sraël wil atoomgeheim nog niet prijsgeven
„Zware slot-etappe naar akkoord
talië stuurt spoedig
nijnenvegers naar Golf
)ndergrondse
itstaking
nijnwerkers
JITENLAND
£cidóeSoaia/nt
rkse pers „onthutst"
er gevangenis Ankara
Tien jaar cel voor
Surinaamse officier
Aquino over coup: „is het weer zo ver?
OCES GELEERDE VANUNU ACHTER GESLOTEN DEUREN
IAN BOUWT EIGEN GEVECHTSVLIEGTUIG
Italië eist
vrijlating
vrouw bij
gijzeling Elba
Watersnood
VS EN SU ONEENS OVER TEMPO AFSCHAFFEN INF-RAKETTEN
Verzet tegen
besluit Kohl
Officieren gehoord in onderzoek dood IKON-journalisten
VRIJDAG 28 AUGUSTUS 1987 PAGINA S
CARA Kranten in Turkije van onder
zeer uiteenlopende signatuur hebben al-
>en met verbazing en ontzetting geschre-
over de situatie in een van 's lands meest
ichte gevangenissen, de door militairen
ide „Mamak" in de hoofstad Ankara. De
lagen verschenen, nadat de Turkse pers
het eerst toestemming had gekregen een
>ek te brengen aan Turkse gevangenissen,
een rondgang troffen de journalisten on-
meer vier onderaardse kerkers aan, die
Deld zijn om gevangenen te „discipline-
De gevangenen klaagden verder over
ebrekkige medische verzorging. Volgens
Turkse mensenrechtenorganisatie zijn in
fgelopen jéren minstens 149 mensen in
ngenissen om het leven gekomen. Ook
er nog steeds gemarteld worden.
PARAMARIBO De Surinaamse krijgs
raad heeft legerofficier Roy Esajas veroor
deeld tot tien jaar gevangenisstraf wegens
het doodschieten van een bosneger, die
ervan werd verdacht tot de groep-Bruns-
wijk te behoren. Esajas hield samen met
andere militairen op 4 juli bosneger Hum-
prey Linga aan. Hij gaf een soldaat op
dracht Linga dood te schieten. De soldaat
lostte echter enkele schoten op Linga's be
nen, die hem niet dodelijk troffen. Toen
de man wel gewond maar nog niet dood
was, trok Esajas een pistool en executeer
de de bosneger in koelen bloede. De offi
cier zei tijdens de rechtszitting dat hij zich
van het gebeurde niets meer kon herinne
ren. Esajas behoorde tot de zestien militai
ren, die de staatsgreep van 1980 pleegden.
Contra-leiders willen
steun in onderpand
LOS ANGELES De contra-leiders
hebben president Reagan voorge
steld de militaire hulp voorlopig op
zij te leggen om het vredesinitiatief
een kans te geven. De Amerikaanse
Kresident, die gisteren een onder
oud had met zeven contra-leiders,
verzekerde de Nicaraguaanse rebel
len dat hij hen zal blijven steunen
totdat overeenkomstig het nieuwe
vredesplan voor Midden-Amerika
een staakt-het-vuren van kracht is
en democratische hervormingen hun
beslag hebben gekregen. Zeven no
vember is volgens het vredesplan de
uiterste datum voor politieke her
vormingen in Nicaragua.
Paleis Hirohito
bestookt met raketjes
TOKIO Op het paleis van
de Japanse keizer Hirohito zijn
gisteren drie zelfgemaakte ra-
ketjes afgeschoten. De projec
tielen kwamen in de tuin van
het paleis terecht, maar nie
mand raakte gewond. Dit
heeft de politie van Tokio be
kendgemaakt. Tot nog toe
heeft geen enkele organisatie
zich verantwoordelijk gesteld
voor de aanslag, maar volgens
de politie is zij waarschijnlijk
het werk van een extreem
linkse groepering. Linkse
groeperingen hebben de afge
lopen twee jaar verscheidene
soortgelijke aanslagen op over
heidsgebouwen gepleegd.
(Vervolg van de voorpagina)
MANILA Presidente Corazon Aquino lag te
slapen toen enkele legertrucks met militairen
voor haar paleis in Manila stopten en onmid
dellijk het vuur openden op de bewakers. „Is
het weer zover?" was haar reactie toen haar se
cretaris Joker Arroyo de presidente rond mid
dernacht wakkerschudde met het nieuws dat
een nieuwe, vijfde, coup tegen haar bewind op
handen was.
