„Enfant terrible" jaagt economische
schokgolven door Sovjet-maatschappij
Marine YS volgde
Wjnenleggers
^al twee maanden
Suriname hekelt
kritiek Amnesty
Joegoslaven verbazen zich
over felle partijtwisten
Sovjetunie werkt aan plan
voor Duitse hereniging
UITENLAND
£eid-M<2owicmt
jathias rust
jhaagt gratie
Mitterrand wil Duits-
Franse defensieraad
ALLEEN SCHIETEN
BU DESERTEURS
Acties Greenpeace tegen
Britse dumping in Noordzee
britse regering:
homoseksualiteit
is niet normaal
Jraaiende radertjes
Kernproef doet Las Vegas trillen
Tekort aan suiker ergert bevolking
Molotov
WESTDUITSE STAATSSECRETARIS:
81 Keer
zonder
rijbewijs
VRIJDAG 25 SEPTEMBER 1987 PAGINA 5
1I0SKOU De Westduitse sportvlie-
ir Mathias Rust, die in de Sovjetunie
eroordeeld is tot vier jaar werk-
imp. heeft een gratieverzoek inge-
end bij de Sovjet-autoriteiten. Het
ersbureau Tass meldde dat de 19-ja-
ge Rust nog niet is overgebracht
aar het werkkamp waar hij zijn von-
is moet uizitten. Hij verblijft nog
stij fjds in een gevangenis in Moskou.
;en ust, die eind mei zijn toestel aan de
rdi ond zette op het Rode Plein in Mos-
ocfc ju, werd op 4 september veroordeeld
;ens schending van het Sovjet-
itruim, overtreding van interna-
,m anale luchtvaartregels en kwaadwil-
'jgt g vandalisme.
vi i
MÜNCHEN Frankrijk en de Duitse
Bondsrepubliek zijn van plan een ge
meenschappelijke defensieraad op te
richten. „Over deze wens zijn wij het
eens", aldus de Franse president, Fran
cois Mitterrand, gisteren bij een bezoek
aan grootscheepse Frans-Westduitse oe
feningen in Beieren. In de komende
maanden zullen concrete onderhande
lingen worden gevoerd over de wijze
waarop zo'n instituut kan worden gere
aliseerd. De defensieraad zou in eerste
instantie de defensiepolitiek van beide
landen moeten coördineren. Maar Mit
terrand liet doorschemeren wel degelijk
ook aan de instelling van een gezamen
lijk Frans-Duitse troepenmacht te den
ken.
BONN Het „schietbevel" voor de
Oostduitse grenswachten aan de grens
tussen de DDR en de Bondsrepubliek
geldt alleen nog bij de vlucht van mi
litaire deserteurs. Dat schrijft het
Westduitse dagblad Die Welt. De
krant beroept zich op verklaringen
van twee Oostduitse militairen die on
langs naar het Westen zijn gevlucht.
Tijdens zijn bezoek aan de Bondsrepu
bliek, liet de Oostduitse leider HoneC-
ker weten dat er verbeteringen aan
de Duits-Duitse grens op komst wa
ren. Deze uitspraak werd uitgelegd als
een toezegging dat het zogenoemde
schietbevel zou worden ingetrokken,
een zaak waar de Westduitse regering
al jarenlang op aandringt.
LONDEN Greenpeace gaat actie
voeren tegen Groot-Brittannie, dat als
enig EG-land besloten heeft nog drie
jaar door te gaan met de dumping van
af schepen van giftig en radioactief af
val in de Noordzee. Volgens Greenpea
ce zijn de Britten nu al de ernstigste
vervuilers van de Noordzee.
Pas eind 1989 wordt het storten van
radioactief afval in Europees verband
aan banden gelegd, maar vrijwel alle
Noordzee-landen zijn al jaren geleden
gestopt met het dumpen van radioac
tief afval. Om Groot-Brittannië het
vuur na aan de schenen te leggen, zal
tot 24 november wanneer de EG-
milieuministers in Londen bijeen ko
men actie gevoerd worden, aldus
Greenpeace.
