VS: dubbel spel in tankeroorlog
Belangstelling voor
Nederlandse films groeit
- BUITENLAND
„Nieuwe coup ophanden
op Filippijnen"
IJsland gaat weer
walvissen vangen
„Sovjet-jeugd moet meer
westerse filosofen lezen
„AANDRANG OP IRAQ AANVALLEN TE HERVATTEN"
Oefening
Rust vloog naar Moskou „om vrede te dienen"
vrwssra..'
Vriendschap met spion
Philby brengt Graham
Greene in opspraak
Raamwerk met vier
theaterprodukties
Hyde park
4
CcidócSoirumt
WOENSDAG 2 SEPTEMBER 1987 PAGINA 5
Berlijnse rechter
gewond bij aanslag
WEST-BERLIJN De Westberlijn-
$e rechter Günter Korbmacher is
gisteren bij een aanslag gewond ge
raakt. Hij werd in de benen gescho
ten door twee mannen, die zich op
een motor uit de voeten maakten.
Korbmacher is rechter bij het fede
rale administratief gerechtshof in
West-Berlijn en speelt een belangrij
ke rol bij beslissingen over politiek
asiel. West-Berlijn heeft de laatste
tijd een hardere lijn gevolgd bij het
verlenen van politiek asiel. Het ver
moeden is geuit dat die beleidsver
andering een motief is geweest voor
de aanslag, waarvoor overigens nog
niemand de verwantwoordelijkheid
heeft opgeëist.
MANILA In de Filipijnse hoofdstad Manila zijn geruchten op
gang gekomen dat de leider van de neergeslagen muiterij van
vorige week, kolonel Gregorio „Gringo" Honasan, nieuwe acties
voorbereidt. Honasan en vijf andere vermeende samenzweer
ders ziin nog altijd voortvluchtig. Tientallen commando's van de
Special Action Force betrokken gisteravond stellingen bij het
omroepcentrum in Manila, na de waarschuwing van opperbevel
hebber Ramos dat er nog steeds dreiging is voor een nieuwe
muiterij. Honderden regeringsgetrouwe soldaten, ondersteund
door minstens vijf tanks, versterken bovendien sinds maandag
de bewaking rond het legerhoofd kwartier in Fort Bonifacio. De
Nationale Veiligheidsraad zou volgens Ramos bijeen moeten ko
men om dit gevaar te bespreken. De vorming van een .junta"
door Honasan noemde Ramos anderzijds een „laatste poging
steun te verwerven voor een verloren zaak". President Aquino
verscheen gisteren overigens voor het eerst in het openbaar.
ONDERZOEK WALDHEIM
BEGINT MET INCIDENT
WENEN De internationale commissie
die een onderzoek instelt naar het oor
logsverleden van de Oostenrijkse presi
dent Kurt Waldheim is haar werk be
gonnen. De eerste bijeenkomst, gisteren,
werd echter overschaduwd door een in
cident. De voorzitter van de commissie,
de Zwitserse krijgskundige Hans-Rudolf
Kurz, erkende dat hij al een ontmoeting
met Waldheim heeft gehad in diens va
kantieverblijf in Attersee. Kurz probeer
de het belang van de ontmoeting te ba
gatelliseren, maar andere commissiele
den noemen het bezoek aan Waldheim
„in verschillende opzichten laakbaar".
Ook Simon Wiesenthal had kritiek op
het bezoek van Kurz, maar twijfelt niet
aan diens eerlijkheid. „Kurz is geen wit
wasser". aldus Wiesenthal.
REYKJAVIK De regering van IJs
land heeft besloten de walvisvangst te
hervatten, zij het dat per jaar minder
dieren worden gevangen dan voorheen
en dat zij bestemd zijn voor „weten
schappelijk onderzoek'Met dit besluit,
dat regelrecht indruist tegen internatio
nale afspraken, riskeert IJsland onder
meer Amerikaanse sancties. Bedreigin
gen aan het adres van IJsland leidden
vorig jaar overigens tot anti-Ameri
kaanse gevoelens op het eiland en de
VS leken aanvankelijk bakzeil te halen
in het conflict. De „wetenschappelijke
jacht" op walvissen wordt veelal ge
bruikt als voorwendsel voor gewone
commerciële walvisvaart.
