ICTO-directeur vreest
kerkelijk pacifisme
kerk
wereld
Patriarch Constantinopel
bezoekt Moskou
Ccidóc Soman
Hervormd gespreksboekje
over feministische theologie
1
[Hf?
H
wim
lezers
GEESTELIJK LEVEN/OPINIE
Twijfel aan
humaniteit
geallieerden
Vaticaan
ontkent
akkoord met
Spanje over
Opus Dei
Rudings gulle hand
I
CcidóeSomont
WOENSDAG 19 AUGUSTUS 1987 PAGINi
België, het land met de minste evangelisten
BRUSSEL België is het land waar wereldwijd het kleinste
aantal evangelisten werkt. Er is per 35.000 inwoners één evan
gelist. In Zaïre is er per 660 inwoners een evangelist of zende
ling. In India is dit een op de 18.000. Dit heeft de evangelische
organisatie „Aktion: In jedes Haus" uit West-Duitsland bekend
gemaakt na veertien dagen lang in België te hebben geëvange
liseerd. Slechts 0,4 procent van de ongeveer 10 miljoen Belgen
is actief protestant, zo constateert de Westduitse organisatie.
Daarmee behoort België, met de Arabische landen, tot „de don
kerste missielanden ter wereld".
Billy Graham mist het pausbezoek
NEW YORK De Amerikaanse evangelist Billy Graham
heeft tot zijn spijt moeten vaststellen dat zijn agenda niet met
die van de paus spoort. Terwijl paus Johannes Paulus II vol
gende maand de Verenigde Staten bezoekt, is de evangelist in
de volksrepubliek China, waar zijn vrouw als dochter van een
zendeling is opgegroeid. Graham zei te betreuren dat hii de uit
nodiging voor een ontmoeting met de paus moest afslaan. In
1981 had hij de paus in het Vaticaan bezocht. De paus verdient
ons aller respect, aldus Graham, wegens zijn „standvastig op
treden voor ethische waarden en voor de gerechtigheid". Gra
ham zal in China geen massa-evangelisatie bedrijven. Wel zal
hij in enkele kerkdiensten preken en praten met leiders van
de Chinese kerken.
Als de staat sterk is,
verplettert hij ons. Als
hij zwak is, komen we
om.
Paul Valéry
Martin Kruse: gerechtigheid
niet gediend met gevangen
houding Hess
EVANGELISCHE
KERK OVER DOOD
HESS:
STUTTGART Het feit dat
de 93-jarige Rudolf Hess,
voormalig plaatsvervanger
van Adolf Hitler, „in de een
zaamheid van de gevangenis,
ver weg van zijn echtgenote"
is overleden, doet twijfelen
aan de humaniteit van de
vier geallieerde bezettings
machten in Berlijn. Dit zei
prof Theodor Schober uit
Stuttgart, die namens de
Evangelische Kerk in Duits
land verantwoordelijk is voor
de pastorale begeleiding van
Duitse oorlogsmisdadigers in
vreemde gevangenissen.
De zin van een strafvoltrek
king van een steeds zieker
wordende bejaarde werd van
jaar tot jaar minder duidelijk,
aldus Schober. Zowel prote
stantse als rooms-katholieke
kerken in de Bondsrepu
bliek, maar ook in Engeland.
Frankrijk en de Verenigde
Staten hadden bij hun rege
ringen aangedrongen op vrij
lating van Hess. zonder dat
ze daarmee zich over zijn
schuld uitspraken.
Prof. Schober deelde mee dat
hij nog maar tien dagen gele
den de Soviet-ambassadeur
dringend had verzocht Hess
vrij te raten daar zijn 87-jari-
ge echtgenote ernstig ziek is.
Dit verzoek werd afgewezen.
De Franse legerpredikant in
West-Berlijn, Michel Roeh-
rig, zal de rouwdienst voor
Rudolf Hess leiden. Sinds een
maand of negen is hij belast
met de pastorale verzorging
van de Franse troepen en de
Franse Gemeente in Berlijn
en tevens de pastor van de
enige gevangene in Spandau.
