MET HOEVEEL STIPPEN WORDT EEN AUTO EEN HIT?
„Ik heb
mijn
zoontje
gedood
NIEUW:
CITROEN AX HIT!
ALLES VOOR MAAR
F15.800,-0
Haagse nacht
„De Hagenaar lijkt een groot
deel van zijn vrije avonduren
aan lezen te besteden. In wei
nig steden kan men na 8 uur
's avonds op straat zo veilig
een kanon afschieten. Voor de
kunstminnaar valt er in deze
stad weinig te beleven", con
stateren Erik Jan Sint en Ris-
tart Plantenga van de Stich
ting De Avonden, in hun in
leiding van een boekje met de
titel „Het laatste woord". „Ge
lukkig lijkt het culturele kli
maat enigszins te verande
ren", verzuchten zij na boven
geciteerde beschrijving. Een
van de signalen van zo'n ver
andering, hopelijk verbete
ring, is „De Haagse nacht van
de Literatuur", dit jaar op 20
juni gehouden in het Paard
van Troje. Dit boekje is een
herinnering aan die manifes
tatie. Een kleine dertig au
teurs komt hierin aan het
woord. Onder hen Johnny
van Doorn, Nico Scheepma
ker, Kees van Kooten, René
Stoute, Bart Chabot en Boude-
wijn Büch. Guépin droeg twee
vertalingen uit het latijn bij:
De elfde en de zestiende kus
uit de „Basia" van Johannes
Secundus. En zowaar ook
Kees Stip met een werkelijk
prachtige tekst:
„Op een hen"
Een hen te Hoenderloo ver
moordde
bezittelijke voornaamwoor
den.
„De hen van hun", zo sprak
het beest,
die eerst van hullie is geweest
rijdt rustig in een tremmetje
in hem zijn hen haar hemme-
tje.
geest te halen wat er in het
origineel gestaan moet heb
ben. Neem de titel, „Forel
Vissen in Amerika", terwijl
het hele boek nauwelijks of
niet over Forel of over Vissen
gaat. Daarentegen gaat het
wel over Amerika, zoals dat
twintig jaar geleden was, de
beroemde zestiger jaren dus.
Forel Vissen in Amerika is
vaak hoogstwaarschijnlijk een
persoon, die de ene keer is
overleden, dan weer is ge
trouwd met Maria Callas of er
is weer iets heel anders mee.
„Op 2 mei 1824 vertrok het
stoffelijk overschot van Forel
Vissen in Amerika per schip
uit Missolonghi naar Enge
land, waar het zou aankomen
op de avond van 29 juni
1824", zo heet het ergens in
het boek. Verderop in het
verhaal gaat het kind van
de ik op Washington Square
spelen met „Kleintje Forel
Vissen in Amerika, die onder
de bomen zat bij het stand
beeld van Benjamin Frank
lin".
Tragisch wonen
Een nieuwe bundel verhalen
van Marijke Höweler, met de
titel „Tragisch wonen". Het
moderne leven ten voeten uit
en vol ironie behandeld iri ze
ventien korte verhalen, waar
in zielige en beklagenswaardi
ge types die in onze randstad-
cultuur volop te vinden zijn,
eens duchtig te kijk worden
gezet. Marijke Höweler doet
dat nogal hardhandig, dat is
zo'n beetje het kenmerk van
haar observaties geworden. In
zeer aparte taal, waarin ook
heel wat parodistische ele
menten, veegt ze zo de vloer
aan met een aantal eigentijdse
verschijnselen, waaronder
veel relatieproblemen. Zoals
in „Eigen hulp": „Omdat ze
zich door Bert in de steek ge
laten voelde toen hij het haar
vertelde, schafte ze zich een
boek aan over haar situatie en
las daarin dat zij zich in een
identiteitscrisis bevond ten
gevolge van haar overgang".
1 OKTOBER 1987 PAGINA 16 J
en brieven van zijn hand, ook
met behulp van teksten van
anderen samengesteld.
Zeepaardjes
Nog helemaal niet rijp voor
publicatie is het werk van
Mare Paroin, al is er dan een
boekje van zijn hand versche
nen onder auspiciën van uit
geverij Facet in Antwerpen.
De titel doet al het ergste ver
moeden: „Stellingname over
de homofiele neigingen van
zeepaardjes in de koude golf
stroom van Gibraltar" en het
boekje blijkt nog erger. Stuk
jes en versjes, voornamelijk
gedoe, met aan het eind een
aantal foto-kopieën van au
thentieke stukken van de
rechtbank bij gelegenheid van
de echtscheiding van de au-
In deze rubriek besproken
en genoemde uitgaven:
„Het laatste woord" - Haag
se nacht van de literatuur
1987. Uitgave Stichting De
Avonden. Prijs 12,50.