Griezelkabinet Amin
ligt vol regenjassen
KAMPALA Ugandese functiona
rissen die verwachtten gruwelijk ver
minkte lijken aan te treffen van
slachtoffers van de voormalige Ugan
dese dictator Idi Amin, hebben in de
hoofdstad Kampala een verzegelde cel
van Amins voormalige veiligheidspo
litie geopend. De sleutels van de cel
gingen verloren nadat Amin in 1979
ten val was gebracht. Vervolgens
raakten de cel en het gebouw waarin
de kamer was gebouwd in vergetel
heid. Tot begin vorige maand iemand
de cel ontdekte. Met veel hak- en
breekwerk werd de verzegelde ruimte
gisteren geopend, waarna stapels plas
tic zakken werden gevonden met in
totaal 750 donkerblauwe regenjassen.
bijna vierhonderd meter lager gelegen bodem van de mijn
schacht is gestort en daar bedolven ligt onder een 38 meter dik
ke laag verwrongen staal en beton, dat door de neerstortende
liftkooi van de wanden van de mijnschacht is gerukt. Eerder wa
ren al tien slachtoffers van de mijnramp geborgen. Volgens de
zwarte mijnwerkersbond NUM is de ramp het gevolg van de
slechte veiligheidsvoorzieningen in de mijn.
TEKENING: PERS UNIE
Protest tegen executies in Zuidafrika
JOHANNESBURG De Zuidafrikaanse politie is gisteren
slaags geraakt met 3.000 studenten in Kaapstad die protesteer
den tegen de executie van twee zwarten. De twee waren ter
dood veroordeeld waren wegens moord op een zwart gemeente
raadslid in 1985. President Pieter Botha had gratieverzoeken uit
binnen- en buitenland afgewezen. De twee werden overigens te
rechtgesteld met vijf andere mannen die wegens andere moord
ter dood waren veroordeeld. In de dodencellen zitten nog 31 ter
dood veroordeelde gevangenen, waarvoor anti-apartheidsgroe-
peringen in Zuidafrika gratie proberen te verkrijgen omdat hun
misdrijven een politieke achtergrond zouden hebben.
MOSKOU Een voor
aanstaande hervormings
gezinde Sovjet-historicus
heeft verklaard dat Stali
nistische ideeën nog zo
zeer de Russische geschie
denisboekjes bepalen, dat
sommige gedesillusioneer
de leerlingen de school
verlaten als nihilist.
Joeri Afanasjev, rector van het
Moskouse Staatsinstituut voor
historische archieven, riep op
tot studie van westerse histori
sche filosofen om een eind te
maken aan wat hij noemde de
intellectuele zelf-isolering van
drie generaties Russen.
Afanasjev is de leider van een
«roep Sovjet-historici die ernst
foaken met het verzoek van
partijleider Michail Gorbatsjov
de volledige waarheid te ver
tellen over het verleden van
de Sovjetunie, vooral over de
onderdrukking onder de Rus
sische leider Josef Stalin. Con
servatieve historici, die be
zorgd zijn over de toenemende
vrije discussie in de Russische
pers over Stalins regime, heb
ben Afanasjev ervan beschul
digd te buigen voor de invloed
van westerse ideeën en van
het demoraliseren van de Sov-
jet-jeugd.
Afanasjev maakte onderscheid
tussen twee types Russische
geschiedenis: de waarheid,
waarvan jonge mensen te we
ten komen van hun ouders en
grootouders; en de verminkte
officiëlë versies, die vanaf het
eind jaren twintig verschenen
toen Stalin zijn dictatuur wist
te consolideren. Volgens Afa
nasjev weet elke Rus in zijn
hart van de kloof tussen de of
ficiële geschiedenis en de ge
schiedenis zoals die thuis
wordt verteld. „Deze kloof is
een bron van geestelijke ver
warring, morele trauma's en
bitterheid", aldus Afanasjev.
WASHINGTON Hoe
wel de Verenigde Staten
in het openbaar hun ver
oordeling hebben uitge
sproken over de aanvallen
die Iraq sinds zaterdag op
Iraanse doelen in de Golf
uitvoert, hebben verschei
dene Amerikaanse rege
ringsfunctionarissen er bij
het bewind in Baghdad op
aangedrongen de strijd
opnieuw op te voeren. Dat
is gisteren vernomen in
regeringskringen in Was
hington. Het Witte Huis
heeft de beweringen ech
ter officieel tegengespro
ken.