Ds. Roehrig beschouwt dit als
zijn plicht tegenover de man
die vanaf het begin van zijn
gevangenschap in 1946 pasto
raal door Franse legerpredi-
kanten werd verzorgd. Roeh-
rig's voorganger, ds. Charles
Gabel, werd eind vorig jaar
plotseling van zijn taak ont
heven, waarschijnlijk omdat
hij te nauwe contacten met
Hess had aangeknoopt.
Pleidooi
Kerken in de Bondsrepu
bliek en de landen van de
drie geallieerden hebben zo'n
twintig jaar lang gepleit voor
de vrijlating van Hitiers
plaatsvervanger, sinds in sep
tember 1966 Baldur von
Schirach en Albert Speer, die
20 jaar van hun straf hadden
uitgezeten, werden vrijgela
ten. Martin Niemöller opende
in 1968 de rij, een jaar later
gevolgd door de synode van
West-Berlijn, terwijl in 1975
bisschop Kurt Scharf een be
roep op de geallieerden deed.
Zijn opvolger, Martin Kruse,
herhaalde het verzoek in
1979. In april van dit jaar zet
te Kruse, inmiddels praeses
van de EKD (Evangelische
Kerk in Duitsland), zich op
nieuw voor de vrijlating van
Hess in. „Wij zijn van me
ning dat de gerechtigheid er
niet mee is gediend als een
93-jarige als symbool nog lan
ger gevangen wordt gehou
den." aldus Kruse. Drie jaar
geleden deden kerkelijke lei
ders uit de Verenigde Staten,
Engeland en Frankrijk een
beroep op hun regeringen
Hess vrij te laten.
Al deze pleidooien hielden
geen vrijspraak in voor Hess,
die zowel tijdens het proces
te Neurenberg als daarna
steeds heeft volgehouden dat
hij onschuldig was. Nog min
der was het hen te doen om
eerherstel voor een van de
leiders van het Derde Rijk.
Het ging slechts om genade
voor recht
Pagina 5: Hess pleegde
zelfmoord
HOOGEVEEN Het
ICTO (Interkerkelijk Co
mité voor Tweezijdige
Ontwapening) is men te
leurgesteld over de brief,
die de gereformeerde de-
putaten (deskundigen)
voor de bestudering van
het oorlogsvraagstuk
heeft laten uitgaan aan
predikanten en kerkera
den. Het lijkt erop, dat er
langzamerhand een „pa
cifistische geest" gaat
heersen, aldus bureau-di
recteur N. J. de Jong uit
Hoogeveen.
De deputaten prijzen in hun
brief de vredeskrant van het
IKV, omdat hij er toe kan
bijdragen, dat de scherpe
verdeeldheid binnen de ker
ken over het vraagstuk van
oorlog en vrede zal verdwij
nen. Tegelijk doen de depu
taten een dringende oproep
aan de kerkeraden om in een
tijdperk van massavernieti
gingswapens de vragen van
de moderne bewapening en
van de oorlog aan de orde te
stellen. „Het zwijgen over dit
probleem mag niet te lang
duren. Bovendien hoeft u, nu
de internationale situatie aan
het veranderen is, het ge
sprek in uw gemeente niet op
precies hetzelfde punt te her
vatten waar het is afgebro
ken," menen deputaten oor
logsvraagstuk.
Volgens De Jong verschuift
hiermee het aanvankelijk
verzet tegen de kruisvlucht-
wapens naar een ander en
veel breder terrein. „Ik ben
bang, dat van het een het an
der komt. Als deze tendens
zich voortzet krijgt de syno
de-uitspraak van 1984 nog
eens het gezag van een status
confessionis. Dan zie ik voor
mij geen toekomst meer bin
nen de Gereformeerde Ker
ken in Nederland".
Het ICTO zal begin septem
ber met een eigen vredes
krant naar buiten treden. Het
thema daarvan is „mensen
rechten". Er staan bijdragen
in van onder meer dr. J.
Vlaardingerbroek uit Rotter
dam over „Gerechtigheid - in
bijbel en politiek", de pause
lijke pro-nuntius mgr. dr. I.
E. Cassidy over „Zoeken
naar vrede".
