Terschelling schrijft
geschiedenis met de
uitzonderlijke cranberry
Omwegen
jHeik Kwakkel nieuwe
gemeentesecretaris
var Nieuwkoop
Dertig procent
Voorschotenaren
maakt gebruik
van bibliotheek
^ïden omgeving
n:
HOE EEN NOORDAMERIKAANSE BES
NAAR DE OUDE WERELD KWAM
Inschrijving driekamp in Alkemade geopend
PAG
CcidAcSotxAont
DINSDAG 14IUU 1987 PAGINA 11
iploil
'ngbo
elinj
ovej
ctie
schn
erde!
eft
roorh
atenj
ste
de rjj
deliij
n vot
leien
ereid
iof u
>rij»
ndei
epen
uitg
*t he
j de
ilsstj
Op mijn omwegen door stad en land
korp ik graag mensen tegen. U kunt 1
mij telefonisch of schriftelijk vertellen Jfl
wie u graag in deze rubriek zou willen "BH
tegenkomen. Ik ben bereikbaar via 071 HHK# mVHB
- 12 22 44 op toestel 10. door Ton Piclrrs
Vooral .egen Kerstmis,
met de traditionele eet
festijnen in het vooruit
zicht, zijl onze comesti-
bleszakea rijkelijk voor
zien vai dat in plastic
zakjes mt verpakte ver
maarde Amerikaanse
produkt. Daar heb je de
veenbes weer, of liever
tenl gezegd de cranberry,
'oorzier van een techni
sche Engelse handleiding,
waar dt meesten onzer
nauwelijks uit kunnen
komen. Die veenbessen,
boordevol vitamine C (A
en ook I), vers een beetje
wrang ei zuur van smaak
(dus nie echt lekker), la
ten ziel volgens uitge
kiende voorschriften en
wenken best combineren
met allerlei gerechten,
maar appreciatie kun je
mand afdwingen.
Veelal zal men zeggen: het
hoort erbij zoals de botjes en
beentjes bi de kalkoen of fa
zant. En, bvendien, het komt
uit de Stats, speelt daar ook
een voornme rol bij de jaar
lijkse Tharxsgiving Day. In
dianen waen eeuwen gele
den al gek p die veenbessen.
Ook al omat de bessen de
rode kleurof voor het ver
ven van hu kleren oplever
den en geneskrachtig waren.
De Indianei wier leefpatroon
zo sterk vereven was met de
natuur en d dieren, zagen in
de sierlijk gbogen roze bloem
van de veebes de gekromde
nek van ddcraanvogel (Cra
ne), en da;om noemden ze
deze bes Saamanesh, of Ato-
qua, al naagelang de streek
waar ze leeien. Toen ze En
gels gingen preken, noemden
ze de veento Craneberry. En
ze maakterer ook brij van.
De Pilgrinuthers, die begin
17e eeuw vnuit Leiden naar
Amerika ergreerden, kregen
ermee te itken en maakten
van het ete van deze bes een
bijna sacral gewoonte. Het is
erg ver gzocht, maar de
cranberry en Leiden hebben
aldus raakpunten.
Allemaal goed en wel, zult u
zeggen, maar wat hebben we
daar voor boodschap aan? Nu
dan, een verblijfje op ons bui-
ten(ei)land Terschelling zal de
ogen openen en de nieuwsgie
righeid opwekken. Op dit
eiland van meer dan 30 kilo
meter lengte van oost naar
west, de vorige week nog ge
teisterd door een brandende
zon die bleke huiden pijnlijk
roosterde, vinden we de enige
plekken in Europa die deze
fameuze veenbessen voort
brengen. Sinds rond 1839
wordt hier cranberry geschie
denis geschreven. Ook een
beetje op het buureiland Vlie
land, maar dat mag minder
naam hebben „en wordt
steeds minder", volgens de
bes-bewerkers van het Schel-
lingerland, de beide broers
Bolt en aanverwanten, die
jaarlijks 15.000 flessen cran
berrywijn bottelen: „Een ge
zonde drank, waaraan je geen
kater overhoudt", zeggen de
mensen van dit familiebedrijf
met een beperkte klandizie.
