Ook het
„echte"
Dallas was
maar schijn
Landhuizen
Pikant
Party
Uit de droom
Vernedering
Dure les
CeidócSomont
Zonniger oorden
Hoogtepunt
RUST
The Beech wood Theater Company, met
onder anderen James Peabody staand
tweede van links), Miss Whitfield
(zittend, links), Trevor Ashley Doddington
III (staand, rechts) en Winifred Crump
(staand, tweede van rechts
FOTO'S: JO WIJNEN
nue zijn nu toeristische objecten gewor
den. Voorzover de betreffende families
al niet zijn uitgestorven of aan de bedel
staf geraakt, moet het toegestroomde pu
bliek opdraaien voor de onderhoudskos
ten van al dit moois. Miss Whitfield is
slechts een actrice. Dat geldt ook voor
James Peabody en Trevor Ashley Dod
dington. Het drietal maakt, met nog vijf
andere acteurs, deel uit van de Beech-
wood Theater Company, die overigens
nooit op een podium en nog minder in
een schouwburg verschijnt. Ze hebbea
van het rondleiden van bezoekers en
toeristen een vorm van theater gemaakt
om huize Astor voor het totale verval te
behoeden.
Carol Brownell, leidster van de Compa
ny zegt: „Wat wij proberen te doen is
het levend houden van een leefstijl, van
dat rare, excentrieke stukje van wat nu
The Gilded Age, (het Vergulde Tijdperk)
wordt genoemd".
Caroll Brownell is er zich zeer van be
wust dat de Amerikaanse geschiedenis
reuzestappen heeft genomen. Ze weet
dat toen de Gilded Age goed en wel tot
leven was gekomen, ze alweer bijna
voorbij was. Het was een kortstondige,
maar daarom niet minder hevige uit
spatting van plezier en verkwisting.
Over wat er zich aan Newports Bellevue
Avenue heeft afgespeeld, zouden vele
buitengewoon dikke boekwerken kunnen
worden geschreven. De bals waren luis
terrijk. De maaltijden buitengewoon
NEWPORT - We naderen de door
zuilen geschraagde portico van hui
ze Beechwood met gepaste eerbied.
Het oogverblindende wit van een
van de meest luisterrijke landhui
zen van Amerika schittert in de
zon. De warme zeewind beroert
het struweel in het park dat Beech
wood omringt. De in pandjesjas ge
hulde butler, James Peabody,
werpt een kritische blik op onze
kleding - korte broek, t-shirt, gym
schoenen - en merkt droogjes op
dat Lady Astor, de hoofdbewoon
ster van Beechwood, nimmer in
ondergoed gestoken gasten ont
vangt.
Hij informeert voorts naar onze politie
ke overtuiging en zegt dat hij de presi
dentiele kandidatuur van Grover Cleve
land (1829-1886) van harte ondersteunt.
Bij onze binnenkomst worden we wel
kom geheten door Trevor Ashley Dod
dington III, een uit Sussex (Engeland) af
komstige snob, lanterfanter, filantroop,
sportman en polo-speler. Hij wordt op
Beechwood als een intiem huisvriend
beschouwd. Hij is het die ons laat ken
nismaken met de eveneens uit Engeland
afkomstige Miss Whitfield, een vrolijke
en enigszins mollige dame van goede
komaf die uit pure bewondering voor
Lady Caroline Astor naar Amerika is ge
komen. Ze draagt een lange, zijden jurk
met een ceintuur van goudbrokaat.
De hele ontvangst brengt ons enigszins
van ons stuk.
Trouwens, wie is Lady Astor?
Caroline Astor, geb. Schermerhorn, is de
echtvriendin van dé William Backhouse
Astor, één van de rijkste mannen die in
Amerika rondloopt. De lady heeft Willi
am Astor getrouwd om de koningin te
worden van wat gemeenlijk als „The
Gilded Age" wordt aangeduid. Zij is het
die Beechwood heeft laten bouwen op
een hoog boven de Atlantische Oceaan
uitstekende klif nabij Newport (Rhode
Island). Haar huis ligt pal naast het nog
veel grotere landhuis van de nog veel rij
kere Vanderbilts. Trouwens, langs Belle
vue Avenue in Newport strekt zich een
lange rij van oogverblindend mooie, in
neo-gotische, neo-klassieke, neo-barokke
en andere neo-stijlen opgetrokken land
huizen uit. Sommige ervan zijn zo groot
dat ze door de bevolking van Newport
als kastelen worden aangeduid.