Jaarlijks komt meer dan 3,5 miljoen
ton industrieel afval in de wateren van
de Noordzee terecht. Daarenboven
verdwijnt ieder jaar 70 miljoen ton
„huishoudelijk" afval en chemicaliën
naar de bodem. Volgens de woord
voerder van Greenpeace is het voor de
afvalstortende schepen „een kwestie
van de kleppen van het schip open
trekken en de boel laten vallen". De
acties tegen de Britse dumpingen
worden gecoördineerd vanaf het scnip
de Sirius, dat momenteel voor de kust
van Edinburgh in Schotland ligt.
LONDEN Homoseksualiteit mag op scholen in
Groot-Brittannië niet meer als een normaliteit
worden afgeschilderd. Het ministerie van onder
wijs heeft alle onderwijsinstellingen een brief ge
stuurd, waarin wordt verboden homoseksueel ge
drag op welke manier dan ook aan te moedigen.
De regering reageerde daarmee op de onderwijspo
litiek van verscheidene uiterst linkse gemeentebe
sturen, die zich hebben ingezet voor een „positief
beeld van de homoseksualiteit" als acceptabel al
ternatief voor heteroseksuele relaties. Het ministe
rie maakte verder bekend dat ouders gerechtigd
zijn hun kinderen niet aan lessen over seksualiteit
te laten deelnemen.
n Amerikaanse president Reagan heeft een talent voor bijzon-
ire poses. Zo richtte hij gisteren twee wijsvingers op zijn beide
apen, en liet ze circelende bewegingen maken. „Kunt u niet
an dat de radertjes in mijn hoofd volop draaien?", vroeg hij aan
gn journalist. De verslaggever wilde weten hoe president dacht
uer het terugbrengen van het begrotingstekort van de regering.
FOTO ANP
Vervolg van de voorpagina)
Washington de
erf 'erenigde Staten ontdek-
nn en al twee maanden gele
ien dat het afgelopen
laandag aangevallen
raanse marineschip Iran
m Ajr en soortgelijke sche-
•ti en in de Golf mijnen leg-
'Ojfcn. Dat is vernomen van
bron bij de inlichtin-
ïdiensten. Op de Iran
zijn bovendien code
ken aangetroffen met
en voor het leggen
mijnen.
V Vee maanden geleden al
eerden plannen opgezet voor
en aanval op de mijnenleg-
- ers. Maar maandag was de
trste maal dat de VS „in de
sitie waren aan te vallen".
'oor deze actie hebben de VS
al nder meer de banen van spio-
e-satellieten veranderd, zo-
deze in staat waren de
ironische signalen en tele-
municatie op te vangen
pussen de schepen en Iraanse
[ensiecentra op het land.
ii boord van de Iran Ajr zijn
innen van de Iraanse mari
en ten minste één codeboek
[ii mtdekt. In het Pentagon en
bij de inlichtingendiensten is
men enthousiast over de buit,
die in elk geval de Iraanse in-
fenties duidelijk zal maken.
Die vondst is extra welkom,
aldus de Washington Post, om
dat de video-opnames van het
mijnenleggen door de Iran Ajr
mislukt zijn. De video was ge
maakt met een speciale infra
rood camera, die aan het licht
van sterren genoeg zou heb
ben. Maar op de band bleek
niets te staan.
In Oman zal de gevangenge
nomen bemanning van de
Iran Ajr morgen worden over
gedragen aan de Rode Halve
Maan, de islamitische zusteror
ganisatie van het Rode Kruis.
Van den Broek
Minister Van den Broek van
buitenlandse zaken heeft van
zijn bezoek aan de Verenigde
Naties gebruik gemaakt om de
eventuele levering van Neder
landse mijnenjagers aan Ku-
wayt te bespreken met zijn
Kuwaytse collega sjeik Sabah
al-Sabah. Beide ministers zijn
in New York voor de Algeme
ne Vergadering van de VN.
