Mgr. Schotte: Synode vergroot
begrip voor wereldkerk
ficidócSoincmt
Bij gedenken
gebeurt het opnieuw
GEESTELIJK LEVEN/OPINIE
kerk
wereld
I L
Israël vindt resten van
eerste tempel van Jeruzalem
Ook Labour wijzigt koers
>weer
brieven
lezers
CeidócSoiucmt
DONDERDAG 1 OKTOBER 1987 PAGINA 2
IKV dreigt ICTO met juridische maatregelen
HOOGEVEEN Het IKV (Interkerkelijk Vredesberaad)
heeft via een advocaat het ICTO (Interkerkelijk comité twee
zijdige ontwapening) met juridische maatregelen gedreigd als
deze organisatie de naam „vredeskrant" blijft gebruiken. Be
halve het IKV heeft ook het ICTO een „vredeskrant '87" uit-
fegeven. De naam vredeskrant wordt al twintig jaar door het
KV gebruikt en is bovendien gedeponeerd als merk bij het
Benelux merkenbureau, zo schrijft mr. M.J. ten Broek uit Am
sterdam aan het landelijk ICTO-bestuur. Directeur De Jong
van het ICTO noemt de brief „een zeer domme zet van het
IKV". Dank zij gesprekken en platforms leek de polarisatie
binnen de kerken te verdwijnen. Op zo'n manier werkt de po
larisatie opnieuw door, aldus De Jong.
Televisiepredikant Robertson wil president worden
WASHINGTON Televisiepredikant Pat Robertson heeft zijn
ambt neerlegd om mee te kunnen doen in de strijd om de pre
sidentskandidatuur voor de Republikeinse Partije. De babtis-
tenpredikant, die ook is afgetreden als direkteur van het schat
rijke televisiestaion CBN, heeft echter volgens politieke waar
nemers geen schijn van kans op het hoogste ambt in de Vere
nigde Staten. Maar Roberson is er van overtuigd dat hij geroe
pen is de grootste natie ter wereld te dienen met zijn politieke
activiteiten. Waarnemers veronderstellen dat de volgelingen
van Pat Robertson wel invloed kunnen uitoefenen wie uitein
delijk Republikeins kandidaat wordt.
Wie al te wijs is, vindt
geen vrienden
Japans spreekwoord
Vaticaan buigt
zich over
transseksualiteit
(Van onze correspondent
Gerard Kessels)
ROME In Italië is op
schudding ontstaan over één
priester die na een operatie
vrouw is geworden. De vraag
is of zij nog de mis mag doen
en andere priesterlijke taken
kan blijven vervullen. De 50-
jarige priester Don Paolo, die
na een operatie als Donna
Paola door het leven gaat,
heeft haar trieste verhaal aan
een journalist van het dag
blad La Stampa verteld.
De vrouw heeft vrijwillig af
gezien van haar kerkelijke
taken om geen schandaal te
verwekken. Ze is echter niet
geschorst en de priesterwij
ding is niet nietig verklaard.
Ze zou haar taken graag
weer opnemen. De lotgeval
len van Donna Paola waren
bekend in het Vaticaan, maar
de kerk deed er het zwijgen
toe. Na al de publiciteit is dat
echter niet meer mogelijk.
De Congregatie voor de Ge
loofsleer heeft een commissie
in het leven geroepen uie
moet bekijken of <ie priester
wijding nog geldig is. In het
kerkelijk wetboek is niets ge
regeld over transseksuelen.
Het geval van Don Paolo die
vrouw werd, is het meest
spectaculaire, maar de kerke
lijke rechtbanken worden er
wel vaker mee geconfron
teerd. Transsexualiteit is
voor de kerk een grond voor
nietigverklaring van het hu
welijk. De vraag is echter of
iemand die operatief van ge
slacht veranderd is, opnieuw
een kerkelijk huwelijk aan
kan gaan. In Perugia bijvoor
beeld wil een vrouw, moeder
van twee kinderen, na een
verandering van geslacht
voor de kerk trouwen met
een andere vrouw.
BISSCHOPPENSYNODE VANDAAG OFFICIEEL GEOPEND
ROME Heel even pra
ten en heel lang luiste
ren. Zo begint voor de
232 deelnemende bis
schoppen de synode over
de leek in de kerk. Offi
cieel is zij vandaag be
gonnen met een plechti
ge eucharistieviering ge
leid door paus Johannes
Paulus II in aanwezig
heid van alle synodeva
ders; de feitelijke bespre
kingen zouden echter
naar verluidt pas maan
dag beginnen. Elk van
de bisschoppen mag
slechts kort het woord
voeren. Voordat ze alle
maal zijn uitgepraat, zul
len er zo'n acht dagen
verstreken zijn. „Voor
veel bisschoppen zal het
niet gemakkelijk zijn zo
lang te luisteren, maar ze
zullen toch moeten",
lacht de Belgische aarts
bisschop Jan Schotte, se
cretaris-generaal van de
bisschoppensynode.
