Langs
Omwegen
SEMI
arel van Fruchten (83) ligt nog
rakker van de Leidse stoomfluiten
Cis van 15 jaar cel
roor studentenmoord
Ikonen in Huis ter Duin
DEN OMGEVING
EEN FRIES DIE NOOIT MEER ZN LEIDSE VERLEDEN ZAL VERGETEN
Folder over Zegersloot
IVAK-dagen in Valkenburg
QeidM<Bowumt
WOENSDAG 22IUL11987 PAGINA 13
Op mijn omwegen door stad en land
kom ik graag mensen tegen. U kunt
mij telefonisch of schriftelijk vertellen
wie u graag in deze rubriek zou willen
tegenkomen. Ik ben bereikbaar via 071
- 12 22 44 op toestel 10.
door Ton Piclrrs
Freakaristic
De rap-groep Freakaristic is
vrijdagavond te gast in Het
Kasteel aan de Concertweg in
Alphen aan den Rijn. Verder
is er die avond muziek van de
Stage Accompany Drive-in-
show met disc-jockey J.P. Het
optreden begint om negen uur.
De entree bedraagt drie gulden
vijftig tot tien uur. Daarna
moeten bezoekers vier gulden
vijftig betalen.
Blues Brothers
De 21-jarige Jack van Gestel
uit Brabant treedt vrijdag op in
bar-dancing Blues Brothers,
Henri Dunantplein 11 in Hille-
gom. Van Gestel heeft enkele
hits van Shakin Stevens ver
tolkt Hij heeft inmiddels zijn
repertoire uitgebreid met een
groot aantal voormalige hits
die hij in een nieuw jasje heeft
gestoken. De jonge Brabander
is nog geen professionele zan
ger maar hij heeft wel meege
daan aan lokale talentenjach
ten. Blues Brothers gaat open
om 21.00 uur.
Jean Guillou
De wereldberoemde Franse or
ganist Jean Guillou bespeelt op
vrijdagavond het Katwijkse
Van den Heuvelorgel in de
Nieuwe Kerk aan de Voor
straat. Aanvang 20.15 uur. Op
het programma staat de we
reldpremière van Bach's Gold-
berg-variaties, en Liszt's Pro
metheus, beide bewerkingen
voor orgel door Guillou. De
toegang bedraagt een tientje en
kaarten zijn in de voorverkoop
verkrijgbaar bij VVV Katwijk
en aan de zaal vanaf 19.30 u.
Charles de Wolff
Het eerstvolgende concert in
de serie die door de Stichting
Orgelcentrum in de Grote
Kerk te Noordwijk Binnen
wordt georganiseerd, wordt
morgen ge gegeven door Char
les J. de Wolff om 20.15 u.
k
j
)g heel goed herinner ik
e, dat drie jaar geleden de
jaarde heer Karei J.van
uchten in het Friese Veen-
iuden (aan de spoorlijn hal-
rwege Leeuwarden-Gro-
ngen gelegen) 's morgens
oeg op de trein naar Lei-
n stapte. Vier uur later
s» »nd hij op de stoep van de
dactie van deze, toen 75-ja-
krant op een opengebro-
ïkersdijk. Gedi
van de „Breedstraat" en
Mooijapiksteeg; J.W.Rotte-
veel, Breedstraat hoek
Schoolsteeg. De heer van
Fruchten treurde eveneens
om het verlies van Minnema,
Haarlemmerstraat, Ouwer-
kerk in grutterswaren, Hop
penbrouwer aan de Oranje-
gracht, en hij zat in zak en as
over nog veel meer verdwe
nen schoons.
„Meneer, ik heb ze allemaal
gekend", zei hij, enigszins
triest gestemd over alle open
)Leidenaar te bedenken dan
Karei van Fruchten.
Er was ook niemand die mijn
verbazing kon schetsen, toen
ik vorige week een brief (ge
dateerd quatorze Juillet)
kreeg van Karei, die inmid-
jeugdtrauma gevallen waren:
Biesot in Ontbijtkoek
gaten die in ziin Leidse
valli
ntbijtl
slechts 30 cents kruidenier
Sierat, kruidenier Fontein,
Schip aan Boord, Timp, Van
Dijk aan de „Gerredoustraat"
sinds de jongenskiel aldus
vastgeroest Matze op de
Hogewoerd... Die cent drop,
ergens en overal. Wat een in
zet, wat een doorzettingsver-
dels in goede gezondheid en
alle bezigheid 83 is geworden.