Harry Mulisch: „Woorden,
woorden, woorden" - Uitga
ve De Bezige Bij. Prijs
27,50.
„Bestrijd het leed dat Mu
lisch heet" - Propria Cures
over een zestigjarige. Uitga
ve Propria Cures, Amster
dam. Prijs 10,-.
Lévi Weemoedt: „Liedjes
van Welzijn, Volksgezond
heid en Cultuur". Uitgave
Contact - Amsterdam. Prijs
ƒ14,90.
Richard Brautigan: „Forel
Vissen in Amerika" - verta
ling Peter van Oers. Uitga
ve Bert Bakker. Prijs
ƒ29,90.
Marijke Höweler. „Tragisch
wonen" - verhalen. Uitgave
De Arbeiderspers. Prijs
ƒ26,50 (geb. ƒ49,50)
Elisabeth Keesing: „Het
volk met lange rokken" -
vrouwen rondom Constan-
tijn Huygens. Uitgave Que-
rido. Prijs 32,50
Mare Pairon: Stellingname
over de homofiele neigin
gen van zeepaardjes enz.
Uitgave Facet, Antwerpen.
Prijs niet bekend.
ia
Niemand zal zonder emotie
het boek: „Koen, overleven en
overlijden" kunnen lezen. Het T
begint al met de eerste zin in j
de inleiding: „21 maart 1986
heb ik mijn zoontje Koen ge-
dood". Het is het aangrijpende I
verslag van Peter Gooijer die
zijn zoontje Koen om het leven
bracht toen hij vijftien maan-
den oud was.
Het kind leed aan een onge
neeslijke spierziekte en de ou-
ders wilden het kind leed be- j
sparen. De beschrijving van
ontdekking van de ziekte en i
daarna de angst, de vertwijfe
ling en onzekerheid van de
ouders maken diepe indruk
door de echtheid waarmee de
vader zijn verslag doet. De
dagboekfragmenten van moe
der Moon verdiepen de emo
tionele lading van het verhaal.
Behalve de zo herkenbare
en daarom zo aangrijpende
elementen gaat het in het
boekje vooral om het proces
dat de ouders doormaakten
met als uiteindelijk resultaat
de dood van het kind en de
berechting van de vader (een
jaar cel). Op dit punt wordt
het moeilijk met de ouders
mee te voelen: het besluit
wordt te veel als resultaat be
schreven. De veelheid van af
wegingen, ethische reflecties,
maar wellicht ook: gevoelens
van schuld, die ongetwijfeld
aan de beslissende daad vooraf
zijn gegaan, worden in feite
„afgedaan". Wellicht wreekt
zich hier de rol van de lezer
als buitenstaander. Misschien
werkt het in de gegeven om
standigheden allemaal anders;
functioneren „normale" pro
cessen van afwegen niet.
De emoties die het boekje op
roept vragen om een afron
ding in een standpunt. Niet al
leen ten aanzien van „de zaak
Koen", maar ook in het brede
verband. Welke grenzen zijn
er om een kind leed te bespa
ren? En heeft het leed van de
ouders niet minstens zo zwaar
meegeteld? Mag dat? Naast
deze vragen die uitsluitend
binnen het kader van de per
soonlijke ethiek kunnen
worden beantwoord, zijn er de
vragen vanuit de samenleving.
De (rechts)orde, gericht op be
scherming van het leven, is in
het geding.
Wellicht dat veel mensen Pe
ter en Moon Gooijer kunnen
volgen in hun handelwijze.
Anderen zullen uit het verhaal
lezen dat het beschikken over
leven en dood zó niet kan.
Hun ethiek, voortkomend uit
een levensovertuiging, stelt
andere grenzen en biedt ook
richtingwijzers om door het
diepe leed héén te komen,
zonder te tjoden.
LUTSEN KOOISTRA
Peter Gooijer: „Koen - over
leven en overlijden." Uitga
ve Unieboek. Prijs 19,90. 7
LEIDEN: AUTOBEDRIJF VAN DER VELDE BV, KENNEDYLAAN118. SASSENHEIM: BARKER'S AUTOMOBIELBEDRIJF BV. HOOFDSTRAAT 133
NOORDWUK: DE JONG's AUTOBEDRIJF, VAN DER MORTELSTRAAT 254. VALKENBURG: DE JONG'S AUTOBEDRUF, HOOFDSTRAAT 104-106.