Voor de enige Nederlandse
vertegenwoordiger, mgr. J.
Lescrauwaet, hulpbisschop
van Haarlem, zal het een
heksentoer zijn in het tijdsbe
stek van een minuut of acht
iets duidelijk te maken van
de gigantische problemen die
samenhangen met de positie
van de leek in de Nederland
se kerk. Datzelfde geldt voor
Mgr. J. Schotte, secretaris-generaal van de synode
de representant van Belgie,
kardinaal Godfried Dan-
neels. Dan hebben de Brazili
anen (vier synodevaders), de
Amerikanen (ook vier) en de
Duitsers (drie) het wat ge
makkelijker. Zij kunnen de
taken onderling verdelen.
Immers ook in de kerk weegt
het getal. Hoe meer bisdom
men een land heeft, hoe
meer vertegenwoordigers op
de synode. Bij meer dan 25
bisdommen heeft het land
recht op een tweede verte
genwoordiger, bij meer dan
50 op een derde, enzovoort.
Schotte omschrijft de lange
zit van het luisteren naar al
die vertegenwoordigers van
de wereldkerk als „zeer nut
tig." Schotte: Dat verruimt de
blik, men krijgt een beter
zicht op andere culturen en
continenten. Aan het einde
begrijpt men de wereldkerk
beter." Dat is ook het doel
van de synode. „Het gaat er
niet om programma's te ont
wikkelen voor een bepaald
continent, maar om het on
derwerp te verdiepen voor
de gehele kerk."
Rapporteur
Wie tijdens deze acht dagen
bijzonaer goed moet luisteren
is de algemene rapporteur
van de synode, de Afrikaanse
kardinaal Hyacinthe Thian-
doum. Hij zal de voornaamste
punten samenvatten en die
vergelijken met wat het
werkdocument daarover te
zeggen heeft. Het werkdocu
ment is de samenvatting die
het Vaticaan gemaakt heeft
van de standpuntbepalingen
die voor het begin van de sy
node vanuit alle kerkprovin
cies in Rome zijn binnenge
komen. „Tussen het werkdo
cument en het actuele ver
slag van de rapporteur zit on
geveer een jaar. Daar kun
nen accentverschillen uit
voortvloeien", zo meent
Schotte.
Na de gezamenlijke zittingen
gaat het in de tweede fase
van de synode verder in
twaalf kleinere groepen. Als
de groepen vijf keer bij el
kaar zijn geweest, volgt er
weer een gezamenljke zitting.
Vervolgens is er weer een
sessie van vijf zittingen van
de kleine groepen. Als de
groepen uitgepraat zijn, gaan
hun rapporteurs aan tafel zit
ten met kardinaal Thian-
doum voor een gezamenlijk
document.
In de derde fase van de syno
de tenslotte, komen alle bis
schoppen weer gezamenlijk
bij elkaar om over het slotdo
cument te stemmen.
Toehoorders
De zestig leken die de synode
bijwonen, 26 vrouwen en 34
mannen, treden slechts op als
'toehoorders'. Zij hebben
geen stemrecht. Het is ten
slotte een bisschoppensyno
de", zegt Schotte. Toch is hun
inbreng volgens Schotte ge
garandeerd. Tijdens een vier
tal hoorzittingen kunnen de
leken hun mening geven
over een reeks onderwerpen.
Verder maken ze een verslag
van hun onderlinge discus
sies dat net als alle andere bij
de algemeen rapporteur be
landt. Wat ervan de inbreng
van de leken tenslotte over
blijft, bepalen de algemeen
rapporteur en de stemmende
bisschoppen.
PORTRET VAN RADIOPASTOR ALJE KLAMER
DEN HAAG Voor talloos
velen was het een schok, nu
ruim een jaar geleden: ds.
Alje Klamer, de IKON-radio-
pastor, was overleden. Het
feit dat er zoveel mensen
schrokken en iets in zichzelf
voelden breken, geeft al aan
dat hij een bijzonder mens
was. Daarom is het op zich
zelf wel te begrijpen dat er
een boek over hem is ver
schenen.
Zo'n boek, over zo'n man, is
dat in overeenstemming met
hoe hij sprak, hoe hij
schreef? Hoe gauw worden
gevoelens van waardering,
respect, bewondering voor en
misschien afhankelijkheid
van, niet getrokken in een
richting die haaks komt te
staan op wat bedoeld is.