VATICAANSTAD
Het Vaticaan heeft be
richten ontkend dat de
kerk het op een ak
koordje heeft gegooid
met Spanje om geen bis
schoppen te benoemen
uit de behoudende orga
nisatie Opus Dei in Span
je als dat land zijn am
bassadeur bij de Heilige
Stoel terughaalt.
Het toonaangevende Spaanse
dagblad El Pais had dit vori
ge week gemeld maar het
Vaticaan zei dat dit bericht
niet eens de „schijn van
waarheid" heeft. De aanwe
zigheid van de 63-jarige am
bassadeur Gonzalo Puente
Ojea die er een uitgesproken
agnostische en linkse visie op
na houdt is het Vaticaan een
doorn in het oog, te meer
daar de ambassadeur ook nog
onlangs is gescheiden.
Uit kringen van de katholie
ke kerk in Madrid werd ver
nomen dat het akkoord tus
sen de Spaanse regering en
het Vaticaan erop neerkwam
dat er geen bisschoppen meer
benoemd zouden worden in
Spanje die lid zijn van Opus
Dei. Overigens is geen enkele
bisschop in Spanje lid van
deze seculiere religieuze or
ganisatie die tijdens de dicta
tuur van generaal Franco
uitstekende banden had met
het bewind in Madrid.
Opus Dei telt 1.276 priesters
en 74.730 leken in 80 landen.
Volgens El Pais behoren de
Spaanse aartsbisschop Eduar-
do Martinez Somaio, plaats
vervangend kardinaal-staats
secretaris van het Vaticaan,
en de woordvoerder van het
Vaticaan Joaquin Navarro,
tot het Opus Dei.
Chileense
bisschoppen
eisen grondwets
wijziging
SANTIAGO DE CHILE
De Chileense bisschoppen
conferentie wil dat de grond
wet nog voor de presidents
verkiezingen over twee jaar
wordt gewijzigd. Verder
moet de militaire regering
ervoor zorgen dat de verkie
zingen „een moreel gezag"
krijgen.
De bisschoppen roepen in
hun verklaring na afloop van
een driedaagse vergadering
van de bisschoppenconferen
tie de Chilenen op zich in het
kiesregister te laten opne
men. Van het militaire regi
me wordt verlangd dat het
zijn martelpraktijken stopzet.
De bisschoppen menen dat de
in 1980 door het militaire be
wind gewijzigde grondwet de
totstandkoming van „vrede
en nationale verzoening" be
lemmert. De verkiezingen
kunnen alleen „moreel ge
zag" krijgen, als voldoende
burgers zich hebben laten re
gisteren en alle politieke
stromingen op gelijke wijze
toegang tot de media hebben,
zo menen de bisschoppen. De
bevelhebbers van de drie on
derdelen van de krijgsmacht
en het hoofd van de para-mi
litaire politie moeten het
honderd dagen voor de da
tum van de verkiezingen (11
maart 1989) eens worden
over een gezamenlijke kandi
daat.
EERSTE BEZOEK SINDS VIER EEUWEN
MOSKOU-1ST ANBOEL
De geestelijk leider
van ongeveer 250 mil
joen orthodoxe gelovi
gen, patriarch Dimitrios I
van Constantinopel, is
sinds gisteren op bezoek
in de Sovjet-Unie op uit
nodiging van patriarch
Pimen, hoofd van de
Russisch-Orthodoxe
Kerk. Dit is de eerste
maal sinds de breuk in
de Orthodoxe Kerk in
1589, toen Moskou zich
tot patriarchaat verhief,
dat een patriarch van
Constantinopel een be
zoek aan Moskou brengt.
Bijna vier eeuwen lang
zijn de betrekkingen tus
sen Constantinopel en
Moskou gespannen ge
weest.
De uitnodiging 'uit Moskou is
via de patriarch van Jeruza
lem, Diodoros I, binnengeko
men, aldus bisschop Kallistos,
secretaris van het patriar
chaat van Constantinopel.
Diodoros streeft naar een
versterkte aanwezigheid van
de Orthodoxie in Jeruzalem,
hetgeen volgens hem niet
zonder medewerking van de
Russisch-Orthodoxe Kerk
mogelijk is.
