Heropvoeding
automobilist
moet ongelukken
terugdringen
Afzegging na ontmoeting
Van den Broek met Walesa
Akkoord met CMHA basis voor overleg
Afstoten ambtenaren VROM verloopt niet volgens plan
Schrift-onderzoek
te weinig gebruikt
bij opsporing
g BINNENLAND/BUITENLAND
ZeidóaOowumt
Evoluon gaat
mogelijk dicht
voor publiek
WOENSDAG 2 SEPTEMBER 1987 PAGINA 7
ju] Speciale aanklager
wil Reagan verhoren
WASHINGTON De Amerikaanse spe
ciale aanklager Lawrence Walsh, die een
pj onderzoek instelt naar de geheime Ameri-
kaanse wapenleveringen aan Iran en het
doorsluizen van een deel van de winst
naar de Nicaraguaanse opstandelingen, zal
mogelijk proberen president Reagan te
verhoren. Volgens zegslieden heeft Walsh
een formele verklaring van Reagan nodig
dat hij geen toestemming heeft gegeven
fvoor het doorsluizen van de winst, voor
dat hij een aanklacht kan indienen tegen
de hoofdrolspelers in de affaire. Zonder
die verklaring loopt Walsh het risico dat
de verdachten zich zullen beroepen op het
argument dat Reagan het groene licht
If heeft gegeven voor het overhevelen van
jj2 het geld.
BRIEF AAN AMBTENARENCENTRALES:
(Vervolg van de voorpagina)
In de brief die de minister de
ambtenarencentrales gisteren
toezond wijst hij erop dat wat
hem betreft het vorige week
bereikte akkoord met de
CMHA de basis voor het ar
beidsvoorwaardenbeleid
1987/1988 zal zijn. In ruil voor
een salarisverbetering (tussen
de 0,3 procent en 2,6 procent)
voor middelbare en hogere
ambtenaren, steunde de
CMHA het voorstel van Van
Dijk om de vut-leeftijd te ver
lagen.
Hoe hoog het bedrag zal zijn dat
Van Dijk bovenop de 795 miljoen
beschikbaar wil stellen wordt pas op
Prinsjesdag onthuld. Daarnaast wil
hij geld vrijmaken (100 miljoen) via
verlaging van de jeugdsalarissen bij
de overheid. In de brief doet de be
windsman een aantal suggesties
voor de aanwending van het extra
geld. Zo wil hij grotere verschillen
in beloning, verhoging van de toela
ge voor onregelmatige diensten en
gelijke behandeling van gehuwden
en ongehuwd samenwonenden.
Volgens woordvoerder Th. Sonne-
veld, die namens de drie centrales
sprak tijdens de hoorzitting in de
Tweede Kamer, is er „nooit sprake
geweest van open en reëel overleg".
„Het bod van Van Dijk is een dic
taat. Hij wil niet praten over alge
mene Ioonverhogingen en dringt
ons verlaging van de vut-leeftijd
Volgens voorzitter T. de Jong
(CNV-ambtenaren) werden de on
derhandelingen gekenmerkt door
een „jo-jo-effect". „De ene keer zou
iets weer zus en de andere keer
weer zo gefinancierd worden". Van
de zijde van de VVD- en CDA-frac-
tie werd gewezen op het regeerak
koord, waarin uit wordt gegaan van
een beperkte financiële ruimte voor
het overheidspersoneel.
3
Het interieur van Evoluon dat
met sluiting wordt bedreigd.
EINDHOVEN Het Evoluon
in Eindhoven wordt mogelijk
voor het publiek gesloten. In
het gebouw is een tentoonstel
ling ingericht die een beeld
schetst van de relatie tussen de
mens en de technologie. Al
sinds begin dit jaar beraadt
Philips zich over de toekomst
van het Evoluon. In dat kader
is onlangs een studie afgerond
van de Amerikaanse Burdich
Group, een gespecialiseerd or
ganisatiebureau. Als het Evo
luon voor het publiek gesloten
wordt zal het markante, scho-
telvormige gebouw een inter
ne functie binnen Philips krij
gen. Een van de mogelijkhe
den is het gebouw in te richten
als ontvangstruimte. Het be
drijf wil voor het einde van
het jaar een beslissing nemen.