Een riskante zaak dus, zo'n
boek om te gedenken. Maar
iuist in dat woord gedenken
ligt de beveiliging om niet
over de grens te gaan. Zoon
Arjo Klamer citeert in het
woord vooraf hoe Alie Kla
mer dat begrip gedenken ge
bruikte op een bijeenkomst
ter gelegenheid van 4 mei.
Hij begon met een joodse
spreuk:
„Vergeetachtigheid leidt tot
ballingschap, maar gedenken
is het geheim van de verlos
sing". Daarna zei hij onder
meer: „In de vergeetachtig
heid stoppen we mensen weg
met hun vragen, met hun
verlangen. We verbannen
hen en begraven ze. We ver
stenen herinnering tot graf
monument-
Gedenken is het geheim van
de verlossing. Gedenken is
méér dan: denk je er wel aan,
vergeet je het niet. Gedenken
is méér dan: achterom kij
ken, terugkeren in het verle
den/ Gedenken is: niet verlo
ren laten gaan, in het leven
terugroepen.
Wie ik gedenk, lijf ik in bij
de levenden. Het is represen
teren, weer tot present ma
ken, weer tegenwoordig la
ten zijn-
Het geheim is gebleven, het
feheim leeft verder",
laarmee is de toon van het
boek gezet. Alje Klamer, die
dank zij de omroep in zovele
huiskamers kwam en auto
mobilisten via de autoradio
bereikte, leeft voort. In de
harten van de mensen die
met hem het dagelijks leven
geleefd hebben en bij die ve
len die met hem dat ondefi
nieerbare contact hadden via
de radio of in de nazorg via
de telefoon of corresponden
tie. De stem en de geschre
ven woorden van een ie
mand die ondanks lichamelij
ke afwezigheid, kon binnen
dringen in hoofd en hart van
mensen en daar een vriend
werd. Vaak een vertrouwde
en bemoedigende vriend,
soms ook de vriend die men
sen hardhandig in hun ziel
pakte.
Het boek is geschreven door
zoon Aijo Klamer, Rien
Doornik, een zwager, Henk
Biersteker, programma-me
dewerker bij de IKON, Mary
Michon, ook werkzaam bij de
IKON, Fokkelien Ooster-
wijk, predikante die mede de
begrafenisdienst leidde; Wim
Wennekes, free-lance journa
list, Ruud Kok, journalist en
Joop Swart, tot voor kort
hoofdredacteur van De Tijd.
Gezamenlijk geven zij een
beeld van een vader, vriend,
medewerker en vooral: een
pastor. Zo ontstaat een com
pleter beeld van de mens
Klamer en krijgen uitspra
ken van hem en herinnerin
gen aan hem een verdieping.
In het boekje staan talloze ci
taten van ds. Klamer, maar
ook veel ervaringen van de
auteurs. En onder het beslag
van de betekenis die ds. Kla
mer aan „gedenken" gaf,
worden die ervaringen me
dedeelzaam, krijgen ze bete
kenis voor de lezer. De ge
loofsijver van Klamer voor
homofielen, het persoonlijk
contact in de nazorg, de erva
ring van het avondmaal dat
hij vlak voor zijn sterven met
familie en vrienden deelde,
het zijn gebeurtenissen die in
hun betekenis, dat is: ver
kondiging, opnieuw gebeu
ren. Zo is het boek over ds.
Alje Klamer een boek om te
gedenken op een wijze die
recht doet aan Alje Klamer
rilde.
KOOISTRA
Alje Klamer, portret van een radio-
Kator werd uitgegeven door Ten
ve, Baarn.
Ds. Alje Klamer
JERUZALEM Israel heeft
resten gevonden van de eer
ste tempel van Jeruzalem die
omtrent 966-959 voor Chris
tus door koning Salomo werd
opgericht en die in 587 voor
Christus tijdens de Babyloni
sche verovering werd ver
nield. Dit is dinsdag bekend
gemaakt door mevrouw Eilat
Mazar, oudheidkundige van
de Joodse Universiteit van
Jeruzalem.
De ontdekking van de resten,
die net zo belangrijk is als de
vondst van de Dode-Zeerol
len in 1951 niet ver van de
stad van de Essenen Qumran,
is gedaan op de plek van een
opgraving aan de voet van de
zuidelijke muur van het
voorplein van de tempel,
door de archeologen aange
duid als de opgravingssector
Ophel.