Verderop liggen Belcourt Castle van Oli
ver Hazard Perry Belmont (die de ex-
echtgenote van William Vanderbilt heeft
getrouwd), The Breakers van Cornelius
Vanderbilt, Kingscote van William Hen
ry King, The Elms van Edward J. Ber-
wind (geheel opgetrokken in de stijl van
Chateau d'Asnieres bij Parijs), Chateau-
sur-Mer van William S. Wetmore, het
Samuel Whitehorne House, Rosecliff
van Herman Oelrich, Ochre Court en
Marble House.
Nog voordat we de spraakzame en rod
delzieke Miss Whitfield de hand hebben
gedrukt, weten we al tal van pikante bij
zonderheden over de bewoners van deze
monumentale panden. Op het moment
dat Miss Whitfield ons binnenvoert in
de balzaal van Beechwood en demon
stratief de barokke deuren openwerpt die
uitzicht verschaffen op zee, voelen wij
ons al enigszins thuis m de Gilded Age.
Inderdaad, dit is de speelplaats van de
puissant rijke Amerikanen die in de laat
ste helft van de vorige eeuw leefden, die
fortuinen maakten met onroerend goed,
spoorwegen, staal, mijnen en banken. Zij
vormden de anstrocratie van de Nieuwe
Wereld en hadden slechts één ding op
het oog: te verhullen dat ze eigenlijk par
venu's waren.
Lady Astor had een beruchte lijst aange
legd waarop slechts 213 namen prijkten
van nauw aan elkaar gelieerde families
die deel uitmaakten van de nieuwe aris
tocratie. Dat waren de families die met
geld smeten, zich aan alle mogelijke ex
cessen te buiten gingen, grootse en zelfs
uiterst protserige huizen bouwden,
scheepsladingen Europese en oriëntaalse
kunst, gobelins, perzische tapijten, Fran
se meubels, Chinese vazen en wat dies
meer zij importeerden. Ze zogen het
hoogwaardige personeel weg bij de snel
verarmende Engelse adel.
De leden van deze families trouwden
met elkaar, hadden dubieuze relaties
met elkaar en scheidden van elkaar.
Hun namen vulden dag-in-dag-uit de
roddel- en society-rubrieken van de gro
te Amerikaanse kranten. Op hun belang
rijkste speelplaats - Bellevue Avenue in
Newport - was het altijd feest, vonden
altijd recepties en ontvangsten plaats,
bruiste altijd de champagne en verplaat
ste de roddel zich met de snelheid van
het licht. Maar wie niet op de lijst van
Lady Astor voorkwam was persona non
grata aan Bellevue Avenue.
Als Miss Whitfield ons uitnodigt nog
diezelfde avond een party van Lady As
tor bij te wonen, geeft ze tal van nuttige
wenken. Onze dames mogen niet in het
rose verschijnen, want die kleur eist de
Lady geheel voor zichzelf op. Er mag
niet worden gepraat over Oelrichs. Dat
zijn de naaste buren die het gewaagd
hebben hun nieuw landgoed „Rosechf
te noemen.
Bellevue Avenue is de bakermat van de
soap-opera. Hier is de levensstijl tot ont
wikkeling gekomen waarmee de makers
van zulke televisieseries als Dallas en
Dynasty nu goede sier maken. Dit is het
begin van de goede smaak, die al spoe
dig tot totale wansmaak verviel. Hier
manifesteerden zich de ongekende for
tuinen, die door het nakomelingschap
terstond werden verspild. Het grootse
vertoon van een namaak-aristocratie,
die iedere adeldom ontbeert.
De lezer dient hier overigens uit de
droom geholpen te worden. De schitte
rende landgoederen aan Bellevue Ave-
Huize Beechwood: de speelplaats van de
„Gilded Age".
Ze spelen slechts de kleinere goden na,
de parasieten die op al die weelde afkwa
men en die zich alles lieten welgevallen
tegen een honorarium dat beschamend
laag was.
Daarmee raakt de Beechwood Theater
Company waarschijnlijk het wezen van
de Gilded Age. De Astors, de Vander
bilts en al die anderen leefden niet zo
zeer voor zichzelf, maar voor de anderen
en het meest misschien nog voor de rod
delrubrieken die werden verslonden
door het arme en soms verpauperde
voetvolk, dat uit alle delen van de we
reld naar Amerika was getrokken.
