Jijksbegroting 1988 draagt zwaar stempel vanRuding
Cabinet baseert bestrijding van
Werkloosheid op natte-vingerwerk
Nederlandse pers stond
al vóór 1940 onder
zware druk van nazi's
KENLAND
HeidócQoutant
kaa JP DE KAM IN „HET GEHEIM VAN DE SCHATKIST":
Computersysteem verhoogt
verkeerscontrole politie
u*\t!u,r notttns ne> ila J
Heu, been i mimhien een-
beu- irjeiman frzlnr
MBEj
ZATERDAG 19 SEPTEMBER 1987 PAGINA 7
HAAG Juni 1986. De
fractie in de Tweede Ka-
s in vergadering bijeen,
tweede kabinet-Lubbers
in de steigers en het ont-
regeerakkoord ligt ter
deling op de fractietafels,
leste fractieleden zijn ge-
ja te zeggen tegen dit
ird. Hier en daar wordt
een kanttekening ge-
9 L maar van ernstige be-
IV* n is nauwelijks sprake.
ias gekozen CDA-kamer-
Onno Ruding, is echter
linst tevreden. In een
voerig betoog zet hij vele
fs op de in het ontwerp-
,rd aanwezige i's en eist
Igens enkele fikse aan-
pingen van de tekst,
wetende dat Lubbers
zou vragen ook in diens
de kabinet de rol van
iistbewaarder op zich te
n, had de nieuwe regeer
den tussen CDA en
i met meer dan gewone
telling gelezen. Daarbij
ontdekt dat het pakket
nraken, zoals het er nu
u niet bepaald waterdicht
erd voor vier jaar 11,9
miljard aan ombuigingen van
de rijksuitgaven voorgesteld.
Het begrotingstekort zou daar
door met bijna 2 procent kun
nen dalen. Een nobel streven,
maar daar koop ie niks voor,
vond Ruding. Wa
voor dat zich in die vier jaar
een paar fikse tegenvallers
zouden aandienen. Dan kon ie
die mooie bezuinigingsdoel
stelling wel vergeten. Het ont-
werp-regeerakkoord bood im
mers geen enkele rek om te
genvallers op te vangen. En
dan zou hij, Onno Ruding, als
minister van financiën met de
gebakken peren zitten.
Daarom eiste Ruding tijdens
die fractievergadering de ga
rantie dat de afgesproken be
zuinigingen daadwerkelijk
zouden worden uitgevoerd,
welke nare tegenvallers de
lucht boven het kabinet ook
zouden verduisteren. En zo
werden uiteindelijk in het de
finitieve regeerakkoord enke
le passages opgenomen die er
niet om logen. De kern daar
van luidt: overschrijdingen, te
genvallende inkomsten en
niet-gerealiseerde bezuinigin
gen moeten worden gecom
penseerd door extra ombuigin
gen. Het hoofdstukje waarin
deze harde garantiebepalingen
staan draagt de veelzeggende
titel ,3udgettaire discipline".
■ant^stel^je De wind eronder
Nu we inmiddels ruim een
jaar verder zijn, kunnen we
duidelijk zien hoezeer de be
grotingsdiscipline van Ruding
een stempel drukt op het kabi
netsbeleid. De minister van
Financiën heeft er goed de
wind onder, zo blijkt uit de
Miljoenennota die afgelopen
dinsdag is gepresenteerd. De
gevreesde tegenvallers zijn in
derdaad gekomen. Door de
blijvend lage dollarkoers kre
gen we bijvoorbeeld veel min
der voor ons geëxporteerde
aardgas dan aanvankelijk was
aangenomen. Ook slaagden
sommige ministers er niet in
hun bezuinigingsopdracht voor
het jaar 1987 naar behoren uit
te voeren. Sterker nog, enke
len overschreden hun begro
tingen met honderden milioe-
nen. Er waren ook méévallers
(o wonder!), maar daarover
straks meer.