Volgens mevrouw Mazar zal
de vondst het hele archeolo
gische onderzoek in Jeruza
lem de komende jaren onder
steboven gooien.
Men heeft de resten terugge
vonden van een portaal uit
Salomo's tijd en een betegel
de en met keramiek versier
de gang. Voorts groef men
een kamer uit die werd ge
bruikt door de dienaren van
de tempel die met rituele of
feranden waren belast. Er
werden negen vrijwel onge
schonden kruiken van 1.20
meter hoogte en 80 cm breed
te in aangetroffen, in as die
dateert uit de tijd van de gro
te Babylonische brand, aldus
mevrouw Mazar.
Op een van de kruiken staat
een leesbare inscriptie in an
tiek hebreeuws met een
naam die voor de helft is uit
gewist, maar die vermoede
lijk toebehoort aan een hoge
ambtenaar van koning Salo
mo. Een olielamp heeft onge
schonden 2.600 jaar door
staan.
De nu 82-jarige grootvader
van mevrouw Mazar, profes
sor Binyamin Mazar, heeft
vroeger de opgravingen van
Ophel geleid. Hij voorvoelde
het bestaan van de resten
van Jeruzalems eerste tempel
en hij zei dat hij buitenge
woon blij was dat zijn klein
dochter ze nu had gevonden.
Reconstructie van de tempel
naar Th. A. Busink
Na drie fikse verkiezingsnederlagen op rij tegen het neo-
liberalisme van Margaret Thatcher hebben de Britse socialise
ten nu besloten een totaal andere koers te varen. Labourlei-
der Neil Kinnock heeft zijn leden voorgehouden dat de 87
jaar oude partij zich moet aanpassen aan een natie die door
tien jaar Conservatief bewind sterk is veranderd. Zo niet»
dan moeten zij zich erbij neerleggen dat zij zijn veroordeeld
tot een weinig bevredigende oppositierol.
Tegen een havenarbeider die rond de 1400 gulden per
week verdient, die een huis heeft, een nieuwe auto, een mag
netronoven en een video, kun je moeilijk zeggen: broeder,
laat me je uit je ellende halen, zo hield Neil Kinnock zijn
partijgenoten voor op hun congres in Brighton. Vele heiligé.
koeien van het Britse socialisme moeten naar de slachtbank,
of het nu gaat om eenzijdige kernontwapening of nationalise
ring van sleutelindustrieën. Een ruime meerderheid liet blij
ken het met de plannen van Kinnock eens te zijn; slechts de
roerige linkervleugel binnen de partij, die al de nodige con
flicten met de leiding heeft uitgevochten, bereidt zich voor
op nieuwe strijd tegen een gematigder koers. Het ziet er ech
ter naar uit dat die vergeefs zal zijn.
EjEN discussie als in Brighton wordt in Amsterdam in feite
al gevoerd, terwijl zij ook gehouden zou kunnen worden in
Oslo, Kopenhagen en Madrid, en in rpindere mate in Rome
en Lissabon. De sociaal-democratie is aan een heroriëntering
toe: de groep minima wordt kleiner en geïsoleerder, de groep
kleine kapitalistjes groeit. De Britse Labourpartij moet reke
ning houden met een veelvoud van belangen en opvattingen,
zo is in Brighton betoogd. De verbetering van de materiële
positie van de arbeider is geen schande; daarvoor heeft het
socialisme juist gestreden. Men mag die geslaagden nu niet in
de steek laten door slechts te kijken naar de achterblijvers.
KiNNOCK heeft om te beginnen korte metten gemaakt met
het hardnekkigst bereden socialistische stokpaardje, dat La
bours opstelling tegenover de kernbewapening heeft bepaald
bij de verkiezingen in juni van dit jaar. De partij zal niet
meer streven naar 'eenzijdige afschaffing van het kernwa
pentuig. Dat besluit hoeft geen verbazing te wekken, want
wie meer gevoel voor realiteit had dan Kinnock constateerde
al vóór de campagne dat dit standpunt de kansen van de so
cialisten decimeerde. De Britten zijn te nationalistisch om de
eigen kernmacht op te offeren aan vage ideeën over de broe
derschap der volkeren.
HET nieuwe kernwapenstandpunt van Labour komt aardig j
overeen met de gewijzigde visie van de PvdA op de geleide
lijke beëindiging van de vier resterende Nederlandse kernta
ken: volgens Wim Kok moet dat gebeuren in overleg met de
NAVO-partners en bovendien bijdragen tot een betere ver
standhouding tussen Oost en West. Die vrijwel identieke
koerswijzigingen zijn geen toeval. De onwrikbare opstelling
van de Nederlandse socialisten in de kwestie van de kernbe
wapening, het ontbreken van een realistische PvdA-visie op
het vredes- en veiligheidsbeleid, heeft ook die partij de laat
ste jaren geen goed gedaan, hoewel de verkiezingsstrategen
er juist stemmenwinst van hadden verwacht. Wim Kok en
Neil Kinnock zien zich in vele opzichten voor dezelfde prou
blemen geplaatst.