Mulisch
Zestien jaar geleden, toen
Harry Mulisch zat te wachten
op de geboorte van zijn kind,
prutste hij wat met teksten,
woorden, hetgeen een soort
poezie-bundel opleverde, die
in 1973 verscheen. Dit boekje,
„Woorden, woorden,
woorden", is nu in een aange
vulde versie opnieuw ver
schenen. De titel is afkomstig
uit Shakespeare's Hamlet, zo
als ook de enige tekst uit dit
boek uit dat toneelstuk komt:
„To be or not to be..." Allerlei
vertalingen, te beginnen uit
1774, van deze monoloog zijn
weergegeven, waarna Mulisch
met deze tekst allerlei taal
spelletjes speelt. Mulisch licht
er woorden uit, soms letters,
die weer nieuwe zinnen of
woorden opleveren. Hij drukt
de tekst op allerlei manieren
af, streept alle woorden min
of meer door, schrijft de Mha-
kespeare-regels in de straten
op een plattegrond van Parijs,
maakt er examenopgaven
van. Hij weet van geen op
houden. Gestoei met de taal,
waar menigeen zijn neus voor
ophaalt, maar dat toch iets
leuks en veel inventiefs heeft.
Vijanden van Mulisch en
die zijn er volop kunnen
zich waarschijnlijk beter ver
maken met een uitgaafje van
het Amsterdams studenten
weekblad Propria Cures, dat
geen vriend van Mulisch is
geweest in verleden en heden.
„Bestrijd het leed dat Mulisch
heet" is de smakelijke titel
van dit boekje, waar de au
teur in een zeer typerende
pose op is afgebeeld, terwijl
het boekje bovendien een
prentbriefkaart met portret
van Mulisch bevat, als recla
me voor P.C.
Deze foto van Harry Mulisch siert een ansichtkaart. Propria Cu
res heeft achterop de wervende tekst Help mee het leed in de
wereld te bestrijdenl Abonnee u op PC." laten drukken.
Inhoud: een reeks artikelen
vol kritiek en schimpscheuten
over persoon en werk van
Harry Mulisch. Het is in de
roemruchte stijl van P.C., dus
doekjes worden nergens om
heen gewonden. Diep gaat de
kritiek meestal niet, het is
vaak spel, zoals aan het eind
maar al te duidelijk is, als de
lezer aankomt bij „Waar blijft
de tjd?" een Oudhollands ge
zelschapsspel, als een soort
ganzebord, waar de opdrach
ten voor de spelers („sla een
beurt over, betaal 10 fiches")
bestaan uit citaten uit „De pu
pil".
WVC
Nostalgie, ontregeling, ironie,
van dat alles veel in een klein
poezie-bundeltje van Lévi
Weemoedt: „Liedjes van Wel
zijn, Volksgezondheid en Cul
tuur". Het gaat om teksten uit
zijn programma met dezelfde
titel, dat hij samen met Fred
Piek in stad en land brengt,
sinds hij het drukkende le
raarsambt heeft neergelegd
(waar hij zo prachtig relaas
over deed in ,^De ziekte van
Lodesteijn"). In dit program
ma gaat het, blijkens de aan
kondiging als volgt toe: „Lévi
Weemoedt leest voor, Fred
Piek zingt een mooi en som
ber lied, dat aan naargeestig
heid wint als Weemoedt in
valt".
Het prachtig geïllustreerde,
maar eenvoudige boekje bevat
Marijke Höweler
Lévi Weemoedt
FOTO: SP
vertelt. Daarbij concentreert
zij zich op de vrouwen in zijn
leven. Zusjes, nichtjes, fami
lieleden, later natuurlijk ge
liefden, vriendinnetjes, en na
tuurlijk de bekende vrouwen
uit Huygens' tijd: Tesselscha
en Anna Roemer Visser, de
Amsterdamse zusjes die in de
literatuur een belangrijke rol
speelden.
Een relaas vol citaten uit
werk van Huygens, gedichten
BOEKENCeidócSouatmt
DONDERDAG
Topsnelheid 140 km/h
Ongelooflijk zuinig: 1 op 24,3 bij
90 km/h, 1 op 16,9 bij 120 km/h en 1
op 16,7 in de stad (volgens ECE norm)
Zeer gunstige verhouding gewicht/
vermogen: 15,1!
Rembekrachtiging
Sterk en degelijk gebouwd
Intensief beschermd tegen
roest: 6 jaar anti-corrosie garantie!