Toen de tegenvallers dit voor
jaar bekend waren geworden
en in het kabinet werden be
sproken, pakte minister Ru
ding het regeerakkoord er
maar weer eens bij. Fiir
herinnerde hii zijn collega's
aan het hoofdstukje over de
budgettaire discipline. Er zat
niets anders op: er moest extra
bezuinigd worden. Vele be
windslieden zuchtten en
kreunden. Sommigen wezen
op het feit dat er ruim twee
miljard meer aan belasting
was binnengekomen. Dat was
toch een prachtige meevaller?
Kon die niet gebruikt worden
om enkele gaten in de begro
tingen van de ministeries te
dichten?
Ruding was echter onverbid
delijk. Afspraak is afspraak, zo
hield hij zijn collega's voor.
Die extra bezuinigingen gaan
door, want het totale tekort op
de rijksbegroting moet en zal
dalen. We kunnen niet bezig
blijven, elk jaar opnieuw geld
te lenen om de begrotingseind
jes aan elkaar te knopen.
Denk eens aan de gigantische
bedragen aan rente en aflos
sing die dat jaarlijks kost! En
de vluchtweg van bezuinigen
op de sociale uitkeringen en
ambtenareninkomens was ook
afgesneden. Het regeerak
koord is daar heel duidelijk
over: de koopkracht van deze
groepen mag over de gehele
kabinetsperiode genomen niet
dalen.
Er zat dus maar één ding op:
snoeien in de rest van de over
heidsuitgaven! Toen enkele
collega's bleven tegenstribbe
len, met name Deetman (on
derwijs) en Nijpels (VROM),
die hun begrotingen het meest
overschreden hadden, wierp
Ruding zijn ultieme wapen in
de strijd. Als er niet voor vier
miljard extra omgebogen zou
worden (bovenop de in het re
geerakkoord voor 1988 afge
sproken bezuiniging van drie
miljard) moest men maar een
nieuwe minister van financiën
zoeken!
Deze houding leidde niet tot
een echte crisissfeer, doordat
Ruding naast dit mes ook een
cadeautje op tafel legde. Hij
was bereid de jongste belas
tingmeevaller voor een deel te
gebruiken voor lastenverlich
ting. De VVD juichte. Einde
lijk gerechtigheid voor haar
achterban. Het CDA was ook
blij, mits er bijzondere aan
dacht gegeven zou worden aan
de inkomenspositie van gezin
nen met kinderen. Zo werd
uiteindelijk besloten tot verla
ging van de loon- en inkom
stenbelasting en verhoging
van de kinderbijslag. Boven
dien zou een andere wens van
het CDA in vervulling gaan,
namelijk een verhoging van
de vakantieuitkering voor uit
keringsgerechtigden. Zo kreeg
Ruding het - dreigend en fle
mend - voor elkaar dat er in
totaal zeven miljard zou
worden bezuinigd op de rijks
begroting-1988.
Merkwaardig
Voor grote groepen burgers
heeft dit echter vérstrekkende
gevolgen. Zij bevinden zich in
de merkwaardige situatie dat
ze een extraatje krijgen, zon
der dat ze daar per saldo echt
beter van worden. Want wat
het kabinet met de ene hand
geeft, pakt het met de andere
and weer af. De bezuinigin
gen op gebieden als volksge
zondheid, volkshuisvesting,
onderwijs en welzijn hebben
tot gevolg dat de burgers voor
allerlei dingen méér moeten
gaan betalen.
Op die manier zal de zo nood-
zakelijke heilzame injectie in
's lands economie waarschijn:
lijk achterwege blijven. Dé
koopkracht van alle burgers
bij elkaar blijft door de bank
genomen vrijwel gelijk. Daar-
oor kunnen de bedrijven niet
groeien en krijgt dus ook de
werkgelegenheid geen extra
impuls.