Vanmorgen was de toon van presidente veel
ernstiger. Bij de aanval op het paleis was haar
zoon ernstig gewond geraakt en bijna een et
maal later hadden de opstandige militairen nog
steeds enkele belangrijke posities in de Filipij-
nen bezet. „Ik wens niet met deze verraders te
onderhandelen, open de aanval!", zei Aquino
tegen opperbevelhebber Fidel Ramos. Ramos
had Aquino al meteen na de couppoging verze
kerd van zijn steun.
Het was vanmorgen nog niet duidelijk of ook
de vijfde poging Aquino uit het zadel te wippen
toegeschreven kan worden aan Marcos-aanhan-
gers. De leider van de coup, de militair Grego-
rio „Gringo" Honasan ontkende dat hij instruc
ties had van de in 1986 uit zijn land verdreven
dictator. „Wij zijn geen Marcosgetrouwen en
ook geen linkse aanhangers. Wij strijden alleen
voor onszelf en voor herstel van de nationale
eenheid".
Gringo Honasan was vorige jaar nog medewer
ker van de ex-minister van Defensie Enrile.
Enrile werd van zijn post ontheven na beschul
digingen dat hij betrokken was bij de samen
zwering in november 1986 tegen de regering.
De Verenigde Staten lieten onmiddellijk na het
begin van de opstand weten zich onvoorwaar
delijk achter Aquino te scharen.
i
DEN HAAG Zondag
begint het proces tegen
Mordechai Vanunu, de
man die vorig jaar foto's
en informatie over Israels
kernwapenfabriek in de
Negev-woestijn doorspeel
de aan de Britse krant
Sunday Times. In een pro
ces achter gesloten deuren
zal hij terechtstaan voor
landverraad en spionage.
De enige Israëliërs die het
voor hem opnemen, heb
ben niet om zijn vrijlating
gevraagd, maar om een
openbaar proces. En Van-
unu's onthullingen ten
spijt, is in Israël nog steeds
geen debat op gang geko
men over de vraag of de
verdediging van het land
wel is gediend met kern
wapens.
Yael Lotan is journaliste bij
het kleine dagblad „Al Ha-
mishmar" en één van de initi
atiefneemsters van het „Comi
té voor een openbaar proces
voor Mordechai Vanunu". De
belangrijkste daad die het co
mité tot nu toe heeft gesteld, is
een open brief aan de rege
ring, ondertekend door 165
meer en minder prominente
Israëliërs, die vragen om een
openbaar proces. Maar volgens
Lotan is de kans dat het zover
komt „nul". „Men is vandaag
begonnen met het dichtspijke
ren van de ramen van het ge
rechtsgebouw", aldus Lotan.
„Ook in de gangen worden al
lerlei voorzieningen getroffen
dat Mordechai met niemand in
contact kan komen".
Brief
Vanunu heeft zijn landgenoten
deze week opgeroepen in op
stand te komen tegen het
kernwapenprogramma van de
regering. Maar er zijn weinig
tekenen dat het debat over de
Israëlische defensiepolitiek
alsnog op gang zal komen. De
meeste kranten in Israël delen
de opinie van de regering dat
Vanunu een verrader is. Se
dert de Israëlische beschieting
van een kerncentrale in Irak
in 1981 is in Israël nauwelijks
sprake geweest van verzet te
gen het kemwapenbeleid.
Israel heeft nooit officieel wil
len toegeven dat het over
kernwapens beschikt; even
min heeft de Israëlische rege
ring het non-proliferatie ver
drag willen ondertekenen.
Maar de vraag of Israël kern
wapens kén maken is eigenlijk
al beantwoord. De Verenigde
Naties, het Amerikaanse mi
nisterie van buitenlandse za
ken en het IAEA (Internatio
nal Atomic Energy Agency)
zeggen allemaal dat het land
over de techniek en know
how beschikt. Afgelopen zon
dag berichtte de Londense Ob
server dat Israël bezig is een
kernkop te ontwikkelen voor
een raket van eigen makelij,
de Jericho. De hoofdsteden
van de Arabische buurlanden
vallen binnen de reikwijdte
van deze raket.
De vraag of Israël werkelijk
kernwapens maakt is volgens
Stephen Rosenfeld van de
Washington Post officieel be
antwoord in de aanklacht te
gen Vanunu. De redenering is
dat Vanunu niet kan worden
veroordeeld voor „verraad"
als er niks te verraden valt.