Limburg: VROM
kijkt niet
verder dan Gouda
MAASTRICHT De vierde
nota ruimtelijke ordening
dreigt de regio's buiten de
Randstand en met name Lim
burg totaal over het hoofd te
zien. Daarom gaat Limburg de
nationale overheid nadrukke
lijk wijzen op de Europese po
sitie van deze provincie. Gou
verneur dr. J. Kremers noem
de de ontwerpers van de nota
ruimtelijke ordening kortzich
tig. Zij kijken niet verder dan
hun spoorreisjes gaan en ko
men niet verder dan Gouda.
Het steekt Kremers dat de in
ternationale positie van het
vervoerscentrum Venlo wordt
onderschat en dat Zuid-Lim
burg er helemaal niet aan te
pas komt.
CONFERENTIE OVER VERKEERSVEILIGHEID
GRONINGEN „Uit
onderzoek is gebleken
dat 90 procent van de
verkeersongelukken te
wijten is aan menselijk
gedrag. Bij veel confe
renties zie je dat er diep
zinnig wordt gepraat
over de ideale kromming
van een weg of de meest
geschikte betonsoort
voor een viaduct, maar
wij vinden de mens in
het verkeer veel interes
santer", aldus drs Rudie
de Bruin van het Ver
keerskundig Studiecen
trum in Groningen.
De Bruin is een van de orga
nisatoren van een vijfdaagse
internationale conferentie
over verkeersveiligheid die
deze week in Groningen
wordt gehouden. Meer dan
honderdtwintig sprekers uit
tal van landen geven deze
dagen hun visie op de veilig
heid in het verkeer, of liever
het ontbreken daarvan. Zo
deed prof. J. Moraal, lid van
de Raad van Verkeersveilig
heid, begin deze week de
f>rikkelende suggestie dat al-
één rijden in een auto verbo
den zou moeten worden om
het autogebruik wat af te
remmen.
De conferentie besteedt voor
al veel aandacht aan de men
selijke factor in het verkeer.
De nadruk ligt daarbij op een
analyse van verkeersonge
lukken en de mogelijke ma
nieren om het gedrag van
verkeersdeelnemers zodanig
te beïnvloeden dat het een
stuk veiliger wordt op straat.
En passant wordt ook nog
even gevierd dat het Ver
keerskundig Studiecentrum
precies tien jaar bestaat.
Opvoeding
Met name de deelnemers aan
het woon-werk verkeer ra
ken vaak betrokken bij ver
keersongelukken. Men gaat
op een vaste tijd de deur uit
om precies op tijd bij de
werkgever te arriveren. Ver
trekt nien te laat of zijn er
opstoppingen, dan moet die
tijd worden ingehaald; met
alle risico's die daar bijhoren.
Alleen een verkeerswet aan
passen, verandert daar niets
aan.
De Bruin: „De maatregelen
die je op verkeersgebied kunt
nemen zijn bijna allemaal sa
men te vatten onder de drie
Engelse E's: Engineering,
Education, en Enforcement,
respectievelijk technische
maatregelen, opvoeding, en
wettelijke maatregelen. Heel
vaak wordt de nadruk op de
wet en de techniek gelegd,
omdat die door een regering
nu eenmaal wat gemakkelij
ker te hanteren zijn dan de
opvoeding van verkeersdeel
nemers: je legt eens ergens
een verkeersdrempeltje neer,
of je verzint een wetje dat re
flectoren verplicht stelt. De
grootste bron van verkeer
sonveiligheid is echter het
menselijk gedrag, dat je met
opvoeding en voorlichting
zult moeten zien te verande
ren. Wij hopen dan ook dat
het besef gaat groeien dat het
beïnvloeden van het gedrag
en het onderzoeken van de
factoren die dat gedrag bepa
len een grotere rol moeten
spelen. Natuurlijk kan dat
wel in samenspel met de wet
en de techniek gebeuren,
maar die moeten ons inziens
beter afgestemd worden op
de factoren opvoeding, voor
lichting, bijscholing, nascho
ling enzovoort".