In zijn deze week verschenen
boek „Het geheim van de
schatkist" maakt het voorma
lig PvdA-kamerlid Flip de
Kam (belastingdeskundige)
duidelijk dat politiek vooral
het manen van keuzes is. Elke
maatregel heeft z'n voor- en
nadelen. Die moet je in de po
litiek tegen elkaar afwegen.
Twee simpele voorbeelden:
verlaag je de huursubsdidie,
dan tref je de laagste inko
mensgroepen, maar als je dat
niet doet dan daalt het begro
tingstekort onvoldoende. Wil
de overheid een nieuwe weg
aanleggen, dan wordt daarmee
werkgelegenheid gecreëerd,
maar aan de andere kant slokt
zo'n project ook weer veel be-
grotingsgeld op.
Voor de meeste politici is het
maken van dit soort keuzes
moeilijk. Zo niet voor minister
Ruding. Hij kiest altijd voor
het omlaag brengen van het
begrotingstekort Heel gedisci
plineerd.
De bijstandsmoeder die deze
week op televisie aan Ruding
uitlegde hoe zij met een inko
men van 1350 per maand een
huishouden met twee kinde
ren draaiende probeerde te
houden, kreeg een vriendelij
ke. bijna medelijdende glim
lach van de minister. Maar
zijn antwoord kwam gewoon
op het volgende neer: 't is jam
mer, maar helaas.
DICK VAN RIETSCHOTEN
AMSTERDAM - Het na-
tionaal-socialistisch
bewind in Duitsland hield
zich al van de machtso
vername m 1933 tot aan
het begin van de Tweede
Wereldoorlog sterk bezig
met de perskritiek in het
buitenland, dus ook in
Nederland. De nazi's pro
beerden enerzijds kritiek
in de buitenlandse pers te
onderdrukken en ander
zijds daarin propagandis
tisch getint materiaal te
„lanceren".
Dit betoogt Paul Stoop in zijn
'proefschrift „Nederlandse pers
onder druk. Duits buitenlands
persbeleid en Nederland 1933-
1940", waarop hij deze week
aan de Vrije Universiteit in
Amsterdam is gepromoveerd
tot doctor in de letteren.
Het nazi-bewind gebruikte bij
zijn pogingen de Nederlandse
pers onder druk te zetten on
der meer diplomatieke kana
len. Langs deze weg protes
teerden de Duitsers regelmatig
tegen „gruwelberichten" en
spotprenten en dreigden met
politieke en economische ge
volgen, zonder dat die overi
gens concreet tot uitvoering
werden gebracht. Maar ook te
gen de inhoud van openbare
redevoeringen, verkiezingsaf
fiches, tentoonstellingen, bro
chures en boeken protesteer
den Duitse diplomaten.
De Nederlandse regering,
vooral het ministerie van bui
tenlandse zaken, nam daarte
gen geen vastberaden houding
aan, maar toonde begrip voor
de Duitse gevoeligheden.
Daardoor droeg zij er, naar de
mening van promovendus, toe
bij dat in de loop der jaren het
klimaat in de pers angstig en
terughoudend werd. In enkele
gevallen kwam het tot proces
sen in ons land wegens beledi-
fing van een „bevriend staats-
oofd".
Ontslag
Op krantedirecties oefenden
de Duitsers ook rechtstreeks
druk uit. Wat de NRC en di
verse historici tot op heden
loochenen blijkt volgens Stoop
toch waar te zijn: Duitse pres
sie zorgde er mede voor dat de
NRC de bekende redacteur
buitenland Marcus van Blan-
kenstein, vanwege diens felle
anti-nazihouding, eind 1936
ontsloeg. De tot dusver niet
geraadpleegde Duitse bronnen
laten zien dat in de „affaire
Van Blankenstein" Duitse
pressie en opportunisme van
de NRC-directie wel degelijk
een grote rol hebben gespeeld.