Rosenfeld: „Vanunu's bewe
ringen zijn bevestigd door hem
te arresteren, in staat van be
schuldiging te stellen en voor
het gerecht te brengen, in
plaats van zijn beweringen als
onbewezen uitspraken van een
eenzame rotte appel af te
doen".
Mordechai Vanunu is dus niet
de enige die de tijd gekomen
acht voor dramatische waar
schuwingen. Australische en
Britse parlementariërs hebben
hem voorgedragen voor de
Nobelprijs voor de Vrede. Ra
dio Moskou meldde woensdag
in een speciale Hebreeuwstali
ge uitzending dat sommige
Arabische landen wapens
„voor massavernietiging" op
slaan als tegenwicht tegen de
atoomwapens die zij in Israël
vermoeden. Volgens de Sovjet
uitzending is het niet uitgeslo
ten dat sommige Arabische
landen zouden proberen eigen
atoomwapens te ontwikkelen
in antwoord op het Israëlische
arsenaal.
Vanunu's proces zal waar
schijnlijk enige weken duren.
Als hij wordt veroordeeld, kan
hij in theorie de doodstraf krij
gen. De verdediging zal Vanu
nu's daad presenteren als een
daad van burgerlijke onge
hoorzaamheid tegenover een
staat die blijft weigeren het
non-proliferatie verdrag te on
dertekenen.
ME De Italiaanse
ering heeft aangekon-
;d dat zij mijnenvegers
ar de Perzische Golf zal
iren, als Iran en Irak
et snel gehoor geven
n de oproep van de Ver-
igde Naties tot een
akt-het-vuren. Volgens
nister van defensie Za-
ne zou het sturen van
jnenvegers „een kwes-
van enkele dagen"
nnen zijn.
beslissing zal in elk geval
ïomen worden vóór 20 sep-
ïber, de datum die door de
landen van de Arabische Liga
wordt gehanteert als tijdsli
miet. De lidstaten van de Liga
hebben zich verplicht alle di
plomatieke betrekkingen met
Iran te verbreken, als dit land
de VN-resolutie dan niet aan
vaard heeft. Overigens heeft
Iran dit ultimatum al van de
hand gewezen.
Intussen zijn de eerste Ameri
kaanse mijnenvegers in de
Golf aangekomen. Het gaat
om mijnenvegers uit de tijd
van de oorlog in Vietnam, die
aan boord van het amfibische
vrachtschip St. Louis de Golf
werden binnengebracht. Het
vrachtschip had ook twee
speedboten aan boord, die
kunnen worden ingezet tegen
mogelijke Iraanse zelfmoor
dacties.
Volgens de Iraanse minister
voor de Revolutionaire Garde.
Mohsen Rafiq-Doust, heeft de
Iraanse luchtmacht onlangs
met succes een zelfgebouwd
gevechtsvliegtuig getest. Het is
voor het eerst dat Iran mel
ding maakt van een eigen ge
vechtstoestel. Als de bewering
van de luchtmachtgeneraal
juist is, betekent dit een aan
merkelijke versterking van de
Iraanse luchtverdediging, die
tot nu toe vrijwel weerloos
was tegen de Iraakse luchtaan
vallen.
A.SSA-ONTSLAG BU ANGLO AMERICAN
IHANNESBURG Werkgevers in de Zuidafrikaan-
mijnbouw hebben met massa-ontslagen gereageerd
het besluit van de mijnwerkers, om door te gaan
et hun staking. Intussen zijn duizenden zwarte mijn-
rkers in de diepste goudmijn ter wereld een zitsta-
ng begonnen, uit protest tegen het optreden van de
iligheidsdiensten van de mijndirectie.
zitstaking wordt gehouden door zeker drieduizend mijn-
rkers in schacht 3 van de Western Deep Levels mijn, ten
sten van Johannesburg. Deze diepste goudmijn ter wereld
It tot 3,7 kilometer onder de grond. Er is een enorme koe-
stallatie nodig om de temperatuur op dergelijke diepten
aaglijk te houden. Mijnwerkers zeiden dat de zitstaking be-
nadat veiligheidsbeambten hen met traangas en onder
reiging van vuurwapens de schacht hadden ingedreven
te werken. Anglo American de eigenaar van de mijn,
kende dat de mijnwerkers zijn geïntimideerd,
glo American ontsloeg gisteren ongeveer 20.000 man. Bo-
tdien werd voor vandaag het ontslag van nog eens 22.500
arte mijnwerkers aangekondigd. „Het is duidelijk dat de
1' rkgevers de vakbond de oorlog hebben verklaard", zei
r ircel Golding, ondervoorzitter van van de zwarte mijnwer-
rsvakbond NUM. Zuid-Afrika's grootste vakcentrale CO-
11 TU waarschuwde gisteren dat mogelijk een algemene sta-
ig zal worden uitgeroepen, als de werkgevers doorgaan
it het omslaan van stakende mijnwerkers.