Volgens zeven regeringsfunc
tionarissen, die anoniem wen
sten te blijven, heeft de Ame
rikaanse regering Iraq zelfs in
lichtingen verschaft over on
der andere de plaatsen waarop
Iraanse oliedoelen getroffen
zouden kunnen worden. Dit
zou het relatieve succes van de
Iraakse bombardementen op
Iraanse doelen verklaren.
Washington zou bovendien
van plan zijn mijnen te leggen
in gebieden van de Golf waar
regelmatig Iraanse tanksche
pen doorheen varen.
Volgens een van de Ameri
kaanse regeringsfunctionaris
sen is de „verontwaardiging"
van het Witte Huis over de
hernieuwde Iraakse aanvallen
„volkomen onoprecht" en
slechts met het oog op de pu
blieke opinie naar voren ge
bracht. Volgens hem was de
regering er volledig van op de
hoogte dat Iraq zaterdag, na
een pauze van 45 dagen, zijn
aanvallen op Iraanse doelen in
de Golf zou hervatten.
Washington zou dit hebben
„gestimuleerd", omdat ook de
regering van president Ronald
Reagan ongeduldig is geraakt
over de Iraanse weigering de
resolutie van de V-raad te
aanvaarden. Bovendien heb
ben de VS in militair opzicht
weinig meer te vrezen van
Iran, aangezien de afgelopen
weken een omvangrijke vloot
in de Perzische Golf is samen
getrokken. Gisteren nog, arri
veerde het zwaar bepantserde
slagschip „Missouri" in de
Golf, dat vrijwel onkwetsbaar
is voor zeemijnen en een onge
kende vuurkracht heeft.
Overigens is in Teheran mee
gedeeld dat vrijdag aanstaande
het officiële standpunt van
Iran over de resolutie zal wor
den meegedeeld aan de secre
taris-generaal van de VN, Ja-
vier Perez de Cuellar. Woord
voerder van het Amerikaanse
ministerie van buitenlandse
zaken Phyllis Oakley zei in dit
verband gisteren dat Iran tot
vrijdag de tijd had zich uit te
spreken over de VN-resolutie.
„Als Iran zich niet voor het
eind van de week neerlegt bij
de oproep tot een wapenstil
stand van de Veiligheidsraad,
zal moeten worden begonnen
met praten over sancties tegen
dat land", aldus Oakley. In
een tweede VN-resolutie zou
volgens Oakley onder meer
een wapenembargo tegen Iran
kunnen worden afgekondigd.
Iraq zou niet door het embargo
getroffen worden, omdat Sad
dam Husayn de VN-resolutie
meteen al aanvaard heeft.
De Amerikaanse onderminis
ter voor buitenlandse zaken
Richard Murphy zou volgens
diplomatieke bronnen zater
dag bij de ambassadeur van
Iraq in de VS, Nizar Hamdoon,
er op aangedrongen hebben
mee te werken aan de onmid
dellijke beëindiging van de
Iraakse aanvallen. Het ver
zoek zou evenwel volkomen
zijn genegeerd. Officieel heeft
Baghdad laten weten dat het
de aanvallen heeft hervat om
dat Iran weigert de resolutie
van de Veiligheidsraad te aan
vaarden.
Kantoorpersoneel in de Japanse hoofdstad Tokio werd gisteren bij een evacuatie-oefening massaal
de straat opgestuurd. De bedoeling van de oefening was te onderzoeken hoe snel de binnenstad
kan worden ontruimd in het geval van een aardbeving. Aan de oefening, die de gehele dag duurde,
werd deelgenomen door naar schatting acht miljoen mensen.
FOTO: AP
MOSKOU VERBIEDT BETOGINGEN"
MOSKOU In de Russische hoofdstad Moskou bestond tot op
heden geen officieel demonstratie-verbod. Maar nu steeds meer
mensen de mogelijkheid te baat grijpen om in het openbaar hun
(afwijkende) mening te verkondigen, heeft het Moskouse stads
bestuur een demonstratie verbod ingesteld voor het Rode Plein
en veertien andere plaatsen in het centrum van de stad. Betogen
mag daar voortaan alleen met officiële toestemming. Een van de
„verboden plaatsen" is het Poesjkin-plein, waar dissidenten al
jaren op 10 december bijeenkomen ter gelegenheid van de Inter
nationale Dag van de Rechten van de Mens.