Bij hun pogingen de pers te in
filtreren konden Duitse propa-
ganda-instanties gebruik ma
ken van diverse Nederlandse
collaborateurs. Het enige grote
succes was echter de activiteit
van de .journalist" Werner
von Rheinhaben voor De Tele
graaf tussen 1937 en 1939.
Zware druk
De Nederlandse corresponden
ten in Berlijn stonden volgens
Stoop onder bijzonder zware
druk. Hij beschrijft in zijn
proefschrift de werkomstan
digheden van de correspon
denten en de conflicten van
velen van hen welke in twee
gevallen tot uitwijzing leidden,
namelijk J.L. van Looi van
Het Volk en G. van der
Schueren van De Maasbode.
Aan de hand van twee voor
beelden schetst Stoop hoe cor
respondenten op verschillende
wijze op de Duitse druk rea
geerden. Zo doorzag de NRC-
correspondent H.J. Noorde
wier de Duitse propaganda al
vroeg. Uit vertrouwelijke rap
porten die hij tussen 1933 en
1935 voor de Nederlandse re
gering schreef, blijkt dat hij
over uitgebreide informatie
over de Duitse herbewapening
beschikte. In de NRC was ech
ter maar weinig over dit on
derwerp te lezen, aldus de be
vindingen van Stoop. Noorde
wier en/of de redactie maak
ten geen enkel direct gebruik
van deze gegevens, waar
schijnlijk omdat de militaire
berichtgeving bij de Duitsers
het gevoeligst lag.
„Terwijl Noordewier uit de
vertrouwelijke rapporten als
integere en scherp observeren
de correspondent naar voren
komt, blijkt uit archiefstukken
dat hij zich tegenover de Duit
se autoriteiten uitdrukkelijk
van zijn vriend en collega Van
Blankenstein distantieerde en
ten koste van deze trachtte,
zijn eigen positie in Berlijn te
versterken
Blokzijl
Een ander geval was Max
Blokzijl, (aanvankelijk ge
heim) lid van de NSB. Deze
onderhield al vroeg intensief
contact met de nazi-ideoloog
Rosenberg en diens buiten
lands-politieke afdeling. Blok
zijl speelde volgens Stoop con
sequent de dubbele rol van
„kritisch-liberaal" correspon
dent van het Algemeen Han
delsblad enerzijds en pro-na-
tionaal-socialistisch medewer
ker van de regionale pers aan
de andere kant. De Neder
landse sociaal-democratische
pers wees al vroeg op deze
dubbele rol van Blokzijl, maar
dat had geen ingrijpende con
sequenties voor hem, consta
teert Stoop. Blokzijl werd in
1941, tijdens de bezetting,
hoofd van de afdeling perswe
zen van het ministerie van
nazi-propaganda in Nederland
en in 1942 „persgildeleider".
Hij werd vooral berucht van
wege zijn radiovoordrachten
„Brandende Kwesties", die als
een grof voorbeeld van land
verraad en collaboratie wer
den beschouwd. Na de oorlog
werd Blokzijl ter dood veroor
deeld en geëxecuteerd.
Beziet men de groep van Ne
derlandse correspondenten
over de gehele periode, dan
moet men volgens Stoop con
cluderen dat de omstandighe
den in Berlijn in de loop der
jaren slechter werden: de link
se pers was er vanaf 1934 en
de Katholieke Maasbode vanaf
1936 niet meer officieel verte
genwoordigd en de Standaard
nad vanaf 1939 een NSB'er als
medewerker in Berlijn. Het
aantal - half-gecamoufleerd of
openlijk - met de nazi's sym
pathiserende persvertegen
woordigers nam tegen het ein
de van de jaren dertig daaren
tegen toe.
AMSTERDAM - Een nieuw computersysteem - TOBI
AS geheten - waarmee processen-verbaal automatisch
worden verwerkt, bespaart de rijkspolitie in Amster
dam zoh 80 procent van haar administratieve werk
zaamheden. „We besparen 80 procent tijd op de admi
nistratieve werkzaamheden", aldus een woordvoerder.