Zuid-Afrika legt pers
verder aan banden
JOHANNESBURG De
Zuidafrikaanse regering heeft
nieuwe maatregelen aange
kondigd tegen de pers. Minis
ter van binnenlandse zaken
Stoffel Botha verklaarde dat
de verdere inperking van de
persvrijheid nodig is om een
einde te maken aan „de huidi
ge vloed van revolutionaire
propaganda". De maatregelen
zijn vooral gericht tegen de
„alternatieve" pers, die bestaat
uit weekbladen die uitgespro
ken tegenstander zijn van het
apartheidssysteem. Overigens
werken binnen- en buiten
landse media in Zuid-Afrika al
onder een strenge censuur, die
is vastgelegd in 87 wetten en
regeri ngsbesluiten
RUIM 20 DODEN BIJ
RELLEN IN KARACHI
KARACHI Pakistaanse mi
litairen hebben gisteren losse
flodders en traangas afgescho
ten om een einde te maken
aan gevechten tussen Punjabi's
en Mohajirs in verscheidene
arme wijken van de hoofdstad
Karachi. Volgens ziekenhui
zen zijn 21 doden en tientallen
gewonden gevallen. Het ge
weld heeft zich inmiddels uit
gebreid naar Hyderabad, waar
acht doden werden gemeld. De
Mohajirs zijn naar het zuiden
van Pakistan gevlucht toen
het voormalig Brits Indië in
1947 werd verdeeld. De Punja
bi's trokken pas later naar het
welvarender zuiden en de Mo
hajirs zeggen dat hierdoor hun
levensstandaard wordt be
dreigd.
PORTO AZZURO Op de
derde dag van de gijzeling in
het ziekenverblijf van de ge
vangenis op het eiland Elba
hebben de onderhandelaars
namens de Italiaanse overheid
gisteren de vrijlating van een
vrouw geëist. Wordt de 29-ja-
rige sociaal wekster niet vrij
gelaten, dan zal de regering
absoluut niet ingaan op de ei
sen van de in opstand geko
men gedetineerden. Deze wil
len een helicopter.
Rossella Giazzi is de enige
vrouw onder de 21 mensen die
nog worden vastgehouden. De
wegens moord veroordeelde
gevangenen, onder leiding van
de als rechts-extremistische
terrorist bekendstaande Mario
Tuti (40), willen met de heli?
kopter en twee gegijzel
den de vlucht naar de vrij
heid ondernemen.
Eeerder deze week hebben zij
één van de 17 gegijzelde ge
vangenisbewakers vrijgelaten.
Ook lieten zij drie zieke ge-
;in van het drama in de
Bangladesh wordt aanhoudend geteisterd door overstromingen. De enorme wateroverlast in de
hoofdstad Dhakka bracht de invalide man rechts op de foto ertoe zijn rolstoel te laten staan. Hij
verplaatst zich nu gezeten op een autoband. FP
vangenen gaan, die zich aan
het begin v
ziekenboeg bevonden. Volgens
de officieren van justitie die
namens de regering onderhan
delen, heeft het zestal hiermee
bewezen open te staan voor
een positieve oplossing van de
zaak.
WASHINGTON/MOS
KOU Twee ontwikke
lingen hebben er deze
week voor gezorgd, dat
een akkoord over de INF-
raketten voor de middel
lange en kortere afstand
opnieuw een stap dichter
bij lijkt gekomen. De re-
gering-Reagan besloot
haar eisen voor de contro
le op een verdrag te ver
soepelen en Bonn ver
klaarde zich een dag later
bereid haar oude Pers-
hings-lA naar de schroot
hoop te verwijzen.
Als de Sovjet-Unie deze con
cessies aanvaardt, hoeft er in
Genève niet veel meer te ge
beuren dan alles netjes op te
schrijven en het verdrag is
een feit, aldus veel commen
taren gisteren. Toch weige
ren Amerikaanse regerings
functionarissen al te lucht
hartig te doen over de laatste
etappe. „Het is nog' niet ze
ker dat alle kwesties nu ge
regeld zijn", zo zeggen zij.