De Astors, de Vanderbilts, de Fricks, de
Delano's, de Whitehorne's waren de tot
werkelijkheid geworden dromen van
miljoenen imigranten, die nooit iets an
ders dan armoede en vernedering had
den gekend. Zij waren naar de Nieuwe
Wereld gekomen omdat daar alles moge
lijk was. Zij zagen in de manifestaties
van de nieuwe aristocratie het bewijs dat
Amerika geen enkele beperking kende.
Als zodanig vormden de tweehonderd
rond Lady Astor gegroepeerde families
het lichtend voorbeeld voor het legioen
der honderdduizenden, dat het slechts
met door roddelrubrieken opgeroepen
dagdromen moest doen.
In dat opzicht vervulde de nieuwe Ame
rikaanse aristocratie de rol die nu de hel
den van Dallas en Dynasty vervullen.
Zegt Caroll Brownell: „Het is niet de
werkelijkheid, maar de droom die de
mensen op de been houdt. Zonder een
droom, zonder iets waarvan ze zeker we
ten dat ze het nooit zullen bereiken,
konden de mensen toen al niet leven,
laat staan nu. De mensen spiegelen zich
niet aan hun lotgenoten, maar aan diege
nen die ver boven hen staan. En diege
nen die ver boven hen staan, mogen al
les. doen alles en kunnen alles wat voor
de gewone mens niet is weggelegd. De
mens leeft nu eenmaal van illusies".
Winfred Crump, een van lady Astors
diensters, serveert ons een kop rozebot-
telthee in de keuken van Beechwood en
werkt ons daarna met zachte drang naar
buiten. In de verte ruist de zee. Aan de
noordelijke horizon is de landtong van
Cape Cod zichtbaar: een haarscherpe
streep die net boven de schuimkoppen
van de oceaan uit komt.
Wat gebeurde er met Lady Caroline As
tor? Zegt Carole Brownell: „Die trok
zich in 1906 terug uit het sociale leven.
Het is nooit duidelijk geworden waar
om".
Tot haar dood in 1908 amuseerde Caro
line Astor-Schermerhorn alleen nog
maar mensen die in haar verbeelding be
stonden. Een generatie nieuwe rijken
kwam op. Dat was een generatie die zich
niet meer te buiten ging aan de uitspat
tingen van de Gilded Age. De vertegen
woordigers van die groep vonden dat
met geld niet mocht worden gesmeten,
dat met een fortuin nuttige dingen moes
ten worden gedaan. Lady Astors luister
rijke verleden was nog tijdens haar leven
een droom geworden. En mogelijk zelfs
de nachtmerrie van de society-vorstin
die, net als „haar tijdperk", langzaam
maar onverbiddelijk wegkwijnde.
Haar droom wordt evenwel nog steeds
gedroomd. De soap-opera die ze van
haar schitterende leven maakte, is tot op
de dag van vandaag geprolongeerd. De
illusies die ze opriep zijn het meest cou
rante artikel van het televisie-tijdperk
geworden. Lady Astor heeft de toon ge
zet waarop de makers van Dallas en Dy
nasty eindeloos variëren. Ze heeft Ame
rika - en de rest van de wereld - de
dure les geleerd dat het inderdaad
slechts illusies zijn, die de mens op de
been houden.
JO WIJNEN
overvloedig en kostelijk. De genoemde
families trachtten elkaar in alle opzich
ten te overtreffen. Er werden zelfs maal
tijden geserveerd die alleen te paard ge
nuttigd konden worden.
Toen de in 1908 overleden Lady Astor
zelf niets meer kon verzinnen, nam ze
een zekere Ward McAllister in dienst.
McAllister stond al spoedig bekend als
de beste organisator van feesten. Hij
wist beter dan wie ook, dat aan Bellevue
Avenue geld en liefde een zeer overspeli
ge relatie met elkaar onderhielden.
McAllister prees ziin broodheren, maak
te uit wie van de clan der groten deel uit
mocht maken en bepaalde voor een deel
de smaak van de dame bij wie hij in
dienst was.
Caroll Brownell zegt dat zich in New
port slechts een deel van het grote leven
afspeelde. De Astors en de Vanderbilts
verbleven er hooguit vijftien weken per
jaar. Zodra het Atlantische klimaat on
aangename trekjes begon te vertonen,
reisden de families, met medeneming
van hun garderobes, kostbaarheden, rij
tuigen, paarden en personeel naar zonni
ger oorden af.