Maar hoe kwam deze Noorda-
merikaanse aangelegenheid in
hemelsnaam op Terschelling
terecht? Een klein, maar boei
end verhaal. Volgens de over
levering althans. Een volks
verhaal om van te smullen,
over de „beikes", een echt
heideplantje.
Het heet, dat in vroegere eeu
wen geen schip de oceaan
overstak zonder tonnen veen
bessen aan boord. Geen wal
visvaarder of klipper, geen
koopvaarder vertrok zonder
een lading veenbessen. Met
het oog op de zo gevreesde,
vooral bij zeelieden optreden
de ziekte, scheurbuik Skor-
but genaamd. Zo veel mo
gelijk vers voedsel. Voorwaar
een bes met waarde. „Geen
bes zo .gezond als de veenbes",
zei men op Terschelling eind
vorige eeuw al. 't Zal onge
veer 1839 zijn geweest, dat er
boven de Waddenbocht een
zware storm raasde. Midden
in de nacht lag strandjutter
Pieter Sipkes Cupido (een on
gedachte naam voor een man
van zijn kaliber) te woelen in
zijn bed, terwijl het geweld
met windkracht 9 zijn pov^r
huisje beukte. Hij vermoedde
buit, stond op, liet moeder de
vrouw van haar woelige dro
men genieten en vertrok met
de hond naar het strand. En ja
hoor, aan alles bleek dat er
een schipbreuk had plaatsge
vonden. Over iets dergelijks
zou onze componist Johan
Wagenaar later een symfo
nisch gedicht schrijven. Maar
Cupido, die z'n naam geweld
aandeed, rook winst bij nacht
en ontij. En die hond maar
dartelen en keffen. Daar had
Cupido verder niks aan.
Cupido en 't vat
Op het strand, lopend en
staand van paal tot paal, zag
Pieter Sipkes (door geschied-
tekenaars somtijds voorzien
van een felrode neus) in de
branding een aangespoeld fors
vat. Dat kon volgens onna
volgbare Cupido niet anders
dan een voorraad spiritualiën
bevatten; een geprolongeerd
hartversterkertje zou er best
ingaan in zo'n nacht vol on
heil. Hij rolde met veel moei
te, steunen en kreunen en
vloeken de ton over het duin
en sloeg vervolgens aan hoger
wal het breekijzer erin. Er
was toevallig niemand in de
buurt die op dat moment zijn
woede kon beschrijven, toen
De Oxyccoccus macrocarpus Aiton, zeg maar veenbes, lepelt-
jesheide of cranberry. De vitaminen glimlachen je toe.
de ongelikte Cupido uit het
vat allemaal rode besjes zag
rollen. Hij gaf tegen de ton
een forse trap met de klomp,
die toen barstte. Hij zei ook
„barst". En de besjes rolden
weg in het duingebied, en zijn
daar van toenaf gebleven en
hebben zich ontwikkeld tot
één van Terschellings wonde
ren der natuur om er te be
klijven tot in lengte der laat
20ste eeuwse dagen.
Dat was Terschelling. Maar
ook elders kwam men op het
spoor der cranberries. Er
moet een Duitse magnaat zijn
geweest die een paar miljoen
ouderwetse D-marken be
steedde om zo'n cultuur op
stapel te zetten. Die poging
mislukte. In Drenthe begon
men er ook aan, en daar, no-
tabene bij Veenhuizen, werd
slechts 25 kilo aan veenbessen
gewonnen. Overal waar men
in Europa de cranberries uit
het drassige moerasland wilde
halen, mislukte de oogst. En
de Terschellingse pachters
maar lachen. Dat doen ze nog,
tot op de dag van vandaag. Er
is een zwak verhaal, dat ver
telt dat Cupido, oud en der
dagen zat, op het eind van z'n
leven nog emigreerde naar
Vlieland. Maar dat is nooit
veel geworden. Het is maar
goed, dat Pieter Sipkes 't alle
maal niet meer heeft meege
maakt, al is er in het noord
oosten van Terschelling een
zandplaats naar hem ge
noemd.