Hij groette mii oprecht en
schreef het te betreuren dat
zijn leeftijd hem verhinderde
om weer eens naar Leiden af
te reizen. Maar hij had het
feilloos getimed: in 1912, 75
jaar geleden en nog lang
daarna, tot in de jaren *20,
loeiden de Leidse fabriekssi
renes, althans gilden hunne
fluiten. Bij een bepaalde gele
genheid. Of ik daar gaarne
nota van wilde nemen, en
een „opsomming van het in
dustriële verleden" plaatsen.
Karei van Fruchten (die mij
van harte vergaf, dat ik hem
in '84 nog een „Groningse"
oud-Leidenaar had genoemd,
ofschoon zijn levensavond
geweest is, in het arme Lei
den, fabrieksstad.
Een sneeuwbal
„Ik ben in de Haarlemmer
straat geboren, in 1904, en er
opgegroeid. In 1969, nadat ik
bij de Rotogravure aan het
Galgewater gepensioneerd
was, ben ik naar Dokkum ge
gaan. Mijn vrouw, zes jaar
geleden overleden, was een
Friezin. Ik leerde haar in
Voorburg kennen, in 1928,
toen ze me vanuit een boven
raam met een suizende
sneeuwbal bekogelde. Ik zei
toen: „Hé zus!, dat moet je
vanavond nog maar eens
overdoen". Dat heeft ze ge
daan en we zijn met elkaar
getrouwd en samen gelukkig
geweest. Ik ben pas nog over
grootvader geworden". Karei
van Fruchten is nog steeds
gepassioneerd met zijn stam
boom bezig. Hij weet in elk
geval, dat er Van Fruchtens
waren die in 1729 als mars
kramers uit Osnabrück naar
de rijke republiek der vere
nigde Nederlanden kwamen
om daar de conservatieve
hereboeren af te gaan. „Ver-
i Apothekersdijk. Ged re-
door heimwee naar het
den van zijn kinderjaren,
kwam mij vertellen, dat
r'n geboortestad nog elke
erg miste. Karei vroeg
toen of hij eventjes alle
kjes en oude winkeltjes
Leiden destijds nog ken-
mocht opnoemen. Ik zal
nooit vergeten. Hij had al
namen en adressen keu-
ópgeschreven, in Kareis
n spelling. Ach, ze ko-
i nooit weerom: Kaatje en
je,Zuidsingel, hoek Oran-
acht; Kluivers; de Firma
Amerongen op de Hoge-
rd; de Gouden Bal; gebr-
f aan de Volmolengracht;
t Meijer, specialist in
(ie en Thee op de hoek
mogen: een hele dag reizen
vice versa om bij de L.C. een
litanie van Alle Zalige Leidse
Fries is) kan bij mij een potje
breken en daarom sta ik zo
breken en daarom sta ik zo
goed als een halve krantepa
gina aan hem af. Nog even
wat doorsakkeren over wat
Verdwenen Hoekjes te ko
men reciteren. Er viel nau
welijks een oprechter (oud-
ran
ij J.J. Krantz Zoon werd ooit zo vertelt Karei van Fruchten onder andere blauw lakengoed voor marechaussee en
olitie vervaardigd. De fabriek brandde af op 3 juli 1956 en werd weer herbouwd. Nu staat ter plekke, aan de (gedempte)
angegracht, het bureau van de Leidse politie.
der zijn humor en muziek
mijn lust en mijn leven. Dat
is altijd zo geweest. Ik heb in
veel grote koren, tot ver bui
ten Leiden, gezongen. Als ik
de triomfmars uit Verdi's
Aïda hoor word ik stil; dat is
een stuk van m'n bestaan.
Dat mag u gerust weten".
Leidse Karei van Fruchten
uit Veen wouden heeft me nu
geschreven ik heb hem
wel, om een paar verduidelij
kingen te krijgen, moeten op
bellen dat hij nog steeds
weg is van al die heerlijke
geluiden die ziin jonge Leidse
jaren opvrolijkten. Hij koos
voor het jaar 1912, maar al
eerder en ook jaren erna nog
„gaven alle fabrieken via
hun stoomfluiten 's middags
om 12 uur te kennen dat de
arbeiders naar huis konden
lopen voor hun middageten.
