijna op de knieën had
den) de benen namen voor het nade
rende water en de watergeuzen, de
vrijbuiterige binnenlandse strijdkrach
ten van de prins van Oranje. Weg met
de Spanjolen; Vive le Geus was nu de
leus. Zo was dat.
De grote boeman voor de opstandige
Nederlanden, de hertog van Alva, was
een jaartje eerder al opgestapt. Fernan
do Alvarez de Toledo had een werk
zaam leven als geniaal veldheer achter
de rug. Hij bevocht Fransen en de
paus en jaagde op Nederlandse rebel
len. Het zat hem niet mee: Alva ver
loor niet alleen z'n „Bri(e)l", maar ook
Philips II, de koning die hij altijd
geëerd had, was ontevreden. Eind
1573 ging hij terug naar Spanje, krom
van de jicht, maar wat hem in het
noorden niet was gelukt liep in het.
zuiden veel beter: hij veroverde in
1580, twee jaar vóór z'n dood, Portu
gal voor Philips. Sindsdien verdween
Alva uit onze gedachten.
Geen wonder, dat van de week enige
beroering ontstond bij de aankondi
ging dat de hertog van Alva het feest
van Leidens ontzet zou bijwonen!
Maar Leiden hoefde niet in last te
zijn, want het was „een andere her
tog", een vriendelijk man die een kijk
je kwam nemen in de voormalige,
koppige noordelijke gewesten. Op uit
nodiging van Leidens aanvoerder der
magistraat, burgemeester Cees Goe-
koop, die hem woensdagavond van
Schiphol afhaalde. Donderdag voerde
de hertog het woord in het Academie
gebouw van de Rijksuniversiteit aan
het Rapenburg die nota bene bij de
stichting nog door koning Philips in
1575 van een koninklijk zegel voor
zien was. Maar dat was een vals foefje
van Willem van Oranje, de vader des
vaderlands. Vanmorgen toch gebeurde
iets ongelooflijks: de hertog van Alva
stapte rond acht uur de Waag binnen
en ontving daar ingetogen (maar wel-
ZATERDAG 3 OKTOBER 1987
Burgemeester Van der Werf biedt hongerige, opstandige ingezetenen van Leiden zijn degen
aan om hem te doden. Dit schilderij behoort tot de collectie van het Stedelijk Museum De
Lakenhal in Leiden en is in het begin van de 19e eeuw geschilderd door V.d. Bree.FOTO: PR
Een portret van de beruchte hertog van
Alva uit de particuliere collectie van de
Hertogin van Alva te Madrid. FOTO: SP
Leidenaren bij de Boschhuizerschans in gevecht met Spanjaarden. Een detailopname van een schilderij van een onbe
kende meester, dat ook in De Lakenhal hangt. foto- pk