Geen kater
Maar nog tot op heden kun je
bij de broers Bolt zien wat ze
allemaal uithalen met die
cranberries. „Geplukt door de
sterke jongemannen van het
eiland". Een gulden de kilo
bessen. Ze maken er wijn van
en likeur, compóte en jam. En
je wordt niet dronken van die
wijn, vanwege de gezonde
componenten. Het lijkt een
beetje op de uitkomsten van
de Cranberry juice cocktail,
een drank die in '70 in Massa
chusetts werd uitgeroepen tot
„staatsdrank" bij openbare
festiviteiten. Zoiets is ook
overgewaaid naar Terschel
ling, waar de cranberries aan
allerlei bewerkingen worden
onderworpen. Het gaat er spe
lenderwijs. Overal vallen de
cranberries te genieten. Zoals
boven in het stille duin van
Forme rum aan zee, waar het
echtpaar Bakker een heerlijk
gezellig familiehotel drijft. Je
kunt er een cranberrysoes
eten, zonder gestoord te wor
den door televisie of zelfs ra
dio. Daar word je met jezelf
en met de rust geconfron
teerd. Er is geen diner dans
ant, maar een diner varié. Je
eet er, al dan niet met cran-
berryprodukten, terwijl je ge
niet van een opvoering door
tientallen konijnen op een
duinstrook. Dat is mooi joh;
tussen twee lepels ossestaart-
soep zie je een duinkonijn
voorbij rennen, achtervolgd
door een witzwarte hond die
helemaal in overtreding is. De
eigenaar is bekend Die zal
een volgens het wetboek van
strafrecht een veer moeten la
ten als hij geïdentificeerd
wordt. Je windt je erover op.
Maar de familie kwikstaart,
aldaar huizend, trekt er zich
geen moer vanaan. Noch de
appelvink of de graspieper.
Tegen die tijd ben je alweer
aan je dessert toe. Dat is de
noordkust van Terschelling,
volgens de indrukken van en
vreemdeling. En helemaal zo
diep mogelijk in de natte con
treien van de heidevelden
staan de cranberries zich te
vervolmaken tot een bijzon
dere belevenis in Europa. Ik
besluit niet met een recept. Je
kunt met die veenbessen heel
veel kanten uit Naar smaak
ook. Desgewenst met twee
eetlepels olijfolie. U maakt er
maar wat van. Het kan nau
welijks mis gaan. Dat geldt
net zogoed voor varkenscote-
letten met cranberries en niet
geklopte slagroom met cran
berry wijn.
NIEUWKQP Sinds
een week )f twee heeft
Nieuwkoop weer een ge-
ïeentesecrtaris. Henk R.
wakkei <6) heeft zich
met ingangvan 1 juli met
enthousiaste aan deze
tb taak ge wij. Samen met
'Pi zijn echtgeote, zijn doch
ter van 13 »n zoon van 11
jaar, maate hij de stap
van het Irentse Emmen
ht naar de (assengemeente
'a! in de Ranstad. Hij woont
n inmiddels met zijn gezin
aan de Gdenkamp.
Ervoor zoren dat het ge-
,g! meentebestur zo geadviseerd
K wordt en ginformeerd is dat
het zo optiiaal mogelijk kan
inctionerei Dat ziet Henk
Iwakkel a één van de be-
rgrijkste aken van de ge-
leentesecrtaris. „Daarnaast
ioet het ambtenarenapparaat
iolied lopn en moet je erop
bezien datbestuur en ambte-
j naren zo ged mogelijk op el-
war afgestmd zijn. Als je dat
lukt, ben jeals gemeentesecre
taris al eemeel eind op weg",
vindt Kwakkel.