De Amsterdamse verkeersgroep van de rijkspolitie controleert
automobilisten in een groot gedeelte van Noord-Holland. Voort
aan hoeft een agent bij een verkeersovertreding alleen nog en
kele gegevens op een formulier te vermelden. Die gegevens
worden ingevoerd in de computer die vervolgens zelfstandig ac
cept-girokaarten naar de automobilist stuurt, controleert of de
adressering deugt, de automobilist in bezit is van een rijbewijs
en via de kamer van koophandel nakijkt of de aangehouden
auto een particuliere of een bedrijfsauto is. Bovendien checkt de
computer of de auto APK-gekeurd is. Als de automobilist niet
betaalt, stelt de computer na zes weken een proces-verbaal op en
stuurt die naar het openbaar ministerie.
„Door de tijdsbesparing kunnen we nu ons „traffic eye" regel
matig gaan inzetten. Dat is een supersnelle wagen die er van
buiten uitziet als een gewone personenwagen maar van binnen
volzit met elektronische apparatuur en een foto-camera waar
mee verkeersovertreders betrapt kunnen worden. Die auto zet
snelheidsduivels, afsnijders en mensen die rechts inhalen onver
wacht op de foto, waarna zij een proces-verbaal kunnen ver
wachtenx.
Max Blokzijl tijdens zijn berechting
FOTO: ARCHIEF SP
EN WISKE DE WOESTE WESPEN
I HAAG De be-
doelstelling
het kabinetsbeleid,
[Verminderen van het
werklozen tot
in 1990, is onhaal-
De berekeningen
deze doelstelling
erd zijn niet meer
ptimistisch natte-
verk. Werkelijk al-
>et meezitten, wil de
Teerde werkloos-
i 1990 zelfs maar in
komen van het
lilioen.
irijft de belastingdes-
drs. Flip de Kam,
_ilig PvdA-kamerlid, in
leze week gepubliceerde
Het geheim van de
de vroege zomer van
rhet regeerakkoord van
preede kabinet-Lubbers
igesteld, berekende het
Planbureau dat de
ssheid bij voortzetting
Jet bezuinigingsbeleid in
i nog even hoog zou zijn als
T6, namelijk 710.000. Met
en vliegwerk hebben
'ilitiepartners CDA en
oen een aantal bereke-
I opgesteld waardoor al-
fop papier de werkloos-
Id in vier jaar zou dalen tot
1 half miljoen,
{tijdverkorting
1 nieuwe banen opleve-
ital deeltijdbanen
hmet 18.000 kunnen
i uitgebreid, het resul-
[I van het Jeugdwerkgaran-
i gokte men op 50.000
i banen en speciale
Sgelen ten behoeve van
rig werklozen (om- en
Icholing bijvoorbeeld) zou-
160.000 arbeidsplaatsen op-
Vervolgens kwam
nog ruim 30.000 nieuwe
en tekort, maar ook daar
rd na enig speurwerk een
ossing voor gevonden: door
aanpak van fraude zou het
art werken verminderen en
halve de „witte werkgele-
iheid" toenemen. Zo werd
indelijk toch het eindcijfer
1500.000 werklozen bereikt
jjj loonmaak
gens De Kam is het nu al
idelijk dat deze progno-
zullen uitkomen, al
alleen al doordat de
Iverkorting stokt
het volgens hem moge
doelstelling van een
half miljoen te halen. Hij doet
daarvoor het kabinet de vol
gende truc aan de hand: zorg
ervoor dat de gegevensbestan
den van de gewestelijke ar
beidsbureaus worden „ge
schoond". Onderzoek heeft
immers uitgewezen dat er
vaak mensen in de kaarten
bakken zitten die al lang weer
werk hebben, maar dit nooit
aan het arbeidsbureau hebben
gemeld. Naar schatting zal het
officiële werkloosheidscijfer
na een grote schoonmaak van
de werldozenbestanden in één
klap met ruim 200.000 kunnen
dalen.