Eindhoven
Den Helder
Rotterdam
KNMI: september zacht maar wisselvallig
graden geweest, een normaal aantal voor de eerste herfstmaand.
Wel was er op sommige plaatsen veel neerslag, zo meldt het
KNMI. De gemiddelde temperatuur was met bijna 15 graden iets
hoger dan normaal, met uitzondering van het noorden waar de
gemiddelde temperatuur van 13 a 14 graden vrijwel gelijk was
aan het gemiddelde. Volgens het KNMI was er sprake van een
grillig neerslagpatroon, waarbij vooral in het Rijnmondgebied en,
het noordoosten uitgesproken veel regen viel. De buien werden
vaker dan normaal vergezeld van onweer.
Meer bewolking
DE BILT (KNMI) Het
wordt wat minder zonnig. Het
hogedrukgebied boven zuid-
Scandinavië en Polen, dat ons
de afgelopen dagen zonnig
weer bracht, gaat zijn greep op
het weer bij ons wat verliezen.
Morgenochtend zullen er nog
wel perioden met zon zijn,
maar in de loop van de dag
neemt de bewolking vanuit
het zuidwesten toe. Het blijft
naar alle waarschijnlijkheid
wel droog. De minimumtem
peratuur ligt de komende
nacht bij circa 7 graden. Mor
genmiddag wordt een top van
ongeveer 17 graden bereikt; in
het zuidoosten kan het nog iets
warmer worden. De wind
draait morgen van oosten naar
zuidoost en wordt daardoor
iets minder schraal. De wind is
matig, kracht 4, maar aan de
kust en op het IJsselmeer nu
en dan krachtig. Ook in het
weekeinde zullen de wolken
velden overheersen. De kans
op regen wordt geleidelijk iets
groter.
Weersvooruitzichten voor diverse
Europese landen, geldig voor morgen
en zaterdag:
Zuid-Scandinavië: Overwegend zon
nig. Middagtemperatuur 12 tot 14
graden.
Denemarken, noord-Duitsland.
Overwegend zonnig. Middagtempe
ratuur ongeveer 16 graden.
Benelux, midden- en zuid-Duitsland.
Perioden met zon en droog. Middag-
temperatuur ongeveer 19 graden.
Britse EilandenPerioden met zon,
maar van het zuidwesten uit geleide
lijk meer bewolking en mogelijk een
bui. Middagtemperaturen van 14 gra
den in het noorden tot 19 graden in
het zuiden.
i bui. Middagtemperatu
ren van 20 graden in het noorden tot
circa 25 graden in het zuidoosten.
Spanje, Portugal: Veranderlijk be
wolkt en enkele buien, in het zuid
oosten mogelijk met onweer. Middag-
temperaturen van 19 graden in het
noordwesten tot ongeveer 27 graden
in het zuidoosten.
Alpengebied: Perioden met zon en
overwegend droog. Middagtempera
tuur rond 20 graden.
Italië, Joegoslavische kust Overwe
gend zonnig, maar vooral in het zui
den ook kans op een regen- of on-
'r lil
Brieven graag kort en
duidelijk geschreven De
redactie behoudt zich
het recht voor ingezon
den, stukken te bekorten
Aidscampagne
Het zal wel aan mijn opvoe
ding liggen, maar de condoom
actie in het kader van de anti-
aidscampagne kan ik weinig»,
kies vinden. Het maakt mij
helemaal niet uit welke be
kende Nederlanders „ze" ge
bruiken gebruiken en ik ben
er ook niet van gediend straks
bij bioscoopbezoek een proef
exemplaar in handen geduwd
te krijgen en nog minder stel
ik het op prijs een exemplaar
via mijn weekblad te krijgen.
Een beetje boos maak ik me
om de stelling in de campagne
dat „iedereen" aids kan krij
gen. Dat is pure misleiding,
mogelijk gestimuleerd om de
verkoop van condooms te be
vorderen. Want er mag toch
geen twijfel over bestaan dat
iedereen die monogaam leeft
onmogelijk aids kan krijgen.
Besmetting via bloedtransfu
sies e.d. buiten beschouwing
gelaten, maar daar helpt (he
laas) ook geen condoom tegen.
P. Jansen,
DEN HAAG.