Aan ervaring als gemeente
ambtenaar ontbreekt het hem
niet. Al direct na de school
banken kreeg hij zijn eerste
baan bij' de afdeling algemene
zaken in zijn geboorteplaats
Diepenveen in Overijssel. Na
zeven jaar stapte hij over naar
de gemeente Emmen waar hij
zich eveneens aan diverse ta
ken op de afdeling algemene
zaken wijdde. Hoewel het vol
gens Kwakkel puur toeval is
dat hij bij de lokale overheid
terecht kwam, heeft hij daar
nooit spijt van gehad. „Het is
veelzijdig werk en je komt met
veel verschillende mensen in
aanraking. De laatste jaren
hield ik me als waarnemend
chef van de afdeling meer en
meer met management van
grotere eenheden bezig. Je
bent dan meer met de grote
lijnen en minder specialistisch
bezig". Dat is dan ook één van
de redenen waarom hij naar
de functie van gemeentesecre
taris heeft gesolliciteerd. „De
veelzijdigheid van dat vak, de
verschillende functies die je
hebt en het totaaloverzicht of
„helicopterview" die je moet
hebben; dat zijn aantrekkelijke
kanten van deze functie". Een
gemeentesecretaris moet zich
niet op een voetstuk plaatsen,
hij blijft een figuur op de ach
tergrond, vindt Kwakkel.
„Daarentegen hoop ik wel een
duidelijke eigen stijl aan de
dag te kunnen leggen".
Domme boeren
De stap van Emmen naar
Nieuwkoop ziet Kwakkel niet
als een onoverkomelijke.
„Vanuit het noorden naar het
westen gaan is natuurlijk wel
een omschakeling. Maar daar
moet je ni£t dramatisch over
doen. Er is van beide kanten
sprake van beeldvorming. In
het noorden zeggen ze bijvoor
beeld dat westerlingen gemak
kelijker, beter gebekt en min
der gemoedelijk zijn. Hier zeg
gen ze vaak dat de mensen in
de rest van het land maar een
stelletje domme boeren zijn.
Dat is natuurlijk allebei niet
terecht. Je kunt de mensen
niet op één hoop gooien".
De indruk die Kwakkel van
zijn nieuwe woon- en werk
plaats heeft is nog enigszins
vaag. „Nieuwkoop lijkt mij
Henk Kwakkel wijdt zich sinds twee weken aan zijn nieuwe taak als gemeentesecretaris van Nieuw
koop.
FOTO: WIM VAN NOORT
een mooie woongemeente. Ik
heb het idee dat de mensen
hier op een gemoedelijke en
vriendelijke manier met el
kaar omgaan. Verder heb ik
vernomen dat er hier een
bruisend verenigingsleven is
en dat is natuurlijk altijd een
goede zaak".
Politiek liggen de verhoudin
gen in zijn „oude" werkge-
meente Emmen en de gemeen
te Nieuwkoop heel anders. „In
Emmen is er in de gemeente
raad een absolute meerderheid
van de PvdA. Er is maar één
CDA-wethouder, terwijl in
Nieuwkoop het CDA en de
VVD samen de meerderheid
in de raad hebben. Ik ben be
nieuwd in hoeverre dat in de
praktijk anders zal zijn".
De positie van gemeentesecre
taris is volgens Kwakkel de
laatste jaren nogal veranderd.
„Vroeger was de gemeentese
cretaris een soort geheim
schrijver op de achtergrond
die altijd beter moest weten.
Hoewel hij nog altijd vooral de
adviseur van B en W is, is de
gemeentesecretaris tegenwoor
dig veel meer een manager.