Bisschop Kallistos liet ook
doorschemeren dat de grote
re openheid onder Gorbats-
jov het bezoek had verge
makkelijkt. Verder hebben
in andere delen van de we
reld de Orthodoxe Kerken te
kampen met teruggang, ter
wijl er in de Sovjetunie van
een religieuze opleving spra
ke is.
Een derde reden is de meer
verzoeningsgezinde houding
van de Turkse autoriteiten
tegenover het patriarchaat
van Constantinopel. Dimi
trios I is Turks staatsburger
De Turkse regering is er wel
van beschuldigd dat ze de ac
tiviteiten van de patriarch
aan banden legde. De laatste
tijd reist hij als een paus de
wereld rond. Eerder dit jaar
bezocht hij al de Orthodoxe
Kerken in het Midden Oos
ten. Volgende maand zal hij
de leiders van de Orthodoxe
Kerk in Joegoslavië, Roeme
nië en Bulgarije bezoeken.
Voor het eind van dit jaar
staat een ontmoeting in het
Vaticaan met paus Johannes
Paulus II op het programma.
Ottomaanse rijk
Constantinopel was de hoofd
stad van het Byzantijnse Rijk
totdat de Ottomaanse Turken
de stad in 1453 innamen. Het
patriarchaat bleef er echter
gevestigd, hoewel er nu nog
geen vierduizend orthodoxe
gelovigen in Turkije zijn.
Na de val van Constantinopel
kwamen de Orthodoxe Ker
ken in het Ottomaanse Rijk
onder Islamitische controle.
Dit was voor de Russische
Kerk, die dateert van 988,
aanleiding zich als leider van
de Orthodoxe wereld te be
schouwen. In 1589 werd het
patriarchaat van Moskou
geïnstalleerd. Sindsdien
noemt de kerk zich het Der
de Rome.
De Orthodoxe wereld kent
verschillende autonome ker
ken in Griekenland,
In Athene kwamen gisteren
de Griekse bisschoppen bij
een. Hoofdpunt van de be
sprekingen waren de plannen
van de Griekse regering het
uitgebreide grondbezit van
de Grieks-orthodoxe kerk te
onteigenen. De synode noem
de de wet die de onteigening
regelt ongrondwettig.
Egypte, Jeruzalem, Oost- en
West-Europa, en in Noord-
Amerika. De Russisch-Ortho
doxe patriarch Pimen bij
voorbeeld zendt elk jaar
Paasgroeten aan de oecume
nisch patriarch (Dimitrios I)
en tevens aan de primaten
van 15 Orthodoxe Kerken.
Terwijl de betrekkingen van
de patriarch van Constanti
nopel met de Turkse rege
ring zichtbaar verbeteren,
ligt hij met de socialistische
regering van Griekenland
overhoop. De regering-Pa-
pandreou is begonnen het
grondbezit van de Grieks-Or
thodoxe Kerk te naasten.
Dimitrios I heeft deze plan
nen „destructief voor de
geestelijke, religieuze en soci
ale opdracht var) de Kerk"
genoemd. Er wordt nu druk
op hem uitgeoefend een
voorgenomen bezoek aan
Athene, waarbij hij minister
president Papandreou zou
ontmoeten, uit protest af te
zeggen. De Grieks-Orthodoxe
Kerk heeft inmiddels een
aanklacht tegen de regering
ingediend bij het Internatio
nale Hof van Justitie te Den
Haag.
LEIDSCHENDAM
Ruim honderd hervorm
de kerkeraden, enkele
gereformeerde en enkele
„samen op weg-kerkera-
den" krijgen het verzoek
om mee te doen aan een
onderzoekje over femi
nistische theologie. De
antwoorden van de in to
taal honderddertig ker
keraden op vragen over
deze specifieke tak van
de theologie worden ge
koppeld aan een ge
spreksboekje: „Theologie
van of voor vrouwen".
Het eindresultaat zal ter
bespreking worden aan
geboden aan de generale
synode van de Neder
landse Hervormde Kerk.