Grenzen verleggen
De Bruin heeft tal van voor
beelden paraat waarbij de
plannenmakers volkomen
voorbij zijn gegaan aan de
menselijke factor in het ver-
„Een auto mag tech
nisch dan wat veiliger
zijn geworden, de
mensen die er in rij
den verleggen met
een hun grenzen. Ze
denken: mij kan niks
meer gebeuren".
FOTO: ANP
keer. „De auto's met een
anti-blokkeersysteem voor de
remmen leken heel wat,
maar de fabrikant zal dit
niet leuk vinden een week
nadat ze op de weg kwamen
lagen er meteen al heel veel
in de berm. Want zo'n auto
mocht technisch dan wat vei
liger zijn geworden, de men
sen die er in reden gingen
meteen hun grenzen verleg
gen. Ze dachten: mij kan niks
meer gebeuren, en jakkerden
er flink op los. Een ander ne
gatief voorbeeld: omdat er af
en toe eens iemand tegen een
boom knalde, werden alle bo
men langs een bepaalde weg
vervangen door struiken. Het
aantal ongelukken bleef ech
ter precies gelijk, opnieuw
omdat de mensen veel har
der gingen rijden. Voor die
bomen waren ze bang, maar
voor die struiken niet. Dit is
natuurlijk wat zwart-wit ge
steld, er zijn ook goede voor
beelden zoals de veiligheids
riem, maar je moet altijd re
kening blijven houden met
de mens achter de verkeers
deelnemer. Zo kun je ook
technische maatregelen ver
zinnen die inspelen op die
mens. Er bestaat een soort as
falt waarop je heerlijk rijdt
met honderd kilometer per
uur, maar dat vreselijk trille
rig en lawaaiig wordt als je
honderddertig rijdt. Dat zou
je kunnen gebruiken om in
te spelen op een hele grote
menselijke factor, het plezier
dat mensen in het rijden wil
len hebben. Pas met een zin
volle koppeling van de drie
E's is er sprake van samen
hangend beleid".
Gehoorzaamheid
De conferentie gaat in op tal
van onderwerpen, variërend
van beschermende kleding
voor motorrijders tot de ge
hoorzaamheid van automobi
listen in de Joegoslavische
deelrepubliek Kroatië, van
de risicobeleving in het ver
keer tot een efficiënter poli
tieoptreden. Verreweg de
meeste aandacht echter
wordt besteed aan het gedrag
van voetgangers, fietsers,
motorrijders en automobilis
ten zelf.
Rudie de Bruin voorspelt dat
we met zijn allen massaal he
ropgevoed moeten worden
voor er werkelijk sprake zal
zijn van een verkeersklimaat
waarin iedereen zich veilig
voelt. „Het verkeer is een
van de grootste doodsoorza
ken, maar blijkbaar vindt ie
dereen dat wel goed of zo.
Mensen zijn gewend in klei
ne rampjes te denken: drie
doden bij een ongeluk vinden
ze erg, maar vijftienhonderd
doden per jaar zegt ze niets,
omdat ze die vijftienhonderd
nog nooit gezien hebben. Het
is toch vreemd, dat mensen
doodsbenauwd zijn voor een
kernramp, maar elke dag
weer zonder een spiertje
angst in de auto stappen".
„Er zullen mensen ziin die
aanhikken tegen de kosten
die gemaakt moeten worden
voor bijvoorbeeld een betere
rijopleiding, voorlichtings
campagnes, en bij- of nascho
ling, maar die kunnen we ge
makkelijk duidelijk maken
wat al die verkeersdoden en
-gewonden ons elk jaar kos
ten, in financieel en geeste
lijk opzicht. Er is eens uitge
rekend dat het de maatschap
pij een ton per dode en 40
mille per gewonde kost, dus
ga maar na. Als we intensief
aan het werk gaan met bij
voorbeeld jongeren en oude
ren, de groepen waar de
meeste slachtoffers vallen, is
daar winst op te behalen.
Maar wat we ook zullen pro
beren te verbeteren, we blij
ven met menselijk gedrag te
maken houden. Als we dat
zouden kunnen begrijpen,
zou de wereld er anders uit
zien, en niet alleen op ver
keersgebied. Maar het is wel
duidelijk dat we het met zijn
allen niét begrijpen"...