Volgens Van den Broek verlo
pen de onderhandelingen tus
sen de werf Van der Giessen-
De Noord en Kuwayt naar
wens, maar hij wilde zich niet
uitlaten over de kans dat er
inderdaad een contract wordt
getekend. Nederland heeft
aangeboden tijdelijk mijnenja
gers van de Koninklijke Mari
ne ter beschikking te stellen
als Kuwayt zulke schepen zou
willen kopen.
MERCURY In de woestijn van de Amerikaanse staat Nevada
is gisteren opnieuw een ondergrondse kernproef gehouden. De
proef, met de codenaam Lockney, had een kracht van 150 kilo-
ton TNT, twaalf maal de kracht van de bom op Hiroshima. De
g explosie veroorzaakte een aardschok met een kracht van 5,6 op
de schaal van Richter, waardoor vele gebouwen in de staat Ne
vada. waaronder ook de gok- en variétéstad Las Vegas, aan het
Pi trillen werden gebracht. Tijdens de proef werd er gestaakt door
i meer dan een derde van de 8.300 werknemers van het uitge-
ii «rekte testcentrum. Maar volgens de autoriteiten liep de veilig
heid geen enkel gevaar.
PARAMARIBO „Am
nesty International heeft
zich door de contrarevolu
tie laten misbruiken". Dit
heeft een anonieme leger-
woordvoerder gisteren
verklaard in een eerste
reactie op het onlangs
verschenen rapport van
de mensenrechtenorgani
satie over Suriname.
In het rapport, dat gebaseerd
is op verklaringen van Suri
naamse vluchtelingen, zou het
leger meermalen onschuldige
burgers geëxecuteerd en ge
marteld hebben, onder wie
ook vrouwen en kinderen.
Maar volgens de legerwoord-
voerder verwart Amnesty on
schuldige burgers met terroris
ten.
Minister Van den Broek
noemde het Amnesty-rapport
gisteren in New York „zeer
verontrustend". „Het toont
nogmaals aan hoe nodig het is
dat de Surinaamse bevolking
zich kan uitspreken over de
vraag door wie zij wil worden
geregeerd", aldus de minister.
Hij voegde er aan toe dat het
verloop van de algemene ver
kiezingen op 25 november zal
moeten uitwijzen of het Ne
derlandse beleid tegenover Su
riname aangepast moet
worden.
MOSKOU Het ziet er
naar uit de Sovjet-bevol
king de komende twee,
drie jaar de economische
realiteit onder ogen zal
moeten zien en de ijzige
stormen die daarmee ge
paard gaan moet accepte
ren. Dit is de mening van
Abel Aganbegjan, de be
langrijkste economische
raadsman van Sovjet-lei
der Gorbatsjov. Aganbeg
jan is een van de mensen
die Gorbatsjovs droom
moeten verwezenlijken:
van de Sovjetunie een
moderne economische su
permacht maken die is
opgewassen tegen de uit
dagingen van de 21e
eeuw.
Aganbegjan is een 54-jarige
econoom, die door Gorbatsjov
uit de ideologische wildernis
van Siberië is gehaald om het
herstelbeleid vorm te geven.
Na twee jaar hard werken
kreeg Aganbegjans program
ma z'n uiteindelijke vorm.
Hindernissen waren er vol
doende. Weerspannige bu
reaucraten die zich verzetten
tegen elke verandering op elk
niveau. Managers van onder
nemingen die volkomen de
draad kwijt zijn en niet weten
hoe ze zelf initiatieven
moeten ontplooien, na vele
tientallen jaren blindelings
aanwijzingen van bovenaf te
hebben opgevolgd.