Overigens noemt De Kam het
gehele financiële en sociaal-
economische gedeelte van het
regeerakkoord een kaarten
huis. De meeste veronderstel
lingen zijn zo onzeker (bijvoor
beeld over de hoogte van de
olieprijs en de opbrengsten
van de voorgenomen afslan
king van het overheidsappa
raat) dat er maar weinig nodig
is om het wankele bouwwerk
ineen te doen storten. Het
meest vervelende is volgens de
schrijver, dat in het regeerak
koord geen enkele reserve is
opgenomen om tegenvallers op
te vangen. Dit betekent dat
elke tegenvaller per definitie
moet worden gecompenseerd
door nieuwe bezuinigingen.
Keuzes maken
Definities
Wat is politiek? Daar zijn een
heleboel definities van in om
loop. Eén van de betere is, dat
politiek bestaat uit het maken
van beleidskeuzes. Daarover
vooral gaat het boek „Het ge
heim van de schatkist". In hel
dere bewoordingen schetst De
Kam voor welke dilemma's
een kabinet, en met name het
tweede kabinet-Lubbers,
wordt geplaatst. Méér bezuini
gen (en de bevolking armer
maken) of het begrotingste
kort laten oplopen (en de staat
armer maken)? Belastingen en
premies verlagen of juist ver
hogen? Allerlei subsidies af
schaffen of de inkomens be
vriezen?
In feite is het boek van De
Kam een beknopte cursus bin
nenlandse economie. De hel
dere, soepele stijl die de schrij
ver hanteert maakt „Het ge
heim van de schatkist" uiter
mate geschikt voor gebruik op
middelbare scholen. Maar ook
voor de gemiddelde krantenle
zer die zijn politieke en econo
mische kennis wil verdiepen,
is het boek een nuttig hulp
middel.
Van beleidsterrein naar be
leidsterrein stappend legt De
Kam uit wat de voor- en nade
len van allerlei politieke keu
zes zijn. Daarbij laat hij slechts
één keer een steek vallen In
het hoofdstuk „Werkverschaf
fing" schrijft hij dat de „wa
genbegeleiders" die in de grote
steden de laatste jaren weer in
trams en bussen zijn versche
nen, betaald moeten worden
door de tram- en buskaartjes
duurder te maken óf door ho
gere overheidssubsidies aan
het openbaar vervoer te ver
strekken. Geen woord over de
zogeheten „inverdieneffec
ten": een belangrijk deel van
het geld voor de nieuwe con
troleurs komt immers vrij
doordat er veel minder zwart
en grijs wordt gereden en
doordat de kosten wegens van
dalisme in het openbaar ver
voer dalen!
De Kam maakt er soms geen
geheim van, welke economi
sche en politieke keuzes hij
zelf zou maken. Hij vindt on
der meer dat het belastingsys
teem drastisch moet worden
vereenvoudigd, dat de sociale
premies (die van ieders inko
men worden ingehouden)
moeten worden verlaagd, dat
bepaalde subsidies voor bedrij
ven en voor het kopen van
woningen moeten worden af
geschaft en dat de staat zelf
veel meer zou moeten doen
om werkgelegenheid te schep
pen en de koopkracht van de
burgers (met name de laagst
betaalden) te vergroten. Mis
schien kan de PvdA in de toe
komst nog eens een beroep op
hem doen als zij een minister
van financiën of economische
zaken zoekt.
DICK VAN RIETSCHOTEN
„Het geheim van de schat
kist". Flip de Kam. Uitgeve
rij Contact. Prijs: 29,90
De Kam raadt aan
de gegevens
bestanden van de
gewestelijke
arbeidsbureaus
te schonen.
FOTO:PERS UNIE
V Ml Muiilerd
juiretnhiif
uurtje orfttrmnieh
by Vrnwiryd.