RONALD HOOYENGA
SUCCES BIJ HAAGSE POLITIE
DEN HAAG - Schrift-onderzoek wordt veel te weinig gebruikt
bij de opsporing van misdadigers. Er zijn meer schrift-experts
nodig en daarom moet er een landelijke opleiding komen en
uniforme toetsingscriteria. Dit schrijft Leny Kroon-Van der
Kooij uit Rijswijk - werkzaam bij de Haagse gemeentepolitie -
in een rapport dat volgende week wordt gepresenteerd.
Een schrift-expert neemt deel aan opsporingsonderzoeken door
hand- en machinegeschreven stukken te bestuderen. Ook de do
cumenten zelf worden bekeken. Leny Kroon doet dat behalve
vier dagen per week voor de Haagse politie ook particulier bij
rechtbanken, gerechtshoven (het Haagse hof beëdigde haar op
19 augustus voor vast) en grote bedrijven. Verder geeft ze les en
houdt ze lezingen, niet alleen in Nederland maar over de hele
wereld.
Zij heeft naam gemaakt in zaken waarin aanvankelijk geen dui
delijke verdachte was, zoals bij de zaak van de Leidschendamse
bejaardenmoord. De 89-jarige mevr. A. Kolstee werd vermoord
aangetroffen in haar bejaardenflat. Kort daarop werden haar
cheques verzilverd. Kroon zette iedereen die in de flat had kun
nen komen aan het schrijven. De bejaardenverzorgster die de
giro's van het salchtoffer had gebruikt werd later door de recht
bank en het gerechtshof schuldig bevonden aan doodslag op de
aan haar toevertrouwde vrouw.
„Nederland is op dit gebied nog een ontwikkelingsland. De Hag-
se politie is het enige korps met een schrift-deskundige. Als ik
het loodje leg, is ook het Haagse korps terug bij af" zegt Kroon.
In andere landen wordt er al veel langer en serieuzer met
schrift-experts gewerkt.
Erkenning
Maar al loopt Nederland dan niet bepaald voorop, Leny Kroon
is wereldwijd bekend. Zo wordt zij erkend door het Duitse Ge-
sellschaft für forensische Schriftuntersuchung. door de Canadi
an Society of Forensic Science, door de American Society of
Questioned Document Examiners en sinds kort door de Britse
Forensic Science Society. Dat laatste geldt meteen als internatio
nale erkenning. De Rijswijkse is de enige in de hele wereld met
zoveel papieren in de hand.
Zo'n twintig jaar geleden raakte Leny Kroon geïnteresseerd in
schrift-onderzoek, dank zij het toenmalige hoofd van het Haagse
bureau Technisch Onderzoek en Herkenningsdienst, J. Wald-
man. Nu leidt ze zelf iemand voor de Haagse politie op. in sa
menwerking met het Bundes Kriminal Amt in Duitsland en de
Universiteit van Mannheim.
Schrijfproeven
Leny Kroon begint
haar onderzoeken ge
woonlijk door de re
sultaten van de
schrijfproeven naast
elkaar te leggen en te
beoordelen op acht
tien zeer algemene
kenmerken, zoals de
druk waarmee ge
schreven is, het for
maat. de geleding en
de helling van de let
ters. „De inhoud van
de meest gemene
dreigbrieven zie ik
niet eens, ik kijk al
leen naar de vorm".
Op een door haarzelf
ontworpen schema
kruist ze aan waar de
schrijfproeven over
eenkomen met het
schrift van de gezoch- FOTO: ANP
te man of vrouw. De
proeven die de meeste kruisjes opleveren komen in aanmerking
voor nader onderzoek. Pas als er een combinatie van bijzondere,
door de schrijver zelf ontwikkelde kenmerken is gevonden kan
aan een mogelijke verdachte worden gedacht. De door Kroon
ontworpen schema's lijken zich te lenen voor universeel ge
bruik. Van verschillende buitenlandse universiteiten is er be
langstelling getoond.