Iemand die inzicht moet heb
ben in de organisatie, die een
brede algemene ontwikkeling
en maatschappelijk belangstel
ling moet hebben en daarnaast
veel sociale vaardigheden
moet bezitten. Overleg tussen
de afdelingen, coördinatie en
integratie van de verschillen
de ambtelijke adviezen; dat
zijn nu verantwoordelijkheden
van de gemeentesecretaris. De
inhoudelijke verantwoorde
lijkheid ligt veeleer bij de af
delingschefs", besluit Kwak
kel.
JEANNETTE SCHREUDER
ALKEMAiE De inschrij
ving vor de jaarlijkse
triathlon Alkemade staat
weer opei Het evenement
wordt op jndag 30 augustus
1987 voor e vijfde maal geor
ganiseerd oor de Zwem- en
roloverenijng Alkemade en
de Schaatsvreniging Alkema
de. Er zijn wee afstanden, te
weten: afstnd A (1600 meter
zwemmen, 0 kilometer wiel
rennen en l kilometer lopen)
en afstand 1(800 meter zwem
men, 30 kilmeter wielrennen
en 6 kilometr lopen).
Tussen de onderdelen zijn
rustpauzes, t is door de orga
nisatoren ovrwogen om deze
rustpauzes dit jaar te laten
vervallen, maar ze hebben uit
eindelijk toch besloten er een
gewone driekamp (dus met
rustpauzes) van te maken, om
dat er in de directe omgeving
al verschillende soorten triath-
lons worden georganiseerd.
Bovendien hechten de organi
satoren meer aan de prestatie
dan aan het wedstrijdelement.
De A-afstand is bedoeld voor
de goed getrainde sporter. De
beste tijden die vorig jaar op
deze afstand zijn gerealiseerd,
zijn voor het zwemmen (1600
meter) in 26 minuten gereali
seerd door Kees van Manen
uit Leiderdorp, voor het wiel
rennen (60 kilometer) in 94
minuten gerealiseerd door
Hans Neuteboom eveneens uit
Leiderdorp en voor het lopen
(12 kilometer) in 45 minuten.
Dit werd gehaald door F. van
der Salm uit Oegstgeest. De
langzaamste tijden op de A-af
stand waren: zwemmen (1600
meter) in 51 minuten; wielren
nen in 134 minuten en voor
het lopen; 74 minuten. De B-
afstand is bedoeld voor de iets
minder geoefende sporters.
De beste prestaties op deze af
standen werden vorig jaar ge
realiseerd door Arno Stap uit
Kudelstaart (800 meter zwem
men in tien minuten), Chris
Cappel uit Leiderdorp (30 kilo
meter wielrennen in 47 minu
ten) en Leo van der Zon uit
Voorhout (6 kilometer lopen
in 22 minuten). De langzaam
ste tijden op deze afstand wa
ren het vorig jaar: zwemmen
800 meter in 31 minuten, wiel
rennen 30 kilometer in 86 mi
nuten en lopen 6 kilometer in
51 minuten.
Het zwemmen tijdens de Alke-
madese Driekamp start dit jaar
om half acht 's morgens, het
fietsen om half twaalf en het
lopen om 15.00 uur. De finish
zal dit keer in de sporthal van
sportcomplex De Tweesprong
plaatsvinden, omlijst met live
muziek. Alle deelnemers ont
vangen na afloop een herinne
ringsmedaille, een algeheel
overzicht van alle deelnemers
met hun tijden en een certifi
caat waarop de persoonlijk ge
realiseerde tijden zijn vermeld.
Het is de bedoeling dit alles
binnen één uur na binnen
komst van de laatste loper of
loopster uit te reiken. De kos
ten voor deelname bedragen
twintig gulden voor hen die
ouder zijn dan zestien jaar.
Onder de zestien jaar een tien
tje. Na zondag 12 juli is het in
schrijfgeld vijfentwintig gul
den, respectievelijk twaalf gul
den vijftig.
Inschrijven is mogelijk met
behulp van een speciaal for
mulier, dat kan worden aange
vraagd bij Ans Rietbroek, (tel.