Het gespreksboekje is ge
maakt door een commissie
die zich sinds 1983 met het
thema vrouw en theologie
heeft beziggehouden. Een
van de leden van de commis
sie, de theoloog prof. dr. F.O.
van Gennep, schrijft in het
gespreksboekje dat feministi
sche theologie vernieuwing
van exegese en dogmatiek
mogelijk maakt. De kerk
krijgt dankzij de bijdragen
van feministische theologen
oog voor de talloze theologi
sche gezichtspunten, ideeën
en vanzelfsprekendheden,
die onbewust door patriar
chale vooroordelen zijn be
paald, zo schrijft Van Gen
nep. Het feminisme en de fe
ministische theologie richten
zich niet op deelgebieden van
het menselijk bestaan, maar
op de ideologie die ten grond
slag ligt aan allerlei uitwas
sen op politiek, economisch
en sociaal gebied. Daarom is
deze theologie van belang
voor de hele samenleving,
voor de theologen en hun
kerken, schrijft Van Gennep.
Overigens hoeft niet alles
wat de feministische theolo
gie aandraagt, voor zoete
koek worden geslikt, aldus
•de Leidse hoogleraar. „Met
een al te vlotte, modieuze
aanvaarding van de feminis
tische zienswijze is niemand
gebaat."
WAAR de VVD al jaren om smeekt, lijkt nu te gaan g»
ren: een verlaging van de belasting voor iedereen. Maar
genoeg voor de VVD is het niet deze partij zelf die m
eer gaat strijken. Het is minister Ruding van financier g
geheel onverwacht, een beetje Sinterklaas lijkt te gaan
len.
GEEN politiek gewin voor de VVD dus. Minister Ri v
heeft tot nu toe alle meevallers voor de schatkist willeijai
nutten voor het terugdringen van het financieringste
Wat is er met hem aan de hand dat hij nu op eens met
hand een miljard weggeeft? Dat kan niet zonder reden
DaT is het ook niet. Want Ruding heeft ongetwijfelc
kansen goed getaxeerd. Hij heeft vorige maand zijn col
ministers nog een bezuinigingspakket van drie miljard
den extra door de keel gewrongen op het moment dat de
stand van de schatkist zoveel slechter bleek te zijn dan
vankelijk was voorzien. Die tegenslag ontstond onder
doordat sommige ministers veel meer hadden uitgegeven
was afgesproken, zodat Ruding recht van spreken had.
MAAR nu de minister van financiën aan de inkomstei
van zijn begroting plotseling getracteerd wordt op een
meevaller, kon hij verwachten dat zijn collega's daar ha
een portie van zouden opeisen ter verzachting van som
vorige maand overeengekomen bezuinigingen. Ruding
dat geld daarom beter al op voorhand weggeven aan eei
lastingverlaging, zodat er voor collega-ministers niets
te halen viel.
Want na het terugdringen van het financieringsti
heeft het verminderen van wat in het Haagse jargon „d<
lectieve sector" wordt genoemd alles wat door de
heid wordt gefinancierd voor Ruding terecht evei
een grote prioriteit. Het ongedaan maken van bezuinigi
die al eerder zijn afgesproken vergroot echter die collec
sector juist weer.
Maar ai is de redenering van Ruding, ook rekening p
dend met het regeerakkoord volstrekt logisch, er ku r
toch bedenkingen tegen worden aangevoerd. Enkele va®
vorige maand overeengekomen bezuinigingen hakken
erg fors in op de samenleving, bijvoorbeeld de bezuinig» 1
de gezinszorg. Nu er een zo grote meevaller van meer
een miljard valt te incasseren, zal het kabinet zich de ko 0
de week toch ernstig moeten afvragen of niet een klein
van die meevaller gebruikt kan worden om de meest oi?1
gename bezuinigingen gedeeltelijk ongedaan te maken.
r
De kans op maatschappelijke aanvaarding van het t
netsbeleid zou daardoor in elk geval worden vergroot,
noods moet het ongedaan maken van enkele van die bez ;j
gingen maar ten koste gaan van een klein deel van de 1 Q]
tingverlaging, die Ruding nu met gulle hand lijkt weg te Q
len geven. m
Zonnige perioden. den-grens rond 3800 m. it
DE BILT (KNMI) Een ho-
gedrukgebied ligt morgen bo
ven ons land. Hierdoor is er
weinig wind. Bovendien ont
staan er flinke zonnige perio
den, waarbij de middagtempe-
ratuur tot rond de 25 graden
oploopt. Boven Spanje ontstaat
inmiddels een onweersstoring
die langzaam naar het noorden
trekt en vrijdagavond het zui
den van ons land kan berei
ken. Zaterdag en zondag moet
dan ook met regen- en on
weersbuien rekening worden
gehouden. De middagtempera-
tuur, die eerst nog tot 25 gra
den oploopt, komt in het
weekeinde enkele graden la
ger te liggen.