Nationaliteit
Naast individuele kenmerken zijn ook algemener zaken uit een
handschrift af te leiden, zoals iemands nationaliteit. Elk land
leert zijn kinderen toch min of meer op een eigen manier schrij
ven. Dergelijke kenmerken zijn vooral van belang bij onderzoek
naar terrorisme en grote fraudes.
Ook iemands leeftijd valt vaak aan het handschrift af te lezen.
In Nederland is te constateren of iemand voor of na 1955, toen
het schoonschrift werd veranderd, heeft leren schrijven. Maar
als een letter typisch van voor 1955 is, kan het desbetreffende
stuk ook best van een jonge Surinamer zijn: ons land exporteer
de de verouderde boeken immers naar de West en daar vond
iedereen de ouderwetse letters zo mooi dat er nog lang mee is
gewerkt.
Leny Kroon
dactie)
DEN HAAG Het afsto
ten van 1218 ambtenaren
op het ministerie van
VROM, onderdeel van
een kabinetsbesluit om in
de jaren 1988-1990 het
aantal ambtenaren totaal
met 26.000 te verminde
ren, verloopt niet volgens
plan. Minister Nijpels
(VROM) heeft dit gisteren
in de Kamer toegegeven.
De bewindsman was de
eerste die de afslankingso
peratie met de Kamer be
sprak. De komende we
ken volgen zijn collega's.
Nijpels gaf in de Kamer rond
uit toe niet te kunnen zeggen
of door de afslanking bij zijn
ministerie de kwaliteit van de
dienstverlening ook zal toene
men. „Dat is een punt van
zorg", aldus de bewindsman.
„Ik kan niet zeggen of ik die
belofte van het kabinet kan
waarmaken".
De bewindsman erkende te
vens dat hij er niet in slaagt
om een evenredig aantal hoge
re functies bij zijn ministerie
te schrappen. Als oorzaak
hiervoor noemde Nijpels het
feit dat het Kadaster (waar 5U
procent van de afslanking bij
VROM plaatsvindt) veel lage
re functies telt. Daarentegen
wordt het directoraat-generaal
milieu, met juist veel hoge
functies, bij de afslanking ge
spaard.
De minister gaf ook toe niet
zeker te zijn of hij zijn taak
stelling, het afstoten van 1218
mensen, zal halen. Probleem
vormt hier vooral het natuur
lijke verloop bij VROM. Bij
bepaalde diensten is dat niet
meer dan tien procent per jaar.
Ook op financieel terrein zal
Nijpels niet aan de eisen kun
nen voldoen. De afslanking bij
VROM moet bijna 55 miljoen
gulden opleveren volgens de
berekeningen van het kabinet.
Nijpels zelf komt echter niet
verder dan ruim 25 miljoen
gulden. De minister schreef dit
toe aan een latere start van de
afslanking op zijn ministerie,
andere berekeningsmethoden
bij Financiën, hoge loonkosten
per ambtenaar op VROM en
het afstoten van diensten naar
derden dat niets oplevert.
Tijdens het overleg met de
Kamer werd ook bekend dat
plannen van het kabinet om
honderden miljoenen guldens
extra uit te trekken om de be
perking van het totale aantal
ambtenaren met 26.000 te ver
gemakkelijken, schipbreuk
hebben geleden. Oorzaak hier
van vormde een veel te opti
mistische schatting van extra
inkomsten die zouden ontstaan
door het afstoten van rijksge
bouwen. Deze kwamen im
mers, in de ogen van de be
windslieden, vrij als de ambte
naren uit rijksdienst zouden
zijn verdwenen. Nader onder
zoek heeft echter uitgewezen
de operatie slechts „enkele
miljoenen guldens" opbrengt,
aldus Nijpels.
SUSKE EN WISKE DE WOESTE WESPEN
7t wtmiïptiali lusstn
wil tnsihip...Intens
mil itol irtnllts an
wil fan
I ^yiljtmun boel wil tens mil rust
Uien .1 ÉcspufsÜmdül J
1-7
-
AIM btretdii wttrop éred It helpen i flinh mrtnhltr
2 ft tinBint nu benrttm til uHipptr m speedbMl
(c) Standaard Uitgaverij/Wavery Productions
WA. aSCHAU Een van nowski.
de Hoogste leiders van de
Poolse communistische
partij, Jozef Czyrek, heeft
gisteren in Warschau een
ontmoeting met minister
Van den Broek zonder op
gaaf van reden afgezegd.