01713-4490), Corrie Lammer-
tink (tel. 01713-3564) en door
overmaking van het inschrijf
geld op bankrekening
3559.00.424 ofwel postgiro
173227 van de Rabobank in
Poelofarendsveen.
VOORSCHOTEN Ruim
dertig procent van de
Voorschotense ingezete
nen maakt regelmatig ge
bruik van de bibliotheek.
Dat komt overeen met an
dere bibliotheken met een
werkgebied van 50.000 in
woners en ligt hoger dan
het landelijk gemiddelde
van 28,7 procent. Dat
blijkt uit het jaarverslag
over 1986 van de Openba
re Bibliotheek Voorscho
ten.
Het jaarverslag staat in het te
ken van „veel doen met wei
nig mensen". De in totaal zes
en een halve werknemer ver
zorgden vorig jaar 40.000 uitle
ningen, 2.000 collectie vragen,
2.200 kaartjes voor nieuwe
aankoop, 1.100 kaartjes voor
weghalen uit catalogus en
schreven 270 nieuwe leden in
na een rondleiding.
Dat was onder meer mogelijk
omdat er een samenwerking
tot stand is gekomen met de
openbare bibliotheek van
Wassenaar. Voor de leden van
de beide bibliotheken betekent
die samenwerking dat zij in
beide bibliotheken videoban
den voor het onderwijs, platen
en cd's kunnen lenen en te
vens werden de abonnements-
;elden op elkaar afgestemd,
"at betreft de automatisering
is voor Voorschoten meer zicht
gekomen op samenwerking
met de gemeentebibliotheek in
Den Haag. Verwacht mag
worden dat ook Rijswijk, Kat
wijk en misschien zelfs Leiden
zich bij het Haagse automatise
ringssysteem aansluiten. Aan
het eind van het verslagjaar
waren nog niet alle intentie
verklaringen tot samenwer
king afgegeven. Besloten werd
de contributie voor volwasse
nen met een gulden te verho-
gen. Tevens ging men akkoord
met het inbouwen van een re
ductie voor de leeftijdsgroep
18 tot en met 20 jaar om zo de
stap van gratis lezen naar be
taling van het gehele contribu
tiebedrag niet te groot te ma
ken.
In Voorschoten telde de vol
wassenenafdeling eind 1986
46.567 boeken en 1.500 audio
visuele materialen. Bij de jeug
dafdeling waren 18.948 boeken
en 900 audiovisuele materialen
in bezit. Vergeleken met het
1'aar daarvoor is het totale boe
kenbezit toegenomen met
1.730 eenheden, terwijl er te
vens 2.484 eenheden uit de ca
talogus werden verwijderd.
Het aantal ingeschreven lezers
is in de categorie volwassenen
in 1986 met 181 leden toegeno
men. Daar staat tegenover een
teruggang in de leeftijd 2-14-
jarigen met 44 lezertjes en in
de 14- tot 18-jarigen met 10 le
zers.
Eind 1986 waren in totaal
6.747 lezers tussen de 2 en de
18 jaar ingeschreven.
In totaal werden in 1986
192.091 eenheden aan volwas
senen uitgeleend en 76.493 aan
de jeugd, in totaal 268.584 en
dat is 4.872 minder dan in
1985. Die daling is ook lande
lijk te bespeuren en speelt zich
hoofdzakelijk af in de sector
jeugd. De oorzaak van deze
negatieve ontwikkeling bij de
jeugd wordt slechts ten dele
toegeschreven aan het ver
minderd aantal jeugdleden en
meer aan het wijzigen van het
leesgedrag onder jeugdigen.
De exploitatierekening van de
Voorschotense bibliotheek
over 1986 geeft een ontvangst
aan contributies en leesgelden
te zien van 88.150 gulden. Dit
bedrag valt in 't niet bij de uit
gaven, waardoor er een ex
ploitatietekort is van 576.048
gulden, dat gedekt wordt door
overheidssubsidies.