(Vervolg van voorpagina)
;MOSKOU Voor tv-
ifeeelden van het proces te
gen de Duitse „stunt
vlieger Mathias Rust moet
stevig worden betaald. De
autoriteiten in Moskou
hebben de buitenlandse
maatschappijen geen toe
stemming gegeven zelf
opnamen te maken of
rechtstreeks signaal op te
nemen van de Russische
cameraploegen in de
rechtszaal.
In plaats daarvan heeft het
Newyorkse produktiebureau
Belka International met de
Russische autoriteiten een con
tract getekend voor de ver
spreiding van een documentai
re over het proces, waarin ook
een interview met Rust en
beelden van zijn gevangen
schap. De Westduitse zender
ARD heeft de film inmiddels
gekocht en zal deze komende
zaterdagavond uitzenden. De
prijs van de documentaire: een
basisbedrag van 200.000 gul
den plus 20.000 gulden per mi
nuut.
De stuntvlucht door het zwaar
bewaakte Sovjet-luchtruim en
de landing in het hart van
Moskou maakten Rust in zijn
vaderland direct tot volksheld.
Ook in de rest van de wereld
werd met leedvermaak toege
keken hoe de Russische minis
ter van defensie, Sokolov, met
pensioen werd gestuurd en de
chef van de luchtverdediging,
maarschalk Koldoenov, werd
ontslagen. Maar het officiële
persbureau Tass zei gisteren
dat de 19-jarige Westduitser
met zijn stunt „niet alleen zijn
eigen leven in gevaar bracht,
maar dat van vele andere
Wat Rust precies tot zijn
vlucht heeft bewogen zal op
het proces naar voren moeten
komen. Uit de aanklacht blijkt
in elk geval dat de Sovjet-au
toriteiten tot de conclusie zijn
gekomen dat Rust geen spion
is, een mogelijkheid waarop
aanvankelijk wel werd gezin
speeld.
Mevrouw Rust treedt tijdens
het proces op als „karakterge-
tuige" om te verklaren dat
haar zoon volgens haar naar
Moskou vloog om de vrede te
dienen en begrip te wekken
tussen Oost en West
FLIP
-VïlEW£E»{ .w
ter ütoe -vtouoEvi
MOSKOU De Britse auteur Graham Greene (vooral bekend
door zijn verfilmde spionageroman „De Derde Man") arriveerde
afgelopen week in de Sovjetunie voor zijn derde bezoek aan
Moskou in minder dan een jaar tijd. Aanleiding genoeg voor
speculaties dat Greene weer een ontmoeting heeft geregeld met
zijn oude vriend, de Britse overloper Kim Philby, die nu 75 jaar
oud is.
Britse functionarissen reageerden woedend toen Greene, een lid
van de Companions of Honour (ingesteld in 1917), in mei van dit
jaar bekend maakte dat hij Kim Philby vier keer had ontmoet
tijdens zijn verblijf in Moskou in september 1986. Hij was daar
op uitnodiging van de invloedrijke Sovjetrussische Schrijvers
Bond. Een woordvoerder van de Schrijvers Bond bevestigde dat
Graham Greene weer in de Sovjetunie was als officiële gast van
de Bond, maar hij wilde niets zeggen over Greene's plannen in
de Sovjetrussische hoofdstad.
Greene is een grote bewonderaar van Philby, met wie hij voor
het eerst in contact kwam toen beiden werkzaam waren voor de
Britse geheime dienst tijdens de Tweede Wereldooorlog. Begin
jaren zestig liep Philby over naar de Sovjetunie, voor welk land
hij al sinds de jaren dertig een geheim agent was. In 1969 publi
ceerde Philby zijn autobiografie, waarvoor Greene zonder enige
schaamte een ophemelende introductie schreef. Het werk „Mijn
Stille Oorlog" geheten, bevat volgens Britse bronnen opzettelijk
misleidende informatie.