Dit gebeurde nadat de mi
nister op de Nederlandse
ambassade de leiding van
het verboden vakverbond
Solidariteit, onder wie
Lech Walesa, had ontvan
gen en door zijn reis naar
de residentie van kardi
naal Glemp geen tijd
meer had voor parle
mentsvoorzitter Mali-
Czyreks besluit om de Neder
landse minister niet te woord
te staan, kwam op zo'n korte
termijn dat zelfs het Poolse
ministerie van buitenlandse
zaken niet tijdig was ingelicht.
Czyrek is een van de vijf le
den van het politburo van de
Verenigde Poolse Arbeiders
Partij (PZPR), het hoogste par
tij
linister Van den Broek ka
rakteriseerde de leider van het
sinds 1981 ondergronds opere
rende vakverbond Solidariteit
als „een man met een grote
uitstraling, van wie ik het ge
voel heb dat hij de politieke
realiteit van vandaag zeer
goed onderkent. Binnen de
hem toegestane marges wil hij
verder werken aan de verwe
zenlijking van zijn ideeën. Hij
heeft heel duidelijk geen anti-
gouvernementele opstelling
gekozen".
Minister Van den Broek was
de eerste westerse minister die
niet alleen Walesa, maar vrij
wel de gehele top van Solida
riteit ontmoette. Minister Van
den Broek zei dinsdagavond,
aan het einde van zijn bezoek,
meer begrip te hebben gekre
gen voor de Poolse realiteit.
„Ik ben mij meer bewust ge
worden van de problemen
waarmee Polen wordt gecon
fronteerd, vooral op econo
misch gebied", aldus de minis
ter.
Van den Broek zei nog steeds
in het duister te tasten waar
om kardinaal Glemp maandag
liet weten dat de voor dinsdag
ochtend in Warschau afge
sproken ontmoeting niet kon
doorgaan. Hij is 's ochtends om
vijf uur opgestaan om met een
Poolse militaire helikopter
naar de residentie van de pri
maat, in Gniezno, te vliegen.
Maar hij heeft niet gevraagd
waarom de kardinaal zo on
verwacht is teruggekomen van
de afspraak, waarover maan
denlang is gesproken.
Zoals gebruikelijk heeft minis
ter Van den Broek zijn Poolse
collega uitgenodigd voor een
tegenbezoek. Vanochtend is hij
doorgereisd naar Hongarije,
morgenavond keert hij uit Bu
dapest naar Nederland terug.
Van Kemenade
wil universiteit
geld laten lenen
AMSTERDAM De Neder
landse universiteiten zouden
de mogelijkheid moeten heb
ben om rechtstreeks geld op de
kapitaalmarkt te lenen. Ook
zouden de pensioenfondsen te
gen een redelijk rendement
geld moeten investeren in het
onderwijs. Daarvoor pleitte
gisteren dr. J.A. van Kemena
de, bestuursvoorzitter van de
Universiteit van Amsterdam,
bij gelegenheid van de opening
van het academisch jaar. De
pensioenfondsen zouden hun
geld verantwoord gebruiken
door te investeren in de kinde
ren van degenen die met hun
premies die fondsen hebben
opgebouwd. Daardoor dragen
zij volgens Van Kemenade bij
aan het economisch draagvlak
voor de pensioenen in de toe
komst.
Opnieuw onrust
in gevangenis
AMSTERDAM In het huis
van bewaring in Amsterdam is
gisteravond voor de tweede
achtereenvolgende dag onrust
onder de gedetineerden ont
staan. Een deel van de gevan
genen klaagt over de slechte
kwaliteit van de warme maal
tijden en de hoge prijzen in
het gevangeniswinkeltje. Circa
dertig gevangenen weigerden
maandag hun eten. De gebeur
tenissen van gisteravond zijn
niet helemaal duidelijk maar
het personeel van de gevange
nis gaf in de loop van de
avond te kennen de situatie
onder controle te hebben. Er
waren intussen wel extra be
waarders gearriveerd om de
luidruchtige gedetineerden te
kalmeren.