En prompt om vijf voor half
twee gingen weer die stoomf
luiten over heel Leiden om
aan te geven, {jat men om
half twee weer aan de slag
moest". Karei van Fruchten,
in het hoge noorden, vergeet
dat nooit meer: „Al die flui
ten. Een hels kabaal van het
stoomwezen. Zo machtig zeg.
En de arbeiders gingen in de
middag op en neer met het
pontje naar en van de Waard.
Geen bedrijf had nog een
kantine of zoiets".
„Elke dag ging dat maar
door, behalve op zondag. Dat
was Leiden, eens fabrieks
stad".
Daar had je de wollen deken-
fabrieken Zaalberg, Schelte-
ma, Huizenga en Zuurdeeg
aan de Oude Singel, gebroe
ders Van Wijk, de firma Par-
mentier aan de Schelpenka
de. De firma Beuth aan de
Keizerstraat maakte gestikte
dekens. Ook snerpten de flui
ten van de sajetfabrieken
Clos en Leembruggen en van
Lapole. De firma J.J.Krantz
maakte aan de open Lange-
gracht blauw lakengoed voor
politie en marechaussee, voor
binnen- en buitenland. „Ja,
Leiden was een lakenstad.
Maar ik ken ook nog die in-
maakfabrieken: Hoogstraten,
Tieleman en Dros die ook op
Indië gericht was; Wouterlo,
Schoondergang, Nieuwenhuis
aan de Morsweg. Koffiebran
derijen: Het Klaverblad, Ver-
kouw en Stokhuizen; je rook
ze een heel eind weg". Net
zoals je even voor Bussum,
komend met de trein vanuit
Amsterdam, al de indringen
de geur kon opsnuiven van
het chocolade paradesoldaatje
van Tjoklat.
Enfin, daar waren ook de
houtzaagmolens: Noordman
aan de Haagweg, Mulder aan
de Maredijk („Ons geld ligt
ALPHEN AAN DEN RIJN Wethouder G. van As heeft gisteren
uit handen an VVV-presentatrice Ellen de eerste folder over het
recreatiegebied Zegersloot gekregen. Deze folder is in een oplage
van 5000 stuks gemaakt op initiatief van de VVV en met steun
van de diverse ondernemers die zich in en rond het gebied geves
tigd hebben Het recreatiegebied Zegersloot is een van Alphense
grootste trekpleisters met een potentie van 20.000 bezoekers per
dag. Dat was echter al twee jaar geleden tot de kinderboerderij en
het golfterrein nog niet gereed waren. Nu is het gebied berekend
op nog meer bezoekers. Volgend jaar komen daar nog de gezins
camping, de derde negen-hole golfbaan en de camping van de Ne
derlandse caravanclub bij. Het werd dus tijd om het gebied waar
aan men in 1978 is begonnen goed te presenteren aan de bezoe
kers. In het verleden werd Zegersloot al wel genoemd in de wer
vingsfolder van de gemeente, en ook was er een eenvoudige
zwart/wit promotiefolder gemaakt maar nooit was dit goed aange
pakt. Toch bleek bij de VVV dat daar wel behoefte aan was want
een deel van de jaarlijkse 20.000 contacten met de VVV gaan over
dit gebied. Daarom is besloten om een brochure uit te brengen
waarin precies wordt verteld wat men kan beleven, of juist niet
kan beleven in dit „hart van het Zuid-Hollandse Plassengebied".
Zegersloot heeft veel mogelijkheden, voor de actieve als de passie
ve recreant. Nu is dat nog veelal gericht op dagtoerisme, maar vol
gend jaar als de verblijfmogelijkheden zijn uitgebreid, waarbij ook
een hotel in Alphen gepland is, hoopt men ook verblijfsrecreanten
te trekken. Dat is belangrijk voor Alphen als gemeente. Wethou
der van As noemde de folder het visitekaartje van de VW.
If HAAG Vijftien
I onvoorwaardelijke
angenisstraf eiste offi-
van justitie mr. J.Th.