Weersvooruitzichten voor di
verse Europese landen, geldig
voor morgen en vrijdag:
Zuid-Scandinavië: Droog en
vrij zonnig. Middagtempera-
tuur langs de westkust rond 16
graden, elders ongeveer 21
graden.
Britse Eilanden: Af en toe zon
en van het westen uit regen.
Middagtemperatuur 20 tot 25
graden.
Duitsland. Overwegend zonnig
en droog. Middagtemperatuur
van 24 tot 28 graden.
Frankrijk, Benelux-. Eerst zon
nig en van het zuiden uit kans
op onweer. Middagtempera
tuur landinwaarts rond 26 gra
den, bij zee wat koeler.
Alpengebied: Zonnig. In de
dalen rond 26 graden. Nul-gra-
Spanje en PortugalIn Pi
gal en in noordwest-S
toenemende bewolking ei
kele regen-of onweersb j
Middagtemperatuur van
graden in het noorden en
ten tot 36 graden lai
waarts.
Italië, Joegoslavische
Droog en zonnig. Middag
peratuur rond 30 gradenX,
WEERRAPPORT HEDENMORGI
Weer Max Min
Amsterdam zw.bew 23 17
De Bilt rw bew 24 17
Eelde zw.bew 21 15
Eindhoven zw.bew 23 17
Den Helder zw bew. 21 16
Rotterdam zw.bew. 23 17
Twente mist 21 16
Vlissingen zw bew 22 17
Zd. Limburg zw bew. 21 16
Aberdeen zw.bew 19 10
Athene niet ontv.
Barcelona onbew. 29 19
Berlijn regen 23 17
Bordeaux mist 27 17
Brussel zw bew. 23 15
Dublin zw bew 17 13
Frankfort zw.bew. 25 17
Genève onbew. 25 13
Helsinki onbew. 19 4
Innsbruck zw.bew. 20 16
Klagenfurt mist 27 14
Kopenhagen zw bew. 20 14
Locarno onbew.
Londen 1 bew.
Luxemburg zw.bew
Madrid onbew
Malaga onbew
Mallorca
Malta
Moskou
MUnchen
Nice
Oslo
Parijs
Rome
Split
Stockholm
Warschau
Wenen
Zurich zw.bew
Casablanca mist
Cyprus onbew
Istanbul niet onl
Las Palmas onbew.
Beiroet niet ont
Tel-Aviv l.bew.
zw.bew.
regen
1 bew.
ïneven graag kort en
luidelijk geschreven De"
edactie behoudt zich
iet recht voor ingezon-
len stukken te bekorten
e-verslF
n de ncn'
tekst van de Time-t
ver te ontdoen van t
overdrijving en onjuisthe ,a
G. de Korte,
VOORSCHOTEN.
Time en Nederland (5)
Hoewel ik me kan voorstellen
dat de betrokkenheid van
Wibo van de Linde bij het ar
tikel in Time over Nederland
bij voorbaat de nodige scepsis
heeft opgeroepen, ziet het er
naar uit dat die argwaan in dit
geval misplaatst is. Van een
officiële woordvoerder van de
gemeente Amsterdam heb ik
begrepen, dat Van de Linde
juist nuttig werk heeft ver
richt door de aanvankelijke
(ADVERTENTIE)
Slechts 1 dag
liquidatieverkoop
Perzische- en
Oosterse tapijten
In alle maten tot 3.80x2.80.
KORTINGEN TOT 70
Diverse Perzische topstukke
maken deel uit van deze
partij.
Geen veiling, maar
persoonlijk advies.
Alle tapijten met certlficaal
van echtheid.
Donderdag 20 augustus vvl//,
13.00 uur tot 21.00 uur
sportcentrum
'■■„Will
„De Vliegermolen", II,
11. Voorbuit L
Burg. Fefthpleln 1