Aganbegjan en zijn kleine
groep „beeldenstormers" heb
ben hun krachten ook moeten
meten met zeventig jaar Sov
iet-propaganda, waardoor de
bevolking in het land niet an
ders verwacht dan hetzelfde
salaris, of ze nu goed of slecht
werk leveren. Ook rekent
men op gratis gezondheids
zorg en aanzienlijke rege
ringssubsidies voor voedsel,
transport, gas, elektriciteit,
water, lokaal telefoneren en
vooral huisvesting. De Sovjet
bevolking is altijd voorgehou
den dat hoe dichter het land
bij het communistische utopia
zou komen, hoe goedkoper al
les zou worden.
Aanpakken
Gorbatsjov en zijn adviseurs
geloven dat alvorens de
droom over de 21e eeuw be
waarheid kan worden, met
name die subsidies moeten
worden aangepakt. Aan zo'n
programma zijn echter risico's
verbonden. Het voorbeeld
van Polen, waar verhogingen
van de voedselprijzen steeds
weer leiden tot rellen en grote
onrust, staat de leiders in het
Kremlin helder voor de geest.
In essentie komen de plannen
van Aganbegjan er op neer,
dat de Sovjetunie in de rich
ting wordt gestuurd van het
vrije-marktsocialisme. Dat
proces heeft zich al in bewe
ging gezet. Sinds mei wordt
het particulier ondernemer
schap in beperkte mate toege
staan en gestimuleerd. In juni
stemde het Centrale Comité
in met een serie wetten, die
de rol van centrale plan ma
kers verkleinen. Onderne
mingen kunnen met elkaar
onderhandelen en hun eigen
prijzen vaststellen. Maar als
ze niet winstgevend genoeg
zijn, moeten er ontslagen val
len, moet bezuinigd worden of
zal het bedrijf, in het uiterste
geval, failliet gaan.
Partijleider Gorbatsjov ziet
het vijf-jarenplan liever als
een leidraad aan een instruc
tie. De staat zal gewoon een
„klant" zijn, die, weliswaar
met voorrang, betaalt voor
goederen. Voor het verkrijgen
van grondstoffen en voorra
den zal de staat echter moeten
concurreren met andere on
dernemingen en handelsorga-
Partijielder Gorbatsjov heeft er een gewoonte van gemaakt zijn economische beleid zelf uit te leg
gen, onder meer In de fabrieken, zoals op deze archieffoto te zien Is. Sinds begin augustus heeft
Gorbatsjov zich echter niet meer in het openbaar vertoond. Volgens onbevestigde berichten zou hij
ziek zijn geweest als gevolg van voedselvergiftiging. Maar volgens het persbureau Tass heeft de
Sovjet-leider genoten van een maand vakantie en gaat hij binnenkort weer aan de s,a^-
nisaties. Hierdoor krijgen de
diverse marktkrachten de
vrije hand, waardoor prijzen
van schaarse goederen opge
schroefd worden.
Beroering
De meest delicate kwestie van
het hele hervormingsplan is
dat de prijzen van een aantal
goederen en diensten, die nu
nog gesubsideerd worden,
rond 1990 verhoogd zullen
worden. De grote vraag is dan
ook hoe het basis-prijssysteem
veranderd kan worden zon
der ernstige beroering te ver
oorzaken. Vorige week be
reikten verontrustende be
richten het Kremlin over sta
kende buschauffeurs in de
stad Tsjechov, omdat hun lo
nen waren gedaald als gevolg
van de nieuwe wet op het ei
gen financieel beheer.
Ook elders zijn de arbeids- en
MOSKOU De bevolking van twee dorpjes in de Ukraine
weigerde op 21 juni naar de stembus te gaan bij de verkie
zing van de Opperste Sovjet, waarvoor een stemplicht
geldt. De weigering was een protest tegen het gebrek aan
suiker. Dat produkt is steeds moeilijker in winkels te krij
gen, omdat net op grote schaal wordt gehamsterd. Aanlei
ding daarvoor is het aan banden leggen van de alcoholcon
sumptie door partijleider Michail Gorbatsjov. Daardoor
wordt nu op grote schaal illegaal alcohol gedistilleerd. Met
als gevolg schaarste aan suiker. Het nieuws over de kie
zersstaking heeft het Westen onlangs bereikt als „samiz-
dat"-bericht, via de ondergrondse pers. De plaatselijke au
toriteiten kwamen onmiddellijk in actie. Ze probeerden de
bevolking over te halen toch naar het stemlokaal te gaan
en, wat meer zegt, ze hadden suiker bij zich. Iedere inwo
ner kon een kilo krijgen, mits gestemd zou worden. De
mensen lieten zich overreden en voldeden aan hun burger
plicht. „Waarschijnlijk zien ze pas weer suiker als er op
nieuw verkiezingen zijn", stelt het document ironisch vast.