Een opmerking in Philby's voorwoord doet vermoeden dat het
hernieuwde contact tussen de twee oude makkers een literair
doel heeft. De Britse overloper schreef in zijn boek: „Dit korte
werk dient als introductie voor mijn ervaringen op het gebied
van geheime diensten Er zal spoedig meer volgen". Dat is tot nu
toe nog niet gebeurd. In Westerse diplomatieke en literaire krin
gen wordt de laatste paar jaar nogal vaak gepraat over de moge
lijkheid dat Philby een meer gedetailleerd verslag van zijn be
driegerspraktijken zal gaan uitgeven.
In februari vond Greene's tweede bezoek aan Moskou plaats
toen hij het „vredesforum", dat Michail Gorbatsjov had georga
niseerd, bijwoonde. Greene besloot het forum toen met een toe
sprak waarin hij zijn sympathie voor het communisme uitsprak.
CHRISTOPHER WALKER
The Times, Londen
AMSTERDAM Er is
een groeiende belangstel
ling onder het Nederland
se filmpubliek voor films
van eigen bodem. Geme
ten naar de recette-in
komsten van de bioscopen
in ons land kwam de Ne
derlandse film in 1986 na
de Amerikaanse film op
de tweede plaats. Het re
cette-aandeel van de Ne
derlandse film bedroeg in
dat jaar 14 procent, terwijl
Nederlandse producties
slechts 3,5 procent van het
totale aanbod uitmaakten.
De Amerikaanse film be
haalde altijd nog 80 pro
cent en alle overige lan
den behaalden gezamen
lijk 7 procent van het re
cette-aandeel van de bio
scopen. Een en ander
blijkt uit het jaarverslag
1986 van de Stichting Pro-
duktiefonds voor Neder
landse Films.
Vóór de oprichting van het
produktiefonds was er in ons
land een gemiddelde produk-
tie van één Nederlandse
hoofdfilm per jaar. Sinsdien
werden er jaarlijks tien na
tionale hoofdfilms met steun
van het produktiefonds tot
stand gebracht.
In totaal gaf het produktie
fonds in 1986 aan tien Neder
landse hoofdspeelfilms fi
nanciële steun: „Blonde Dol
ly" (800.000 gulden), „Dag
boek van een oude dwaas"
van Lili Rademakers
(650.000), „Hersenschimmen"
van Hedy Honigman
(700.000), „Iris" van Mady
Saks (800.000), „Een maand
later" van Nouchka van Bra-
kel (800.000 gulden), „Odys-
sée d'Amour" van Pim de la
Parra (650.000), en „Terug
naar Oegstgeest" van Theo
van Gogh (750.000 gulden).
De film „Nitwits" van Nico-
lai van der Heyde, die we
gens gebrek aan belangstel
ling en een zeer slechte kri
tiek na een week uit de rou
latie werd genomen, kreeg
750.000 gulden. „Van geluk
gesproken" van Pieter Ver-
hoeff ontving een bijdrage
van 8 ton en voor „Zoeken
naar Eileen W." van Rudolf
van den Berg bedroeg de
steun 750.000 gulden.
Twee verzoeken om bijdrage
wees het produktiefonds af.
AMSTERDAM Onder het motto „Theater maakt muziek
(maakt theater)" brengt Raamwerk, een samenwerkingsverband
van vijftien Nederlandse schouwburgen, dit seizoen een combi
natie van muziek en theater. In totaal staan vier produkties op
het programma, afkomstig uit vier verschillende landen: de
nieuwe Nederlandse opera Salto Mortale, een van oorsprong En
gelse produktie van Macbeth, een Zwitserse interpretatie van
l'Histoire du Soldat en Bennelong, een produktie van Australi
sche muziektheater-makers.
GRATIS ELKE WOENSDAG DE
BIJLAGE BIJ UW KRANT MET
INFORMATIE OVER FILMS.MUZ1EK
THEATER, RECREATIE.EXPOSITIES
EN EEN COMPLETE AGENDA
door Jo Wijnen
WASHINGTON Het
verhaal van Amerika is, voor
een niet gering deel, het
verhaal van zijn
opeenvolgende presidenten.