In de wintermaanden verbleven ze ge
woonlijk in hun herenhuizen in de stad.
Bijna allemaal hielden ze verblijf in New
York, Boston of Philadelphia. De vier
erfgenamen van de grote Cornelius Van
derbilt (die overigens van Nederlandse
komaf was en die met gepaste eerbied
„The Commodore" werd genoemd) be
schikten over talloze paleisachtige
„mansions". Zo liet Frederick Vander
bilt een paleis bouwen in Hyde Park, in
het dal van de Hudson. Dat landhuis
wordt nog steeds als een van de meest
schitterende bouwwerken van de Nieu
we Wereld beschouwd.
Het wordt in schoonheid en rijkdom
slechts overtroffen door het Biltmore Es
tate in Ashville (North Carolina). Hier
nam George W. Vanderbilt zijn intrek.
Biltmore Estate is in feite een.in Franse
stijl opgetrokken kasteel. De trappen bij
de ingang zijn een getrouwe copie van
de beroemde trappen van het kasteel
van Blois. George Vanderbilt reisde vele
malen naar Europa om ongekende hoe
veelheden kunstschatten, alsmede hele
interieurs, complete plafonds, lambrize-
ringen, bibliotheken, wandpanelen en de
meest exquise meubelen te kopen. Hij
betaalde elke prijs. Iedere kamer kreeg
een andere stijl. George Vanderbilt was
een van de eersten die, ofschoon de
twintigste eeuw nog niet was begonnen,
over een geheel overdekt en verwarmd
zwembad beschikte. Biltmore Estate ligt
in een park van 65.000 ha. dat even
schitterend is aangelegd als het estate is
gebouwd.
In de jaren negentig van de vorige eeuw
bereikte de Gilded Age haar hoogtepunt.
De meeste huizen aan Bellevue Avenue
in Newport waren toen al gebouwd. On
der leiding van Lady Astor - die intus
sen de ongekroonde koningin van de
High Society was geworden - werd een
verwoede aanval ondernomen op het
grootste gevaar dat haar groep bedreigde:
de verveling. Het werd een hopeloos en
uitputtend gevecht dat enorme fortuinen
verslond en tenslotte tot de sociale en fi
nanciële aftocht van Lady Astor c.s. leid
de.
„Toch is het een belangrijk stuk van de
Amerikaanse geschiedenis. We proberen
dat tot leven te wekken, zichtbaar te ma
ken. We proberen de mensen een idee te
geven van de grootse stijl waarin die
tweehonderd families toen leefden", zegt
Caroll Brownell.
Wie de volkomen gespeelde rondleiding
achter de rug heeft, weet inderdaad hoe
het er in die tijd aan is toegedaan. De
acteurs van Caroll Brownell vermijden
daarbij één fout met nadruk: ze kruipen
niet in de huid van de Astors en hun
hooggeplaatste vrienden en familieleden.
ZATERDAG 19 SEPTEMBER 1987^
door Piet Snoeren
De aansluiting van het Nederlandse
wegennet op ae Autobahn A61 richting
Mönchengladbach dient achterwege te
blijven. Waarom? Omdat deze
voorziening met zijn vier rijbanen
zoveel geluidshinder zal veroorzaken
dat men elkaar niet eens meer kan
horen zwijgen. Hier is iets vreemds
aan de hand. Snelwegen met een
dusdanige produktie van decibellen dai
horen en zien ie vergaan, die kennen
we en daar heoben we de geluidswal oj
gevonden, een soort bermen, maar dan
verticaal. Het wachten is op de eerste
geluidswaltoeristen die als drietenige
luiaards in de verticale bermen
hangen. Maar een snelweg waarvan je
het zwijgen vergaat, dat is nieuw en
vergt nadere uitleg.
De feiten. Ambtenaren van de
Europese commissie van
transportministers hebben geadviseerd
bedoelde aansluiting pal langs de poon
van de trappistenabdij in Tegelen te
leiden. Hiertegen hebben de paters en
broeders die er in een geur van
heiligheid hun leven slijten,
overwegende bezwaren. Vader-abt
A mandus Prick: „Zo'n snelweg
betekent de doodsteek voor onze abdij
omdat het dan voorgoed gedaan is mei
de rust die we noodzakelijk achten om
ons, overeenkomstig de regel van Sint
Benedictus, te kunnen toeleggen op
stilzwijgen. Ik zal dan ook geen
juridisch middel schuwen om het
onheil af te wenden".