leefomstandigheden zo slecht, de vraag is hoe de mensen
geeft Aganbegjan toe, dat het zullen reageren op prijsstijgin
gen. Zo zitten ongeveer vijftig
miljoen Sovjetrussen zonder
eigen woning, als gevolg van
het enorme huizentekort. De
meesten worden onderge
bracht in pensions, maar
moeten gescheiden van hun
partner leven omdat er voor
mannen en voor vrouwen
aparte pensions zijn. De vlees-
en melkproduktie zijn de af
gelopen jaren weliswaar met
zes procent toegenomen. Maar
in een land waar de mensen
uren in de rij staan om aan
eten te komen, wordt zo'n ge
ringe stijging nauwelijks op
gemerkt. Volgens Aganbegjan
zal de Sovjetleiding daarom
zeer omzichtig te werk gaan
bij het verhogen van de prij
zen.
Weggestopt
Aganbegjan is op het moment
de toonaangevende optimist
in de Sovjetunie. Vijf jaar ge
leden nog zou ook hij zelf in
zijn stoutste dromen niet heb
ben geloofd, dat hij ooit de be
langrijkste economische
raadsman van de Sovjetleider
zou worden. Vijfentwintig
jaar lang, op een korte op
waardering onder Nikita
Chroesjtsjov na, werd hij ge
zien als een politiek „enfant
terrible" dat veilig zat wegge
stopt in de academische ge
meenschap in Siberië.
Aganbegjan reisde echter stil
letjes door het land en zag
met eigen ogen onder meer
dat de goederen die de Russi
sche fabrieken uit kwamen
rollen van een schrikbarend
slechte kwaliteit waren. Maar
tot voor kort werden zijn ob
servaties en ideeën nooit erg
op prijs gesteld. „Vorige lei
ders hadden geen oog voor de
economen; nooit en te nim
mer werd een economisch ex
pert geraadpleegd", aldus de
huidige topeconoom in de
Sovjetunie.
LOUISE BRANSON
Copyright The Times, Londen
De Molotov-cocktail is nog steeds een vertrouwd wapen In
handen van relschoppers en demonstranten. Deze Zu'dko-
reaanse studenten gebruikten de werpbommen gisteren bij
hernieuwde confrontaties met de politie in Seoul.
FOTO: ANP
FLIP
W. ..SEOHOOa
K ÏENDUS
1XWXÖK WET
«ET JWStë-TfFE
BELGRADO Joegosla
vië, dat geplaagd wordt
door een omvangrijk eco
nomisch schandaal, ethni-
sche spanningen en groei
ende arbeidsonrust, wordt
nu ook nog geconfron
teerd met felle onenigheid
in de anders zo hechte
communistische partij.
Kranten en televisie in Bel
grado gaven een uitgebreid
verslag van een marathonzit
ting van het Centraal Comité,
waar partijleden elkaar het le
ven zuur maakten. Inwoners
van de stad zeiden niet eerder
zo'n openlijk gekrakeel te heb
ben meegemaakt sinds de
communisten na de Tweede
Wereldoorlog aan de macht
kwamen.
Tijdens de vergadering van
het Comité werd ronduit ruzie
gemaakt over het aftreden van
Pavlovic, leider van de Liga
van Communisten in Belgra
do. De felle politieke twist
versterkte de mening dat de
partiik haar greep op het land
steeds meer verliest.