Het is volgens hen nog de
vraag of de formulering van
de Duitse verklaring geen
nieuwe problemen zal oproe
pen. De Westduitse kanselier
zei immers dat de Pershings
pas zullen worden ontman
teld, nadat een INF-verdrag
is geratificeerd en van
kracht geworden. Niet dui
delijk is wanneer Bonn nu
precies met het vernietigen
van de Pershings wil begin
nen. In Washington wordt er
daarom aan getwijfeld of
Kohls toezegging wel vol
doende is voor Moskou. Sov
jet-woordvoerder Gennadi
Gerasimov noemde Kohls
verklaring een „keer ten
goede", maar hij wees ook op
BONN Het besluit van
de Westduitse bondskanse
lier Kohl om onder voor
waarden afstand te doen
van de 72 verouderde
Pershing-raketten in de
Bondsrepubliek, is op gro
te weerstand gestuit van
de Beierse coalitiegenoot
CSU. Partijvoorzitter
Strauss verweet Kohl in
harde bewoordingen dat
hij zijn beslissing heeft ge
nomen zonder enig over
leg met de CSU.
de door Kohl genoemde
voorwaarden die nadere be
studering behoeven.
Onduidelijkheid bestaat ook
nog over het tempo waarin
de INF-raketten worden af
geschaft. De Amerikanen
willen dat de Russen begin
nen met het weghalen van
hun meer dan 1300 INF-
kernkoppen in Europa en
Azië. Wanneer zij hun arse
naal hebben gereduceerd tot
572 koppen, de omvang van
het Amerikaanse INF-poten-
tieel, zullen de VS beginnen
met het verwijderen van hun
Pershings-II en kruisraket
ten en daarbij gelijke tred
houden met de Sovjet-Unie.
Voor Moskou is dit echter
„onaanvaardbaar". Het heeft
daarom voorgesteld dat de
twee partijen hun INF-wa-
pens gelijktijdig met gelijke
percentages verminderen.
Aangezien de Sovjet-Unie
over meer wapens beschikt,
levert zij bij iedere stapsge
wijze procentuele verminde
ring een groter aantal wa
pens in.
Voor het geval deze aanpak
niet acceptabel is voor de VS
hebben de Sovjet-onderhan
delaars een alternatief voor
gesteld. Eerst worden in een
jaar tijd alle kernkoppen van
de raketten verwijderd,
waarna het vernietigen van
de eigenlijke raketten later
kan worden uitgewerkt
Naar in Washington verluidt
is dat waarschijnlijk niet
aanvaardbaar, omdat in dat
geval het overwicht van de
Sovjet-Unie op het gebied
van de conventionele (niet-
nucleaire) strijdkrachten in
Europa in één klap wordt ge
accentueerd. Ook willen de
Amerikanen de vernietiging
van de kernwapens over een
aantal jaren uitsmeren om bij
eventuele verdragsschendin
gen van de andere partij nog
wat drukmiddelen achter de
hand te hebben.
UP
SAN SALVADOR Bij het heropende onderzoek in El Salva
dor naar de dood van vier leden van de IKON-tv-ploeg in 1982,
zullen ook officieren van het Salvadoraanse leger worden ge
hoord. Dit heeft de Salvadoraanse procureur-generaal Roberto
Giron Flores bekend gemaakt. Tot dusverre konden de supe
rieuren van de soldaten, die de vier journalisten Hans ter Laag,
Koos Koster. Jan Kuiper en Joop Willemsen op 17 maart 1982 in
de noordelijke provincie Chalatenango doodschoten, niet wor
den gehoord. Het Salvadoraanse ministerie van defensie wilde
daar geen goedkeuring voor geven. Dat was één van de belang
rijkste redenen dat de vervolging van de betrokken militairen
op niets uitliep. Volgens de procureur-generaal kan nu worden
achterhaald welke orders de patrouille-eenheid had gekregen.
Amerikaanse militaire adviseurs hebben in het verleden ver
klaard dat de dood van de Nederlanders en hun begeleiders van
het verzet niet het resultaat was van een toevallige schietpartij,
maar van een „hinderlaag die het leger had gelegd". De procu
reur-generaal benadrukte overigens dat zich in de zaak geen
nieuwe bewijzen hebben aangediend. Als reden voor de herope
ning gaf hij slechts dat de Salvadoraanse justitie is geïnstrueerd
om belangrijke onopgeloste zaken uit het verleden weer ter
hand te nemen.