Hoe vreemd. Protesten tegen een
snelweg langs het vormingscentrum
Drieklank- Vredeveld in Zeegse te
midden van de Drentse landouwen of
langs de werkplaats 'It Flinkeboske te
Hemelum in net lommer van
Gaasterland, die zouden te begrijpen
zijn. Daar immers woeden dynamische
weken van mensen die op weg zijn
naar hun eigen groeiproces. Daar
vlammen discussies over het
samengaan van het vrouwelijke en hel
mannelijke in jezelf. Daar worden
pijnpunten in de groep gegooid en
groepen van hun anker geslagen.
Zozeer roezemoezen daar de stemmi
dat ze nauwelijks uitkomen boven
zichzelf en elkaar. Zouden ze dan ook
nog een keer het geraas van
langsdenderend snelverkeer moeten
zien te overstemmen?
Het zich toeleggen op stilzwijgen
echter kan alleen maar gebaat zijn bij
enig lawaai, is de leek geneigd te
denken. En zeker het type stilzwijgen
waarop de trappisten zich toeleggen,
een stilzwijgen als middel tot
zelfverloochening en onthechting, een
ascetisch stilzwijgen. De geloften van
gehoorzaamheid, armoede en kuisheid
zijn de trappisten niet genoeg. Zij doen
er nog het schepje van het permanent
stilzwijgen, een vocaal vasten tot aan
de laatste snik, bovenop. Elke keer dal
ze bij het langsdenderen van de
zoveelste tankwagen van alweer 36 ton
Nederlands cement een hartgrondig
„verdulleme" inslikken, schuiven ze
een plaatsje omhoog in de hemel, zou
vader-abt A mandus Prick zijn kudde
moeten voorhouden. De trappisten, die
vertegenwoordigen toch de stroming
van de Strenge Onderhouding binnen
het monnikendom der cisterciënzers?
Een afscheidingsbeweging uit 1686 als
protest tegen ae slapjanussen van de
Gewone Onderhouding? Nou dan.
Goed beschouwd hebben deze
trappisten het niet eens zo
verschrikkelijk slecht. Er zijn tijden
geweest dat er onder ascese wel iets
anders verstaan werd dan mondje toe.
De eeuwige zaligheid meenden
sommigen toen, viel slechts te
verwerven door in de woestijn te gaan
zitten vegeteren op een zuil, zonder
beschutting tegen de brandende zon, of
juist door zich in te laten metselen in
een muur zonder, de troost van het
minste zonnestraaltje. Ascese dat was
de eigen lendenen kastijden met
prikkeldraad, de vuisten aldoor zo stiif
fesloten houden dat de nagels door ae
andpalmen groeiden. Schalen met
pus leegdrinken die was opgevangen
uit de wonden van lijders aan de
builenpest.
Maar ook tegenwoordig nog. In
Zambia, in een plaats met de
onwaarschijnlijke naam
Chililabombwe, ooit een Nederlandse
missiepater ontmoet die werkte onder
de leprozen. Geen onverdeelde pret,
verzekerde hij. Een zacht eitje echter,
vergeleken bij de lijd dat hij was
toegetreden tot de orde der kartuizers.
Deze monniken leven zo streng dat er
ter wereld maar negentien kloosters
van zijn. Zelf had nij helemaal naar
het Italiaans Calci moeten reizen om
zijn roeping te kunnen volgen. Daar
kreeg hij een pij te dragen, ruw als
schuurpapier en op de blote huid, want
ondergoed mocht niet. Zijn tanden
moest hij poetsen met dezelfde groene
zeep waarmee hij zich waste. De dagen
werden gesleten in een isoleercel, ae
nachtelijke slaap werd om de twee uur
onderbroken voor een koorgebed in een
ijskoude kapel. Hij had het niet
kunnen bolwerken. Geef mij de
melaatsen van Chililabombwe maar,
zei hij. De trappisten daarentegenDie
i hemels
brouwen hemels bier dat ze vervolgens
zelf nog mogen drinken ook, zij het
stilzwijgend. Waar, oh waar moet het
heen met een natie als ook zij.
trappisten beginnen te zeuren