Wit gisteren voor de
agse rechtbank tegen
ee Indonesische studen-
(21 en 22) wegens
of)moord op twee
eneens studerende
idgenoten in een Delft
woning op 2 februari
igstleden.
|ens de telastelegging zijn
twee vrienden met een
"opgezet plan voor de
moord naar de Geiten-
p in Delft gegaan. Zij
len de hen bekende be
er met het slaapmiddel
pnol versuffen, hem van
apparatuur beroven en
Boorden. Het verpoeier-
slaapmiddel strooiden zij
een shoarma-zaak op de
odjes van hun slachrof-
zoals de verkoper later
gde. Het huis zouden ze
benzine in brand steken
de sporen uit te wissen,
hij die avond een bezoe-
had was niet voorzien,
moest dan ook maar
zo overlegden zij in het
He. Overigens verklaar-
le verdachten zelf ook
of twee tabletten rohyp-
met enkele biertjes te
hebben gebruikt. De slacht
offers werden in de vroege
morgen met ingeslagen sche
dels en zware hersenletsels
gevonden in een brandende
woning.
Na volledige, vrij gedetail
leerde bekentenissen van
beide verdachten bij de poli
tie, krabbelden zij na overleg
met hun advocaten terug. De
verklaringen bij de rechter
commissaris gingen uiteenlo
pen en zouden onder dwang,
zelfs onder geweld, zijn afge
legd. Een moordplan was er
nooit geweest, en wie van
hen welke slachtoffer had
geslagen, wist het verwarde
duo niet goed meer. Officier
mr. De Wit baseerde zich op
de eerste bekentenissen bij
de politie, die de oudste ver
dachte ook ter zitting giste
ren op een bepaald moment
„helemaal juist" verklaarde.
De toedracht van de moord
partij bleek de daders tegen
te vallen. Enkele harde klap
pen met hamer en sleutel
waren de bewoner snel fa
taal geworden. Diens toeval
lige bezoeker echter „wilde
maar niet dood", zo ver
klaarde een van de verdach
ten vlak na zijn arrestatie.
Een wurgpoging met een
snoer lukte de twee ook niet,
waarna een van hen het kar-
UJCENBURG JIVAK (Jeugd in Vakantie) houdt van
andag 3 tot en met woensdag 5 augustus vakantieevene-
óten voor de jeugd. In De Terp worden de kinderen tus-
>10.00 en 12.00 uur en van 14.00 tot 16.00 uur onder ande-
hezig gehouden met handenarbeid, een playbackwedstrijd,
puzzeltocht, film en spelletjes. Óp 3 augustus staat een
fcemeesterverkiezing op het programma. Opgeven voor
•IVAK activiteiten kan bij Vvonne Oosterlee, Marktveld
Valkenburg. Kosten zijn 12,50.
wei wilde afmaken door de
zwaargewonde enkele keren
met een aardappelmesje in
de keel te steken. Uren later
op een operatietafel trad de
dood pas in. Toen waren de
daders al verdwenen, nadat
zij de woning met benzine in
brand hadden gestoken. Met
medeneming van de appara
tuur waarvoor zii waren ge
komen, maar ook met ach
terlating van de persoonsge-
vens van de oudste in diens
half verbrande jack.
Terecht stonden: twee gewo
ne normale jongens, redelijk
intelligent, geen afwijkingen,
geen strafblad, volledig toe-
rekingsvatbaar derhalve. Zo
bevonden de psychiaters van
het Pieter Baan Centrum
(PBC) voor de observatie van
delinquenten. Wel werden
de onderzoekers verbijsterd
door hun „naïviteit en ge
brek aan bewustzijn ten aan
zien van het gebeurde".
Tot onvrede van de advoca
ten en eigenlijk ook van offi
cier en rechters kunnen de
doktoren dus geen aanneme
lijke verklaring voor de gru
weldaad aanvoeren. „Norma
le mensen plegen nu een
maal niet zo'n vreselijk ab
normaal misdrijf", aldus een
van de raadslieden. Niemand
had zoiets van de twee ver
dachten verwacht. In ernsti
ge geldnood zaten zij niet De
twee tengere Indonesiërs zei
den ook niet te begrijpen hoe
het heeft kunnen gebeuren.
Ze kunnen het zich nauwe
lijks meer herinneren, zo
blijkt
De advocaten vroegen vice-
president mr. S.F. Kootte de
zaak terug te verwijzen naar
de rechter-commissaris voor
een diepgaand onderzoek.