Ook presidenten gaan dood en
laten meestal niet veel meer
achter dan een stapel papieren
en het huis waarin ze hebben
gewoond.
De Amerikanen, die altijd op
zoek zijn naar hun eigen
verleden, hebben een zwak
voor die huizen. Mount
Vernon, het pal ten zuiden
van de Amerikaanse hoofdstad
gelegen huis van George
Washington, is een toeristische
attractie van de eerste orde.
Dat geldt ook voor Monti cello,
het verderop in Virginia
gelegen huis van Thomas
Jefferson. In Independence
(Missouri) staan de mensen in
de rij voor de eenvoudige stulp
van Harry Truman. Maar er is
niets bestand tegende
aantrekkingskracht van het
huis van Franklin Delano
Roosevelt dat in de vallei van
de Hudson ligt, een eindweegs
ten noorden van New York.
Hyde Park dankt z'n
aan trekkingskrach t
waarschijnlijk aan het feit dat
Roosevelt een groot en ver
boven zijn tijdgenoten
uittorenende man was.
Bovendien is Hyde Park
bewaard gebleven in de staat
waarin Roosevelt het heeft
bewoond.
Hyde Park is waarschijnlijk
ook een van de meest
„menselijke" presidentiële
verblijven. Roosevelt was een
invalide die aan een rolstoel
was gekluisterd. Het huis was
aan de lijfelijke ongemakken
van zijn bewoner aangepast.
Bij dat alles kwam nog dat de
president een „moederskindje"
was die zich nooit helemaal
heeft kunnen ontworstelen
aan de invloed van de zeer
dominante Sarah Roosevelt bij
wie hij in feite inwoonde. Die
had een soort kantoortje pal
langs de voordeur van Hyde
Park van waaruit ze haar
zaken met krachtige hand
bestierde. Haar schoondochter
Eleanor was niet tegen de
bedilzucht van Franklins
moeder opgewassen. Zoals
Sarah en Franklin het wilden,
zo kwam Hyde Park et uit te
zien. Eleanor kocht later een
eenvoudig huis in de buurt en
richtte dat helemaal naar
eigen smaak en inzicht in.
Hyde Park vertelt het verhaal
van een groot man, die in de
kracht van zijn leven door
polio werd getroffen, die werd
overheerst door een moeder
die een grote verachting voor
de politiek had, maar haar
zoons opmars naar het Witte
Huis voor een niet gering deel
financierde. Hyde Park vertelt
de bezoekers het een en ander
over het verre van vlekkeloze
huwelijk dat Franklin en
Eleanor hadden. Er was in
feite niet eens sprake van een
huwelijk. De echtelieden
waren aan elkaar gebonden
door een zeer hechte
vriendschap die evenwel
nauwelijks steunde op de
affecties die in een goed
huwelijk gebruikelijk zijn.
Door Franklins grootse, maar
ook enigszins tragische leven
loopt, als een rode draad, zijn
liefde voor Mary Rutherfurd
die erbij was toen hij ver
weg in Warm Springs
(Georgia) op 12 april 1945
stierf.
Honderden mensen bezoeken
dagelijks het huis van de man
die als een van de grootste
staatslieden van deze eeuw
wordt beschouwd. Beneden, in
het dal, stroomt de Hudson
zeewaarts. Buiten ruikt het
naar het loof van de
eikebomen en de esdoorns.
Binnen hangt de zware geur
van de tijd: een onbestemd
mengsel van vocht, boenwas
en te oude gordijnen. De
deuren van alle vertrekken
staan wijd open. De trappen
kraken. Alles roept een sterk
gevoel van machteloosheid op,
een merkwaardig verlangen
naar een tijd die definitief
voorbij is. Het Amerika
waarin Hyde Park zijn plaats
en zijn betekenis had, bestaat
niet meer. In Hyde Park krijgt
de bezoeker het onrustige
gevoel dat hij een glimp
opvangt van een oude,
luisterrijke beschaving die
lang geleden ophield te
bestaan en waarvan Franklin
Delano Roosevelt de meest
markante en tegelijkertijd
laatste vertegenwoordiger was.
Daar komen gevoelens in een
mens op die de huizen van
Truman, Eisenhower,
Kennedy, Johnson, Nixon,
Ford en Carter nooit kunnen
wakker roepen.