De Joegoslavische minister
van defensie, admiraal Branko
Mamula, zei in een televisie
interview dat de problemen in
Joegoslavië een zodanige om
vang hebben aangenomen dat
ze door de partij niet langer
kunnen worden beheerst. „De
crisis nadert het punt waarbij
de integriteit van het land en
het bestaande sociale systeem
in gevaar komen", aldus de
admiraal.
Er zijn al langer aanwijzingen
dat er in het leger grote onvre
de heerst over de manier
waarop de partijpolitici het
land besturen. In een nauwe
lijks verhulde waarschuwing
dat het leger koppen wil zien
rollen, riep Mamula op tot
„kritische analyse van de indi
viduele leiders
Een vakbondsleider waar
schuwde woensdag dat de ar
beidsconflicten, die zijn ont
staan naar aanleiding van de
pogingen om de lonen laag te
houden terwijl de prijzen sterk
zijn gestegen, kunnen ontaar
den in openbare onrust. Dit
jaar hebben in totaal 150.000
arbeiders deelgenomen aan
duizend stakingen, terwijl de
inflatie steeg tot 120 procent
bij een buitenlandse schuld
van 20 miljard.
Woensdag ging tevens voor
het eerst sedert de Tweede
Wereldoorlog in Joegoslavië
een bank failliet De Bihac
bank sloot zijn deuren, omdat
het de uitgifte van ongedekte
waardepapieren in het Agro-
komerc-schandaal had goedge
keurd. Totaal is bijna een mil
jard gulden gemoeid met het
schandaal, dat zich als een
olievlek uitspreidt over hon
derden bedrijven en instellin
gen in het land. Door de affai
re kraakt het financiële stelsel
in haar voegen.
FRANKFURT De Sov
jetunie werkt naar ver
luidt aan voorstellen voor
een Duitse hereniging en
stelt daarbij de voorwaar
de dat de Bondsrepubliek
uit de NAVO stapt. De
Westduitse staatssecretaris
van interduitse betrekkin
gen, Ottfried Hennig, zei
dit gisteren van zegslieden
in Moskou vernomen te
hebben.
De Russen zouden ook plan
nen hebben om hun troepen
terug te trekken uit de DDR
als de NAVO zijn troepen
weghaalt uit de Bondsrepu
bliek, aldus Henig.
Volgens de zgeslieden heeft
Sovjet-leider Michail Gorbats
iov vier hoge functionarissen
belast met een onderzoek,
waarin deze elementen verder
uitgewerkt worden. Henig wil
de niet zeggen wie zijn bron
nen waren.
De Westduitse bewindsman
verklaarde het echter niet
waarschijnlijk te achten dat de
Russen ooit concrete stappen
zullen nemen naar een hereni
ging van de twee Duitslanden.
Het onderzoek zou uitsluitend
bedoeld zijn om duidelijk te
maken dat het Kremlin zijn
standpunt over de Duitse
kwestie gewijzigd heeft Maar,
zo zei Henig: „Als er een der
gelijk politiek offensief komt,
dan zullen wij de kansen en
risico's zorgvuldig afwegen.
Onze vrijheid en veiligheid
kunnen niet weggepraat
worden. Zij kunnen nooit de
prijs voor iets anders vormen".
Henig bestempelde het initia
tief van Gorbatsjov als „een
klein, tactisch drama".
TIERP Een Zweed, die
op weg was naar de recht
bank omdat hij voor de
tachtigste keer was betrapt
op autorijden zonder rijbe
wijs, werd onderweg voor
de eenentachtigste keer
aangehouden, omdat hij
opnieuw zonder rijbewijs
een auto bestuurde. „Ik
rijd sinds mijn zestiende
maar een rijbewijs heb ik
nooit gehad", aldus zei de
30-jarige man korte tijd Ja-
ter tegen de rechter. „Ik
heb ooit eens een rijbewijs
aangevraagd. Maar ik zag
ervan af, toen ik te horen
kreeg dat ik drie jaar
moest wachten".