Uitspraak 4 augustus.
Zijl, gebr.Pel aan de Mors
weg: borstplaat in houten
doosjes, en vruchten koekjes,
„leverancier aan 't buiten
land". Firma Sanders, zeep
fabriek, vandaag parkeerga
rage. De Zoutkeet, Oude Sin
gel. De goede Van Fruchten
signaleert ook de „lak-rij-
wielnikkelfabrieken" van de
fima Schotel, Herenstraat, en
Stokkermans, Van der Werf-
straat. In gedachten zie ik
hem knikkebollen: de druk
kerijen Sijthoff, Doezastraat
en op de Oude Rijn Brill, in
de Nieuwstraat en Nieuw-
steeg. De firma Groen, uitge
vend aan de Lange Pieters-
kerkstraat. In een ander
handschrift (ik heb de idee,
dat een bereidwillige hem
heeft bijgestaan) staat de
Kon.Grofsmederij, de Waard,
genoteerd. Daar is ook Harte-
veld jenever, Langegracht,
en de Boompjes aan de
Nieuwstraat. In Veen wouden
komen ook bij hem de in
drukken op die Van Fruch
ten had van de „wasserijfa-
brieken" Spronk en Dieben,
Russische, Griekse en Ethiopische ikonen uit de 16e tot en met de 19e eeuw zijn te
zien in Grand Hotel Huis ter Duin, Konlnglng Astrldboulevard in Noordwijk. De ikonen
geven een beeld van de feestdagen in de orthodoxe kerk. Verder zijn er ikonen met
het drakenwonder van Georglos, in Nederland bekend als Sint Joris.
Een Russische ikoon uit de 18e eeuw met dit onderwerp vormt het pronkstuk van de
expositie waarvan enkele ikonen uit privébezit afkomstig zijn. De expositie duurt tot
en met 2 augustus en Is dagelijks te bezichtigen tussen 11.00 en 22.00 uur.
FOTO: PB
FOTO: WIM VAN NOORT
en de „biscuitfabriek" Nu-
trix, Gangetje/Hogewoerd.
„En dan heb ik er nog zoveel
vergeten", schrijft, enigszins
vertwijfeld, de sterke Karei,
die nog veel fietst en Schier
monnikoog het mooiste
eiland ter wereld vindt. Daar
kun je de zon in het oosten
boven de zee zien opkomen,
terwijl je op het vasteland die
zon boven zee alleen maar in
het westen kunt zien onder
gaan. Het is een nuance.
Maar het ligt gevoelig. Een
dilemma: Karei heeft voor
z'n gemoedsrust voor 't Fries
land van zijn vrouw gekozen,
maar z'n hart ligt nog steeds
in dat ouwe Leiden. Als je
armoede gekend hebt, lijkt
dat wel een hartverscheu
rend Mekka. Maar Leiden is
veranderd. Grondig. Karei
van Fruchten heeft dat niet
meer bewust meegemaakt.
Hij is er blij mee, als hij er
van hoort. Maar tóch: die gil
lende fabrieksfluiten... Die
verstommen nooit meer.
Maar Karei van Fruchten
heeft bij mij een uitlaatklep.
en Leembruggen aan de Langegracht, in „sajet".
in 't water", zeiden ze daar
wel, met al dat Noordse hout
dat in de vaarweg werd op
geslagen); Van der Goot ook
en de gebr.Van Hoeken, Ha-
verkade en de Waard. „Ik
heb er mooie oude foto's en
platen van; daar kan ik uren
naar kijken. Ik zie nog zó
voor me die arme gewone
mensjes, die voor hun deur in
de arme wijken bezig waren
met de bonen die ze bij de fa
brieken hadden afgehaald:
herebonen, sperziebonen,
snijbonen. Om iets bij te ver
dienen, een paar losse cen
tjes. Verschrikkelijk. Als de
vrouwen en meisjes ermee
klaar waren gingen de ge
dopte bonen weer netjes te
rug naar de fabrieken'
Borstplaat
In zijn opsomming heeft de
oude heer Karei het ook over
Wernink betonfabriek, meel
fabriek De Koster; de
scheepswerven gebr.Boot,
Sumatrastraat en aan de
Waard, de gebr.Thijssen. Ai,
en de Touwfabrieken aan de