Minimaal onderhoud: bij gemid-
deld gebruik slechts eens in de ander-
halfjaar een grote beurt! M
Armsteunen achter
Vellichte verwarmings- en ventila-
tiebe diening
Amerika
Vorig jaar overleed de Ameri
kaanse schrijver Richard
Brautigan, op 49-jarige leef
tijd. Uitgever Bert Bakker
laat nog eens zien wat voor
bijzonder schrijftalent hij be
zat, met de nieuwe uitgave
van zijn moderne „klassieker"
uit de V.S.: „Forel Vissen in
Amerika", een boek dat je ei
genlijk onvertaalbaar zou
moeten noemen, als Peter van
Oers niet zo'n aardige versie
had gemaakt. Al blijft deze
nieuwe vertaling de lezer
vaak prikkelen zich voor de
Waarop een verhaal volgt
over de ontwikkelingen tus
sen deze vrouw (Loesje heet
ze) en Bert, in wat er uitziet
als de nadagen van hun rela-
'e.
et zijn verhalen van een
heel vluchtig karakter; na het
lezen lossen ze zich snel op en
blijft er geen spoor van over.
Huygens
„Het volk met lange rokken"
is de titel van een uitvoerig
gedocumenteerd en historisch
onderbouwd boek van Elisa
beth Keesing, waarin zij in
romanvorm het leven van
Constantijn Huygens, de inte
ressante zeventiende-eeuwer,
Exclusieve Citroen AX 10 E Hit
versie, gelimiteerde oplage
Verbazend lage prijs: slechts
f 15.800,- excL afleveringskosten
Inclusief vele extra accessoires
met een totaal voordeel van ruim
f800,-!
Handige compacte buitenmaten,
super aërodynamisch ontwerp
Verrassend veel binnenruimte met
volop bewegingsvrijheid, ook achterin
Vier a vijf zitplaatsen
Maximaal 668 dm3 bagageruimte
Voortreffelijk zittende, echte auto
fauteuils
Neerklapbare rugleuning achter
bank
Veel praktische opbergvakken
Handige flessehouders in de por
tieren
Krachtige, lekker pittig optrekkende
motor
Slim: één symmetrische sleutel voor
alle sloten
Uitstekende luchtverversing
Kilometerdagteller
Zijruitontwaseming
Achteruitrijlamp
kleine en wat grotere teksten,
waarvan sommige het volop
verdienen onvergetelijk en
klassiek te worden. Zoals dit:
„Loflied"
O Reiziger! wéér u ook kwam
't was nooit zo erg
als Rotterdam!
Of, nog maar een voorbeeld,
deze bittere gedachte, vol on
verwerkt leed:
„Kort verhaal uit de zestiger
jaren
„Kennedy is vermoord!", zei
de buurman die kwam.
„Heregod!", schrok m'n moe
der. Wéér? Weer in Amster
dam?"
Luchtaanjager met meerdere snel
heden
Diagnose aansluiting, bespaart op
garagekosten
MacPherson voorwielophanging en
torsiestaven achter, voor sportief en
toch comfortabel rijden
Elektrisch verwarmde achterruit
Uitgebreid en overzichtelijk dash
board met tal van controlelichten
Alle schakelaars en bedienings-
oiganen dire kt onder handbereik
Zwart beklede binnenzijde portieren
Afdekblad bagageruimte
Plus: meteoorgrijze geverniste
metallic lak
Plus: flitsende striping met Hit
vignet
Plus: full-cover wieldoppen
Plus: zwarte raamomlijsting
Rij nu, betaal pas vanaf januari:
uw eerste financieringstermijn gaat
pas in vanaf 4 januari 1988.
Uw Citroën agent informeert u graag
verder.
De oplage van de nieuwe
Citroën AX Hit is beperkt
Ga dus snel naar uw Citroën
agent voor een nadere kennismaking
met deze zéér bijzondere auto.
Want de AX ziet er leuk uit
maar rijden in een AX is helemaal een
verrassing!
O Voordelige inruil mogelijk.
Financiering op basis van de gebruikelijke
huurkoopvoorwaarden. excl. afleveringskosten
Plus: zwarte carrosserie-onderzijde
Plus: exclusief zwart interieur
Plus: exclusieve zwarte bekleding
afgezet met blauwe biezen
Plus: zwart beklede hoofdsteunen
us: zacht bekleed stuurwiel
Plus: elektrische aansteker
Plus: extra opbergvakken onder
het dashboard
Plus: extra make-up spiegel boven
de bestuurdersplaats
Plus: compleet voorbereid voor
storingvrije auto hifi, inclusief bedra
ding en zwarte antenne
Speciale Hit financiering: slechts
f 185,- per maand (48 x) op basis
van het Auto Plezier Plan van Citroën
Financiering Nederland. Aanbetaling
f 5.160,-, restantbetaling na 4 jaar
f 5.700,-. Effectieve rente
